Đặc điểm hóa sinh miễn dịch và tình trạng nha chu trên bệnh nhân viêm khớp dạng thấp

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM HÓA SINH MIỄN DỊCH VÀ TÌNH TRẠNG NHA CHU TRÊN<br /> BỆNH NHÂN VIÊM KHỚP DẠNG THẤP<br /> Nguyễn Bích Vân*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Viêm nha chu (PD) và viêm khớp dạng thấp (RA) là hai bệnh có nhiều đặc điểm tương đồng về<br /> tình trạng viêm nhiễm mạn tính, tiêu hủy cấu trúc xương, phá hủy mô mềm nâng đỡ cũng như sự giống nhau về<br /> đáp ứng miễn dịch. Đã có nhiều nghiên cứu cho thấy có mối liên hệ giữa sự tiến triển và mức độ trầm trọng của<br /> PD và RA. Tuy nhiên cũng có những nghiên cứu cho kết quả trái ngược.<br /> Mục tiêu: Nghiên cứu này nhằm mục tiêu đánh giá mối liên quan giữa viêm nha chu và viêm khớp dạng<br /> thấp. Qua đó xác định mối liên quan giữa mức độ trầm trọng của viêm nha chu và độ hoạt động của bệnh viêm<br /> khớp dạng thấp.<br /> Phương tiện và Phương pháp nghiên cứu: Mẫu nghiên cứu RA gồm 100 bệnh nhân ở phòng khám khớp<br /> được chẩn đoán bệnh RA có đủ điều kiện nghiên cứu (nhóm RA) và nhóm chứng là 100 bệnh nhân ở phòng khám<br /> tổng quát không bị viêm khớp dạng thấp (NRA), có tuổi và giới tính tương đồng với nhóm RA. Số lượng răng<br /> mất, chỉ số mảng bám (PlI), chỉ số nướu (GI), chỉ số chảy máu nướu (BOP), độ sâu túi khi thăm dò (PPD) và<br /> mất bám dính lâm sàng (CAL) được đánh giá ở cả hai nhóm. Mức độ hoạt động của RA được đánh giá bằng<br /> điểm số DAS 28-CRP và nồng độ kháng thể kháng CCP.<br /> Kết quả: Tỷ lệ viêm nha chu ở nhóm RA cao gấp 3 lần ở nhóm NRA. Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê, 53%<br /> ở nhóm RA so với 17% ở nhóm NRA. Có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về mức độ PlI, GI và BOP giữa 2<br /> nhóm. Không có sự khác biệt về số răng mất, CAL, PPD giữa nhóm RA và NRA. Tuy nhiên có sự khác biệt có ý<br /> nghĩa thống kê giữa các mức độ nặng, trung bình nhẹ của CAL và PPD giữa 2 nhóm. Có sự khác biệt có ý nghĩa<br /> về trung bình lượng kháng thể kháng CCP với mức độ trầm trọng của bệnh nha chu (P=0,001). Ngoài ra lượng<br /> kháng thể kháng CCP càng cao thì tỷ lệ viêm nha chu nặng càng tăng. Sự khác biệt cũng có ý nghĩa thống kê<br /> (P 10 khớp (ít nhất 1 khớp nhỏ)<br /> B. Huyết thanh học (có ít nhất 1 kết quả sau)<br /> RF (-) và ACPA (-)<br /> RF (+) thấp hoặc ACPA (+) thấp<br /> RF (+) cao hoặc ACPA (+) cao<br /> C. Phản ứng pha cấp (có ít nhất 1 kết quả sau)<br /> CRP bình thường và ESR bình thường<br /> CRP không bình thường và ESR không bình thường<br /> D. Thời gian có triệu chứng<br /> < 6 tuần<br /> ≥ 6 tuần<br /> <br /> Điểm<br /> 0<br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> 5<br /> 0<br /> 2<br /> 3<br /> 0<br /> 1<br /> 0<br /> 1<br /> <br /> 173<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014<br /> <br /> Chẩn đoán xác định VKDT khi ≥ 6 điểm<br /> Nếu số < 6 điểm: BN có thể đáp ứng đủ tiêu<br /> chuẩn nếu các triệu chứng dần dần xuất hiện<br /> thêm (tích lũy).<br /> Phân loại mới này đã nêu bật tầm quan<br /> trọng của xét nghiệm kháng thể kháng CCP<br /> trong huyết thanh, giúp phát hiện sớm bệnh<br /> RA. Bệnh nhân cần được kiểm tra kháng thể<br /> kháng CCP khi có:<br /> 1. Ít nhất 1 khớp có xác định lâm sàng viêm<br /> màng hoạt dịch (sưng, đỏ, nóng, đau).<br /> 2. Viêm màng hoạt dịch không do bệnh khác<br /> <br /> DAS28-CRP: Đánh giá mức độ hoạt động của<br /> RA<br /> Bảng 2: Giá trị của DAS28-CRP trong đánh giá độ<br /> hoạt động bệnh<br /> Giá trị DAS28-CRP<br /> DAS28 < 2,6<br /> 2,6 ≤ DAS28 < 3,2<br /> 3,2 ≤ DAS28 < 5,1<br /> DAS28 ≥ 5,1<br /> <br /> Mức độ<br /> Bệnh không hoạt động<br /> Hoạt động bệnh mức độ nhẹ<br /> Hoạt động bệnh mức độ trung bình<br /> Bệnh hoạt động mạnh<br /> <br /> Công thức DAS 28 có sử dụng CRP (DAS 28 CRP) được tính như sau:<br /> DAS28-CRP = 0,56*(Số khớp<br /> +0,28*(Số khớp sưng) + 0,014*PGH<br /> <br /> đau)<br /> <br /> + 0,36*Ln (CRP+1) + 0,96<br /> <br /> Các chỉ số nha chu<br /> Chỉ số mảng bám (PlI): Đánh giá theo thang<br /> điểm của Loe và Silness 1964<br /> - Thực hiện đo tại 4 vị trí: nướu mặt ngoài, gai<br /> nướu ngoài gần, gai nướu ngoài xa, nướu mặt<br /> trong.<br /> Chỉ số nướu (GI): Đánh giá theo thang điểm<br /> của Loe và Silness 1963<br /> - Thực hiện đo tại 4 vị trí: nướu mặt ngoài, gai<br /> nướu ngoài gần, gai nướu ngoài xa, nướu mặt<br /> trong.<br /> Độ sâu túi khi thăm dò (PPD) và mất bám<br /> dính lâm sàng (CAL)(9)<br /> <br /> Phương pháp đo<br /> Sử dụng cây đo túi William: với khấc<br /> 1,2,4,6,7,8,9,10mm<br /> - Đo ở 6 vị trí: ngoài gần, ngoài giữa, ngoài xa,<br /> trong gần, trong giữa, trong xa<br /> Số đo được làm tròn:<br /> + Nếu < 0,5 mm tính bằng 0 mm<br /> + Nếu > 0,5 mm tính bằng 1 mm<br /> Chảy máu khi thăm khám (BOP)<br /> - Đánh giá trên 6 vị trí ở mỗi răng: ngoài<br /> gần, ngoài giữa, ngoài xa, trong gần, trong<br /> giữa, trong xa.<br /> <br /> Đánh giá đau và sưng trên 28 khớp đánh dấu,<br /> gồm 5 loại khớp đối xứng là khớp vai, khớp<br /> khuỷu tay, khớp cổ tay, các khớp bàn tay và khớp<br /> gối (nguồn http://www.4s-dawn.com/DAS28/)(10)<br /> <br /> Phân loại mức độ PD<br /> Bảng 3: Tiêu chuẩn chẩn đoán của trung tâm kiểm<br /> soát và phòng ngừa bệnh Hoa kỳ (CDC) và hội nha<br /> chu Hoa Kỳ (APP)<br /> <br /> CRP trong huyết thanh (mg/l)<br /> <br /> Tiêu chuẩn chẩn đoán<br /> của trung tâm kiểm soát<br /> và phòng ngừa bệnh<br /> Hoa kỳ (CDC) và hội nha<br /> chu Hoa Kỳ (APP)<br /> PD trung bình<br /> <br /> Kháng thể kháng CCP<br /> Kháng thể kháng CCP được đo bằng máy<br /> phân tích hóa sinh Maplab plus-Italy<br /> Kháng thể kháng CCP âm tính: nồng độ<br /> kháng thể < 25 U/ml<br /> Kháng thể kháng CCP dương tính: nồng độ<br /> kháng thể ≥ 25 U/ml<br /> - Chia ba mức độ: < 25 U/ml, 25 U/ml-1000<br /> U/ml và > 1000 U/ml.<br /> <br /> 174<br /> <br /> PD nặng<br /> <br /> Không PD<br /> <br /> Tiêu chuẩn<br /> <br /> ≥ 2 vị trí điểm tiếp cận (không<br /> cùng 1 răng) có mất bám dính<br /> lâm sàng ≥ 4 mm hoặc ≥ 2 vị trí<br /> điểm tiếp cận (không cùng một<br /> răng) có túi nha chu ≥ 5 mm<br /> ≥ 2 vị trí điểm tiếp cận (không<br /> cùng 1 răng) có mất bám dính<br /> lâm sàng ≥ 6mm và ≥ 1 vị trí<br /> điểm tiếp cận có độ sâu túi nha<br /> chu ≥ 5mm<br /> Không phải PD trung bình và<br /> nặng<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Kiểm soát sai lệch<br /> Khớp được khám bởi các chuyên gia về khớp,<br /> chỉ số nha chu được đo bởi các bác sĩ chuyên về<br /> nha chu. Các điều tra viên được tập huấn và có độ<br /> thống nhất, độ kiên định cao.<br /> <br /> Bảng 6: Tỷ lệ các mức độ viêm nha chu giữa hai<br /> nhóm<br /> <br /> 3mm và 5mm<br /> <br /> 4<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2,5<br /> <br /> Tổng cộng<br /> <br /> 100<br /> <br /> 100<br /> <br /> 100<br /> <br /> Mức độ CAL<br /> <br /> Nhóm<br /> Tổng p-value<br /> 2<br /> Nhóm<br /> Nhóm<br /> (%)<br /> (X )<br /> bệnh (%) chứng (%)<br /> <br /> 0,01<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> <br /> So sánh các chỉ số nha chu giữa nhóm bệnh<br /> nhóm chứng<br /> <br /> - Trong 100 BN RA có: 15% nam và 85% nữ.<br /> Số lượng nữ giới gấp 5, 6 lần nam giới<br /> <br /> Có sự khác biệt về tỷ lệ mảng bám, nướu và<br /> chảy máu khi thăm khám giữa hai nhóm<br /> <br /> - Trong 100 BN NRA có: 8% nam và 82% nữ.<br /> Không có sự khác biệt về giới, tuổi, tình trạng<br /> hút thuốc giữa 2 nhóm RA và NRA.<br /> Thời gian đau khớp trung bình là 3 năm.<br /> Sử dụng thuốc kháng viêm prédisone: 56% có<br /> sử dụng, 8% không sử dụng, 36% không biết có<br /> dùng hay không.<br /> <br /> Tình trạng viêm nha chu trên bệnh nhân<br /> viêm khớp dạng thấp, so sánh với nhóm<br /> chứng<br /> Tỷ lệ viêm nha chu ở nhóm bệnh cao hơn<br /> nhóm chứng 53% so với 17,4.<br /> <br /> Bảng 7: So sánh các chỉ số nha chu giữa hai nhóm<br /> Biến số<br /> Nhóm<br /> chứng<br /> Nhóm<br /> bệnh<br /> P<br /> <br /> PlI<br /> 1,74±<br /> 0,71<br /> 1,23±<br /> 0,58<br /> 0,000*<br /> <br /> GI<br /> PPD<br /> CAL<br /> 1,04± 1,21±<br /> 1,99±<br /> 0,43<br /> 0,56<br /> 1,3<br /> 0,9±<br /> 1,14±<br /> 1,62±<br /> 0,38<br /> 0,45<br /> 0,73<br /> 0,002* 0,321** 0,118**<br /> <br /> So sánh tỷ lệ các mức độ mất bám dính lâm<br /> sàng<br /> Nhóm bệnh có tình trạng mất bám dính lâm<br /> sàng nặng hơn nhóm chứng. Sự khác biệt có ý<br /> nghĩa thống kê<br /> Bảng 8: Tỷ lệ mức độ mất bám dính lâm sàng giữa<br /> hai nhóm<br /> <br /> Bảng 4: Đặc điểm mẫu nghiên cứu<br /> RA (n=100)<br /> Tuổi (Năm ± SD)<br /> Nữ (n [%])<br /> Nam (n [%])<br /> <br /> Nhóm<br /> Mức độ PD<br /> <br /> NRA (n=100)<br /> 47,62±12,86<br /> 85 (85%)<br /> 15 (15%)<br /> <br /> 50,96±12.38<br /> 92 (92%)<br /> 8 (8%)<br /> <br /> So sánh tỷ lệ các mức độ nha chu giữa nhóm<br /> bệnh nhóm chứng<br /> Nhóm bệnh viêm khớp dạng thấp có tỷ lệ<br /> viêm nha chu trung bình và nặng cao hơn nhóm<br /> chứng<br /> Bảng 5: Tỷ lệ bệnh VNC giữa hai nhóm, Sự khác biệt<br /> có ý nghĩa thống kê (P=0,000)<br /> 2<br /> <br /> Nhóm chứng (%) Nhóm bệnh (%) P-value (X )<br /> RA<br /> <br /> 17<br /> <br /> 53<br /> <br /> NRA<br /> <br /> 83<br /> <br /> 47<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> 0,000*<br /> <br /> BOP<br /> 12,78±<br /> 15,29<br /> 10,86%±<br /> 13,3%<br /> 0,000*<br /> <br /> Nhóm bệnh Nhóm<br /> (%)<br /> chứng (%)<br /> <br /> Tổng p-value<br /> (%)<br /> (X2)<br /> <br /> Không PD<br /> <br /> 47<br /> <br /> 83<br /> <br /> 65<br /> <br /> PD trung bình<br /> <br /> 41<br /> <br /> 14<br /> <br /> 27,5<br /> <br /> PD nặng<br /> <br /> 12<br /> <br /> 3<br /> <br /> 7,5<br /> <br /> Tổng cộng<br /> <br /> 100<br /> <br /> 100<br /> <br /> 100<br /> <br /> 0,000<br /> <br /> Tình trạng nha chu theo kháng thể kháng<br /> CCP<br /> Bảng 9: Kháng thể kháng CCP theo mức độ viêm nha<br /> chu<br /> Kháng thể<br /> kháng CCP<br /> Âm tính<br /> <br /> Không VNC trung<br /> p-value<br /> VNC nặng<br /> 2<br /> VNC<br /> bình<br /> (X )<br /> 24 (51,1%) 13 (31,7%) 2 (16,8%)<br /> <br /> Dương tính 23 (48,9%) 28 (68,3%) 10 (83,3%)<br /> <br /> 0,043<br /> <br /> Tổng cộng 47 (100%) 41 (100%) 12 (100%)<br /> <br /> 175<br /> <br />