Đặc điểm lâm sàng - cận lâm sàng của bệnh nhân chấn thương xương thái dương điều trị tại Bệnh viện Nhân Dân 115

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG – CẬN LÂM SÀNG CỦA BỆNH NHÂN<br /> CHẤN THƯƠNG XƯƠNG THÁI DƯƠNG ĐIỀU TRỊ<br /> TẠI BỆNH VIỆN NHÂN DÂN 115<br /> Trần Thị Bích Liên*, Nguyễn Minh Tuấn**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Khảo sát đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng và mối tương quan giữa kiểu gãy sau<br /> chấn thương với biểu hiện lâm sàng bệnh nhân chấn thương xương thái dương.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Là nghiên cứu tiến cứu mô tả cắt ngang, cở mẫu 42 tiến hành tại BV Nhân<br /> Dân 115 từ 10/2007 – 10/ 2008.<br /> Kết quả:Qua 42 bệnh nhân gãy xương thái dương cho thấy hệ thống phân loại có hay không có tổn thương<br /> mê đạo xương có liên quan có ý nghĩa thống kê với các biểu hiện giảm thính lực, liệt mặt, chảy dịch não tủy<br /> (22,9%). Không có mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa 3 kiểu gãy (gãy dọc, gãy ngang, gãy hỗn hợp) với các<br /> biểu hiện giảm thính lực, liệt mặt và chảy dịch não tủy (P lần lượt là 0,44; 0,86 và 0,83).<br /> Kết luận: cách phân loại kiểu gãy xương thái dương theo hệ thống phân loại có hay không có tổn thương<br /> mê đạo xương tốt hơn so với hệ thống phân loại gãy dọc/ gãy ngang/ gãy hỗn hợp.<br /> Từ khóa: Chấn thương xương thái dương; chấn thương mê đạo xương.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> CLINICAL – PARACLINICAL SIGNS OF TEMPORAL FRACTURE PATIENTS IN NHAN DAN 115<br /> HOSPITAL<br /> Tran Thi Bich Lien, Nguyen Minh Tuan<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 1 - 2011: 147 - 152<br /> Aims: Clinical and paraclinical signs and the relation of fracture styles to the manifestations of its symptoms<br /> in temporal fractures.<br /> Methods: Prospective cross- description, sample: 42 in Nhan Dan 115 Hospital from 10/ 2007 to 10/ 2008.<br /> Results: Throught 42 patients have had temporal fractures showing that the classification of fracture styles<br /> following whether the bony labyrinth damage or not is meaning statistics for the manifestations of loss hearing,<br /> facial paralysis and cranial spinal leak (22,9%). No meaning when classifying to follow longitudinal, oblique or<br /> mixed bone fractures to the manifestations of loss hearing, facial paralysis and cranial spinal leak.<br /> Conclusion: The classification of fracture styles following whether the bony labyrinth damage or not is<br /> better than classical classification following longitudinal, oblique or mixed bone fractures.<br /> Key word: Temporal fracture; bony labyrinth damage.<br /> trong xử trí cấp cứu ở các trường hợp chấn<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> thương đầu có hay không kèm chấn thương nặng<br /> Việc nắm rõ cơ chế bệnh nguyên, các triệu<br /> của cơ thể(5,2,3) Do vậy, chúng tôi khảo sát tình<br /> chứng lâm sàng, phân loại kiểu gãy trong chấn<br /> hình chấn thương, đặc điểm lâm sàng và cận lâm<br /> thương xương thái dương thì rất quan trong<br /> * Bộ môn Tai Mũi Họng ĐHYD TPHCM ** Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới TPHCM<br /> *** Khoa TMH, Bệnh viện Đa Khoa Bạc Liêu<br /> Tác giả liên lạc: TS. Trần Thị Bích Liên<br /> ĐT: 0903620156<br /> <br /> Tai Mũi Họng<br /> <br /> Email: bichlienent@yahoo.com<br /> <br /> 147<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> sang của bệnh nhân chấn thương xương thái<br /> dương tại bệnh viện Nhân Dân 115 nhằm tìm<br /> hiểu tình hình chấn thương xương thái dương;<br /> khảo sát đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng và<br /> khảo sát mối tương quan giữa kiểu gãy sau chấn<br /> thương với biểu hiện lâm sàng bệnh nhân chấn<br /> thương xương thái dương.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG -PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đây là nghiên cứu tiến cứu mô tả cắt ngang.<br /> Đối tượng nghiên cứu là các bệnh nhân<br /> chấn thương xương thái dương điều trị tại bệnh<br /> viện Nhân Dân 115; đồng ý tham gia nghiên<br /> cứu. Cở mẫu n= 42.<br /> Tiêu chuẩn loại trừ: bệnh nhân bị liệt mặt, bị<br /> điếc trước chấn thương, có bệnh lý hoặc u bướu<br /> vùng tai phát hiện trên CT hoặc MRI.<br /> Các bệnh nhân được khai thác bệnh sử chấn<br /> thương hoặc thăm hỏi người nhà. Ghi nhận thông<br /> tin khai thác vào phiếu thu thập số liệu.<br /> Tất cả các bệnh nhân trong nghiên cứu được<br /> khám và ghi nhân các biểu hiện lâm sàng: giảm<br /> thính lực, tổn thương thần kinh mặt, chảy dịch<br /> nảo tủy, chóng mặt, thủng nhĩ, tụ máu sau<br /> màng nhĩ, chảy máu qua ống tai ngoài, dấu tụ<br /> máu vùng xương chũm (Beatle’s sign), dấu mắt<br /> kính râm.<br /> Theo dõi sự xuất hiện của giảm thính lực, liệt<br /> mặt và chảy dịch não tủy trong vòng 7 ngày kể từ<br /> khi nhập viện. Ghi nhận các tổn thương đi kèm(1).<br /> Khám chức năng nghe: nếu bệnh nhân còn<br /> tỉnh táo thì đánh giá thính lực bằng giọng nói<br /> phân thành các độ: bình thường, nhẹ, trung<br /> bình, nặng, sâu dựa theo tiêu chuẩn của sự<br /> hướng dẫn của BV TMH TPHCM 2007 hoặc đo<br /> bằng âm thoa 257 Hz các nghiệm pháp<br /> Schwabach, Weber và Rinne để xếp loại điếc<br /> dẫn truyền hay điếc tiếp nhận(4).<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Đặc diểm mẫu nghiên cứu<br /> Qua 42 ca nghiên cứu, nam giới chiếm 90,5%;<br /> tuổi trung bình là 28,7 tuổi. Nguyên nhân gây<br /> chấn thương xương thái dương thì tai nạn giao<br /> <br /> 148<br /> <br /> thông 88,1% các trường hợp. Trong đó hơn 2/3<br /> các trường hợp không đội nón bảo hiểm khi gặp<br /> tai nạn và có 7/11 trường hợp đội nón nhưng<br /> không cài dây nón. Trong số 42 bệnh nhân chấn<br /> thương xương thái dương trong nghiên cứu, lực<br /> tác động gây tổn thương theo hướng trước-sau là<br /> 19 trường hợp, theo hướng sau-trước là 3 trường<br /> hợp, theo hướng ngoài-trong là 8 trường hợp và<br /> có 12 trường hợp không xác định được hướng lực<br /> tác động. Thời gian nằm viện điều trị lâu hơn 7<br /> ngày (chiếm 95,2%); 1/3 các trường hợp phải nằm<br /> viện > 14 ngày.<br /> Tình trạng tri giác vào thời điểm nhập viện<br /> của 42 bệnh nhân chấn thương xương thái dương<br /> thì có tới 31% các trường hợp bị chấn thương<br /> trong tình trạng say rượu. Vị trí tổn thương phía<br /> bên phải chiếm 69% các trường hợp.<br /> <br /> Đặc diểm lâm sàng chấn thương xương thái<br /> dương<br /> Tỉ lệ giảm thính lực<br /> Trong 42 bệnh nhân chấn thương xương thái<br /> dương của nghiên cứu, có 14 trường hợp bị giảm<br /> thính lực, 22 người không giảm thính lực và 6<br /> trường hợp tình trạng bệnh nhân không cho<br /> phép đánh giá thính lực (4 bệnh nhân hôn mê<br /> nằm hồi sức và 2 bệnh nhân chấn thương nặng<br /> không ngồi được).<br /> Bảng 1: Đặc điểm giảm thính lực của 14 bệnh<br /> nhân bị giảm thính lực trong nghiên cứu.<br /> Đặc điểm giảm thính lực<br /> Tai tổn<br /> Tai phải<br /> thương<br /> Tai trái<br /> Hai tai<br /> Kiểu điếc<br /> Điếc dẫn truyền<br /> Điếc tiếp nhận<br /> Mức độ điếc<br /> Nhẹ<br /> Trung bình<br /> Nặng<br /> Sâu<br /> <br /> Tần xuất<br /> 8<br /> 4<br /> 2<br /> 5<br /> 9<br /> 13<br /> 1<br /> 0<br /> 0<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> 57,1<br /> 28,6<br /> 14,3<br /> 35,7<br /> 64,3<br /> 92,9<br /> 7,1<br /> 0<br /> 0<br /> <br /> Liệt mặt<br /> Có 11 trường hợp bị liệt mặt, trong đó1 bệnh<br /> nhân bị liệt mặt ngay lúc nhập viện, 10 trường<br /> hợp liệt mặt còn lại xuất hiện muộn hơn (từ ngày<br /> <br /> Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> thứ 3 trở đi). Tất cả các trường hợp liệt mặt đều là<br /> độ IV theo thang điểm House – Brackman.<br /> <br /> Đặc điểm cận lâm sàng chấn thương xương<br /> thái dương<br /> <br /> Chảy dịch não tủy<br /> Chỉ có 4,8% (2 ca) các trường hợp có chảy<br /> dịch não tủy.<br /> <br /> Phân loại kiểu gãy xương thái dương theo hệ<br /> thống phân loại cổ điển<br /> Qua kết quả chụp phim CT scan, theo hệ<br /> thống phân loại cổ điển, có 28 trường hợp là gãy<br /> dọc, 16 là gãy ngang và 4 là gãy hỗn hợp.<br /> <br /> Chóng mặt<br /> Ngoại trừ 4 bệnh nhân hôn mê không khai<br /> thác được triệu chứng chóng mặt, trong số 38<br /> bệnh nhân còn lại có 19 bệnh nhân có chóng mặt.<br /> Xuất huyết qua ống tai ngoài<br /> Có 5 trường hợp có xuất huyết qua ống tai<br /> ngoài.<br /> Thủng màng nhĩ<br /> Có 5 trường hợp có thủng màng nhĩ.<br /> Các dấu hiệu liên quan đến tổn thương sàn sọ<br /> giữa<br /> Tần xuất của các dấu hiệu liên quan đến tổn<br /> thương sàn sọ giữa là tụ máu sau màng nhĩ, dấu<br /> tụ máu vùng chũm và dấu mắt kính râm.<br /> Bảng 2:<br /> Dấu hiệu<br /> Tụ máu sau<br /> Có<br /> màng nhĩ<br /> Không<br /> Dấu tụ máu<br /> vùng chũm<br /> Dấu kính râm<br /> <br /> Có<br /> Không<br /> Có<br /> Không<br /> <br /> Tần xuất<br /> 6<br /> 36<br /> 5<br /> 37<br /> 8<br /> 34<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> 14,3<br /> 85,7<br /> 11,9<br /> 88,1<br /> 19,1<br /> 80,9<br /> <br /> Hình 2: Hình ảnh gãy ngang xương thái dương phải,<br /> không tổn thương mê đạo xương.<br /> <br /> Tai Mũi Họng<br /> <br /> Hình 1: Gãy dọc xương thái dương phải Gãy<br /> ngang và gãy mỏm gò má xương thái dương trái.<br /> <br /> Phân loại kiểu gãy xương thái dương theo hệ<br /> thống phân loại có hay không có tổn thương<br /> mê đạo xương<br /> Hình ảnh trên phim CT scan cho thấy trong<br /> 48 vị trí gãy coù 11 trường hợp có tổn thương mê<br /> đạo xương và 37 trường hợp không có tổn thương<br /> mê đạo xương.<br /> <br /> Hình 3: Hình ảnh gãy ngang và gãy xương gò má trái,<br /> có tổn thương mê đạo xương.<br /> <br /> 149<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> Mối liên quan giữa kiểu chấn thương với<br /> biểu hiện giảm thính lực, liệt mặt, chảy<br /> dịch não tủy<br /> Mối liên quan giữa kiểu chấn thương cổ điển<br /> với biểu hiện giảm thính lực, liệt mặt, chảy<br /> dịch não tủy<br /> 60.00%<br /> Gãy dọc<br /> 50.00%<br /> <br /> Gãy ngang<br /> <br /> Gãy hỗn hợp<br /> <br /> 40.00%<br /> 30.00%<br /> 20.00%<br /> 10.00%<br /> 0.00%<br /> Giảm thính lực<br /> <br /> Liệt mặt<br /> <br /> Chảy dịch não<br /> tủy<br /> <br /> Biểu đồ 1:<br /> Trong nghiên cứu này có 6 bệnh nhân không<br /> đánh giá thính lực được (2 bệnh nhân bị gãy<br /> xương thái dương cả hai bên và 4 bệnh nhân gãy<br /> một bên). Chính vì thế chúng tôi chỉ có thể xét<br /> mối liên quan giảm thính lực trên 40 vị trí gãy<br /> xương thái dương (trong tổng số 48 vị trí gãy của<br /> nghiên cứu). Đối với 40 vị trí này, có 25 trường<br /> hợp gãy dọc, 13 trường hợp gãy ngang và 2<br /> trường hợp gãy hỗn hợp.<br /> Trong số 14 trường hợp giảm thính lực, có 7<br /> trường hợp là gãy dọc, 6 trường hợp là gãy<br /> ngang và 1 trường hợp là gãy hỗn hợp.<br /> <br /> Mối liên quan giữa giảm thính lực và kiểu gãy<br /> theo cách phân loại cổ điển<br /> <br /> Không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê<br /> về biểu hiện giảm thính lực khi so sánh giữa các<br /> nhóm gãy dọc, gãy ngang và gãy hỗn hợp<br /> (P=0,44).<br /> <br /> Mối liên quan giữa liệt mặt và kiểu gãy theo<br /> cách phân loại cổ điển<br /> Kiểu gãy<br /> Ngang Hỗn hợp Tổng<br /> Dọc (%)<br /> (%)<br /> (%)<br /> cộng (%)<br /> Liệt mặt<br /> Có<br /> 6 (23,1) 4 (30,7) 1 (33,3) 11 (26,2)<br /> Không<br /> 20 (76,9) 9 (69,3) 2 (66,7) 31 (73,8)<br /> Tổng cộng<br /> 26<br /> 13<br /> 3<br /> 42<br /> <br /> Đối với 11 trường hợp liệt mặt, có 6 trường<br /> hợp nằm trong nhóm gãy dọc, 4 trường hợp nằm<br /> trong nhóm gãy ngang và 1 trường hợp là gãy<br /> hỗn hợp (Bảng 3.9). So sánh biểu hiện liệt mặt<br /> giữa các nhóm gãy dọc, gãy ngang và gãy hỗn<br /> hợp, chúng tôi không ghi nhận sự khác biệt có ý<br /> nghĩa thống kê (P=0,86).<br /> <br /> Mối liên quan giữa chảy dịch não tủy và kiểu<br /> gãy theo cách phân loại cổ điển<br /> Kiểu gãy<br /> Ngang Hỗn hợp Tổng<br /> Chảy dịch não Dọc (%)<br /> (%)<br /> (%)<br /> cộng (%)<br /> tủy<br /> Có<br /> 1 (3,6) 1 (6,3)<br /> 0 (0)<br /> 2<br /> Không<br /> 27 (96,4) 15 (93,7) 4 (100)<br /> 46<br /> Tổng cộng<br /> 28<br /> 16<br /> 4<br /> 48<br /> <br /> Xét trên 48 xương thái dương gãy, triệu<br /> chứng chảy dịch não tủy chỉ được ghi nhận trong<br /> 2 trường hợp, trong đó 1 trường hợp là gãy dọc<br /> và 1 trường hợp là gãy ngang. Không có sự khác<br /> biệt có ý nghĩa thống kê về biểu hiện chảy dịch<br /> não tủy khi so sánh giữa các nhóm gãy dọc, gãy<br /> ngang và gãy hỗn hợp (P=0,83).<br /> <br /> Kiểu gãy<br /> Ngang<br /> Hỗn Tổng cộng<br /> Dọc (%)<br /> (%)<br /> hợp (%)<br /> (%)<br /> Giảm thính lực<br /> Có<br /> 7 (28) 6 (46,2) 1 (50)<br /> 14 (35)<br /> Không<br /> 18 (72) 7 (53,8) 1 (50)<br /> 26 (65)<br /> Tổng cộng<br /> 25<br /> 13<br /> 2<br /> 40<br /> <br /> 150<br /> <br /> Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> Mối liên quan giữa cách phân loại có hay<br /> không có tổn thương mê đạo xương và biểu<br /> hiện giảm thính lực, liệt mặt, chảy dịch não<br /> tủy<br /> 100.00%<br /> <br /> Không tổn thương mê<br /> đạo xương<br /> Tổn thương mê đạo<br /> xương<br /> <br /> 90.00%<br /> 80.00%<br /> 70.00%<br /> 60.00%<br /> 50.00%<br /> 40.00%<br /> 30.00%<br /> 20.00%<br /> 10.00%<br /> 0.00%<br /> Giảm thính lực<br /> <br /> Liệt mặt<br /> <br /> Chảy dịch não<br /> tủy<br /> <br /> Biểu đồ 2:<br /> Cách phân loại có hay không có tổn thương<br /> mê đạo xương có mối liên quan có ý nghĩa<br /> thống kê với các biểu hiện giảm thính lực, liệt<br /> mặt và chảy dịch não tủy.<br /> Mối liên quan giữa giảm thính lực và cách<br /> phân loại có hay không có tổn thương mê<br /> đạo xương<br /> Kiểu gãy Có tổn thương<br /> Không tổn<br /> Tổng<br /> Giảm thính lực mê đạo xương thương mê đạo cộng (%)<br /> (%)<br /> xương (%)<br /> Có<br /> 8 (88,9)<br /> 6 (19,4)<br /> 14 (35)<br /> Không<br /> 1 (11,1)<br /> 25 (80,6)<br /> 26 (65)<br /> Tổng cộng<br /> 9<br /> 31<br /> 40<br /> <br /> Trong số 14 trường hợp giảm thính lực, có 6<br /> trường hợp giảm thính lực nằm trong nhóm<br /> không tổn thương mê đạo xương, chiếm 19,4%<br /> các trường hợp không tổn thương mê đạo<br /> xương (6/31 trường hợp). Trong khi đó có tới<br /> 8/9 trường hợp tổn thương mê đạo xương có<br /> giảm thính lực (chiếm 88,9% các trường hợp tổn<br /> thương mê đạo xương). Các trường hợp có tổn<br /> thương mê đạo xương bị giảm thính lực gấp 4,6<br /> lần so với các trường hợp không tổn thương mê<br /> đạo xương (88,9% so với 19,4%). Chúng tôi ghi<br /> nhận có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về<br /> biểu hiện giảm thính lực khi so sánh giữa nhóm<br /> có tổn thương mê đạo xương và không có tổn<br /> thương mê đạo xương (P=0,0003 → P< 0,001;<br /> phép kiểm Fischer exact).<br /> <br /> Tai Mũi Họng<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Mối liên quan giữa liệt mặt và cách phân loại<br /> có hay không có tổn thương mê đạo xương<br /> Kiểu gãy<br /> Liệt mặt<br /> Có<br /> Không<br /> Tổng cộng<br /> <br /> Có tổn<br /> Không tổn<br /> thương mê<br /> Tổng<br /> thương mê đạo<br /> đạo xương<br /> cộng (%)<br /> xương (%)<br /> (%)<br /> 8 (80)<br /> 3 (9,4)<br /> 11 (26,2)<br /> 2 (20)<br /> 29 (90,6)<br /> 31 (73,8)<br /> 10<br /> 32<br /> 42<br /> <br /> Liệt mặt chỉ được ghi nhận ở 3 trong số 32<br /> trường hợp không tổn thương mê đạo xương<br /> (9,4%) trong khi có tới 8 trong số 10 ca tổn<br /> thương mê đạo xương có liệt mặt (80%). Các<br /> trường hợp có tổn thương mê đạo xương bị liệt<br /> mặt nhiều gấp 8,5 lần so với các trường hợp<br /> không tổn thương mê đạo xương (80% so với<br /> 9,4%). Có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về<br /> biểu hiện giảm thính lực khi so sánh giữa nhóm<br /> có tổn thương mê đạo xương và không có tổn<br /> thương mê đạo xương (P=0,00005 → P0,05<br /> 3<br /> 3<br /> P>0,05<br /> 1<br /> 0<br /> <br /> P0,05<br /> 0<br /> 0<br /> <br /> P>0,05<br /> <br /> P>0,05<br /> <br /> Không test<br /> <br /> 14<br /> 11<br /> 2<br /> <br /> MĐX (+): Có tổn thương mê đạo xương. MĐX (-):<br /> Không tổn thương mê đạo xương.<br /> <br /> 151<br /> <br />