Đặc điểm lâm sàng rối loạn tâm thần và kết quả điện não đồ ở đối tượng sử dụng rượu trong Giám định Pháp y tâm thần

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2017<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG RỐI LOẠN THÂM THẦN VÀ<br /> KẾT QUẢ ĐIỆN NÃO ĐỒ Ở ĐỐI TƯỢNG SỬ DỤNG RƯỢU<br /> TRONG GIÁM ĐỊNH PHÁP Y TÂM THẦN<br /> Trần Văn Trường*; Cao Tiến Đức**; Nguyễn Văn Ngân**<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: khảo sát các triệu chứng rối loạn tâm thần (RLTT) và kết quả điện não đồ (ĐNĐ) ở<br /> đối tượng sử dụng rượu trong giám định pháp y tâm thần. Đối tượng và phương pháp: 68 đối<br /> tượng phạm pháp hình sự được Hội đồng Giám định Pháp y Tâm thần của Viện Pháp y Tâm thần<br /> Trung ương chẩn đoán xác định là RLTT và hành vi do sử dụng rượu (F10 - ICD 10). Áp dụng<br /> phương pháp nghiên cứu thuần tập vừa hồi cứu vừa tiến cứu. Kết quả: lứa tuổi sử dụng rượu<br /> thường tập trung từ 30 đến 50 tuổi (72,06%); RLTT do rượu 47,06%, RLTT do rượu di chứng khởi<br /> phát muộn 36,76%; rối loạn ý thức 61,77%; các triệu chứng ảo thị giác 29,41%; hoang tưởng bị<br /> truy hại 41,18%; hành vi tự sát 20,59%. Alpha không ổn định 100%; alpha biến dạng 84,62%;<br /> alpha mất dạng thoi 70,77%; alpha chậm 61,54%; sóng chậm đa hình biên độ thấp và sóng<br /> theta đơn thuần 65,15%. Kết luận: RLTT ở đối tượng sử dụng rượu cao và ngày càng trở nên<br /> nguy hiểm. Rối loạn nhịp điện não thể hiện đặc trưng bởi alpha chậm và loạn nhịp trên ĐNĐ.<br /> * Từ khóa: Rối loạn tâm thần; Giám định pháp y tâm thần; Ảo thị giác; Hoang tưởng; Điện não đồ.<br /> <br /> Clinical Characteristics of Mental Disorders and Results of<br /> Electroencephalography in Alcoholic Users in the Psychiatric<br /> Forensic Examination<br /> Summary<br /> Objectives: To survey the symptoms of mental disorders and EEG results in alcohol users in<br /> the psychiatric forensic examination. Subjects and methods: 68 subjects were identified as<br /> psychiatric disorders and alcohol use behavior (F10 - ICD 10) by Criminal Offense Forensic<br /> Examination Board of the National Institute of Forensic Psychiatric. A retrospective, prospective<br /> cohort study. Results: The age of alcohol use ranged from 30 to 50 years old (72.06%); alcoholic<br /> mental disorders 47.06% and alcoholic morbidity and late onset symptoms 36.76%; conscious<br /> disorders 61.77%; visual symptoms 29.41%; paranoid prosecuted damage 41.18%; suicidal<br /> behavior 20.59%; alpha is not stable 100%; alpha deformation 84.62%; alpha deformed alpha<br /> 70.77%; slow alpha 61.54%; slow waveforms are low amplitude and pure theta waves 65.15%.<br /> Conclusion: Mental disorders in alcohol users are high and are becoming more and more<br /> dangerous. Electroencephalographic disturbances are characterized by slow alpha and<br /> arrhythmias on the EEG.<br /> * Keywords: Mental disorder; Forensic mental examination; Hallucinations; Electroencephalography.<br /> * Viện Pháp y Tâm Thần TW<br /> ** Bệnh viện Quân y 103<br /> Người phản hồi (Corresponding): Trần Văn Trường (truonggdpy@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 27/04/2017; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 19/06/2017<br /> Ngày bài báo được đăng: 18/07/2017<br /> <br /> 115<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2017<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Sử dụng rượu là một thói quen có từ<br /> lâu trong đời sống xã hội. Sử dụng rượu<br /> kéo dài và thái quá gây nhiều tác hại,<br /> làm ảnh hưởng đến năng suất lao động,<br /> làm rối loạn các mối quan hệ gia đình và<br /> xã hội, ảnh hưởng đến sức khoẻ cả về<br /> thể chất và tâm thần. Loạn thần do rượu<br /> làm biến đổi nhân cách và hành vi, trở<br /> thành người bê tha, suy đồi về đạo đức<br /> xã hội. Trường hợp sử dụng rượu phải<br /> cần đến can thiệp của y học bao gồm:<br /> say rượu bệnh lý, lạm dụng rượu, nghiện<br /> rượu và loạn thần do rượu. Trong đó có<br /> sảng rượu, ảo giác do rượu, hoang<br /> tưởng do rượu và bệnh não thực tổn do<br /> rượu.<br /> Các triệu chứng lâm sàng của người<br /> nghiện rượu rất đa dạng, nhưng có thể<br /> khái quát như sau: rối loạn cảm xúc chủ<br /> yếu là trầm cảm và lo âu, biểu hiện loạn<br /> thần là ảo giác và hoang tưởng phong<br /> phú, biến đổi nhân cách và hành vi. Đặc<br /> biệt là hành vi tự sát và các hành vi<br /> phạm pháp khác của đối tượng sử dụng<br /> rượu cần phải xác định khả năng nhận<br /> thức và hành vi. Chúng tôi tiến hành đề<br /> tài nghiên cứu: Đặc điểm triệu chứng<br /> RLTT và kết quả ĐNĐ ở đối tượng sử<br /> dụng rượu trong giám định pháp y tâm<br /> thần.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tượng nghiên cứu.<br /> 68 đối tượng là nam giới phạm pháp<br /> hình sự từ năm 2009 - 2015 được Hội<br /> đồng Giám định Pháp y Tâm thần, Viện<br /> Pháp y Tâm thần Trung ương chẩn đoán<br /> xác định là RLTT và hành vi do sử dụng<br /> rượu (F10 - ICD10).<br /> 2. Phương pháp nghiên cứu.<br /> Phương pháp thuần tập (Cohort<br /> study). Công cụ chẩn đoán và đánh giá<br /> các triệu chứng lâm sàng theo ICD-10<br /> năm 1992, mục F10 (các RLTT và hành vi<br /> do sử dụng rượu từ F10.0 đến F10.9).<br /> * Xử lý số liệu: bằng phần mềm Stata<br /> 10.0.<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> 1. Đặc điểm triệu chứng RLTT ở đối<br /> tượng sử dụng rượu.<br /> * Lứa tuổi của đối tượng nghiên cứu:<br /> Lứa tuổi từ 20 - 29: 6 BN (8,82%); 30 39 tuổi: 19 BN (27,94%); 40 - 49 tuổi:<br /> 28 BN (41,18%); ≥ 50 tuổi: 15 BN<br /> (22,06%). Như vậy, lứa tuổi của người có<br /> hành vi phạm tội do sử dụng rượu tập<br /> trung chủ yếu là 40 - 50 tuổi (42%). Kết<br /> quả này phù hợp với nghiên cứu của Trần<br /> Viết Nghị và Quách Văn Ngư với 27 - 50%<br /> người nghiện rượu ở lứa tuổi 40 - 50.<br /> <br /> Bảng 1: Rối loạn ý thức ở đối tượng sử dụng rượu khi gây án.<br /> Tình trạng ý thức<br /> <br /> n = 68<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> Không có rối loạn ý thức<br /> <br /> 26<br /> <br /> 38,23<br /> <br /> Có rối loạn ý thức<br /> <br /> 42<br /> <br /> 61,77<br /> <br /> Rối loạn định hướng không gian<br /> <br /> 30<br /> <br /> 71,43<br /> <br /> 116<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2017<br /> Rối loạn định hướng thời gian<br /> <br /> 13<br /> <br /> 30,95<br /> <br /> Rối loạn định hướng môi trường<br /> <br /> 26<br /> <br /> 61,90<br /> <br /> Rối loạn định hướng bản thân<br /> <br /> 2<br /> <br /> 4,76<br /> <br /> Trạng thái ý thức bị thu hẹp, không sáng sủa<br /> <br /> 29<br /> <br /> 69,05<br /> <br /> Hội chứng mê sản<br /> <br /> 2<br /> <br /> 4,76<br /> <br /> Hội chứng lú lẫn<br /> <br /> 11<br /> <br /> 26,19<br /> <br /> Trạng thái ý thức khi gây án ở đối tượng sử dụng rượu rất đa dạng, có tới 61,77%<br /> đối tượng có rối loạn ý thức ở các mức độ khác nhau, đáng chú ý là rối loạn định<br /> hướng không gian (71,43%), định hướng môi trường (61,90%), trạng thái ý thức bị thu<br /> hẹp và không sáng sủa (69,05%). Theo Ngô Văn Vinh, đối tượng sử dụng rượu trong<br /> giám định pháp y tâm thần thường gặp là rối loạn ý thức ở mức độ nghiêm trọng do<br /> nghiện rượu mạn tính và ngộ độc rượu cấp gây ra.<br /> Bảng 2: Rối loạn cảm xúc và lo âu ở đối tượng nghiên cứu.<br /> Số thứ tự<br /> <br /> Rối loạn cảm xúc và lo âu<br /> <br /> n = 68<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> 1<br /> <br /> Khí sắc giảm<br /> <br /> 36<br /> <br /> 52,94<br /> <br /> 2<br /> <br /> Khí sắc dao động<br /> <br /> 61<br /> <br /> 89,71<br /> <br /> 3<br /> <br /> Trầm cảm<br /> <br /> 15<br /> <br /> 22,06<br /> <br /> 4<br /> <br /> Tăng khí sắc<br /> <br /> 11<br /> <br /> 16,18<br /> <br /> 5<br /> <br /> Hưng phấn<br /> <br /> 8<br /> <br /> 11,76<br /> <br /> 6<br /> <br /> Cảm xúc bàng quan<br /> <br /> 6<br /> <br /> 8,82<br /> <br /> 7<br /> <br /> Cảm xúc không ổn định<br /> <br /> 60<br /> <br /> 88,23<br /> <br /> 8<br /> <br /> Cảm xúc bùng nổ<br /> <br /> 53<br /> <br /> 77,94<br /> <br /> 9<br /> <br /> Tâm trạng thất thường<br /> <br /> 56<br /> <br /> 82,35<br /> <br /> 10<br /> <br /> Hằn học<br /> <br /> 21<br /> <br /> 30,88<br /> <br /> 11<br /> <br /> Hoang mang<br /> <br /> 17<br /> <br /> 25,00<br /> <br /> 12<br /> <br /> Căng thẳng<br /> <br /> 37<br /> <br /> 54,41<br /> <br /> 13<br /> <br /> Luôn bận tâm lo lắng<br /> <br /> 33<br /> <br /> 48,53<br /> <br /> Triệu chứng khí sắc dao động chiếm tỷ lệ cao nhất và thấp nhất là cảm xúc bàng<br /> quan. Kết quả này phù hợp với nghiên cứu của Cao Tiến Đức (2016), khí sắc dao<br /> động và không ổn định chiếm tỷ lệ 88%, tâm trạng thất thường 82%.<br /> 117<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2017<br /> Bảng 3: Rối loạn cảm giác và tri giác ở đối tượng nghiên cứu.<br /> Số thứ tự<br /> <br /> Rối loạn cảm giác và tri giác<br /> <br /> n = 68<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> 1<br /> <br /> Đau đầu<br /> <br /> 68<br /> <br /> 100,00<br /> <br /> 2<br /> <br /> Dị cảm da<br /> <br /> 22<br /> <br /> 32,35<br /> <br /> 3<br /> <br /> Ảo tưởng cảm xúc<br /> <br /> 2<br /> <br /> 2,94<br /> <br /> 4<br /> <br /> Tri giác sai thực tại<br /> <br /> 4<br /> <br /> 5,88<br /> <br /> 5<br /> <br /> Ảo giác thô sơ<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4,41<br /> <br /> 6<br /> <br /> Ảo thị giác thật<br /> <br /> 20<br /> <br /> 29,41<br /> <br /> 7<br /> <br /> Ảo khứu giác thật<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1,47<br /> <br /> 8<br /> <br /> Ảo thanh thật<br /> <br /> 18<br /> <br /> 26,47<br /> <br /> 9<br /> <br /> Ảo thanh giả<br /> <br /> 17<br /> <br /> 25,00<br /> <br /> 10<br /> <br /> Ảo xúc giác thật<br /> <br /> 7<br /> <br /> 10,29<br /> <br /> Các triệu chứng rất phong phú, nhưng triệu chứng đau đầu chiếm tỷ lệ tuyệt đối<br /> (100%). Các triệu chứng khác rất tản mạn, thấp nhất là ảo khứu giác thật (1,47%). Kết<br /> quả này phù hợp với nghiên cứu của Cao Tiến Đức và Bùi Quang Huy (2016), 85%<br /> triệu chứng ảo giác trong hội chứng cai rượu, nhất là ảo thị giác thật và ảo thanh thật.<br /> Bảng 4: Rối loạn nội dung tư duy ở đối tượng nghiên cứu.<br /> Số thứ tự<br /> <br /> Rối loạn nội dung tư duy<br /> <br /> n = 68<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> 1<br /> <br /> Ám ảnh sợ các loại<br /> <br /> 26<br /> <br /> 38,23<br /> <br /> 2<br /> <br /> Nghi ngờ ám ảnh<br /> <br /> 9<br /> <br /> 13,23<br /> <br /> 3<br /> <br /> Ý tưởng tự sát<br /> <br /> 6<br /> <br /> 8,82<br /> <br /> 4<br /> <br /> Định kiến<br /> <br /> 15<br /> <br /> 22,06<br /> <br /> 5<br /> <br /> Hoang tưởng bị theo dõi<br /> <br /> 15<br /> <br /> 22,06<br /> <br /> 6<br /> <br /> Hoang tưởng bị truy hại<br /> <br /> 30<br /> <br /> 44,12<br /> <br /> 7<br /> <br /> Hoang tưởng bị đầu độc<br /> <br /> 2<br /> <br /> 2,94<br /> <br /> 8<br /> <br /> Hoang tưởng tự buộc tội<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1,47<br /> <br /> 9<br /> <br /> Hoang tưởng ghen tuông<br /> <br /> 10<br /> <br /> 14,71<br /> <br /> 10<br /> <br /> Hoang tưởng liên hệ<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1,47<br /> <br /> 11<br /> <br /> Hoang tưởng nhận nhầm<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1,47<br /> <br /> 12<br /> <br /> Hoang tưởng kỳ quái<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1,47<br /> <br /> Kết quả cho thấy hoang tưởng bị truy hại chiếm tỷ lệ cao nhất (44,12%) và thấp<br /> nhất là triệu chứng hoang tưởng tự buộc tội, hoang tưởng liên hệ, nhận nhầm và kỳ<br /> quái (1,47%). Theo Kaplan H.I (1994), nhóm hoang tưởng kèm theo giảm khí sắc<br /> chiếm đa số (82,5%), ngoài ra hoang tưởng ghen tuông cũng gặp 21% ở BN nghiện<br /> rượu. Đây là một triệu chứng đặc trưng cho loạn thần do rượu.<br /> 118<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2017<br /> Bảng 5: Rối loạn hoạt động có ý chí ở đối tượng nghiên cứu.<br /> Số thứ tự<br /> <br /> Rối loạn hoạt động có ý chí<br /> <br /> n = 68<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> 1<br /> <br /> Vệ sinh cá nhân kém<br /> <br /> 39<br /> <br /> 57,35<br /> <br /> 2<br /> <br /> Lười nhác trong lao động<br /> <br /> 58<br /> <br /> 85,29<br /> <br /> 3<br /> <br /> Giảm sút các ham thích thường có<br /> <br /> 33<br /> <br /> 48,53<br /> <br /> 4<br /> <br /> Thu hẹp hoạt động quan hệ giao tiếp<br /> <br /> 23<br /> <br /> 33,82<br /> <br /> 5<br /> <br /> Kích động bạo lực<br /> <br /> 52<br /> <br /> 76,47<br /> <br /> 6<br /> <br /> Kích động ngôn ngữ<br /> <br /> 27<br /> <br /> 39,71<br /> <br /> 7<br /> <br /> Hành vi tự sát<br /> <br /> 15<br /> <br /> 22,06<br /> <br /> Triệu chứng rối loạn hoạt động có ý chí cũng rất phong phú, đáng lưu ý triệu chứng<br /> lười nhác trong lao động chiếm tỷ lệ cao nhất (85,29%), thấp nhất là hành vi tự sát<br /> (22,06%). Kết quả của chúng tôi phù hợp với nghiên cứu của Sadock B.J (2015), hành<br /> vi tự sát trong RLTT do nghiện rượu chiếm khoảng 21 - 25%, nhất là hội chứng cai<br /> rượu vừa hoàn thành có thể là do trầm cảm.<br /> 2. Kết quả ĐNĐ ở đối tượng sử dụng rượu.<br /> Bảng 6: Các sóng điện não cơ bản trên bản ghi ĐNĐ.<br /> Kết quả ĐNĐ<br /> <br /> n<br /> <br /> Tần số (chu kỳ/giây)<br /> <br /> Biên độ (µv)<br /> <br /> Chỉ số (%)<br /> <br /> Sóng alpha<br /> <br /> 65<br /> <br /> 9,2 ± 0,89<br /> <br /> 31,46 ± 10,92<br /> <br /> 45,77 ± 13,24<br /> <br /> Sóng beta<br /> <br /> 66<br /> <br /> 30,08 ± 3,97<br /> <br /> 15,61 ± 2,71<br /> <br /> Sóng theta<br /> <br /> 43<br /> <br /> 5,16 ± 0,53<br /> <br /> 18,02 ± 9,46<br /> <br /> Tần số, biên độ và chỉ số alpha ở giới<br /> hạn thấp, có 43 bản ghi xuất hiện sóng<br /> theta đa hình, biên độ thấp rải rác 2 bán<br /> cầu vùng trước-trung tâm. Kết quả này<br /> phù hợp với Ehlers C.L (2011).<br /> * Tính chất nhịp alpha:<br /> Alpha dạng thoi thành chuỗi: 1 BN<br /> (1,54%); alpha có khuynh hướng nhọn:<br /> 16 BN (24,62%); alpha biến dạng: 55 BN<br /> (84,62%); alpha thưa thớt: 6 BN (9,23%);<br /> alpha mất dạng thoi: 46 BN (70,77%); mất<br /> sóng cơ bản alpha: 1 BN (1,54%); alpha<br /> không ổn định: 65 BN (100,00%); alpha<br /> chậm: 40 BN (61,54%). Alpha dạng thoi<br /> <br /> thành chuỗi và mất sóng alpha gặp 1 đối<br /> tượng. Theo Sviderskaia N.E (2013), sự<br /> thay đổi này là đặc trưng làm tăng tác<br /> động bộ hóa lên vỏ não vùng limbic, trung<br /> não và thân não.<br /> * ĐNĐ bệnh lý:<br /> ĐNĐ đối xứng: 62 BN (93,94%); ĐNĐ<br /> không đối xứng: 4 BN (6,06%); sóng chậm<br /> đa hình biên độ thấp: 43 BN (65,15%);<br /> sóng theta đơn thuần: 43 BN (65,15%);<br /> sóng bệnh lý xuất hiện liên tục: 4 BN<br /> (6,06%); sóng bệnh lý xuất hiện không<br /> liên tục: 39 BN (59,09%); sóng bệnh lý ở<br /> trán-thái dương 1 bán cầu: 1 BN (1,52%).<br /> 119<br /> <br />