Đánh giá hiệu quả điều trị tiêu chảy cấp do Rotavirus bằng racecadotril ở bệnh nhi dưới 6 tuổi điều trị tại Khoa Nhi, Bệnh viện Quân y 103

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2015<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ TIÊU CHẢY CẤP DO<br /> ROTAVIRUS BẰNG RACECADOTRIL Ở BỆNH NHI DƢỚI 6 TUỔI<br /> ĐIỀU TRỊ TẠI KHOA NHI, BỆNH VIỆN QUÂN Y 103<br /> Lương Cao Đồng*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: đánh giá tác dụng của racecadotril trong điều trị tiêu chảy cấp (TCC) do Rotavirus<br /> ở trẻ em. Phương pháp: nghiên cứu lâm sàng 57 bệnh nhi (BN) từ 6 tháng - 5 tuổi bị TCC do<br /> Rotavirus. BN đƣợc phân loại ngẫu nhiên thành 2 nhóm: nhóm 1 gồm 30 trẻ, điều trị bằng phác<br /> đồ thông thƣờng; nhóm 2 gồm 27 trẻ, điều trị bằng phác đồ thông thƣờng kết hợp racecadotril.<br /> So sánh số lần tiêu chảy trung bình/ngày, mức độ mất nƣớc và thời gian tiêu chảy cả đợt giữa<br /> 2 nhóm. Kết quả: số lần tiêu chảy trung bình/ngày sau 24 giờ, 48 giờ ở nhóm dùng<br /> racecadotril giảm so với nhóm chứng. Thời gian tiêu chảy trong cả đợt của nhóm dùng<br /> racecadotril ngắn hơn có ý nghĩa thống kê so với nhóm chứng. Sau 24 giờ và 48 giờ điều trị,<br /> ở nhóm điều trị bằng racecadotril, tỷ lệ BN hết mất nƣớc hoặc chỉ còn mất nƣớc nhẹ tăng có ý<br /> nghĩa so với nhóm chứng.<br /> * Từ khóa: Tiêu chảy cấp; Bệnh nhi; Rotavirus; Racecadotril.<br /> <br /> Evaluation of Effect of Racecadotril on Treatment of Acute<br /> Diarrhea Caused by Rotavirus in Patients under 6 Years at Pediatric<br /> Department, 103 Hospital<br /> Summary<br /> Objectives: To evaluate the efficacy of racecadotril on treatment of pediatric patients with<br /> Rotavirus diarrhea. Methods: The randomized controlled clinical trial involving 57 pediatric<br /> patients (from 6 months to 5 years of age) with Rotavirus diarrhea. 30 treated patients with<br /> traditional method (group 1) and 27 treated with traditional method plus racecadotril (group 2).<br /> The major outcome measures (numbers of stool output, dehydration levels, mean duration of<br /> diarhhea) were compared between the groups. Results: Patients in group 2 decreased the<br /> numbers of stool passed after 24 hours and 48 hours treated with racecadotril comparing with<br /> that of patients in group 1. In addition, the mean durations of diarrhea for the patients of group 2<br /> were significantly less than those for the patients in group 1. After 24 hours and 48 hours of<br /> treatment with racecadotril, the rate of patients with non-dehydration and mild dehydration in<br /> group 2 were significantly higher than that of patients in group 1.<br /> * Key words: Acute diarrhea; Pediatric patients; Rotavirus; Racecadotril.<br /> * Bệnh viện Quân y 103<br /> Người phản hồi (Corresponding): Lương Cao Đồng (luongcaodong@hotmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 17/03/2015; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 21/04/2015<br /> Ngày bài báo được đăng: 06/05/2015<br /> <br /> 105<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2015<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Tiêu chảy cấp là một trong những<br /> nguyên nhân chủ yếu gây bệnh và tử<br /> vong ở trẻ em, đứng thứ hai sau nhiễm<br /> khuẩn hô hấp cấp tính [1, 4, 5]. Rotavirus<br /> là căn nguyên hàng đầu gây TCC trẻ em<br /> trên toàn thế giới [6, 8, 9]. Điều trị TCC do<br /> Rotavirus chủ yếu là bù nƣớc và điện<br /> giải, kết hợp với chế độ dinh dƣỡng phù<br /> hợp. Tuy nhiên, bù dịch đơn thuần không<br /> giảm đƣợc khối lƣợng phân, số lần đi<br /> ngoài cũng nhƣ thời gian tiêu chảy.<br /> Racecadotril đƣợc biết đến là thuốc giảm<br /> tiết dịch trong ống tiêu hóa do ức chế<br /> chọn lọc enzym enkephalinase, qua đó<br /> làm giảm thể tích phân và có tác dụng<br /> cầm đi ngoài. Đặc biệt, đây là loại thuốc<br /> có thể sử dụng an toàn cho trẻ trong khi<br /> loperamid là thuốc cầm ỉa không đƣợc<br /> khuyến cáo dùng cho trẻ em [7, 9, 10].<br /> Thuốc đƣợc sử dụng tƣơng đối lâu trên<br /> thế giới và đƣợc khuyến cáo điều trị hỗ<br /> trợ bệnh TCC ở trẻ em Việt Nam [4, 7, 8,<br /> 9]. Tuy nhiên, ở Việt Nam hiện vẫn chƣa<br /> có nghiên cứu đầy đủ về hiệu quả của<br /> thuốc racecadotril trong điều trị TCC, đặc<br /> biệt là TCC do Rotavirus ở trẻ em. Vì vậy,<br /> chúng tôi tiến hành đề tài này nhằm:<br /> Đánh giá tác dụng của racecadotril trong<br /> điều trị TCC do Rotavirus ở BN < 6 tuổi.<br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> 57 BN nhi từ 6 tháng - 5 tuổi, đƣợc<br /> chẩn đoán xác định TCC do Rotavirus,<br /> điều trị tại Khoa Nhi, Bệnh viện Quân y<br /> 103, gồm 30 trẻ điều trị bằng phác đồ<br /> thông thƣờng (nhóm 1) và 27 trẻ điều trị<br /> bằng phác đồ thông thƣờng kết hợp<br /> racecadotril (nhóm 2), thời gian từ tháng<br /> 9 - 2011 đến 4 - 2012.<br /> 106<br /> <br /> * Tiêu chuẩn chọn BN:<br /> - Tuổi: từ 6 tháng đến < 6 tuổi.<br /> - Điều trị nội trú tại Khoa Nhi, Bệnh<br /> viện Quân y 103.<br /> - Đƣợc chẩn đoán xác định TCC do<br /> Rotavirus [Kết quả xét nghiệm phân: test<br /> Rota (+), soi phân tìm ký sinh trùng (-),<br /> cấy phân (-)].<br /> * Tiêu chuẩn loại trừ:<br /> - Trẻ > 6 tuổi và < 6 tháng tuổi.<br /> - BN bị các bệnh lý phối hợp.<br /> - Trẻ đã dùng kháng sinh hoặc thuốc<br /> cầm ỉa trƣớc khi vào viện.<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> - Theo dõi dọc, tiến cứu, so sánh.<br /> - Các chỉ tiêu lâm sàng, cận lâm sàng<br /> do bác sỹ chuyên khoa nhi thu thập, số<br /> liệu đƣợc ghi chép theo mẫu bệnh án<br /> thống nhất.<br /> * Nội dung nghiên cứu:<br /> - Xét nghiệm phân: bằng kỹ thuật miễn<br /> dịch sắc ký phát hiện kháng nguyên<br /> Rotavirus trong phân, sử dụng kháng thể<br /> đơn dòng đặc hiệu theo nguyên lý phản<br /> ứng kháng nguyên kháng thể [1, 5, 6].<br /> - Cấy phân xác định vi khuẩn để chẩn<br /> đoán loại trừ: nuôi cấy, phân lập và định<br /> danh vi khuẩn, soi phân và xác định ký sinh<br /> trùng theo phƣơng pháp la bô chuẩn [3].<br /> - Điều trị BN:<br /> + BN nhóm 1 đƣợc điều trị theo phác<br /> đồ thông thƣờng.<br /> + BN nhóm 2 dùng phác đồ thông<br /> thƣờng kết hợp racecadotril 1,5 mg/kg/lần,<br /> uống mỗi 8 giờ.<br /> + Tiến hành điều trị cho đến khi cầm<br /> tiêu chảy.<br /> + Tiêu chảy đƣợc coi là cầm nếu 2 lần<br /> đi ngoài liên tiếp có phân khuôn hoặc<br /> không thấy đi ngoài trong vòng 12 giờ [10].<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2015<br /> <br /> + Phân loại mức độ mất nƣớc theo<br /> tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới và<br /> khuyến cáo của Bộ Y tế Việt Nam [2].<br /> <br /> * Xử lý số liệu: theo phƣơng pháp thống<br /> kê y học bằng phần mềm SPSS 12.0.<br /> * Đạo đức nghiên cứu:<br /> - Cha hoặc mẹ BN đƣợc giải thích cặn<br /> kẽ mục đích của nghiên cứu, những<br /> ngƣời từ chối tham gia có thể rút tên khỏi<br /> danh sách nghiên cứu.<br /> <br /> * Các chỉ tiêu đánh giá:<br /> - So sánh số lần tiêu chảy/ngày trƣớc<br /> điều trị giữa 2 nhóm.<br /> - So sánh số lần tiêu chảy/ngày giữa<br /> 2 nhóm sau 24 giờ, 48 giờ điều trị.<br /> <br /> - Thuốc có giấy phép nhập khẩu vào<br /> Việt Nam và đƣợc Bộ Y tế cho phép dùng<br /> trong điều trị lâm sàng, tác dụng phụ rất ít<br /> và không làm ảnh hƣởng đến sức khỏe<br /> của BN.<br /> <br /> - So sánh mức độ mất nƣớc sau<br /> 24 giờ, sau 48 giờ điều trị giữa 2 nhóm.<br /> - So sánh thời gian tiêu chảy cả đợt giữa<br /> 2 nhóm.<br /> <br /> - Kể cả nhóm dùng và không dùng<br /> racecadotril đều điều trị theo phác đồ điều<br /> trị TCC của Bộ Y tế.<br /> <br /> * Phương pháp thu thập số liệu:<br /> Số liệu thu nhập từ bệnh án, mỗi BN<br /> đƣợc lập một bệnh án nghiên cứu riêng<br /> (có mẫu bệnh án nghiên cứu kèm theo).<br /> <br /> - Các số liệu, kết quả nghiên cứu chỉ<br /> sử dụng cho mục tiêu nghiên cứu, không<br /> sử dụng cho bất kỳ mục đích nào khác.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ ĐIỀU TRỊ<br /> 1. Đặc điểm nhóm nghiên cứu.<br /> Bảng 1: Phân bố theo tuổi và giới.<br /> NHÓM<br /> <br /> NHÓM 1 (n = 30)<br /> <br /> NHÓM 2 (n = 27)<br /> <br /> TỔNG (n = 57)<br /> <br /> TUỔI (THÁNG)<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> 0 - 12<br /> <br /> 14<br /> <br /> 46,7<br /> <br /> 13<br /> <br /> 48,1<br /> <br /> 27<br /> <br /> 47,4<br /> <br /> 13 - 24<br /> <br /> 13<br /> <br /> 43,3<br /> <br /> 13<br /> <br /> 48,1<br /> <br /> 26<br /> <br /> 45,6<br /> <br /> 25 - 60<br /> <br /> 3<br /> <br /> 10,0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3,8<br /> <br /> 4<br /> <br /> 7,0<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 18<br /> <br /> 60<br /> <br /> 15<br /> <br /> 55,6<br /> <br /> 33<br /> <br /> 57,9<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 12<br /> <br /> 40<br /> <br /> 12<br /> <br /> 44,4<br /> <br /> 24<br /> <br /> 42,1<br /> <br /> p<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Giới<br /> <br /> Tỷ lệ trẻ mắc TCC do Rotavirus ở BN<br /> ≤ 24 tháng ở nhóm 1 và nhóm 2 tƣơng<br /> ứng 90% và 96,2%. Số trẻ < 24 tháng<br /> mắc TCC do Rotavirus chiếm tỷ lệ cao<br /> nhất (93,0%). Số trẻ > 24 tháng tuổi mắc<br /> TCC do Rotavirus chiếm tỷ lệ rất thấp<br /> (7,0%). Kết quả này tƣơng tự nghiên cứu<br /> của Vũ Thị Huyền: trẻ từ 13 - 24 tháng có<br /> tỷ lệ mắc cao nhất (58,2%) [4].<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Tỷ lệ trẻ nam mắc bệnh (57,9%) cao<br /> hơn trẻ nữ (42,1%), tỷ lệ trẻ nam/nữ =<br /> 1,4. Kết quả này tƣơng đồng với Tôn Nữ<br /> Vân Anh: tỷ lệ trẻ trai là 61,3%, trẻ gái<br /> 38,7%, tỷ lệ nam/nữ là 1,58 [1].<br /> Trƣớc điều trị, 2 nhóm nghiên cứu<br /> tƣơng đồng nhau về tuổi, giới cũng nhƣ<br /> một số triệu chứng lâm sàng, khác biệt<br /> không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05).<br /> 107<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2015<br /> <br /> 2. Đánh giá tác dụng của racecadotril trong điều trị tiêu chảy do Rotavirus.<br /> Bảng 2: Số lần tiêu chảy trong 24 giờ trƣớc điều trị.<br /> NHÓM 1 (n = 30)<br /> <br /> NHÓM<br /> SỐ LẦN<br /> <br /> NHÓM 2 (n = 27)<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> 4 - 5 lần<br /> <br /> 4<br /> <br /> 13,3<br /> <br /> 2<br /> <br /> 7,4<br /> <br /> 6 - 9 lần<br /> <br /> 22<br /> <br /> 73,4<br /> <br /> 19<br /> <br /> 70,4<br /> <br /> ≥ 10 lần<br /> <br /> 4<br /> <br /> 13,3<br /> <br /> 6<br /> <br /> 22,2<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 30<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> 27<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> Mean ± SD<br /> <br /> 7,4 ± 3,1<br /> <br /> p<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 8,0 ± 2,8<br /> <br /> Số lần tiêu chảy trong 24 giờ trƣớc vào viện giữa 2 nhóm tƣơng đồng nhau.<br /> Bảng 3: So sánh số lần tiêu chảy/ngày sau 24 giờ điều trị.<br /> NHÓM 1 (n = 30)<br /> <br /> NHÓM<br /> SỐ LẦN<br /> <br /> n<br /> <br /> Không ỉa<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1 - 5 lần<br /> <br /> 7<br /> <br /> 6 - 9 lần<br /> <br /> 20<br /> <br /> 66,7<br /> <br /> NHÓM 2 (n = 27)<br /> <br /> %<br /> <br /> %<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> 3<br /> <br /> 11,1<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 23,3<br /> <br /> 18<br /> <br /> 66,7<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> 6<br /> <br /> 22,2<br /> <br /> < 0,05<br /> > 0,05<br /> <br /> ≥ 10 lần<br /> <br /> 3<br /> <br /> 20,0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 30<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> 27<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> Mean ± SD (lần)<br /> <br /> 6,6 ± 1,8<br /> <br /> Sau 24 giờ điều trị, ở nhóm dùng<br /> thêm racecadotril đã có 3 trẻ cầm đi<br /> ngoài (11,1%). Số trẻ chỉ đi ngoài từ 2 5 lần chiếm 66,7% tăng hơn hẳn so với<br /> nhóm 1 là 23,3%. Trong khi đó ở nhóm<br /> 2, số trẻ ỉa nhiều từ 6 - 9 lần/ngày chỉ<br /> chiếm 22,2%, thấp hơn nhiều so với<br /> nhóm 1 là 66,7%. Số lần tiêu chảy trung<br /> bình của nhóm 2 sau 24 giờ điều trị là<br /> 4,1 ± 1,4 lần, thấp hơn so với nhóm 1 là<br /> <br /> p<br /> <br /> n<br /> <br /> 4,1 ± 1,4<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> 6,6 ± 1,8 lần, khác biệt có ý nghĩa thống<br /> kê (p < 0,05).<br /> Kết quả của chúng tôi thấp hơn nghiên<br /> cứu của Vũ Thị Huyền [4]: sau 24 giờ<br /> điều trị, số lần tiêu chảy trung bình của<br /> nhóm dùng racecadotril giảm từ 8,0 ± 2,8<br /> xuống 5,8 ± 4,7 lần/ngày; tƣơng đƣơng<br /> với nghiên cứu của Mar Santos [9]: sau<br /> 24 giờ điều trị, số lần đi ngoài của nhóm<br /> dùng racecadotril là 4,6 ± 2,7 lần/ngày.<br /> <br /> Bảng 4: So sánh số lần tiêu chảy/ngày sau 48 giờ điều trị.<br /> NHÓM 1 (n = 30)<br /> <br /> NHÓM<br /> SỐ LẦN<br /> <br /> n<br /> <br /> NHÓM 2 (n = 27)<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> p<br /> <br /> Không ỉa<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> 9<br /> <br /> 33,3<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> 1 - 5 lần<br /> <br /> 17<br /> <br /> 56,7<br /> <br /> 17<br /> <br /> 63,0<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 6 - 9 lần<br /> <br /> 13<br /> <br /> 43,3<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3,7<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Mean ± SD (lần)<br /> <br /> 5,4 ± 1,6<br /> <br /> 2,4 ± 1,8<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Số lần đi ngoài trung bình/ngày ở nhóm 1 là 5,4 ± 1,6, nhóm 2 là 2,4 ± 1,8 lần/ngày.<br /> Khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05).<br /> 108<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 5-2015<br /> <br /> Kết quả của chúng tôi khác biệt so với<br /> <br /> Rotavirus, còn Mar Santos nghiên cứu tất<br /> <br /> nghiên cứu của Mar Santos [9]: số lần đi<br /> <br /> cả trẻ TCC nói chung.<br /> <br /> ngoài trung bình sau 48 giờ là 3,8 ± 2,4<br /> <br /> Kết quả của Vũ Thị Huyền [4] cũng<br /> tƣơng đồng với chúng tôi: số lần tiêu<br /> chảy trung bình ở nhóm dùng racecadotril<br /> là 2,52 ± 1,3 lần/ngày so với nhóm chứng<br /> là 4,8 ± 1,3 lần/ngày (p < 0,05).<br /> <br /> lần/ngày (nhóm dùng racecadotril) và 4,1<br /> ± 2,8 lần/ngày (nhóm chứng). Kết quả<br /> này có thể do đối tƣợng nghiên cứu của<br /> chúng tôi là trẻ bị TCC do nhiễm<br /> <br /> Bảng 5: So sánh mức độ mất nƣớc sau 24 giờ điều trị.<br /> NHÓM 1 (n = 30)<br /> <br /> NHÓM<br /> <br /> NHÓM 2 (n = 27)<br /> <br /> p<br /> <br /> MỨC ĐỘ<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> Nhẹ hoặc không mất nƣớc<br /> <br /> 10<br /> <br /> 33,3<br /> <br /> 18<br /> <br /> 66,7<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Vừa<br /> <br /> 20<br /> <br /> 66,7<br /> <br /> 9<br /> <br /> 33,3<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> 30<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> 27<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> Sau 24 giờ điều trị, 66,7% trẻ ở nhóm 2 chỉ còn mất nƣớc nhẹ hoặc không mất<br /> nƣớc, trong khi ở nhóm 1 là 33,3%.<br /> Bảng 6: So sánh mức độ mất nƣớc sau 48 giờ điều trị.<br /> NHÓM<br /> <br /> NHÓM 1 (n = 30)<br /> <br /> NHÓM 2 (n = 27)<br /> <br /> p<br /> <br /> MỨC ĐỘ<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> Nhẹ hoặc không mất nƣớc<br /> <br /> 18<br /> <br /> 60,0<br /> <br /> 24<br /> <br /> 88,9<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Mất nƣớc vừa<br /> <br /> 12<br /> <br /> 40,0<br /> <br /> 3<br /> <br /> 11,1<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Sau 24 giờ điều trị, 66,7% trẻ ở<br /> nhóm 2 không mất nƣớc hoặc mất<br /> nƣớc nhẹ, số trẻ mất nƣớc mức độ vừa<br /> giảm xuống 33,3%, trong khi ở nhóm 1<br /> số trẻ mất nƣớc mức độ vừa vẫn chiếm<br /> tỷ lệ cao (66,7%). Sau 48 giờ điều trị,<br /> số trẻ không mất nƣớc hoặc mất nƣớc<br /> nhẹ ở nhóm 2 tăng lên 88,9%, số trẻ<br /> mất nƣớc mức độ vừa chỉ còn 11,1%,<br /> thấp hơn rất nhiều so với nhóm 1<br /> <br /> (40,0%) (p < 0,05). Chứng tỏ tình trạng<br /> mất nƣớc đã đƣợc cải thiện sau khi<br /> dùng thuốc.<br /> Kết quả của chúng tôi tƣơng đƣơng<br /> với Salazar - Lindo [10] và Vũ Thị Huyền<br /> [4], các tác giả tính lƣợng dịch bù<br /> đƣờng uống ở nhóm dùng racecadotril<br /> ít hơn so với nhóm chứng, chứng tỏ<br /> nhóm dùng racecadotril có mức độ mất<br /> nƣớc ít hơn nhóm chứng.<br /> 109<br /> <br />