Đánh giá quá trình phục hồi của người bệnh có chấn thương vai bằng máy gia tốc kế

TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ QUÁ TRÌNH PHỤC HỒI CỦA NGƯỜI BỆNH<br /> CÓ CHẤN THƯƠNG VAI BẰNG MÁY GIA TỐC KẾ<br /> Lê Xuân Hưng1, Liesbeth Bruckers2, Annick Timmermans2<br /> 1<br /> <br /> Viện Đào tạo Y học dự phòng và Y tế công cộng, Trường Đại học Y Hà Nội<br /> 2<br /> Khoa Khoa học Công nghệ, Đại học Hasselt, Vương quốc Bỉ<br /> <br /> Nghiên cứu sử dụng cùng lúc ba máy gia tốc tại ba vị trí khác nhau trên người bệnh: cổ tay trái, phải và<br /> vùng eo để thu thập dữ liệu vận động của người bệnh. Mục tiêu nhằm đánh giá quá trình phục hồi của người<br /> bệnh có chấn thương vai bằng máy gia tốc kế thông qua việc sử dụng dữ liệu từ các máy kết hợp các yếu tố<br /> lâm sàng để đo lường sự thay đổi trong vận động của người bệnh qua thời gian, từ đó đưa ra đánh giá về<br /> quá trình phục hồi. 11 người bệnh có chấn thương vai được theo dõi trong 12 tuần điều trị phục hồi tại 4 thời<br /> điểm đánh giá (T0, T1, T2 và T3). Trong quá trình điều trị bằng các bài tập dưới sự hướng dẫn của bác sĩ<br /> được thay thế bằng các bài tập hướng dẫn vận động đã được ghi hình dành cho bệnh nhân tự luyện tập. Kết<br /> quả cho thấy, tuổi, giới và tình trạng bệnh là những yếu tố có thể sử dụng để đánh giá mức độ vận động từ<br /> số liệu thu được từ các máy đo gia tốc khi yếu tố quan tâm là “có vận động” hoặc “không vận động”.<br /> Từ khóa: gia tốc kế, nghiên cứu theo dõi dọc, mô hình ảnh hưởng hỗn hợp, đo lường lặp lại, phục<br /> hồi chấn thương vai<br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Khớp bả vai là khớp duy nhất của cơ thể<br /> người có thể vận động theo 3600. Tuy nhiên,<br /> khớp bả vai cũng rất dễ chấn thương do nhiều<br /> nguyên nhân như chấn thương cơ, sai khớp,<br /> thoái hóa … Do đó, dù ở bất kì lứa tuổi nào<br /> <br /> Một nghiên cứu chỉ ra rằng tỷ lệ mắc chấn<br /> thương vai vào khoảng 6,9% đến 26%. 18,6%<br /> đến 31% trong số đó đã không thể vận động<br /> được vai trong 1 tháng và khoảng 4,7% đến<br /> 46,7% không vận động được vai trong 1 năm.<br /> Khoảng 22% đến 68% tiếp tục có những vấn<br /> <br /> cũng có nguy cơ bị chấn thương ở vai hoặc<br /> <br /> đề về vai sau hơn 12 tháng kể từ lần điều trị<br /> <br /> hạn chế vận động vùng bả vai. Chẩn đoán<br /> <br /> đầu tiên [2].<br /> <br /> chấn thương ở vai được xác định do yếu tố<br /> bên trong hoặc do tác động từ bên ngoài.<br /> Chấn thương do tác động từ bên ngoài bao<br /> gồm vận động thể thao, tai nạn hoặc do vận<br /> động mạnh dẫn đến gẫy xương, sai khớp, …<br /> <br /> Cũng theo kết quả nghiên cứu được tiến<br /> hành tại Bỉ, các bài tập trị liệu được sử dụng<br /> rộng rãi trong điều trị hội chứng chèn ép như<br /> hội chứng cung đau, hội chứng gai, chấn<br /> thương bả vai của các vận động viên bơi lội<br /> <br /> Chấn thương do yếu tố từ bên trong như hội<br /> <br /> và các vận động viên ném lao. Các bài tập trị<br /> <br /> chứng chèn ép, viêm co rút khớp vai, thoái<br /> <br /> liệu này được xác nhận có thể giảm sự co<br /> <br /> hóa khớp…[1].<br /> <br /> cứng cũng như các chấn thương, thúc đẩy sự<br /> vận động khớp xương và phòng ngừa phù do<br /> <br /> Địa chỉ liên hệ: Lê Xuân Hưng, Viện Đào tạo Y học Dự<br /> phòng & Y tế Công cộng, Trường Đại học Y Hà Nội<br /> Email: lexuanhung@hmu.edu.vn<br /> Ngày nhận: 11/8/2016<br /> Ngày được chấp thuận: 28/12/2016<br /> <br /> 52<br /> <br /> tắc mạch bạch huyết [3].<br /> Ngày nay, cùng với sự phát triển của công<br /> nghệ, việc ghi hình các bài tập hướng dẫn<br /> được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực bao gồm<br /> <br /> TCNCYH 104 (6) - 2016<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> cả can thiệp y học, có thể kể đến như phục<br /> <br /> do cá nhân. Hiện nay với sự phát triển công<br /> <br /> hồi chấn thương não, giảm lo âu trước phẫu<br /> <br /> nghệ, gia tốc kế được thu nhỏ, có khả năng<br /> <br /> thuật và giảm nguy cơ tim mạch [4; 5; 6].<br /> <br /> chống nước và đo được dữ liệu chuyển động<br /> <br /> Công nghệ tiên tiến này được đánh giá mang<br /> <br /> trên 3 trục. Ngoài ra số liệu từ thiết bị có thể<br /> <br /> lại nhiều sự thoải mãi hơn phương pháp điều<br /> <br /> dễ dàng trích xuất để tiến hành phân tích với<br /> <br /> trị truyền thống [7].<br /> <br /> nhiều lựa chọn. Dựa vào những tính năng ưu<br /> <br /> Tuy nhiên, hiệu quả của việc điều trị phục<br /> <br /> việt của gia tốc kế, nhóm nghiên cứu muốn<br /> <br /> hồi chấn thương dựa vào các bài hướng dẫn<br /> <br /> kết hợp dữ liệu đồng thời từ ba máy đô gia<br /> <br /> đã được ghi hình không dễ để đánh giá [8; 9;<br /> <br /> tốc được gắn tại 2 tay và eo của người bệnh<br /> <br /> 10]. Nguyên nhân chính là do người bệnh<br /> <br /> có chấn thương vai để đánh giá sự phục hồi<br /> <br /> không tuân thủ giáo án tự điều trị tại nhà, họ<br /> <br /> thông qua các bài tập hướng dẫn đã được<br /> <br /> có thể dừng tập luyện ngay khi cảm thấy nghi<br /> <br /> ghi hình.<br /> <br /> ngờ về hiệu quả phục hồi hoặc vì những lý<br /> <br /> II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> <br /> Hình 1. Sơ đồ nghiên cứu<br /> 1. Đối tượng: Người bệnh có chấn thương<br /> ở vai đến khám tại Khoa Vật lý trị liệu và phục<br /> hồi chức năng của Bệnh viện Jessa tại<br /> Hasselt, Vương Quốc Bỉ trong khoảng thời<br /> gian từ tháng 1/2014 đến tháng 12/2015.<br /> 2. Phương pháp<br /> <br /> TCNCYH 104 (6) - 2016<br /> <br /> Thiết kế nghiên cứu: nghiên cứu theo dõi<br /> dọc với các giá trị đo lường lặp lại.<br /> Mẫu và chọn mẫu<br /> 11 người bệnh được tuyển chọn dựa trên<br /> các yêu cầu đã xác định phù hợp với mục tiêu<br /> nghiên cứu.<br /> <br /> 53<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> Biến số số nghiên cứu<br /> Các biến đôc lập là các biến ‘thời điểm<br /> đánh giá’, ‘tuổi’, ‘giới’, ‘tình trạng bệnh’ của<br /> người bệnh. Biến phụ thuộc là biến nhị phân<br /> với 2 giá trị: “có vận động” hoặc “không vận<br /> động” được tính toán từ biến VM (đại lượng<br /> đo lường chuyển động của người bệnh), căn<br /> cứ xác định có chuyển động dựa vào ngưỡng<br /> xác định chuyện động khi đại lượng đo lường<br /> chuyển động của người bệnh có giá trị lớn<br /> hơn 819 theo kết quả nghiên cứu trước đây.<br /> Kỹ thuật và công cụ thu thập thông tin<br /> Mỗi người bệnh được yêu cầu đeo 3 thiết<br /> bị đo gia tốc của hãng Actigraph (GT3X) tại cổ<br /> tay trái, cổ tay phải và vùng eo. Thiết bị GT3X<br /> <br /> hưỡng dẫn đã được ghi hình), thời điểm<br /> nghiên cứu 2 (T2) sau 6 tuần điều trị (bao gồm<br /> 4 tuần sử dụng hướng dẫn đã được ghi hình),<br /> thời điểm nghiên cứu 3 (T3) sau 10 tuần điều<br /> trị (bao gồm 8 tuần sử dụng hướng dẫn đã<br /> được ghi hình).<br /> Xử lý và phân tích số liệu<br /> Số liệu được trích xuất từ phần mềm<br /> chuyên dụng của hãng. Số liệu được làm sạch<br /> trước khi tiến hành phân tích trên phần mềm<br /> R 3.2.3. Mô hình ảnh hưởng hỗn hợp với các<br /> giá trị đo lường lặp lại cho biến đầu ra là biến<br /> nhị phân có đánh giá các yếu tố ngẫu nhiên.<br /> 3. Đạo đức nghiên cứu<br /> <br /> được sử dụng để ghi nhận các chuyển động<br /> <br /> Nghiên cứu tuân thủ các nguyên tắc đạo<br /> đức nghiên cứu trên người. Các đối tượng<br /> <br /> của người bệnh mỗi 10 giây trong 3 ngày liên<br /> <br /> tham gia nghiên cứu là hoàn toàn tự nguyện<br /> <br /> tiếp tại từng thời điểm đo lường của nghiên<br /> <br /> và có quyền rút khỏi nghiên cứu khi không<br /> muốn tham gia nghiên cứu.Các thông tin liên<br /> <br /> cứu. Thời điểm nghiên cứu 0 (T0): thời điểm<br /> lựa chọn ban đầu, thời điểm nghiên cứu 1<br /> (T1): sau 2 tuần điều trị (không sử dụng<br /> <br /> quan đến người tham gia nghiên cứu được<br /> đảm bảo bí mật và vô danh.<br /> <br /> III. KẾT QUẢ<br /> 1. Thông tin chung về đối tượng nghiên cứu<br /> <br /> Tay trái<br /> <br /> VM<br /> <br /> Tay phải<br /> <br /> Eo<br /> <br /> Hình 1. Chuyển động của 1 người bệnh trong 24 giờ<br /> <br /> 54<br /> <br /> TCNCYH 104 (6) - 2016<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> Hình 1 mô tả hoạt động của 1 người bệnh trong 24 giờ thông qua đại lượng đo lường chuyển<br /> động (VM) của tay trái, tay phải và eo. Các khoảng trống trên đồ thị biểu thị người bệnh không có<br /> chuyển động hoặc không đeo thiết bị trong khoảng thời gian đó và thường xuất hiện tại phần cuối<br /> của đồ thị (lúc thời gian từ tối đến sáng hôm sau). Vì không thể xác định chính xác lý do của các<br /> khoảng trống trên đồ thị, đồng thời cũng có sự khác biệt giữa các người bệnh. Nhóm nghiên cứu<br /> đã thống nhất tập trung nghiên cứu số liệu chuyển động của bệnh nhân trong khoảng thời gian từ<br /> 8:00 - 22:00, đây là khoảng thời gian người bệnh có nhiều chuyển động nhất. Bên cạnh đó mục<br /> tiêu của nghiên cứu nhằm đánh giá sự phục hồi chấn thương vai thông qua đo lường chuyển<br /> động. Do vậy, với sự lựa chọn khoảng thời gian để phân tích, có thể loại bỏ phần nào số liệu<br /> chuyển động nhiễu giữa các người bệnh khi không xác định được chính xác nguyên nhân.<br /> Tay trái<br /> <br /> Tay phải<br /> <br /> Eo<br /> <br /> Người<br /> <br /> VM<br /> <br /> bệnh<br /> <br /> Thời gian<br /> Hình 2. Thông tin chung về chuyển động của người bệnh theo thời gian<br /> Hình 2 biểu diễn đại lượng đo lường chuyển động (VM) theo thời gian của tay trái, tay phải, và<br /> eo của từng người bệnh theo mỗi hàng. Chỉ có 3 người bệnh (số 2, 4 và 5) có đầy đủ số liệu thu<br /> thập theo đúng thiết kế của nghiên cứu (4 thời điểm đo lường khác nhau). Đa phần các người<br /> bệnh khác chỉ có số liệu đến thời điểm đo lường 2, thiếu 1 thời điểm đo lường cuối so với thiết kế<br /> của nghiên cứu. Riêng người bệnh số 3 chỉ có số liệu duy nhất tại thời điểm lựa chọn ban đầu.<br /> Ngoài ra, số liệu của người bệnh từ số 8 đến 11 tại thời điểm đo lường 2 chỉ thu được từ thiết bị<br /> ở tay phải thay vì từ cả 3 vị trị trên cơ thể.<br /> <br /> TCNCYH 104 (6) - 2016<br /> <br /> 55<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> 2. Tỷ lệ chuyển động của người bệnh qua từng thời điểm đo lường<br /> Tỷ lệ<br /> <br /> Hình 3. Tỷ lệ chuyển động của người bệnh qua từng thời điểm đo lường<br /> Hình 3 mô tả tỷ lệ chuyển động của người bệnh qua từng thời điểm đo lường, mỗi đường đại<br /> diện từng người bệnh được gán số tương ứng. Chúng ta kỳ vọng tỷ lệ chuyển động của người<br /> bệnh tăng lên qua từng thời điểm đo lường. Tuy nhiên, hình 3 chỉ ra đa phần có sự biến động<br /> trong tỷ lệ chuyển động qua từng thời điểm đo lường, 3 trong số 11 người bệnh có sự tăng lên<br /> trong tỷ lệ chuyển động tại thời điểm đo lường 1 (người bệnh số 10, 5 và 1) còn lại tỷ lệ này đều<br /> giảm.<br /> Đến thời điểm đo lường 2, 3 bệnh nhân trên lại có sự đi xuống trong tỷ lệ chuyển động như<br /> hầu hết các người bệnh khác. Tuy nhiên, chúng ta ghi nhận được tỷ lệ chuyển động tăng lên của<br /> người bệnh số 2, 9 và 11 tại thời điểm đo lường này.<br /> Vào thời điểm đo lường 3, chỉ có số liệu của 3 người bệnh, 2 trong số đó tiếp tục có sự suy<br /> giảm trong tỷ lệ chuyển động (số 2 và 5). Người bệnh số 4 có tỷ lệ chuyển động tăng lên nhưng<br /> không rõ rệt.<br /> 3. Mô hình ảnh hưởng hỗn hợp với các giá trị đo lường lặp lại cho biến đầu ra là biến<br /> nhị phân có đánh giá các yếu tố ngẫu nhiên.<br /> Bảng 1 là kết quả của phân tích đa biến của mô hình ảnh hưởng hỗn hợp với các giá trị đo<br /> lường lặp lại về mối liên quan giữa một số yếu tố với tỷ lệ chuyển động của người bệnh. Trong<br /> đó, các biến được mã hóa như sau: biến ‘Tuổi’ thành ‘Age’; ‘Thời điểm đo lường’ thành<br /> ‘Timepoint’; ‘giới’ thành ‘Gender’ và ‘Tình trạng bệnh’ thành ‘Onset’.<br /> <br /> 56<br /> <br /> TCNCYH 104 (6) - 2016<br /> <br />