HỘI NGHỊ KHOA HỌC KỸ THUẬT HOÀN MỸ 2024
194
ĐẶC ĐIỂM NHIỄM KHUẨN HUYẾT SƠ SINH
TẠI KHOA SƠ SINH BỆNH VIỆN HÙNG VƯƠNG
Ngô Mỹ Nhung1, Đông Thị Hoài Tâm2, Nguyễn Văn Hảo3,
Bùi Thị Thủy Tiên1, Phạm Hoàng Thiên Thanh1,
Phạm Thị Thu Hiền1, Trần Thị Thúy Hằng1,
Ngô Thị Thanh Thắm1, Nguyễn Trọng Duy4,
Phạm Hoàng Khả Hân4
TÓM TẮT25
Mục tiêu: Khảo sát đặc điểm lâm sàng, cận
lâm sàng, tác nhân nhiễm khuẩn huyết sơ sinh
(NKHSS) tại khoa Sơ sinh bệnh viện Hùng
Vương.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu:
Mô tả hàng loạt ca từ 09/2022 đến 12/2023.
Nghiên cứu áp dụng hướng dẫn chẩn đoán và
điều trị từ Mạng lưới chăm sóc Bà mẹ và trẻ sơ
sinh West Midlands, trẻ được chẩn đoán xác định
NKHSS khi có kết quả cấy máu dương tính kèm
với
- Từ 1 triệu chứng lâm sàng cùng với ≥ 2
dấu hiệu cận lâm sàng
- Hoặc từ 1 yếu tố nguy cơ, triệu chứng lâm
sàng cùng với dấu hiệu cận lâm sàng của nhiễm
khuẩn.
NKHSS sớm khởi phát từ ngày tuổi đầu tiên
đến ngày 3, NKHSS muộn khởi phát từ ngày tuổi
4 trở đi.
1Bệnh viện Hùng Vương
2Đơn vị Nghiên cứu Lâm sàng Đại học Oxford
3Bộ môn Nhiễm, Đại học Y dược Thành phố Hồ
Chí Minh
4Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới
Chịu trách nhiệm chính: Ngô Mỹ Nhung
ĐT: 0938015094
Email: nhung.nm_bs@bvhungvuong.vn
Ngày nhận bài: 27/10/2024
Ngày phản biện khoa học: 29/10/2024
Ngày duyệt bài: 31/10/2024
Kết quả: Trong tổng số 180 trẻ tham gia có
117 trẻ NKHSS muộn (65%), 63 trẻ NKHSS sớm
(35%). Sinh non và nhẹ cân là đặc điểm thường
gặp trong NKHSS. Vi khuẩn gram âm chiếm đa
số (61,2% - 110/180), thường gặp nhất trong
NKHSS sớm và NKHSS muộn lần lượt là S.
maltophilia (18/29) và K. pneumoniae (19/44).
Vi khuẩn gram dương Staphylococcus coagulase
negative (CoNS) thường gặp nhất trong NKHSS
sớm, Streptococcus nhóm B chiếm đa số trong
NKHSS muộn.
Kết luận: NKHSS muộn thường gặp hơn
NKHSS sớm. Sinh non và nhẹ cân là đặc điểm
thường gặp trong NKHSS. Tác nhân hàng đầu
trong NKHSS muộn là Klebsiella spp. và CoNS.
Trong NKHSS sớm, tác nhân chính là S.
maltophilia, E. coli và Streptococcus nhóm B.
Từ khóa: nhiễm khuẩn huyết sơ sinh, nhiễm
khuẩn huyết sơ sinh sớm, nhiễm khuẩn huyết sơ
sinh muộn
SUMMARY
CHARACTERISTICS OF NEONATAL
BLOODSTREAM INFECTION IN
NEONATOLOGY DEPARTMENT IN
HUNGVUONG HOSPITAL
Objectives: The aim of this research is to
describe clinical, paraclinical, and pathogens
characteristics of neonatal bloodstream infection
pathogens.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
195
Methods: We performed a case series study
at HungVuong hospital in Vietnam from 09/2022
to 12/2023, enrolling 180 neonates with ≥ 2
clinical manifestations along with ≥ 2 laboratory
signs according to the West Midlands Neonatal
Operational Delivery Network assessment
criteria and positive blood culture results. Early-
onset bloodstream infection (EOS BSI) was
defined as BSI on date of life 0–3 and late-onset
BSI (LOS BSI) on date 4 or later.
Results: there were 117 (65%) neonates
developed LOS BSI and 63 (357%) developed
EOS BSI. Preterm and low birth weight were
significant in neonal BSI. Gram negative bacteria
(GNB) were dominant (61,2% - 110/180). The
most common GNB in EOS BSI and LOS BSI
respectively was S. maltophilia (18/29) and K.
pneumoniae (19/44). Regarding gram positive
bacteria, Coagulase-negative Staphylococcus
(CoNS) were the most frequent in LOS BSI.
Streptococcus group B was dominant in EOS
BSI.
Conclusion: LOS BSI is dominant in
neonatology department. Preterm and low birth
weight were significant in neonal BSI. Leading
pathogen in our hospital in EOS BSI is S.
maltophilia, in LOS BSI are K. pneumoniae and
CoNS.
Keywords: neonatal bloodstream infection,
neonatal sepsis, early onset neonatal sepsis, late
onsest neonatal sepsis
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Nhiễm khuẩn huyết sơ sinh gây tăng tỉ lệ
tử vong, để lại di chứng thần kinh ảnh hưởng
sự phát triển tâm thần vận động ở trẻ. Báo
cáo của Tổ chức Liên kết toàn cầu về nghiên
cứu và phát triển kháng sinh1 năm 2022 về
nhiễm khuẩn huyết sơ sinh (NKHSS) được
thực hiện tại Việt Nam và 10 nước khác cho
thấy tỉ lệ trẻ sơ sinh tử vong liên quan nhiễm
khuẩn huyết (NKH) là 27%. Tác nhân gây
nhiễm khuẩn huyết đa dạng, thay đổi giữa
các bệnh viện, có sự khác biệt về nhạy cảm
kháng sinh giữa nhóm tác nhân gây NKHSS
sớm và muộn. Trong năm 2022, tại khoa Sơ
Sinh bệnh viện Hùng Vương ghi nhận tỉ lệ bé
tử vong liên quan nhiễm khuẩn huyết dao
động, tỉ lệ nhiễm vi khuẩn kháng thuốc tăng,
cho thấy nhiễm khuẩn huyết sơ sinh là một
vấn đề cần được quan tâm nhưng chưa được
khảo sát. Xuất phát từ thực tế này, chúng tôi
thực hiện đề tài “Đặc điểm nhiễm khuẩn
huyết sơ sinh tại khoa Sơ sinh bệnh viện
Hùng Vương” nhằm xác định các đặc điểm
dịch tễ, lâm sàng, tác nhân và tính đề kháng
kháng sinh của các tác nhân.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu
Tất cả các trẻ sơ sinh 30 ngày tuổi
được chẩn đoán xác định nhiễm khuẩn huyết
tại khoa Sơ Sinh bệnh viện Hùng Vương từ
01/09/2022 đến 31/12/2023.
Tiêu chuẩn chọn mẫu
Áp dụng hướng dẫn chẩn đoán và điều trị
từ Mạng lưới chăm sóc Bà mẹ và trẻ sơ sinh
West Midlands đã được áp dụng tại khoa Sơ
Sinh bệnh viện Hùng Vương 2020, trẻ được
chẩn đoán xác định NKHSS khi có kết quả
cấy máu dương tính kèm với
- Từ 1 triệu chứng lâm sàng cùng với ≥ 2
dấu hiệu cận lâm sàng
- Hoặc từ 1 yếu tố nguy cơ, triệu chứng
lâm sàng cùng với dấu hiệu cận lâm sàng của
nhiễm khuẩn.
Triệu chứng lâm sàng
- Rối loạn thân nhiệt: sốt ≥ 38°C hoặc hạ
thân nhiệt <36,5°C
- Tuần hoàn: mạch nhanh, mạch chậm,
da nổi bông, da tái, tím trung tâm, cứng mô
HỘI NGHỊ KHOA HỌC KỸ THUẬT HOÀN MỸ 2024
196
dưới da, hạ huyết áp, CRT > 3 giây, thiểu
niệu
- Hô hấp: ngưng thở, thở nhanh > 60
lần/phút, thở co lõm, phập phồng cánh mũi,
thở rên, SpO2 giảm < 90%, xuất huyết phổi
- Thần kinh: lừ đừ, giảm cử động, kích
thích, co giật, tăng/ giảm trương lực cơ, thóp
phồng, phản xạ kém
- Tiêu hóa: bỏ bú, bú kém, tiêu chảy, ói,
chướng bụng, gan/ lách to, chậm đi phân su,
xuất huyết tiêu hóa
- Da niêm: mụn mủ, nhiễm trùng rốn,
xuất huyết da niêm, vàng da sớm, loét
Dấu hiệu cận lâm sàng
- Bạch cầu: trẻ dưới 24 giờ tuổi: < 6
k/µL hoặc > 30 k/µL, trẻ trên 24 giờ tuổi: <
5 k/µL hoặc > 20 k/µL
- Tiểu cầu <150 k/µL
- CRP: ≥ 10 mg/L
- Procalcitonin: > 0,5ng /mL
Tiêu chuẩn loại trừ: Kết quả cấy máu
dương tính được phòng Vi sinh xác định là
ngoại nhiễm
Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả
hàng loạt ca, hồi cứu kết hợp tiến cứu
Kỹ thuật đo lường biến số
Xét nghiệm được thực hiện tại khoa Xét
nghiệm, Bệnh viện Hùng Vương.
Mẫu máu được cấy trong chai và được ủ
trong tủ cấy của hệ thống cấy máu tự động
(hệ thống được sử dụng là Bactec FX (của
hãng Becton Dickinson).
- Phương pháp định danh: các chủng vi
khuẩn được định danh bằng hệ thống
MALDI-TOF (Matrix Assisted Laser
Desorption IonizationTime of Flight).
- Phương pháp thực hiện kháng sinh đồ:
phương pháp kháng sinh đồ tự động bằng hệ
thống Phoenix M50.
Phương pháp thống kê
Số liệu được nhập và xử lý bằng phần
mềm SPSS 20.0.
Y đức
Nghiên cứu đã được thông qua Hội đồng
Đạo đức trong nghiên cứu Y sinh học bệnh
viện Hùng Vương, số 2994/HĐĐĐ-BVHV.
Nghiên cứu không gây ảnh hưởng đến sức
khỏe và quyền lợi của bệnh nhân cũng như
của bệnh viện và cộng đồng.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Trong thời gian nghiên cứu, có 180
trường hợp cấy máu dương được chẩn đoán
nhiễm khuẩn huyết thỏa tiêu chuẩn được
nhận vào nghiên cứu. Nam chiếm đa số
63,9%. Số ca NKHSS muộn chiếm tỉ lệ cao
(65%), gấp 1,9 lần NKHSS sớm (35%).
Trung vị ngày tuổi được chẩn đoán NKH là
ngày 6.
Đặc điểm chung của dân số nghiên cứu
Bảng 1. Đặc điểm lâm sàng lúc sinh của trẻ dân số nghiên cứu (n=180)
Đặc điểm
Tổng
n (%)
NKHSS sớm
n=63
NKHSS muộn
n=117
P
Ối vỡ lâu
40 (22,2)
15 (23,8)
25 (21,4)
0,70
Ối vàng xanh
22 (12,2)
13 (20,6)
9 (7,7)
0,01
Nhiễm trùng ối
29 (16,1)
13 (20,6)
16 (13,7)
0,22
Mẹ mang GBS
4 (2,2)
2 (3,2)
2 (1,7)
0,61
Tuổi thai
Non tháng
Đủ tháng
142 (78,9)
38 (21,1)
34 (54)
29 (46)
108 (92,3)
9 (7,7)
< 0,001
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
197
Cân nặng lúc sinh
Nhẹ cân
Bình thường
137 (76,1)
43 (23,9)
32 (50,8)
31 (49,2)
105 (89,7)
12 (10,3)
< 0,001
Ngạt lúc sanh
137 (76,1)
40 (63,5)
97 (82,9)
0,004
Trung vị tuổi thai lúc sinh của các trẻ
trong nghiên cứu là 31 tuần tuổi (KTPV 28-
36), trung vị cân nặng lúc sinh là 1640 gram
(KTPV 1050-2400). Trong nhóm NKHSS
muộn, tỉ lệ trẻ non tháng, nhẹ cân, ngạt lúc
sanh đều cao trên 80%.
Từ lúc sinh tới lúc được chẩn đoán
NKHSS, tỉ lệ trẻ NKHSS muộn được thực
hiện các can thiệp cao hơn ở nhóm NKHSS
sớm: đặt đường truyền trung tâm (85,5%),
đặt nội khí quản (35%), đặt sonde dạ dày
(87,2%), dinh dưỡng tĩnh mạch (84,6%). Sự
khác biệt về các can thiệp này giữa 2 nhóm
có ý nghĩa thống kê (p < 0,001).
Đặc điểm lâm sàng của dân số nghiên
cứu trong đợt NKH
Bảng 2. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của dân số nghiên cứu trong đợt NKH
(n=180)
Đặc điểm
Tổng
n (%)
NKHSS sớm
n=63
p
Rối loạn thân nhiệt
13 (7,2)
2 (3,17)
0,12
Triệu chứng hô hấp
158 (87,8)
59 (93,7)
0,08
Triệu chứng tuần hoàn
111 (61,7)
32 (50,8)
0,023
Triệu chứng thần kinh
112(62,2)
39 (61,9)
0,98
Triệu chứng tiêu hoá
83 (46,1)
26 (41,3)
0,33
Triệu chứng da niêm
29 (16,1)
7 (11,1)
0,18
Bạch cầu
Tăng
Giảm
Trong giới hạn bình thường
46 (25,6)
19 (10,6)
115 (63,9)
18 (28,6)
7 (11,1)
38 (60,3)
0,75
Giảm tiểu cầu
102 (56,7)
35 (55,6)
0,83
CRP tăng (n = 169)
81 (45)
16 (25,4)
<0,001
PCT tăng (n = 18)
9 (5)
4 (6,3)
0,54
Biểu hiện thường gặp nhất trong NKHSS
là các triệu chứng hô hấp (87,8%). Riêng
triệu chứng tuần hoàn hiện diện nhiều hơn
(67,5%) trong NKHSS muộn so với nhóm
NKHSS sớm (50,8%).
Giá trị trung vị bạch cầu, tiểu cầu tại thời
điểm cấy máu của hai nhóm NKHSS sớm và
muộn chênh lệch không nhiều. Trị số CRP
trong nhóm NKHSS muộn cao hơn hẳn so
với CRP nhóm NKHSS sớm. Chọc dò tủy
sống đã được thực hiện ở 25,6% dân số
nghiên cứu.
HỘI NGHỊ KHOA HỌC KỸ THUẬT HOÀN MỸ 2024
198
Bảng 3. Đặc điểm biến chứng đợt NKH (n=180)
Đặc điểm
Tổng
n (%)
NKHSS sớm
n=63
NKHSS muộn
n=117
p
Rối loạn đông máu
84 (46,7)
31 (49,2)
53 (45,3)
0,61
Viêm màng não
18 (10)
4 (6,4)
14 (12)
0,23
Sốc nhiễm khuẩn
33 (18,3)
6 (9,5)
27 (23,1)
0,02
Suy hô hấp
109 (60,6)
84 (60,9)
25 (59,5)
0,87
Nhập NICU
Không nhập NICU
132 (73,3)
48 (26,7)
55 (87,3)
8 (12,7)
77 (65,8)
40 (34,2)
0,002
Số ngày nằm NICU (n=132)
11 (5 – 20)
8 (4 – 13)
14 (7 – 24)
0,04*
Số ngày nằm viện
23,5 (15 – 35)
16 (13 – 21)
29 (20 – 41)
<0,001*
Nhiễm khuẩn bệnh viện (thứ phát
sau đợt NKH)
41 (22,8)
7 (11,1)
34 (29)
0,006
Trong các biến chứng của NKHSS, suy hô hấp được ghi nhận ở tỉ lệ cao nhất (60,6%),
tiếp theo là rối loạn đông máu (46,7%). Sốc nhiễm trùng xảy ra ở tỉ lệ cao hơn ở NKH muộn
so với NKH sớm.
Bảng 4. Các tác nhân nhiễm khuẩn huyết sơ sinh (n=180)
Tổng
NKHSS sớm
NKHSS muộn
Tổng
Gram âm
44 (69,8%)
66 (56,4%)
110 (61,1%)
A. baumannii
0
1
1
E. meningoseptica
0
1
1
P. aeruginosa
0
2
2
E. cloacae
1
3
4
Serratia spp.
7
4
11
B. cepacia
8
8
16
E. coli
8
11
19
S. maltophilia
20
6
26
Klebsiella spp.
0
30
30
Gram dương
18 (28,6%)
44 (37,6%)
62 (34,4%)
E. faecalis
0
2
2
Streptococcus nhóm B
9
0
9
S. aureus
0
12
12
CoNS
9
30
39
Nấm Candida spp.
1 (1,6%)
7 (6%)
8 (4,4%)
Tổng
63
117
180
Trong toàn dân số, vi khuẩn gram âm
chiếm ưu thế hơn gram dương. Klebsiella
spp. và CoNS (Staphylococcus coagulase
negative) đứng hàng đầu trong NKH muộn,
sau đó là S. aureus và E. coli. Trong NKHSS
sớm, tác nhân chính là S. maltophilia, E. coli,
B. cepacia và Streptococcus nhóm B.