Dẫn liệu mới về các loài dơi ngựa (Pteropus spp.) và hiện trạng của chúng ở Việt Nam

26(3): 10-17 T¹p chÝ Sinh häc 9-2004<br /> <br /> <br /> <br /> DÉn liÖu míi vÒ c¸c loµi d¬i ngùa (Pteropus spp.)<br /> vµ hiÖn tr¹ng cña chóng ë ViÖt Nam<br /> <br /> Vò §×nh Thèng<br /> ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt<br /> <br /> D¬i ngùa lµ tªn gäi chung cho c¸c loµi thuéc Trong c¸c sinh c¶nh rõng nguyªn sinh, l−íi<br /> gièng Pteropus. Trªn thÕ giíi, hiÖn ®, ghi nhËn mê vµ bÉy Thô CÇm lµ nh÷ng c«ng cô chñ yÕu<br /> ®−îc 67 loµi thuéc gièng d¬i nµy, trong ®ã cã 3 cña viÖc thu mÉu. BÉy Thô CÇm ®−îc më th©u<br /> loµi ®, ®−îc ghi nhËn ë n−íc ta: d¬i ngùa bÐ ®ªm cßn l−íi mê th−êng ®−îc ®ãng l¹i lóc gi÷a<br /> Pteropus hypomelanus, d¬i ngùa th¸i lan P. lylei ®ªm (kho¶ng tõ 23h00 ®Õn 4h00 s¸ng h«m sau).<br /> vµ d¬i ngùa lín P. vampyrus [14, 27]. ë ViÖt Trong c¸c sinh c¶nh ®Êt canh t¸c vµ khu ®« thÞ,<br /> Nam, c¶ 3 loµi d¬i ngùa nµy míi chØ ®−îc ghi c«ng cô thu mÉu chñ yÕu lµ l−íi mê vµ bÉy c¬<br /> nhËn ë mét sè tØnh thuéc miÒn Nam vµ nam ®éng. Mçi loµi gi÷ l¹i 1-2 mÉu ®¹i diÖn; nh÷ng<br /> Trung Bé. §iÒu ®¸ng chó ý lµ: ch−a cã c«ng c¸ thÓ cã ®Æc ®iÓm l¹ hoÆc ®Æc ®iÓm nghi vÊn<br /> tr×nh nghiªn cøu nµo ®Ò cËp ®Õn t×nh tr¹ng cña còng ®−îc gi÷ l¹i ®Ó kiÓm ®Þnh kÕt qu¶ t¹i ViÖn<br /> chóng ë n−íc ta. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt.<br /> thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®iÒu tra vµ ®¸nh gi¸ hiÖn<br /> tr¹ng khu hÖ D¬i cña ViÖt Nam, chóng t«i ®, Nh÷ng tµi liÖu cã liªn quan ®Õn khu hÖ d¬i ë<br /> tiÕn hµnh ®iÒu tra d¬i ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng, trong vïng nghiªn cøu, c¸c tµi liÖu cã liªn quan ®Õn<br /> ®ã bao gåm c¸c ®Þa danh ®, tõng cã ghi nhËn vÒ c¸c loµi d¬i ngùa cña ViÖt Nam ®, ®−îc sö dông<br /> nh÷ng loµi d¬i ngùa. KÕt qu¶ ®iÒu tra bæ sung trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra vµ xö lý kÕt qu¶. ViÖc<br /> nhiÒu t− liÖu vÒ ®Æc ®iÓm cña mçi loµi vµ b−íc pháng vÊn ®−îc thùc hiÖn ®èi víi mét sè chñ<br /> ®Çu cho thÊy hiÖn tr¹ng cña chóng ë ViÖt Nam. nhµ hµng vµ c− d©n ®Þa ph−¬ng nh»m bæ sung t−<br /> liÖu vÒ hiÖn tr¹ng vµ møc ®é t¸c ®éng cña c¸c<br /> I. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu nh©n tè kh¸c nhau ®èi víi ®êi sèng cña d¬i.<br /> <br /> Thêi gian: tõ th¸ng 3 ®Õn th¸ng 11 n¨m II. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn<br /> 2001 (v−ên quèc gia B¹ch M,), tõ th¸ng 6 ®Õn<br /> th¸ng 8 n¨m 2003 (khu vùc T¶ Tr¹ch, khu vùc 1. DÉn liÖu vÒ c¸c loµi d¬i ngùa<br /> Dinh Qu¸n vµ khu vùc chïa TuyÒn L©m). C¸c<br /> khu vùc cßn l¹i ®−îc tiÕn hµnh trong th¸ng 2 vµ Theo mét hÖ thèng ph©n lo¹i gÇn ®©y nhÊt<br /> th¸ng 3 n¨m 2004. cña Koopman [14], tÊt c¶ c¸c loµi d¬i ngùa cña<br /> thÕ giíi thuéc 17 nhãm loµi (subniger, mariannus,<br /> §iÒu tra thùc ®Þa ®−îc tiÕn hµnh trong c¸c<br /> caniceps, rufus, melanotus, melanopogon, rayneri,<br /> kiÓu sinh c¶nh kh¸c nhau: rõng nguyªn sinh<br /> lombocensis, samoensis, pselaphon, temmincki,<br /> (v−ên quèc gia B¹ch M,, khu vùc T¶ Tr¹ch<br /> thuéc tØnh Thõa Thiªn-HuÕ, v−ên quèc gia C¸t vampyrus, alecto, conspicillatus, neohibernicus,<br /> Tiªn, khu b¶o tån thiªn nhiªn Ngäc Linh, khu macrotis vµ scapulatus). Trong 3 loµi d¬i ngùa cña<br /> b¶o tån thiªn nhiªn CÇn Giê, v−ên quèc gia Phó ViÖt Nam, d¬i ngùa bÐ thuéc nhãm loµi<br /> Quèc vµ v−ên quèc gia C«n §¶o), c¸c trang tr¹i subniger, hai loµi cßn l¹i thuéc nhãm loµi<br /> vµ vïng ®« thÞ ®, tõng cã ghi nhËn vÒ c¸c loµi vampyrus. §Æc ®iÓm h×nh th¸i nhËn diÖn gi÷a<br /> d¬i ngùa (thÞ x, Sãc Tr¨ng, khu du lÞch sinh th¸i hai nhãm loµi nµy lµ: nhãm vampyrus cã l«ng ë<br /> C¸i R¨ng-tØnh CÇn Th¬, khu vùc Dinh Qu¸n- phÇn l−ng hung ®en, phÇn gi÷a mµng gian ®ïi<br /> tØnh §ång Nai vµ khu vùc chïa TuyÒn L©m-§µ lâm s©u; nhãm subniger kh«ng cã nh÷ng ®Æc<br /> L¹t). ®iÓm nµy [6, 14].<br /> 10<br /> D¬i ngùa bÐ Pteropus hypomelanus cong vÒ phÝa sau. P1 nhá xÝu, th−êng kh«ng lé<br /> Temminck, 1853 râ ë nh÷ng c¸ thÓ tr−ëng thµnh. C¸c r¨ng tr−íc<br /> Pteropus hypomelanus Temminck, 1853: hµm cßn l¹i th−êng cã mét gê næi rÊt râ ë mÆt<br /> 61. Terminate Islands, North Molucca, sau.<br /> Indonesia. Con non ®−îc sinh trong kho¶ng c¸c th¸ng<br /> P. condorensis Peters, 1869:393. Conson, 4-5 hµng n¨m. Chóng sèng phô thuéc vµo mÑ Ýt<br /> Vietnam. nhÊt 3 th¸ng vµ thµnh thôc sinh dôc sau 1 n¨m<br /> tuæi. Trong ®iÒu kiÖn nu«i, d¬i ngùa bÐ th−êng<br /> P. tricolor Gray, 1870: 108. Terminate sinh s¶n vµo kho¶ng c¸c th¸ng 5-6. Khi míi<br /> Islands, North Molucca, Indonesia. sinh, con non cã träng l−îng c¬ thÓ kho¶ng 74g;<br /> P. macassaricus Heude, 1897: 177. chiÒu dµi c¼ng tay kho¶ng 62 mm [12].<br /> Macassar, South Sulawesi, Indonesia. Thøc ¨n cña d¬i ngùa bÐ lµ qu¶ vµ mËt hoa<br /> P. lepidus Miller, 1900: 237. Kaju Ara, cña c¸c loµi c©y hoang d¹i hay c©y trång nh−:<br /> Tambelan Islands, Indonesia. Carica papaya, Mangifera indica, Callophylum<br /> P. geminorum Miller, 1903: 60. South Twin inophyllum, Cocus nucifera, Pouteria sopota,<br /> Island, Mergui Archipelago, Burma. nhiÒu loµi c©y thuéc c¸c gièng Syzygium, Musa,<br /> Ficus, Diospyros, Ceiba [15]. D¬i ngùa bÐ<br /> P. cagayanus Mearns, 1905: 433. Cagayan th−êng ®−îc ghi nhËn trong c¸c sinh c¶nh thuéc<br /> Sulu Island. Philippines. vïng ®« thÞ. Chóng tró ngô ®¬n lÎ hay theo tõng<br /> P. enganus Miller 1906: 822. Pulo Dua, near ®µn tõ 10 ®Õn hµng tr¨m c¸ thÓ. Ch−a cã ghi<br /> Engano Island, West Sumatra, Indonesia. nhËn nµo vÒ loµi d¬i nµy trong c¸c sinh c¶nh<br /> L«ng phÇn tr¸n ng¾n, rËm, dµi dÇn vÒ phÝa rõng nguyªn sinh.<br /> cæ vµ vai. L«ng mÆt l−ng ng¾n, l«ng mÆt bông Nh÷ng nghiªn cøu riªng vÒ tuæi thä trong tù<br /> dµi h¬n l«ng phÇn l−ng. Mµng c¸nh g¾n kÕt víi nhiªn cña d¬i ngùa bÐ cßn rÊt h¹n chÕ. Trong<br /> ®−êng gi÷a l−ng vµ ®èt thø nhÊt cña ngãn ch©n ®iÒu kiÖn nu«i, loµi d¬i nµy cã tuæi thä Ýt nhÊt lµ<br /> thø hai. Mµu l«ng ®Æc tr−ng cña d¬i ngùa bÐ lµ: 9 n¨m. Chóng cã thÓ bay ®i kiÕm ¨n c¸ch n¬i tró<br /> l«ng phÇn ®Çu mµu n©u sÉm (c¸ biÖt gÆp mÇu ngô kho¶ng 6-8 km vµ bay cao tíi 30 m - so víi<br /> n©u nh¹t hoÆc n©u hanh vµng). L«ng vïng cæ vµ mÆt ®Êt [15]. Khi bay qua biÓn, d¬i ngùa bÐ cã<br /> vai th−êng thuéc d¶i mµu tõ vµng nh¹t ®Õn n©u. thÓ bay gi÷a hai lµn sãng ®Ó tr¸nh giã. Loµi d¬i<br /> L«ng phÇn l−ng th−êng thuéc d¶i mÇu tõ n©u nµy th−êng tù qu¹t m¸t b»ng ®«i c¸nh trong<br /> nh¹t ®Õn n©u hung ®á (c¸ biÖt gÆp mÇu x¸m ¸nh nh÷ng ngµy n¾ng nãng; ngoµi ra, chóng cßn lµm<br /> b¹c hay x¸m sÉm). L«ng phÇn bông th−êng cã m¸t c¬ thÓ b»ng c¸ch liÕm phÇn ngùc vµ c¸nh.<br /> mÇu n©u da bß. L«ng hai bªn s−ên cã mÇu D¬i ngùa bÐ ®, ®−îc ghi nhËn ë nhiÒu n−íc<br /> t−¬ng tù nh− mÇu l«ng ë phÇn l−ng. L«ng vïng trªn thÕ giíi: quÇn ®¶o In®«-¤xtr©ylia, Papua<br /> quanh m¾t cã mÇu x¸m nh¹t. C¼ng tay dµi: 121- Niu Ghinª (Trobriand) vµ Th¸i lan [12].<br /> 150mm; chiÒu dµi ®Çu vµ th©n: 183-240mm;<br /> bµn ch©n sau dµi: 39-55mm; chiÒu dµi tai: 28- D¬i ngùa th¸i lan Pteropus lylei Andersen,<br /> 32mm; kho¶ng c¸ch tõ m¾t tíi ®Çu mót cña 1908<br /> mâm: 25,5-27,5mm; chiÒu dµi mµng gian ®ïi:<br /> Pteropus lylei Andersen, 1908: 317;<br /> 0-4mm; chiÒu dµi x−¬ng chµy: 54,5-65,0mm;<br /> Bangkok, Thailand.<br /> chiÒu dµi cùa: 12,5-17,5mm; chiÒu dµi sä: 62,1-<br /> 69,0mm; chiÒu réng gß m¸: 30,6-38,5mm; chiÒu H×nh th¸i ngoµi cña d¬i ngùa th¸i lan vµ d¬i<br /> réng ®¸y sä t¹i vÞ trÝ t−¬ng øng víi gß m¸: 34,2- ngùa bÐ t−¬ng tù nhau nh−ng kÝch cì c¬ thÓ cña<br /> 36,9mm [12]. Träng l−îng c¬ thÓ: 425-450g. d¬i ngùa th¸i lan lín h¬n. D¬i ngùa th¸i tan cã<br /> D¬i ngùa bÐ kh«ng cã x−¬ng b¸nh chÌ, chóng kÝch cì trung b×nh; chiÒu dµi ®Çu vµ th©n: 198-<br /> cã c¸c sîi liªn kÕt thùc hiÖn chøc n¨ng cña 251 mm; c¼ng tay dµi: 144-162 mm; chiÒu dµi<br /> x−¬ng ®ã. Nha thøc: i 2/2; c 1/1; p 3/3; m 2/3 tai: 34,5-40 mm; chiÒu dµi bµn ch©n sau: 39,5-<br /> (34 r¨ng). R¨ng cöa trªn h×nh b¸n nguyÖt vµ 48 mm. Träng l−îng c¬ thÓ: 389-483 g. L«ng<br /> t¸ch biÖt víi r¨ng nanh. R¨ng nanh to khoÎ, cã phÇn ®Çu thuéc d¶i mÇu tõ n©u sÉm tíi n©u nh¹t.<br /> mét r,nh däc vµ s©u ë mÆt tr−íc. R¨ng nanh uèn PhÇn g¸y mÇu ®en hung vµng, ®en sÉm ë vïng<br /> 11<br /> l−ng (c¸ biÖt cã mét sè c¸ thÓ cã l«ng mµu x¸m g. PhÇn l−ng: nöa phÝa trªn l«ng ng¾n vµ cøng;<br /> ¸nh b¹c mäc l¸c ®¸c ë trªn l−ng). L«ng phÇn nöa phÝa d−íi, l«ng vïng cæ vµ vai dµi h¬n,<br /> bông, vïng cæ vµ vai thuéc d¶i mµu vµng ®Õn mÒm h¬n phÇn l−ng. L«ng phÇn bông to th« vµ<br /> n©u vµng sÉm (c¸ biÖt l«ng phÇn bông mÇu sÉm xo¨n. Mµu s¾c vµ cÊu tróc cña l«ng phô thuéc<br /> h¬n). Mµng c¸nh th−êng cã mÇu ®en. Tai nhá vµ nhiÒu vµo tuæi vµ giíi tÝnh. Con non míi sinh cã<br /> sÉm mÇu. l«ng vïng cæ vµ vai mÇu n©u sÉm; ë con ®ùc,<br /> Sä cña d¬i ngùa th¸i lan cã h×nh th¸i t−¬ng l«ng phÇn nµy nh¹t mÇu dÇn cho tíi khi chóng<br /> tù nh− sä cña d¬i ngùa lín; chiÒu dµi sä: 59,5- tr−ëng thµnh. Nh÷ng c¸ thÓ ch−a tr−ëng thµnh<br /> 65,0mm; chiÒu réng gß m¸: 33,0-35,0 mm; th−êng cã bé l«ng ®ång mÇu n©u x¸m. So víi<br /> chiÒu dµi hµng r¨ng: 17,5-22,5 mm. Nha thøc: i con c¸i, con ®ùc cã bé l«ng rËm h¬n vµ c¸c sîi<br /> 2/2; c 1/1; p 3/3; m 2/3 (34 r¨ng). l«ng còng cøng h¬n. Con ®ùc còng th−êng cã<br /> c¸c chïm l«ng cæ gåm c¸c sîi l«ng cøng, gèc<br /> D¬i ngùa th¸i lan th−êng tró ngô trªn c©y l«ng thÉm mÇu h¬n ngän. Vïng l«ng phÇn ®Çu<br /> theo tõng ®µn lín tíi hµng ngµn con. Loµi d¬i thuéc d¶i mÇu tõ ®á sÉm ®Õn hung ®en, phÇn<br /> nµy th−êng chØ bøt qu¶ khi ®, chÝn. Thøc ¨n cña hÇu th−êng thuéc d¶i mÇu tõ hung ®en ®Õn n©u,<br /> chóng th−êng lµ c¸c lo¹i qu¶ chuèi, xoµi... l¸c ®¸c cã c¸c sîi l«ng mÇu x¸m hoÆc x¸m ¸nh<br /> Kh«ng gièng nh− d¬i ngùa lín, loµi d¬i nµy b¹c.<br /> th−êng kiÕm ¨n th©u ®ªm.<br /> Sä cña d¬i ngùa lín rÊt lín, dµi: 79-94 mm;<br /> D¬i ngùa th¸i lan chØ ph©n bè ë ViÖt Nam, chiÒu dµi ®¸y sä: 69-80 mm; chiÒu réng gß m¸:<br /> Campuchia vµ Th¸i Lan [17]. 40-48 mm; chiÒu réng ®¸y sä t−¬ng øng vïng<br /> D¬i ngùa lín Pteropus vampyrus (Linnaeus, m¸: 25-30 mm. Nha thøc: i 2/2; c 1/1; p 3/3; m<br /> 1758) 2/3 (34 r¨ng). Nh÷ng r¨ng cöa trªn kh«ng mäc<br /> sÝt nhau, I1 lín h¬n I2. Nh÷ng r¨ng cöa d−íi nhá<br /> Vespertilio vampyrus Linnaeus, 1758: 31. h¬n nh÷ng r¨ng cöa trªn, I2 lín gÊp hai lÇn I1.<br /> Java. R¨ng nanh trªn cã mét r,nh däc, s©u ë mÆt<br /> V. celaeno Hermann, 1804: 13. Batavia, tr−íc vµ mét r,nh nhá h¬n ë mÆt sau. R¨ng<br /> Java. nanh d−íi nhá h¬n r¨ng nanh trªn vµ kh«ng cã<br /> r,nh. R¨ng tr−íc hµm nhá xÝu vµ th−êng chØ lé<br /> Pteropus edulis Geoffroy St. Hilaire, 1810:<br /> râ ë nh÷ng c¸ thÓ ch−a tr−ëng thµnh. R¨ng hµm<br /> 90. Timor. vµ r¨ng tr−íc hµm kh«ng biÖt ho¸ râ rÖt. C¸c<br /> P. javanicus Desmarest, 1820: 109. Java. r¨ng M1, M2 vµ M4 ng¾n, mÆt trªn réng, c¸c<br /> P. funereus Temminck, 1837: 63. Timor, mÊu rÊt nhá hoÆc kh«ng xuÊt hiÖn; M2 lµ r¨ng<br /> Amboine, Borneo et Sumatra. hµm nhá nhÊt vµ kh«ng cã mÊu ë mÆt trªn. M3<br /> nhá h¬n P3.<br /> P. pluton Temminck, 1853. Bali.<br /> VÒ mÆt gi¶i phÉu: d¬i ngùa lín cã x−¬ng<br /> P. pleronotus Dobson, 1878: 48. Java. b¸nh chÌ, trong khi c¸c loµi d¬i ngùa kh¸c thuéc<br /> P. laensis Mearns, 1905: 432. Pantar, gièng Pteropus kh«ng cã x−¬ng nµy, chóng cã<br /> Philippine. c¸c sîi liªn kÕt thay cho chøc n¨ng cña x−¬ng<br /> P. intermedius Andersen, 1908: 368. ®ã.<br /> Amberst, Burma. D¬i ngùa lín sinh sèng trong nhiÒu kiÓu<br /> D¬i ngùa lín lµ mét trong nh÷ng loµi d¬i cã sinh c¶nh kh¸c nhau, bao gåm: rõng nguyªn<br /> kÝch cì c¬ thÓ lín nhÊt trong sè c¸c loµi d¬i hiÖn sinh, rõng ngËp mÆn, rõng cä, c¸c lïm c©y bôi<br /> biÕt cña thÕ giíi. §Æc ®iÓm ®Æc tr−ng cña loµi vµ c¸c v−ên c©y ¨n qu¶. T¸n c©y trong rõng<br /> nµy lµ: tai dµi vµ nhän, l«ng vïng cæ vµ vai ngËp mÆn vµ nh÷ng khãm c©y cä lµ n¬i tró ngô<br /> th−êng cã mÇu vµng n©u, n©u sÉm hay ®en; rÊt thÝch hîp cho chóng. ë Malaixia, d¬i ngùa<br /> chiÒu dµi c¼ng tay trong kho¶ng: 180-221 mm; lín th−êng ®−îc ghi nhËn trong c¸c sinh c¶nh ë<br /> chiÒu dµi ®Çu vµ th©n: 270-342 mm; chiÒu dµi ®ai cao d−íi 365 m [18]. ë Bãcnª«, d¬i ngùa<br /> bµn ch©n sau: 50-70 mm; chiÒu dµi tai: 35-45 lín th−êng ®−îc ghi nhËn ë c¸c vïng ven biÓn;<br /> mm; chiÒu dµi cùa: 24-33 mm; s¶i c¸nh dµi: chóng còng ®−îc ghi nhËn ë c¸c ®¶o trong<br /> 1.300-1.545 mm. Träng l−îng c¬ thÓ: 640-1.095 nh÷ng mïa qu¶ chÝn [25]. ë Giac¸cta, d¬i ngùa<br /> 12<br /> lín th−êng tró ngô d−íi t¸n cña c©y Sterculia tõng nhãm bao gåm nhiÒu c¸ thÓ, cã khi tíi 50<br /> foetida hoÆc c©y Amoora aphanamixis [33]. ë c¸ thÓ hoÆc nhiÒu h¬n. Chóng cã thãi quen bay<br /> Xumatra, loµi d¬i nµy tró ngô trong c¸c v−ên l−în quanh c©y cã qu¶ tr−íc khi ®Ëu hay bøt<br /> c©y Ceiba pentandra [10]. ë miÒn t©y Giava, qu¶. Trong mçi ®ªm, d¬i ngùa lín th−êng lÊy<br /> d¬i ngùa lín th−êng tró ngô d−íi t¸n c¸c loµi phÊn hoa, mËt hoa hay bøt qu¶ víi møc cao nhÊt<br /> c©y thuéc chi Terminalia ë c¸c vïng ®åi nói [7, trong hai thêi ®iÓm: 19h30-21h45 vµ 22h45-<br /> 10, 13, 25]. Chóng cã thÓ ®Ëu trªn c¸c c©y ®, 24h00; chóng d−êng nh− nghØ trªn c©y trong c¸c<br /> chÕt hoÆc c¸c c©y ®ang sèng thuéc nhiÒu loµi kho¶ng thêi gian cßn l¹i. B×nh minh lµ thêi ®iÓm<br /> kh¸c nhau [13]. C¸c ®µn d¬i ngùa lín ë ViÖt d¬i trë vÒ n¬i ë. Sau khi ®Ëu, chóng dïng mãng<br /> Nam th−êng ®−îc ghi nhËn trong c¸c sinh c¶nh cña ngãn tay c¸i ®Ó chØnh söa t− thÕ ®Ëu sao cho<br /> cã nhiÒu c©y hä DÇu ë ®é cao d−íi 500 m so víi thÝch hîp, cã thÓ diÔn ra sù c¹nh tranh gi÷a c¸c<br /> mÆt n−íc biÓn. c¸ thÓ khi chóng bß däc theo cµnh c©y ®Ó t×m<br /> chç ®Ëu thÝch hîp. Sau khi ®Ëu æn ®Þnh, chóng<br /> D¬i ngùa lín cã thÓ tró ngô theo tõng nhãm dïng c¸nh ®Ó bao bäc th©n. Trong nh÷ng ngµy<br /> nhá (mét vµi c¸ thÓ) hoÆc theo tõng ®µn lín cã nhiÖt ®é cao, d¬i ngùa lín tù qu¹t m¸t b»ng<br /> ®«ng tíi hµng ngµn con. Mét quÇn thÓ gåm ®«i c¸nh. Sù n¸o ®éng t¹i n¬i ë diÔn ra cho tíi<br /> kho¶ng h¬n 2.000 c¸ thÓ ®, ®−îc ghi nhËn trong nöa buæi s¸ng, thËm chÝ diÔn ra suèt c¶ ngµy;<br /> sinh c¶nh rõng ngËp mÆn ë miÒn t©y Giava [7]. thØnh tho¶ng chóng bay ng¾n quanh n¬i ë.<br /> ë miÒn t©y nam Bãcnª«, ®, cã ghi nhËn vÒ mét Trªn thÕ giíi, d¬i ngùa lín ®, ®−îc ghi nhËn<br /> quÇn thÓ bao gåm 15.000 c¸ thÓ. Cã mét sè ®µn ë Mianma; c¸c n−íc §«ng D−¬ng; b¸n ®¶o<br /> d¬i nµy ë khu b¶o tån thiªn nhiªn Palau M,lai; In®«nªxia vµ Philippin.<br /> Rambut, Malaixia, ®−îc −íc tÝnh víi sè l−îng<br /> kho¶ng 9.000-21.000 c¸ thÓ [33]. Tuy nhiªn, 2. HiÖn tr¹ng cña c¸c loµi d¬i ngùa ë ViÖt<br /> nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu ë Malaixia cho thÊy Nam<br /> rõng ngËp mÆn chØ lµ n¬i tró ngô t¹m thêi cña<br /> D¬i ngùa bÐ Pteropus hypomelanus<br /> loµi d¬i nµy [18]. D¬i ngùa lín còng th−êng tró<br /> Temminck, 1853<br /> ngô chung víi loµi Acerodon jubatus.<br /> Thøc ¨n cña d¬i ngùa lín lµ hoa, mËt hoa vµ ë ViÖt Nam, d¬i ngùa bÐ ®−îc ghi nhËn tõ<br /> qu¶ cña nhiÒu loµi c©y kh¸c nhau: phÊn hoa, mËt n¨m 1869 ë ®¶o C«n S¬n I (nay thuéc v−ên<br /> hoa vµ hoa cña c¸c loµi c©y Cocus nucifera, quèc gia C«n §¶o, tØnh Bµ RÞa-Vòng Tµu) [26].<br /> Durio zibethinus; qu¶ cña c¸c loµi c©y Sau ®ã, loµi d¬i nµy ®−îc ghi nhËn ë HuÕ [1].<br /> Nephenium lappaceum, Lansium domesticum, N¨m 1969, Van Peenen còng thu ®−îc 6 mÉu<br /> Mangifer indica, nhiÒu loµi c©y thuéc gièng cña loµi nµy ë ®¶o C«n S¬n [32]. Cã thÓ nhËn<br /> Ficus vµ gièng Muca [15]. Mét con d¬i nÆng thÊy r»ng: v−ên quèc gia C«n §¶o hiÖn cã c¸c<br /> 800 g cã thÓ mang kho¶ng 200 g qu¶ trong khi sinh c¶nh thÝch hîp cho d¬i ngùa bÐ sinh sèng.<br /> bay kiÕm ¨n [20]. Khi ¨n mËt hoa, chóng sö Tuy nhiªn, do h¹n chÕ vÒ thêi gian kh¶o s¸t nªn<br /> dông l−ìi dµi ®Ó liÕm mËt hoa nh−ng kh«ng hÒ kÕt qu¶ ®iÒu tra trong th¸ng 3 n¨m 2004 ®,<br /> g©y h¹i cho hoa. Mçi con d¬i th−êng ®Õn lÊy kh«ng cã ghi nhËn vÒ d¬i ngùa bÐ. Th¸ng 7 n¨m<br /> mËt hoa hay phÊn hoa ë mét c©y nµo ®ã Ýt nhÊt 2 2004, cã 6 c¸ thÓ d¬i ngùa bÐ ®−îc thu ë ®¶o<br /> lÇn trong mçi ®ªm vµ chóng b¶o vÖ c¸c c©y ®ã Hßn Khoai. Sinh sèng trong c¸c vïng ®« thÞ<br /> tr−íc c¸c loµi d¬i kh¸c [8]. Ch−a cã nh÷ng hoÆc khu vùc canh t¸c, víi kÝch cì c¬ thÓ lín vµ<br /> nghiªn cøu ®Çy ®ñ vÒ tuæi thä cña d¬i ngùa lín mµu s¾c dÔ lé diÖn, loµi d¬i nµy th−êng lµ ®èi<br /> nh−ng trong ®iÒu kiÖn nu«i th× loµi d¬i nµy sèng t−îng s¨n b¾t ®Ó lµm thøc ¨n hoÆc b¸n cho c¸c<br /> Ýt nhÊt 15 n¨m. nhµ hµng ¨n uèng ®Æc s¶n. Th¸ng 2 n¨m 2004,<br /> cã mét ghi nhËn vÒ mét sè c¸ thÓ d¬i ngùa bÐ bÞ<br /> Vµo lóc mÆt trêi lÆn hµng ngµy, tõng c¸ thÓ giam cÇm cïng víi d¬i ngùa th¸i lan trong mét<br /> riªng lÎ bay ®i kiÕm ¨n (d¬i ngùa lín kh«ng bao nhµ hµng ®Æc s¶n ë thÞ x, R¹ch Gi¸, tØnh Kiªn<br /> giê bay ®i kiÕm ¨n theo ®µn). Chóng bay chËm, Giang nh−ng chñ nhµ hµng nµy kh«ng cung cÊp<br /> ®Òu ®Æn vµ cã kh¶ n¨ng bay c¸ch n¬i ë tíi 50 ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin vÒ xuÊt xø còng nh− thêi<br /> km ®Ó t×m kiÕm thøc ¨n [16, 20, 21]. Trong khu gian nu«i nhèt nh÷ng c¸ thÓ Êy. §ã cã ph¶i lµ<br /> vùc cã thøc ¨n, cã thÓ cã mét vµi c¸ thÓ hay nh÷ng con d¬i ngùa bÐ cuèi cïng cña ViÖt Nam<br /> 13<br /> hay chóng ®−îc nhËp vµo tõ c¸c n−íc l©n cËn? dï khu«n viªn cña chïa ®, ®−îc trång l¹i nhiÒu<br /> VÊn ®Ò nµy chØ cã thÓ kh¼ng ®Þnh b»ng c¸c kÕt c©y dÇu, loµi c©y ®, bÞ ®èn trong c¸c n¨m 1990,<br /> qu¶ ®iÒu tra chi tiÕt trong thêi gian tíi. 1991, nh−ng nh÷ng c©y ®ã cßn nhá (®−êng kÝnh<br /> C¸c ho¹t ®éng s¨n b¾t d¬i ngùa bÐ kh«ng th©n chØ vµo kho¶ng 10-15 cm). HiÖn ®µn d¬i ë<br /> chØ diÔn ra ë ViÖt Nam mµ ®, vµ ®ang diÔn ra ë ®©y chØ tró ngô trªn mét vµi c©y nhá cßn sãt l¹i,<br /> nhiÒu n−íc kh¸c, ®e do¹ sù sèng cßn cña loµi nh÷ng c©y mµ n¨m 1990 ch−a cã gi¸ trÞ sö dông<br /> nµy. Do vËy, chóng ®, ®−îc ghi trong Phô lôc II cao nªn ®, kh«ng bÞ ®èn. Tuy sè l−îng c¸ thÓ<br /> cña C«ng −íc CITES tõ n¨m 1989. cña ®µn d¬i trong khu«n viªn cña ng«i chïa nµy<br /> cßn rÊt h¹n chÕ nh−ng hiÖn t−îng s¨n b¾t chóng<br /> D¬i ngùa th¸i lan Pteropus lylei Andersen, ë ®©y còng diÔn ra t−¬ng tù nh− ë chïa D¬i.<br /> 1908<br /> D¬i ngùa th¸i lan ®−îc ghi nhËn ë Sµi Gßn -<br /> tØnh Gia §Þnh (nay thuéc thµnh phè Hå ChÝ<br /> Minh) tõ n¨m 1908 [3]. Sau ®ã, cã mét sè ghi<br /> nhËn vÒ loµi d¬i nµy ë thÞ x, Sãc Tr¨ng, tØnh Sãc<br /> Tr¨ng [2]. Trong n¨m 2001, cã 1 c¸ thÓ d¬i<br /> ngùa th¸i lan ®−îc ghi nhËn ë v−ên quèc gia<br /> B¹ch M, [31]. KÕt qu¶ ®iÒu tra n¨m 2004 cho<br /> thÊy loµi d¬i nµy hiÖn ®ang tró ngô trong khu«n<br /> viªn cña chïa D¬i ë thÞ x, Sãc Tr¨ng vµ chïa Cò<br /> LÞch Héi Th−îng thuéc x, LÞch Héi Th−îng,<br /> huyÖn Long Phó, tØnh Sãc Tr¨ng. Cã thÓ nhËn<br /> thÊy r»ng Sãc Tr¨ng hiÖn lµ tØnh duy nhÊt cña<br /> ViÖt Nam cã loµi d¬i nµy sinh sèng. Theo kÕt<br /> qu¶ ®iÒu tra trong th¸ng 3 n¨m 2004, hiÖn cã Pteropus lylei ë chïa D¬i<br /> kho¶ng 2.500-3.000 c¸ thÓ tró ngô ë chïa D¬i<br /> Thùc tÕ, ë thÞ x, Sãc Tr¨ng, cã mét sè nhµ<br /> vµ kho¶ng 200-300 c¸ thÓ tró ngô ë chïa Cò<br /> hµng ®Æc s¶n thÞt d¬i. §ã chÝnh lµ nh÷ng n¬i<br /> LÞch Héi Th−îng.<br /> ®ang gãp phÇn lµm suy gi¶m hiÖn tr¹ng cña c¸c<br /> Theo c¸c vÞ t¨ng ni ë chïa D¬i th× sè l−îng loµi d¬i qu¶ vµ ®e do¹ sù sèng cßn cña nh÷ng<br /> c¸ thÓ d¬i ë ®©y ®, vµ ®ang bÞ suy gi¶m nghiªm loµi d¬i ngùa sinh sèng trong ®Þa bµn tØnh Sãc<br /> träng. §ã lµ kÕt qu¶ cña hiÖn t−îng s¨n b¾t tr¸i Tr¨ng còng nh− c¸c tØnh kh¸c. D¬i ngùa th¸i lan<br /> phÐp vµ ph¸ vì c©n b»ng sinh th¸i. Còng theo ®, ®−îc ghi trong Phô lôc II cña C«ng −íc<br /> c¸c vÞ t¨ng ni ë ®©y, nhiÒu ®èi t−îng s¨n b¾t CITES tõ n¨m 1989 vµ loµi d¬i nµy còng ®ang<br /> th−êng gi¨ng l−íi trong c¸c v−ên c©y c¹nh ®øng tr−íc nguy c¬ tuyÖt chñng do ¸p lùc s¨n<br /> khu«n viªn cña chïa D¬i ®Ó b¾t d¬i ngùa th¸i b¾t vµ mÊt dÇn n¬i c− tró.<br /> lan khi chóng bay ®i kiÕm ¨n.<br /> D¬i ngùa lín Pteropus vampyrus (Linnaeus,<br /> Chïa Cò LÞch Héi Th−îng lµ mét ng«i chïa<br /> 1758)<br /> cæ kÝnh víi lÞch sö h¬n 500 n¨m. Khu«n viªn<br /> cña ng«i chïa nµy réng t−¬ng ®−¬ng víi khu«n D¬i ngùa lín ®−îc ghi nhËn ë ViÖt Nam tõ<br /> viªn cña chïa D¬i. C¸c vÞ t¨ng ni ë chïa nµy n¨m 1925 t¹i thµnh phè HuÕ vµ ®¶o Phó Quèc<br /> cho biÕt: tr−íc n¨m 1990, trong khu«n viªn cña (nay thuéc v−ên quèc gia Phó Quèc, tØnh Kiªn<br /> chïa vèn cã nhiÒu c©y cæ thô vµ sè l−îng d¬i tró Giang) [24, 29, 30, 33]. KÕt qu¶ ®iÒu tra trong<br /> ngô nhiÒu h¬n b©y giê kho¶ng 60-80 lÇn. N¨m c¸c n¨m 1997, 1998 còng ghi nhËn ®−îc d¬i<br /> 1991, nh÷ng c©y cæ thô cña chïa ®, bÞ ®èn vµ ngùa lín ë thÞ x, Sãc Tr¨ng, tØnh Sãc Tr¨ng [2].<br /> b¸n ®Ó lÊy kinh phÝ trang tr¶i cho viÖc t«n t¹o Tuy nhiªn, ®, kh«ng cã ghi nhËn nµo vÒ d¬i<br /> chïa. V× mÊt n¬i ë nªn nh÷ng ®µn d¬i buéc ph¶i ngùa lín trong n¨m 2004. Còng do ¸p lùc s¨n<br /> di c− ®i n¬i kh¸c vµ hiÖn ch−a cã th«ng tin vÒ b¾t vµ mÊt dÇn n¬i ë nªn loµi d¬i nµy ®, buéc<br /> n¬i ®Þnh c− míi cña nh÷ng ®µn d¬i nµy. Cã thÓ ph¶i di c− ®Õn n¬i ë míi. HiÖn kh«ng cã th«ng<br /> chóng ®, bÞ tan ®µn vµ bay ®Õn c¸c vïng riªng tin nµo vÒ n¬i ë míi cña d¬i ngùa lín ë ViÖt<br /> rÏ hoÆc ®, bÞ s¨n b¾t trong qu¸ tr×nh di c−. MÆc Nam nh−ng nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn (®Þa h×nh,<br /> <br /> 14<br /> khÝ hËu...) ë miÒn t©y Nam Bé rÊt thÝch hîp cho víi gi¸ 150.000 ®ång. Gi¸ cña mçi con d¬i ®ã<br /> sù sinh sèng cña c¸c loµi d¬i ngùa. MÆt kh¸c, ®, ®−îc c¸c nhµ hµng nhËp vµo víi gi¸ kho¶ng<br /> Sãc Tr¨ng nãi riªng vµ miÒn t©y Nam Bé nãi 80.000-100.000 ®ång/con (th«ng tin tõ mét sè<br /> chung cã nhiÒu khu«n viªn cña nh÷ng ng«i chïa kh¸ch hµng vµ chñ nhµ hµng). §iÒu ®¸ng chó ý<br /> cæ kÝnh, c¸c trang tr¹i vµ miÖt v−ên réng lín. lµ thÞt d¬i ngùa ®ang thùc sù lµ mét ®Æc s¶n vµ<br /> §ã cã thÓ lµ n¬i tró ngô cho nh÷ng c¸ thÓ d¬i ®−îc c¸c kh¸ch hµng thuéc giíi th−îng l−u −a<br /> ngùa nµo ®ã cßn sãt l¹i. H¬n n÷a, nÕu ng¨n chÆn chuéng. Tuy ch−a cã nhiÒu dÉn liÖu chÝnh x¸c<br /> hoµn toµn hiÖn t−îng s¨n b¾t vµ thùc hiÖn tèt vÒ sè l−îng d¬i ngùa tiªu thô hµng th¸ng trong<br /> c¸c biÖn ph¸p phôc håi l¹i nh÷ng sinh c¶nh ®, c¸c nhµ hµng nh−ng mét nhµ hµng ë thÞ x, Rach<br /> mÊt, ch¾c ch¾n Sãc Tr¨ng vµ miÒn t©y Nam Bé Gi¸ cho biÕt: nh÷ng ngµy cao ®iÓm, nhµ hµng ®ã<br /> sÏ lµ n¬i '®ãn nhËn' c¸c ®µn d¬i ngùa t×m vÒ sinh ®, nhËp vµo tíi 30 c¸ thÓ. Víi gi¸ trÞ vÒ kinh tÕ<br /> sèng (c¸c quÇn thÓ cßn sãt l¹i hoÆc chóng ph©n nh− vËy, c¸c loµi d¬i ngùa ®, vµ ®ang lµ ®èi<br /> t¸n tõ c¸c n−íc l©n cËn). N¨m 2001, cã 1 ghi t−îng bÞ s¨n lïng bëi nh÷ng ng−êi s¨n b¾t d¬i<br /> nhËn vÒ d¬i ngùa lín ë v−ên quèc gia B¹ch M, vµ cuéc sèng cña chóng ngµy cµng bÞ ®e däa<br /> [31]. §ã còng chÝnh lµ ghi nhËn gÇn ®©y nhÊt vÒ nghiªm träng h¬n.<br /> d¬i ngùa lín ë ViÖt Nam. MÆc dï cã mét vµi ghi nhËn gÇn ®©y vÒ d¬i<br /> D¬i ngùa lín ®−îc ghi trong Phô lôc II cña ngùa ë v−ên quèc gia B¹ch M, nh−ng cã lÏ mËt<br /> CITES tõ n¨m 1989, trong ®ã cã ®Ò cËp ®Õn ®é quÇn thÓ ë ®ã rÊt thÊp hoÆc chóng bay tõ n¬i<br /> nguy c¬ bÞ tuyÖt chñng cña loµi d¬i nµy nÕu c¸c kh¸c ®Õn B¹ch M, ®Ó kiÕm ¨n. Tõ n¨m 2001<br /> ho¹t ®éng s¨n b¾t, bu«n b¸n kh«ng ®−îc ng¨n ®Õn n¨m 2003, v−ên quèc gia B¹ch M, vµ c¸c<br /> chÆn kÞp thêi. Bªn c¹nh viÖc s¨n b¾t vµ bu«n vïng phô cËn ®, ®−îc ®iÒu tra kü vÒ d¬i nh−ng<br /> b¸n, c¸c nh©n tè t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn m«i kh«ng cã thªm ghi nhËn nµo vÒ c¸c loµi d¬i<br /> tr−êng sèng nh− chÆt c©y, khai th¸c gç, ph¸ ngùa trong c¸c khu vùc ®ã.<br /> rõng ngËp mÆn... còng lµ mèi ®e do¹ rÊt lín ®èi ChØ víi mét vµi dÉn liÖu trªn còng phÇn nµo<br /> víi ®êi sèng cña d¬i ngùa lín. C¸c ho¹t ®éng ®ã ph¶n ¸nh tèc ®é suy gi¶m còng nh− nguy c¬<br /> kh«ng chØ cã ë n−íc ta mµ cßn diÔn ra ë mét sè tuyÖt chñng cña c¸c loµi d¬i ngùa ë ViÖt Nam<br /> n−íc kh¸c nh− Malaixia, In®«nªxia, Th¸i Lan.... cao ®Õn møc nµo.<br /> 3. NhËn ®Þnh chung<br /> III. KÕt luËn<br /> Nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm<br /> sinh häc cña c¸c loµi d¬i nãi chung vµ d¬i ngùa<br /> 1. §, cã 3 loµi d¬i ngùa thuéc gièng<br /> nãi riªng cho thÊy mçi n¨m d¬i chØ ®Î mét løa,<br /> Pteropus ®−îc ghi nhËn ë ViÖt Nam: d¬i ngùa<br /> mçi løa chØ ®Î mét con. Cã mét sè tr−êng hîp<br /> bÐ Pteropus hypomelanus, d¬i ngùa th¸i lan<br /> d¬i ®Î sinh ®«i hoÆc nhiÒu h¬n nh−ng rÊt hiÕm<br /> [22]. MÆt kh¸c, c¸c kÕt qu¶ ghi nhËn vÒ c¸c løa Pteropus lylei vµ d¬i ngùa lín Pteropus<br /> ®Î sinh ®«i hay nhiÒu h¬n 1 con ®Òu cã tû lÖ vampyrus. C¸c ®Æc ®iÓm h×nh th¸i vµ mét sè ®Æc<br /> sèng rÊt thÊp. Tû lÖ d¬i sèng vµ sinh tr−ëng cho ®iÓm sinh häc cña c¸c loµi d¬i nµy ®, b−íc ®Çu<br /> tíi khi tr−ëng thµnh th−êng chØ chiÕm 70-75% ®−îc nghiªn cøu.<br /> tæng sè d¬i non ®−îc sinh ra hµng n¨m. Kh«ng 2. Tõ n¨m 2001 ®Õn nay, kh«ng cã ghi nhËn<br /> nh÷ng thÕ, nh÷ng con d¬i c¸i th−êng kÐn chän nµo vÒ loµi d¬i ngùa bÐ trong c¸c sinh c¶nh tù<br /> rÊt kü trong qu¸ tr×nh kÕt ®«i víi con ®ùc. §ã lµ nhiªn ë ViÖt Nam; cã ghi nhËn loµi d¬i ngùa<br /> nh÷ng yÕu tè chÝnh cho thÊy, trong ®iÒu kiÖn lý th¸i lan vµ d¬i ngùa lín ë tØnh Thõa Thiªn-HuÕ.<br /> t−ëng (kh«ng bÞ s¨n b¾t, m«i tr−êng sèng thuËn C¶ 3 loµi d¬i ngùa thuéc gièng Pteropus chØ<br /> lîi...), sè l−îng d¬i cña mçi ®µn còng chØ t¨ng ph©n bè tõ tØnh Thõa Thiªn-HuÕ vµo phÝa Nam,<br /> thªm 25-30% trong mçi n¨m. Thùc tÕ, tû lÖ t¨ng chñ yÕu ë c¸c tØnh miÒn t©y Nam Bé; ®Æc biÖt,<br /> tr−ëng nµy hiÕm khi ®¹t ®−îc v× c¸c ®µn d¬i chóng c− tró trong khu«n viªn cña mét sè ng«i<br /> ngùa lu«n chÞu sù t¸c ®éng cña nhiÒu nh©n tè chïa ë tØnh Sãc Tr¨ng.<br /> bÊt lîi ®èi víi ®êi sèng cña chóng. 3. C¶ 3 loµi d¬i ngùa thuéc gièng Pteropus<br /> HiÖn nay, mçi con d¬i ngùa ®−îc b¸n ë c¸c ë ViÖt Nam bÞ ®e däa nghiªm träng bëi c¸c ho¹t<br /> thÞ x, Sãc Tr¨ng vµ R¹ch Gi¸ víi gi¸ kho¶ng ®éng s¨n b¾t lµm thùc phÈm vµ tµn ph¸ n¬i c−<br /> 90.000-130.000 ®ång, c¸ biÖt cã con ®−îc b¸n tró cña chóng. Do vËy, sè l−îng quÇn thÓ cña<br /> 15<br /> nh÷ng loµi d¬i nµy ngµy cµng bÞ suy gi¶m. of Lombok Island: Nussa Tenggar,<br /> Indonesia: systematics and natural history.<br /> Tµi liÖu tham kh¶o Western Australian Museum, Perth,<br /> Australia.<br /> 1. §Æng Huy Huúnh vµ cs., 1994: Danh lôc 14. Koopman K. F., 1994: Mammalia. Walter<br /> c¸c loµi thó (Mammalia) ViÖt Nam: 21-23. de Gruyter, New York, 8: 1-217.<br /> Nxb. Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.<br /> 15. Kunz T. H. and Deborah P. Jones, 2000:<br /> 2. Cao V¨n Sung, Ph¹m §øc TiÕn vµ Vò Mammalian Species, 642: 1-6.<br /> §×nh Thèng, 2000: TuyÓn tËp c¸c c«ng<br /> 16. Lawwrence B., 1939: Mammals, Bulletin<br /> tr×nh nghiªn cøu sinh th¸i vµ tµi nguyÕn sinh<br /> vËt: 356-362. Nxb Khoa häc vµ Kü thuËt. of the Museum of Comparative Zoology,<br /> 86: 28-73.<br /> 3. Andersen K., 1908: Annals and Magazine<br /> 17. Lekagul B. and J. A. McNeely, 1977:<br /> of natural History, Series 8: 361-370.<br /> Mammals of Thailand. Association for the<br /> 4. Andersen K., 1912: Catalogue of the Conservation of Wildlife, Bangkok, Thai-<br /> Chiroptera in the collection of the British land.<br /> Museum. Second edition. British Museum 18. Lim B. L., 1966: Federated Museum<br /> (Natural History) Publication, London,<br /> Journal, 11: 61-76.<br /> United Kingdom.<br /> 19. Linnaeus C. V., 1758: Systema nature per<br /> 5. Brown R. W., 1954: Composition of<br /> regna tri nature, secudum classes, ordines,<br /> scientific words. Smithsonian Institution genera, species, cum characteribus,<br /> Press, Washington, D.C. differentiis, synonymis, loeis. Tenth ed.<br /> 6. Corbet G. B. and J. E. Hill., 1992: Laurentii Salvii, Stockholm, Sweden, 1: 1-<br /> Mammals of the Indomalayan region: a 824.<br /> systematic review. Oxford University Press, 20. Marshall A. G., 1985: Zoological Journal<br /> New York. of the Linnean Society, 83: 363-369.<br /> 7. Goodwin R. E., 1979: Bulletin of the 21. Medway L. 1969: Wild mamals of Malaya<br /> American Museum of Natural History, 163: (Peninsular Malaysia) and Singapore.<br /> 75-122. Oxford University Press, Kuala Lumpur,<br /> 8. Gould E., 1977: Malaysian Nature Journal, Malaysia.<br /> 30: 53-57. 22. Neuweiler G., 2000: The Biology of Bats.<br /> 9. Gove P. B. 1983: Webster's third new Oxford University Press. 310pp.<br /> international dictionary. G. & C. Merriam 23. Olson J. G. et al., 2002: Emerging<br /> Co., Springfield, Massachusetts. Infectious Diseases, 8(9): 987-988.<br /> 10. Heideman P. D. and L. R. Heany, 1992: 24. Osgood W. H. 1932: Fields Museum<br /> Pteropus vampyrus. pp. 140-143, in Old Natural History Zoology, series 18: 399.<br /> World fruit bats: an action plan for family<br /> 25. Payne J., C. M. France and K. Phillips,<br /> Pteropodidae (S.P. Micklegurgh, A.M.<br /> Hulson and P. A. Racey). IUCN Survival 1985: A field guide to the mammals of<br /> Commission, Gland, Switzerland. Borneo. The Sabah Society, Kota Kinabulu,<br /> Malaysia.<br /> 11. Ingle N. R. and L. R. Heaney, 1992:<br /> 26. Peters W., 1869: Bemerkungen über neue<br /> Fieldiana: Zoology, new series, 69(1440):<br /> oder weniger bekannte Flederthiere ...<br /> 1-44.<br /> Monatsberichte K. preuss. Akad. Wiss: 391-<br /> 12. Jones D. P. and Thomas H. Kunz, 2000: 406.<br /> Mammalian Species, 639: 1-6.<br /> 27. Simmons N. B., 2003: Order Chiroptera. In<br /> 13. Kitchner D. J., Boeadi L. Charlton and preparation for D.E. Wilson and D.M.<br /> Mahardatunkamsi, 1990: Wild mammals Reader (eds.), Mammal species of the<br /> 16<br />  World: a taxonomic and geographic -tion, influential and conservation strategies.<br /> reference. Third Edition. Thongbat2001 project’s report: 15-25.<br /> 28. Temminck C. J., 1853: Esquisses zoologi- 32. Van Peenen P. F. D., P. E. Ryan and R.<br /> ques sur la c«te de GuinÐ. Premier partie. H. Light, 1969: Preliminary identification<br /> Les mammifÌres. Brill, Leiden, the manual for mammals of South Vietnam: 30-<br /> Netherlands. 48, United Stated National Museum,<br /> 29. Thomas O., 1925: Proceedings of Zoolo- Washington, D.C.<br /> gical Society: 495-506, London. 33. Wiriosoepartha A. S., A. S. Mukhtar and<br /> 30. Thomas O., 1929: Proceedings of Zoolo- M. Bismark, 1986: Habitat and population<br /> gical Society: 831-841, London. study of Flying Fox Pteropus vampyrus in<br /> 31. Thong V. D., 2001: Bats of Bach Ma relation with coastal birds conservation in<br /> National Park: up-to-date status, distribu Penelitan Hutan, 479: 17-27.<br /> <br /> <br /> <br /> NEW DATA ON FLYING FOX SPECIES (PTEROPUS spp.) IN VIETNAM<br /> <br /> VU DINH THONG<br /> <br /> <br /> SuMMARY<br /> <br /> To date, three species of Pteropus have been recorded in Vietnam, including Small Flying Fox Pteropus<br /> hypomelanus, Lyle’s Flying Fox Pteropus lylei and Large Flying Fox Pteropus vamyrus. P. hypomelanus was<br /> recorded at Conson island in 1869, followed by Lyle's Flying Fox in Saigon (Giadinh former province in<br /> 1908) and then Large Flying Fox at Phuquoc island and Thuathien-Hue province. For some subsequent<br /> decades, the information on these species, especially the Flying Foxes, was completely limited. Since 2001, a<br /> large number of detailed surveys on the bat fauna of Vietnam have been conducted through out the country,<br /> including the areas where the Flying Foxes were previously recorded. The surveys indicate that these species<br /> have been undergoing a decreased in number, because of different potential threats such habitat loss, hunting<br /> etc. It is probably warned that these species would be ones of the first mammals of Vietnam which could<br /> become extinct, unless the influential factors were urgently minimised and prevented. Based on the recorded<br /> data, characteristics of these species, which might deserve to be listed in the Red Data Book for Vietnam in<br /> next editions, are described.<br /> Ngµy nhËn bµi: 10-3-2004<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 17<br />