Đánh giá hiệu quả bước đầu của thông tim can thiệp tim bẩm sinh tại Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 13 * Phụ bản của Số 1 * 2009<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ BƯỚC ĐẦU CỦA THÔNG TIM CAN THIỆP<br /> TIM BẨM SINH TẠI BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP.HCM<br /> Trương Quang Bình*, Đỗ Nguyên Tín**, Vũ Hoàng Vũ*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục Tiêu: Đánh giá hiệu quả ngắn hạn của thông tim can thiệp tim bẩm sinh tại Bệnh viện Đại học Y Dược<br /> TP.HCM.<br /> Phương Pháp: Khảo sát bệnh nhân được thông tim can thiệp bằng ống thông qua da tại bệnh viện Đại học<br /> Y Dược TP.HCM từ tháng 11 năm 2007 đến tháng 8 năm 2008. Chúng tôi ghi nhận kết quả thủ thuật, biến<br /> chứng của thủ thuật, theo dõi lâm sàng và siêu âm tim kiểm tra ngay sau thủ thuật, sau 1 ngày, sau 1 tuần, sau 1<br /> tháng, 3 tháng, 6 tháng sau thủ thuật.<br /> Kết Quả: Nghiên cứu trên 40 bệnh nhân, trong đó có 8 trường hợp thông liên thất, 10 trường hợp thông<br /> liên nhĩ, 17 trường hợp còn ống động mạch, 5 trường hợp hẹp van động mạch phổi. Tỷ lệ thành công ở nhóm<br /> bệnh nhân còn ống động mạch là 94%, thông liên nhĩ 100%, thông liên thất là 75% và hẹp van động mạch phổi<br /> là 80%. Không có trường hợp nào tử vong. Biến chứng thường gặp nhất là sốt sau thủ thuật (15.2%). Có 2<br /> trường hợp biến chứng nặng: 1 trường hợp tán huyết nội mạch sau bít thông liên thất bằng coils, 1 trường hợp<br /> rơi dù bít còn ống động mạch vào động mạch chủ.<br /> Kết Luận: Can thiệp tim bẩm sinh bằng dụng cụ là phương pháp an toàn và hiệu quả, với tỷ lệ tử vong và<br /> biến chứng nặng rất thấp.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> INTERVENTIONAL CARDIAC CATHETERIZATION IN CONGENNITAL HEART DISEASE<br /> AT UNIVERSITY MEDICAL CENTER OF HO CHI MINH CITY, VIETNAM<br /> Truong Quang Binh, Do Nguyen Tin, Vu Hoang Vu<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 13 - Supplement of No 1 - 2009: 46 – 49<br /> Background: Interventional cardiac catheterization in congennital heart disease have been shown safe and<br /> effective.<br /> Objectives: to review the short- term safety and efficacy of interventional cardiac catheterization in<br /> congenital heart disease at University Medical Center, Ho Chi Minh City, Vietnam.<br /> Methods: Retrospective study in patients undergone cardiac catheterization for treatment of congenital<br /> heart disease from November, 2007 to August, 2008 at University Medical Center at Ho Chi Minh City,<br /> Vietnam.<br /> Results: There were 8 patients with ventricular septal defect, 10 patients with atrial septal defect, 17 patients<br /> with persistent ductus arteriosus, and 5 patients with pulmonary valvular stenosis. The success in ventricular<br /> septal defect subgroup of 75%, in atrial septal defect of 100%, in persistent ductus arteriosus of 94%, in pulmonic<br /> stenosis of 80%. No patients death. There was one case of hymolysis post coil occluding for ventricular septal<br /> defect and one case of falling amplatzer occluder in to aortic artery.<br /> Conclusions: interventional cardiac catheterization in congennital heart disease have been shown safe and<br /> effective in short term with a very low rate of mortality and adverse effect.<br /> <br /> * Bộ môn Nội – Đại học Y Dược TP.HCM<br /> ** Bộ môn Nhi, ĐHYD TP.HCM<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa<br /> <br /> 1<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 13 * Phụ bản của Số 1 * 2009<br /> ĐẶT VẤNĐỀ<br /> Bệnh tim bẩm sinh chiếm tỷ lệ khoảng 0,8% 1% số trẻ sinh sống, trong đó thông liên thất<br /> chiếm tỷ lệ cao nhất (28,3%)(4,7). Điều trị bệnh tim<br /> bẩm sinh kinh điển bằng phẫu thuật sửa chữa<br /> hoàn toàn. Thời gian gần đây, do có nhiều tiến<br /> bộ về kỹ thuật nên có nhiều phương tiện giúp<br /> chẩn đoán chính xác bệnh tim bẩm sinh và từ đó<br /> có nhiều dụng cụ hơn giúp điều trị bệnh tim<br /> bẩm sinh đơn giản mà không cần phẫu thuật mở<br /> ngực. Trên thế giới đã có nhiều công trình<br /> nghiên cứu chứng minh hiệu quả của can thiệp<br /> tim bẩm sinh bằng ống thông qua da(2,3,5,6). Tại<br /> Việt Nam, các công trình nghiên cứu về can<br /> thiệp tim bẩm sinh bằng ống thông qua da còn<br /> ít, do đó chúng tôi làm nghiên cứu này nhằm<br /> góp phần vào việc đánh giá hiệu quả của thông<br /> tim can thiệp tim bẩm sinh nhi tại bệnh viện Đại<br /> học Y Dược nói riêng và tại Việt Nam nói chung.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG- PHƯƠNG PHÁP NGHIÊNCỨU<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Hồi cứu, mô tả<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Những bệnh nhân vào khoa tim mạch bệnh<br /> viện Đại hoc Y Dược TP.HCM từ năm cuối 2007<br /> đến tháng 8 năm 2008. Những bệnh nhân bị<br /> bệnh tim bẩm sinh tím và phức tạp được chuyển<br /> khoa phẫu thuật tim để được phẫu thuật sửa<br /> chữa. Những bệnh nhân bị thông liên nhĩ, còn<br /> ống động mạch, thông liên thất và hẹp tại van<br /> động mạch phổi đơn thuần được làm thông tim<br /> can thiệp. Những bệnh nhi đồng ý đóng lỗ<br /> thông hoặc nong van động mạch phổi bằng<br /> bóng qua da sẽ được đưa vào nghiên cứu.<br /> <br /> Các bước tiến hành<br /> Bệnh nhân vào viện trước thủ thuật 1 ngày,<br /> được khám, làm các xét nghiệm tiền phẫu, làm<br /> siêu âm tim. Siêu âm tim trước thủ thuật được<br /> thực hiện 2 lần bởi 2 bác sĩ siêu âm khác nhau.<br /> Cam kết đồng ý thủ thuật. Sau thủ thuật, bệnh<br /> nhân được siêu âm tim kiểm tra tại thời điểm 1<br /> ngày, 1 tuần, 1 tháng, 3 tháng, 6 tháng, 12 tháng<br /> <br /> 2Chuyên Đề Nội Khoa<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> sau thủ thuật. Đối với bệnh nhân hợp tác tốt, chỉ<br /> gây tê tại chỗ để tiến hành thủ thuật. Đối với<br /> những bệnh nhi nhỏ tuổi, chúng tôi gây mê nội<br /> khí quản hoặc tiền mê. Những bệnh nhân này<br /> được theo dõi sau thủ thuật tại khoa hồi sức đến<br /> khi hồi tỉnh hẳn. Tiêu chí đánh giá của chúng tôi<br /> là tỷ lệ thành công và mức độ tại biến của thủ<br /> thuật chẩn đoán và điều trị tim bẩm sinh bằng<br /> ống thông qua da.<br /> <br /> Phương pháp thống kê<br /> Chúng tôi sử dụng phần mềm STATA 10.0<br /> để xử lý dữ liệu.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Có 40 bệnh nhân được chẩn đoán và điều trị<br /> bằng ống thông qua da tại bệnh viện Đại học Y<br /> Dược TPHCM. Những bệnh nhân này sống ở tại<br /> thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận. Đặc<br /> điểm lâm sàng và cận lâm sàng của nhóm bệnh<br /> nhân này được trình bày trong bảng 1<br /> Bảng 1: Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của dân<br /> số nghiên cứu (n=40)<br /> Tuổi (trung bình ± độ lệch chuẩn) năm<br /> 9,2 ± 10,2<br /> Giới nam (%)<br /> 16 (34,8%)<br /> Chiều cao (trung bình ± độ lệch chuẩn) cm<br /> 128 ± 24<br /> Cân nặng (trung bình ± độ lệch chuẩn) kg<br /> 21,7 (13,7)<br /> Nhịp tim (trung bình ± độ lệch chuẩn) nhịp/phút 108 ± 19<br /> Huyết áp tâm thu (trung bình ± độ lệch chuẩn) 100 ± 15<br /> mmHg<br /> Huyết áp tâm trương (trung bình ± độ lệch<br /> 56 ± 13<br /> chuẩn) mmHg<br /> +<br /> Na máu (trung bình ± độ lệch chuẩn) mEq/lít<br /> 138 ± 3<br /> Dung tích hồng cầu (trung bình ± độ lệch chuẩn) 42,0 ± 7,8<br /> %<br /> Creatinin máu (trung bình ± độ lệch chuẩn) 0,64 ± 0,17<br /> mg%<br /> Thời gian theo dõi (tháng)<br /> 4,4<br /> <br /> Bảng 1 bis: Số lượng từng loại thủ thuật thông<br /> tim can thiệp tim bẩm sinh.<br /> Thông<br /> liên thất<br /> 8<br /> <br /> Thông<br /> Còn ống Hẹp van đ/ Thông tim<br /> liên nhĩ động mạch mạch phổi chẩn đoán<br /> 10<br /> <br /> 17<br /> <br /> 5<br /> <br /> 16<br /> <br /> Bảng 2: Kết quả thủ thuật bít luồng thông.<br /> Loại bệnh<br /> Đường kính luồng thông<br /> (trung bình, nhỏ nhất, lớn<br /> nhất) mm<br /> <br /> TLT (n=8)<br /> <br /> TLN<br /> (n=10)<br /> <br /> COĐM<br /> (n=17)<br /> <br /> 9.5 (6-13) 14 (8-26) 6.5 (4-8)<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 13 * Phụ bản của Số 1 * 2009<br /> Loại bệnh<br /> <br /> TLT (n=8)<br /> <br /> Shunt tồn lưu (trường hợp)<br /> Thành công<br /> <br /> 2 (20%)<br /> 80%<br /> <br /> TLN<br /> (n=10)<br /> 0<br /> 100%<br /> <br /> COĐM<br /> (n=17)<br /> 1<br /> 94%<br /> <br /> TLT: thông liên thất; TLN: thông liên nhĩ; COĐM:<br /> còn ống động mạch<br /> Bảng 3: Kết quả nong van động mạch phổi bằng bóng<br /> Nong van động Số Thành<br /> mạch phổi<br /> ca công<br /> Số lượng<br /> <br /> 5<br /> <br /> 4<br /> <br /> Thất bại<br /> <br /> Tỷ lệ thành<br /> công<br /> <br /> 1 (không đưa<br /> được bóng<br /> qua van)<br /> <br /> 80%<br /> <br /> Bảng 4: Các loại biến chứng<br /> Biến chứng TLT (n=8)<br /> Tử vong<br /> <br /> 0<br /> 2 (tán<br /> Biến chứng<br /> huyết nội<br /> nặng<br /> mạch)<br /> Sốt sau thủ<br /> 2<br /> thuật<br /> Chảy máu<br /> 0<br /> <br /> TLN<br /> (n =10)<br /> 0<br /> 0<br /> <br /> COĐM<br /> (n=17)<br /> <br /> Hẹp van ĐM<br /> phổi (n=5)<br /> <br /> 0<br /> 1 (rớt dù<br /> vào động<br /> mạch chủ)<br /> <br /> 0<br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> TLT: thông liên thất; TLN: thông liên nhĩ; COĐM:<br /> còn ống động mạch<br /> Trong nghiên cứu của chúng tôi, số lượng<br /> bệnh nhân còn ống động mạch chiếm tỷ lệ cao<br /> nhất: 17 bệnh nhân (42,5%). Trong số những<br /> bệnh nhân thông liên thất, có 1 bệnh nhân thông<br /> liên thất phần phễu, 1 bệnh nhân thông liên thất<br /> vùng cơ bè, 6 bệnh nhân thông liên thất phần<br /> màng. Tất cả những bệnh nhân thông liên nhĩ<br /> đều là thông liên nhĩ lỗ thứ phát.<br /> Tỷ lệ thành công của nhóm bệnh nhân thông<br /> liên nhĩ là 100%, nhóm bệnh nhân thông liên thất<br /> và hẹp van động mạch phổi có tỷ lệ thành công<br /> thấp hơn (80%).<br /> Trong nghiên cứu của chúng tôi, không có<br /> trường hợp nào tử vong sau thủ thuật và trong<br /> suốt quá trình theo dõi. Có 2 bệnh nhân bị biến<br /> chứng nặng (chiếm tỷ lệ 4.3%). Một trường hợp<br /> bị tán huyết nội mạch sau đặt coil bít lỗ thông<br /> liên thất phần màng. Một trường hợp bị rớt dù<br /> tại ống động mạch vào động mạch chủ. Sốt sau<br /> thủ thuật chiếm 15.2%. Không có biến chứng<br /> chảy máu sau thủ thuật.<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy thông<br /> tim can thiệp tim bẩm sinh là một phương pháp<br /> điều trị an toàn và hiệu quả đối với những bệnh<br /> tim bẩm sinh đơn giản. Tỷ lệ tử vong trong<br /> nghiên cứu của chúng tôi là 0%.<br /> Trong nhóm bệnh nhân thông liên nhĩ,<br /> chúng tôi sử dụng dù Amplatzer với tỷ lệ thành<br /> công là 100%, không có biến chứng nguy hiểm<br /> nào. Trong nghiên cứu của Christian-Albrechts(3)<br /> có 43 bệnh nhân được đóng lỗ thông, tỷ lệ thành<br /> công sau 3 tháng theo dõi là 97%. Trong một<br /> nghiên cứu khác của Chessa M(2) có 417 bệnh<br /> nhân thông liên nhĩ, trong đó có 159 bệnh nhân<br /> được đóng lỗ thông bằng Cardio SEAL/<br /> STARFlex, 258 bệnh nhân được đóng thông liên<br /> nhĩ bằng dù Amplatzer, tỷ lệ biến chứng là 8.6%,<br /> có một trường hợp đột tử 2.5 năm sau thủ thuật.<br /> Trong nhóm bệnh nhân thông liên thất, tất cả<br /> bệnh nhân được đóng lỗ thông bằng dụng cụ<br /> NIT-OCCLUD LE. Trong đó có 6 trường hợp<br /> thông liên thất phần màng, 1 trường hợp thông<br /> liên thất vùng cơ bè, 1 trường hợp thông liên<br /> thất phần phễu. Có 2 trường hợp bị tán huyết do<br /> coils, 1 trường hợp tán huyết nặng phải truyền<br /> máu, bệnh nhân này sau đó hồi phục hoàn toàn<br /> và hết tán huyết sau 1 tháng, sau 8 tháng theo<br /> dõi, bệnh nhân này ổn định không tán huyết tái<br /> phát; một trường hợp khác bị tán huyết nội<br /> mạch nhưng hết sau 5 ngày theo dõi. Có 2<br /> trường hợp thông liên thất phần màng còn shunt<br /> tồn lưu 2 mm sau thời gian theo dõi 6 tháng.<br /> Trong nghiên cứu của Butera G và cộng sự(1), có<br /> 104 bệnh nhân thông liên thất được đóng lỗ<br /> thông bằng Amplatzer, thời gian theo dõi 13<br /> năm, tỷ lệ thành công trong đóng lỗ thông liên<br /> thất là 96 %, tỷ lệ đóng hoàn toàn lỗ thông ngay<br /> sau thủ thuật là 47%, lúc xuất viện là 84% và 99%<br /> đóng hoàn toàn trong thời gian theo dõi; có 13<br /> trường hợp (11.5%) xảy ra biến chứng sớm.<br /> Trong nhóm bệnh nhân còn ống động mạch<br /> trong nghiên cứu của chúng tôi, tỷ lệ thành công<br /> là 94%. Có một trường hợp bị rớt dù vào động<br /> mạch chủ do áp lực động mạch phổi quá cao<br /> <br /> 3<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 13 * Phụ bản của Số 1 * 2009<br /> 113mmHg. Bệnh nhân này do quá chỉ định phẫu<br /> thuật triệt để nên được chuyển từ khoa phẫu<br /> thuật tim xuống khoa tim mạch để bít lỗ thông<br /> liên nhĩ bằng dụng cụ. Bệnh nhân này đã được<br /> phẫu thuật mở động mạch chủ để lấy dù, sau đó<br /> xuất viện sau 2 tuần nằm viện. Trong một<br /> nghiên cứu đa trung tâm tại Hoa Kỳ(5), gồm 25<br /> trung tâm tim mạch, 484 bệnh nhân còn ống<br /> động mạch được đóng lỗ thông bằng Amplatzer.<br /> Tỷ lệ thành công của thủ thuật là 99%, tỷ lệ bít lỗ<br /> thông hoàn toàn ngay sau thủ thuật là 76%, một<br /> ngày sau thủ thuật là 89% và sau một năm là<br /> 99.7%.<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Sau 10 tháng thực hiện can thiệp tim bẩm<br /> sinh bằng ống thông qua da tại Bệnh viện Đai<br /> học Y Dược TP.HCM, chúng tôi thấy việc can<br /> thiệp tim bẩm sinh bằng dụng cụ là phương<br /> pháp an toàn và hiệu quả, với tỷ lệ tử vong và<br /> biến chứng nặng thấp. Do cỡ mẫu của chúng tôi<br /> còn nhỏ nên chưa có được tỷ lệ thành công chính<br /> xác của từng loại thủ thuật trong chẩn đoán và<br /> điều trị bệnh tim bẩm sinh cũng như các loại<br /> biến chứng. Mặt khác, cần có thời gian theo dõi<br /> dài hơn để đánh già toàn diện về tỷ lệ thành<br /> công, các biến chứng của thông tim chẩn đoán<br /> và can thiệp tim bẩm sinh bằng ống thông qua<br /> da.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> Butera G, Carminati M, Chessa M, Piazza L, Micheletti A,<br /> Negura DG, Abella R, Giamberti A, and A Frigiola. (2007).<br /> Transcatheter closure of perimembranous ventricular septal defects:<br /> early and long-term results. J Am Coll Cardiol. 50(12): p. 118995.<br /> Chessa M, Carminati M, Butera G, Bini RM, Drago M, Rosti L,<br /> Giamberti A, Pome G, Bossone E, and A Frigiola. (2002). Early<br /> and late complications associated with transcatheter occlusion of<br /> secundum atrial septal defect. J Am Coll Cardiol. 39(6): p. 1061-5.<br /> Fischer G, Kramer HH, Stieh J, Harding P, and O Jung. (1999).<br /> Transcatheter closure of secundum atrial septal defects with<br /> the new self-centering Amplatzer Septal Occluder. Eur Heart<br /> J. 20: p. 541-9.<br /> Gary D. Webb, Jeffrey F. Smallhorn, Judith Therrien, and<br /> Redington Andrew N., (2007). BRAUNWALD'S HEART<br /> DISEASE: A Textbook of Cardiovascular Medicine. 8th ed.<br /> Philadelphia: SAUNDERS ELSEVIER.<br /> Pass RH, Hijazi Z, Hsu DT, Lewis V, and WE Hellenbrand.<br /> (2004). Multicenter USA Amplatzer patent ductus arteriosus<br /> occlusion device trial: initial and one-year results. J Am Coll<br /> <br /> 4Chuyên Đề Nội Khoa<br /> <br /> 6.<br /> <br /> 7.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Cardiol. 44: p. 513-9.<br /> Stanger P, Cassidy SC, Girod DA, Kan JS, Lababidi Z, and SR<br /> Shapiro. Balloon pulmonary valvuloplasty: results of the<br /> Valvuloplasty and Angioplasty of Congenital Anomalies<br /> Registry. Am J Cardiol. 65(11): p. 775-83.<br /> Valentin Fuster, Richard A.Walsh, Robert A. O'Rourke, Philip<br /> Poole-Wilson, Spencer B. King III, Ira S. Nash, Robert Roberts,<br /> and Prystowsky Eric N., (2008). Hurst's The Heart. 12th ed: The<br /> McGraw-Hill Companies.<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 13 * Phụ bản của Số 1 * 2009<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 5<br /> <br />