Đánh giá chức năng hô hấp ở bệnh nhân hen phế quản điều trị theo GINA

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ CHỨC NĂNG HÔ HẤP<br /> Ở BỆNH NHÂN HEN PHẾ QUẢN ĐIỀU TRỊ THEO GINA<br /> Phạm Hoàng Khánh*, Nguyễn Thị Lệ**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Theo dõi và đánh giá chức năng hô hấp ở các bệnh nhân hen phế quản qua quá trình điều trị<br /> nhằm tối ưu hóa việc áp dụng hướng dẫn của Chiến lược toàn cầu về hen (The Global Initiative For Asthma:<br /> GINA).<br /> Phương pháp nghiên cứu: mô tả hồi cứu và tiền cứu có phân tích<br /> Kết quả: Trong thời gian 5 năm từ 1/2006 đến 1/2011 chúng tôi nghiên cứu trên 4554 bệnh nhân, trong<br /> đó có 2662 bệnh nhân nam và 1892 bệnh nhân nữ kết quả như sau: Giá trị % trung bình các chỉ số (F)VC, FEV1,<br /> FEV1/ (F)VC, FEF25-75 và PEF ở lần khám đầu tiên lần lượt là: 80,76±17,35; 79,00±12,92; 79,00±12,92;<br /> 64,12±32,45 và 70,67±23,94. Tỷ lệ đáp ứng với thuốc dãn phế quản chung là 56,59%; trong đó 3 chỉ số có mức<br /> đáp ứng cao nhất lần lượt là PEF, FEV1, và cả 2 chỉ số PEF và FEV1. Kết quả theo dõi chức năng hô hấp của BN<br /> HPQ qua 5 năm: các chỉ số (F)VC, FEV1, FEV1/ (F)VC, FEF25-75 và PEF đều gia tăng rõ rệt so với lần khám<br /> đầu tiên; mức gia tăng mạnh nhất của các chỉ số hô hấp là sau 1 năm và tiếp tục được giữ ổn định ở các năm tiếp<br /> theo; giá trị các thông số hô hấp ở nam BN HPQ có khuynh hướng tiếp tục tăng trong khi ở nữ BN HPQ thì có<br /> khuynh hướng giảm.<br /> Kết luận: cần lưu ý sự thay đổi các chỉ số hô hấp nhất là sau 1 năm đầu tiên điều trị và cần theo dõi nhiều<br /> hơn ở các nữ BN.<br /> Từ khóa: chức năng hô hấp, hen phế quản<br /> <br /> ABSTRACT<br /> ASSESSMENT OF RESPIRATORY FUNCTION IN PATIENTS ASTHMA BASED ON GINA<br /> Pham Hoang Khanh, Nguyen Thi Le<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 1 – 2012: 64 - 70<br /> Objectives: To monitor and evaluate the long time progress of respiratory function on the patinets with<br /> asthma to optimize the application of The Global Initiative For Asthma guideline.<br /> Methods: descriptive, prospective and retrospective study.<br /> Results: During five years from 1 / 2006 to 1 / 2011 we studied 4554 patients, including 2662 male<br /> patients and 1892 female patients. Results: The percentage of average (F)VC, FEV1, FEV1/ (F)VC, FEF25-75 and<br /> PEF the first visit were: 80.76±17.35; 79.00±12.92; 79.00±12.92; 64,12±32.45 and 70.67±23.94. The rate of high<br /> response to bronchodilator test was 56.59% and the one of decreasing response rates will be PEF, FEV1, and PEF<br /> and FEV1 two indicators. Results of monitoring respiratory function of patients over five years of asthma<br /> patients: the indexes (F)VC, FEV1, FEV1/ (F)VC, FEF25-75 and PEF were significantly increased comparing<br /> with the first visit; the respiratory indexes was strong increased in the first year and continued stable in the<br /> subsequent years, the value of respiratory parameters in male patients asthma tend to increase in female patients<br /> asthma while it tends to decrease.<br /> * Bộ môn Sinh Lý học – Đại học Y Cần Thơ.<br /> **Bộ môn Sinh Lý học - Đại học Y Dược Tp.Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: TS Nguyễn Thị Lệ<br /> ĐT: 0903311507.<br /> <br /> 64<br /> <br /> Email: bs.nguyenthile@gmail.com<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa II<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Conclusions: to note the change of respiratory indices, especially after a first year of treatment and should be<br /> monitored more often in female patients.<br /> Key words: pulmonary function, asthma<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> <br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> <br /> Theo Tổ chức y tế thế giới dự kiến đến năm<br /> 2025 có 400 triệu người mắc bệnh hen phế quản<br /> và đang trở thành gánh nặng ở các nước đang<br /> phát triển. Việt Nam đã áp dụng hướng dẫn của<br /> GINA vào thực tế điều trị và kết quả cho thấy<br /> rất khả quan. Để góp phần khẳng định vai trò<br /> của GINA trong thời gian qua, đặc biệt đánh giá<br /> và theo dõi sự thay đổi chức năng hô hấp trong<br /> thời gian dài bằng hô hấp ký thì còn rất hạn chế.<br /> Xuất phát từ thực tế này, chúng tôi đã thực hiện<br /> đề tài với mong muốn sẽ tìm ra những thay đổi<br /> quan trọng về chức năng thông khí phổi sau 5<br /> năm điều trị theo GINA, từ đó có thể góp phần<br /> khẳng định vai trò của GINA tại Việt Nam.<br /> <br /> Đề tài được nghiên cứu theo kiểu mô tả hồi<br /> cứu và tiền cứu có phân tích.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG -PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> <br /> Các biến số nghiên cứu<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> <br /> - Dựa vào mục tiêu của đề tài, các BN đến<br /> khám sẽ được đo hô hấp ký bằng máy hiệu<br /> Spiroanalyzer ST-95 của hãng Fukuda Sanyo,<br /> Nhật Bản trước và sau thử thuốc giãn phế quản.<br /> Sau đó chúng tôi tiến hành thu thập các biến số<br /> nghiên cứu như sau: VC, FVC, FEV1, FEV1/<br /> (F)VC, PEF, FEF25-75 và đánh giá tình trạng đáp<br /> ứng với thuốc giãn phế quản.<br /> <br /> - Những bệnh nhân HPQ đến khám và điều<br /> trị tại Phòng khám hô hấp Bệnh viện Đại học Y<br /> Dược Thành Phố Hồ Chí Minh trong thời gian<br /> từ 01/2006 đến 01/2011.<br /> <br /> Tiêu chuẩn lựa chọn:<br /> - Những bệnh nhân được chúng tôi đưa vào<br /> nhóm nghiên cứu khi hội đủ các tiêu chuẩn sau:<br /> + Bệnh nhân đến khám lần đầu tiên tại<br /> Phòng khám hô hấp Bệnh viện Đại học Y Dược<br /> Thành Phố Hồ Chí Minh trong khoảng thời gian<br /> từ 01/2006 đến 01/2011.<br /> + Bệnh nhân được chẩn đoán xác định HPQ<br /> và điều trị theo GINA.<br /> + Các đối tượng này được theo dõi và điều<br /> trị ngoại trú theo GINA trong khoảng thời gian<br /> từ 01/2006 đến 01/2011.<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Chúng tôi không đưa vào nghiên cứu những<br /> đối tượng có kèm các bệnh lý nội khoa: lao, suy<br /> tim nặng, tâm thần,..và không thuộc tiêu chuẩn<br /> lựa chọn.<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa II<br /> <br /> Cỡ mẫu<br /> Cỡ mẫu cho đề tài nghiên cứu được tính<br /> theo công thức:<br /> z21-α/2.p (1-p)<br /> n=<br /> <br /> (1,96)2pq<br /> =<br /> <br /> d<br /> <br /> 2<br /> <br /> d2<br /> <br /> - Ở BN HPQ: tần suất HPQ tại Việt Nam là<br /> 5% nên chúng tôi chọn p=0,05; q=0,95; d=0,05.<br /> Tính ra được n=73. Như vậy, chúng tôi cần phải<br /> chọn ít nhất 73 BN HPQ đạt tiêu chuẩn để đưa<br /> vào nghiên cứu.<br /> <br /> Phương pháp xử lý số liệu<br /> Các số liệu nghiên cứu được xử lý bằng máy<br /> vi tính bởi phần mềm SPSS 15.0.<br /> <br /> KẾT QUẢ - BÀN LUẬN<br /> Đặc điểm về dân số nghiên cứu<br /> Sau thời gian thu thập số liệu từ tháng<br /> 1/2006 đến 1/2011, chúng tôi đã có được kết quả<br /> phân tích của 4554 BN HPQ, trong đó có 58,45%<br /> BN nam và 41,54% BN nữ, độ tuổi trung bình<br /> chung là 33,37±20,06. Các lần khám tiếp theo số<br /> lượng BN đến khám giảm dần. Theo biểu đồ 1,<br /> sau 1 năm số BN đến khám giảm rất nhiều so<br /> với lần đầu, như vậy nếu đánh giá về mức độ<br /> tuân thủ điều trị của BN ở các lần khám tiếp<br /> theo thì kết quả này xem như là một báo động<br /> <br /> 65<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> trong việc kiểm soát HPQ tại Việt Nam và<br /> những con số này góp phần phản ánh thực<br /> trạng chỉ có 1% số BN HPQ được kiểm soát<br /> <br /> 5000<br /> <br /> hoàn toàn và vẫn còn tình trạng BN tử vong vì<br /> HPQ ở nước ta.<br /> <br /> 4554<br /> <br /> 4000<br /> Số BN<br /> <br /> 3000<br /> 2000<br /> 853<br /> <br /> 1000<br /> <br /> 685<br /> <br /> 629<br /> <br /> 545<br /> <br /> 464<br /> <br /> Số BN<br /> <br /> 0<br /> Lần Sau 1 Sau 2 Sau 3 Sau 4 Sau 5<br /> đầu năm năm năm năm năm<br /> Thời gian<br /> <br /> Biểu đồ 1: Số lượng BN HPQ đến khám theo thời gian<br /> cộng sự thực hiện trên 103 BN HPQ năm 2008(4).<br /> Đánh giá đáp ứng với thuốc giãn phế quản<br /> Các kiểu đáp ứng với thuốc giãn phế quản của<br /> ở BN HPQ<br /> các bệnh nhân có sự phân tầng rõ rệt, 3 loại đáp<br /> Trong số 4554 BN HPQ đến khám thì có<br /> ứng cao nhất lần lượt là đáp ứng với chỉ số PEF,<br /> 4361 BN được làm nghiệm pháp giãn phế quản<br /> kế đến là FEV1, và cả 2 chỉ số PEF và FEV1. Như<br /> ở lần đầu. Tỷ lệ đáp ứng với thuốc giãn phế<br /> vậy, FEV1 và PEF là hai chỉ số không thể thiếu<br /> quản chung là 56,59%, giá trị này gần tương<br /> trong đánh giá đáp ứng với thuốc giãn phế<br /> đương với thống kê tại phòng khám BPTNMT<br /> quản giống như các hướng dẫn quốc tế đã đồng<br /> của Bệnh viện đa khoa trung ương Cần Thơ của<br /> thuận.<br /> Trương Thị Diệu (54%)(5) và cộng sự hay kết quả<br /> của tác giả Isabella Correia Silvestri (58,25%) và<br /> 44.37<br /> <br /> 50<br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> 40<br /> <br /> 31.19<br /> <br /> 30<br /> <br /> 20.33<br /> <br /> Tỷ lệ % có đáp ứng<br /> <br /> 20<br /> 10<br /> <br /> 1.6<br /> <br /> 0.86<br /> <br /> 0.88<br /> <br /> 0.74<br /> <br /> 0<br /> <br /> Chỉ số<br /> <br /> Biểu đồ 2: So sánh tỷ lệ có đáp ứng với thuốc giãn phế quản đối với các chỉ số hô hấp ký ở BN HPQ<br /> Các giá trị trung bình và diễn tiến các thông<br /> số (F)VC, FEV1, FEV1/ (F)VC, FEF25-75 và PEF<br /> của BN HPQ trong thời gian điều trị:<br /> <br /> 66<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa II<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Bảng 1: Giá trị trung bình của các thông số hô hấp ở lần đầu và các năm tiếp theo của BN HPQ<br /> Lần<br /> khám<br /> Lần đầu<br /> <br /> Sau 1<br /> năm<br /> Sau 2<br /> năm<br /> Sau 3<br /> năm<br /> <br /> Sau 4<br /> năm<br /> Sau 5<br /> năm<br /> <br /> Giới tính<br /> Nam<br /> Nữ<br /> Chung<br /> Nam<br /> Nữ<br /> Chung<br /> Nam<br /> Nữ<br /> <br /> (F)VC ( X ± SD)<br /> FEV1/ (F)VC ( X ± FEF25-75 ( X ± SD)<br /> FEV1 ( X ± SD) (%)<br /> PEF ( X ± SD) (%)<br /> (%)<br /> SD) (%)<br /> (%)<br /> 82,22±17,49<br /> 77,34±13,57<br /> 77,68±13,57<br /> 64,44±32,55<br /> 70,60±24,25<br /> 79,56±17,17<br /> 79,94±12,35<br /> 79,94±12,35<br /> 63,90±32,39<br /> 70,72±23,50<br /> 80,76±17,35<br /> 79,00±12,92<br /> 79,00±12,92<br /> 64,12±32,45<br /> 70,67±23,94<br /> 88,47±14,03*<br /> 85,82±17,63*<br /> 81,66±11,22*<br /> 75,12±29,85*<br /> 82,38±20,97*<br /> 87,60±14,37*<br /> 85,03±16,44*<br /> 82,57±10,24*<br /> 74,56±34,45*<br /> 84,81±20,81*<br /> 88,00±14,21*<br /> 85,40±17,00*<br /> 82,15±10,71*<br /> 74,82±32,39*<br /> 83,68±20,90*<br /> 89,99±14,66*<br /> 88,14±16,51*<br /> 83,16±10,23*<br /> 77,74±28,01*<br /> 84,33±19,19*<br /> 87,03±13,80*<br /> 84,12±15,92*<br /> 81,88±10,27*<br /> 71,44±30,08*<br /> 83,73±20,72*<br /> <br /> Chung<br /> Nam<br /> Nữ<br /> Chung<br /> Nam<br /> Nữ<br /> Chung<br /> Nam<br /> Nữ<br /> Chung<br /> <br /> 88,43±14,28*<br /> 88,08±14,57*<br /> 86,68±15,20*<br /> 87,32±14,92*<br /> 89,96±13,93*<br /> 87,30±13,93*<br /> 88,42±13,98*<br /> 90,08±14,46*<br /> 85,85±14,20*<br /> 87,68±14,45*<br /> <br /> 86,03±16,31*<br /> 86,28±18,49*<br /> 84,59±16,78*<br /> 85,37±17,59*<br /> 87,68±17,68*<br /> 84,58±15,83*<br /> 85,89±16,68*<br /> 89,02±17,88*<br /> 82,93±16,27*<br /> 85,56±17,23*<br /> <br /> 82,48±10,26*<br /> 82,53±11,53*<br /> 83,02±10,59*<br /> 82,79±11,02*<br /> 81,92±10,91*<br /> 82,53±10,23*<br /> 82,27±10,51*<br /> 83,19±10,16*<br /> 82,02±10,36*<br /> 82,52±10,28*<br /> <br /> 74,43±29,26*<br /> 76,18±31,15*<br /> 73,93±31,72*<br /> 74,97±31,46*<br /> 76,70±30,48*<br /> 73,44±31,08*<br /> 74,82±30,84*<br /> 79,53±33,31*<br /> 71,58±31,62*<br /> 75,01±32,57*<br /> <br /> 84,01±20,00*<br /> 82,51±20,68*<br /> 85,65±22,07*<br /> 84,20±21,48*<br /> 83,15±19,22*<br /> 85,53±20,87*<br /> 84,52±20,29*<br /> 84,26±20,01*<br /> 85,13±21,52*<br /> 84,75±20,86*<br /> <br /> Ghi chú: (*) là có ý nghĩa thống kê so với lần khám đầu (p