Đánh giá sự biến đổi điện giải trong trường hợp hồi phục thể tích tuần hoàn bằng dung dịch NaCl 7.5% để điều trị sốc mất máu ở thời gian đầu

TẠP CHÍ KHOA HỌC, Đại học Huế, Số 15, 2003<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ĐÁNH GIÁ SỰ  BIẾN ĐỔI ĐIỆN GIẢI TRONG TRƯỜNG HỢP <br /> HỒI PHỤC THỂ TÍCH TUẦN HOÀN BẰNG DUNG DỊCH NACL 7.5% <br /> ĐỂ ĐIỀU TRỊ SỐC MẤT MÁU Ở THỜI GIAN ĐẦU<br />                         Hồ Khả Cảnh<br />  Trường Đại học Y khoa, Đại học Huế<br /> Nguyễn Thụ, Đại học Y Hà Nội<br /> <br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> <br /> Sử dụng dung dịch NaCl ưu trương trong điều trị sốc mất máu ở thời gian đầu  <br /> được ứng dụng trở lại đầu thập niên 80 ở các nước Âu, Mỹ. Nhiều công trình nghiên  <br /> cứu dung dịch này cả trong thực nghiệm và lâm sàng nhằm đánh giá những ưu điểm <br /> khi sử  dụng để  hồi phục thể  tích tuần hoàn và tác dụng không mong muốn của nó <br /> trong điều trị đã và đang còn nghiên cứu [3,7]. Tác dụng gia tăng thể  tích tuần hoàn  <br /> mà biểu hiện rõ trên lâm sàng là gia tăng huyết áp động mạch nhanh trong vài phút  <br /> sau khi truyền, ổn định  huyết động trong vài giờ đầu điều trị được đa số tác giả ghi  <br /> nhận và đánh giá cao vai trò của dung dịch này trong cấp cứu bệnh nhân sốc giảm thể <br /> tích tuần hoàn ngoài bệnh viện. Ở trong nước ứng dụng dung dịch này còn hạn chế.<br />   Dung dịch NaCl ưu trương đặc biệt dung dịch NaCl 7,5 % có độ thẩm thấu cao  <br /> (2400 mmol/l) khi truyền vào máu có tác dụng gia tăng áp lực thẩm thấu mạnh, trong  <br /> đó có vai trò của Na+,  ion chủ yếu quyết định áp lực thẩm thấu ngoại bào. Tuy nhiên <br /> thay đổi Na+ khi truyền dung dịch này còn phụ  thuộc vào tình trạng điện giải trong  <br /> máu của cơ  thể người bệnh trước đó, như  vậy có lẽ  mức độ  biến đổi điện giải sẽ <br /> thay đổi ở từng trường hợp khác nhau . <br /> Mục tiêu của nghiên cứu này nhằm đánh giá sự  biến đổi điện giải trong máu  <br /> khi truyền dung dịch NaCl 7,5 % (liều 4ml/kg trọng lượng cơ  thể)  đối với những  <br /> trường hợp sốc mất máu, góp phần giải thích cơ  chế  gia tăng huyết áp động mạch  <br /> nhanh và ổn định huyết động sau khi truyền dung dịch này ở thời gian đầu.<br /> <br /> <br /> 41<br />  2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 2.1.Đối tượng:<br /> Bệnh nhân có nguyên nhân mất máu, nhập viện tại khoa Gây mê ­ Hồi sức  <br /> bệnh viện Trung  ương Huế, có chỉ  định can thiệp ngoại khoa, huyết áp động mạch  <br /> tâm thu dưới 90 mmHg, không kèm theo chấn thương sọ não, suy thận và bệnh lý tim  <br /> mạch<br /> 2.2. Phương pháp nghiên cứu:<br /> Nghiên cứu so sánh tự  đối chứng trên 31 bệnh nhân nhập viện cấp cứu do  <br /> nguyên nhân mất máu có dấu hiệu sốc được chỉ  định can thiệp ngoại khoa để  cầm  <br /> máu <br /> Nhóm nghiên cứu được truyền dung dịch NaCl 7,5 % liều 4ml/Kg tiêm nhanh <br /> qua đường tĩnh mạch trung ương từ 3 ­ 5 phút (tốc độ tiêm 0,5 ml/kg/phút)<br /> Các tham số nghiên cứu về huyết động gồm: huyết áp động mạch tâm thu, tâm <br /> trương, và trung bình, tần số tim, huyết áp tĩnh mạch trung  ương (CVP), nước tiểu.  <br /> Các tham số này được theo dõi ở các thời điểm:<br /> T0 : trước khi truyền dịch <br /> T1 : Sau khi truyền được 5 phút <br /> T2 : Sau truyền 10 phút <br /> T3 : Sau truyền 30 phút <br /> T4 : Sau truyền 1 giờ <br /> T5 : sau truyền 2 giờ . <br /> Các tham số  điện giải và sinh hoa máu gồm: Na,+K,+  Ca,++glucose, urê và áp <br /> lực thẩm thấu trong máu được theo dõi ở các thời điểm:<br /> T2 : Sau truyền 10 phút<br /> T5 : Sau truyền 2 giờ<br /> Kết quả các tham số nghiên cứu tính trung bình, độ lệch chuẩn, kiểm định so  <br /> sánh trung bình các cặp tham số theo các thời điểm nghiêm cứu với độ  tin cậy 95%  <br /> bằng nghiệm pháp T Test .<br /> 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Bảng 1: Trung bình tuổi và cân nặng<br />                                                                                                                         (n=31)<br /> Tham số Trung bình<br /> 29.8  11.3<br /> Cân nặng (Kg) 46.0  9.3<br /> 42<br />  Nhận xét: Phần lớn độ tuổi nằm trong lứa tuổi thanh niên<br /> <br /> <br /> Bảng 2:  Kết quả trung bình và kiểm định cặp so sánh các tham số huyết động<br />                                                                                                                              (n= 31)<br /> Tham số T0 T1 T2 T3 T4 T5<br /> 78.80  105.25  115   22.06 116.22  114.48  114.83 <br /> HATT (mmHg) 11.16 21.39 20.35 15.49 16.15<br /> P=0.000.05 P=0.89>0.05<br /> 72.16  78.45  80.74  81.16  80.83 <br /> 56.03   9.80<br /> HATB (mmHg) 18.34 20.49 17.40 12.35 14.05<br /> P=0.00>0.05 P=0.44>0.05 P=0.69>0.05<br /> 40.87  53.32  59.87  62.87  62.93  64.03 <br /> HATTR (mmHg) 11,02 17.28 22.10 18.55 13.08 13.66<br /> P=0.32>0.05 P=0.69>0.05 P=0.89>0.05<br /> 214.16  116.29  109.06  106.25  103.29  103.93 <br /> TST (lần/phút)<br /> 15.32 15.65 16.09 18.29 22.36 16.08<br /> HATMTƯ  4.09   6.29  7.41  7.70  <br /> 2.4   1.65 5.51   2.63<br /> (cmH2O) 1.88 2.10 2.33 2.17<br /> 0.24 <br /> Hct (%) 0.22   0.06<br /> 0.06<br /> NƯỚC   TIỂU  340.92 <br /> (ml) 258.70<br /> Ghi chú: HATT: Huyết áp tâm thu, HATB: Huyết áp trung bình, HATTR: Huyết áp tâm <br /> trương, TST: Tần số tim, HATMTƯ: Huyết áp tĩnh mạch trung ương, Hct: Hematocrit.<br /> Nhận xét: Huyết áp động mạch gia tăng nhanh và ổn định tình trạng huyết động trong  <br /> thời gian nghiên cứu 2 giờ. Các cặp tham số huyết áp động mạch ở thời điểm T0 ­ T1 thay  <br /> đổi có ý nghĩa thống kê (P   <br /> 0.05) . Chứng tỏ  sự gia tăng huyết áp động mạch nhanh và ổn định được huyết động trong <br /> thời gian điều trị.<br />  Bảng 3: Kết quả trung bình và kiểm định cặp so sánh <br /> các tham số điện giải và sinh hoá<br /> (n=31)<br /> Thông số T2 T5 P<br /> Na+ (mmol/l) 147.06   5.31 143.51   4.18 0.000<br /> K+ (mmol/l) 3.75   0.66 4.12   0.75 0.006<br /> Ca++ (mmol/l) 1.08   0.20 1.10   0.14 0.657<br /> Aïp   lực   thẩm   thấu  314.05   13.38 306.03   7.74 0.002<br /> (mOsm/Kg)<br /> Glucose (mmol/l) 10.01   6.01 9.30    2.89 0.534<br /> Urê (mmol/l) 5.10    1.64 5.04   1.43 0.622<br /> <br /> 43<br />  Nhận xét: Áp lực thẩm thấu huyết tương cao hơn giá trị  bình thường ở  thời  <br /> điểm T2 (10 phút sau truyền), còn cao nhẹ   ở  thời điểm T5, biến đổi giữa hai thời  <br /> điểm có ý nghĩa thống kê (P