Đánh giá sự thay đổi đường huyết ở bệnh nhân gây mê nội khí quản để phẫu thuật

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 13 * Phụ bản của Số 1 * 2009<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ SỰ THAY ĐỔI ĐƯỜNG HUYẾT<br /> Ở BỆNH NHÂN GÂY MÊ NỘI KHÍ QUẢN ĐỂ PHẪU THUẬT<br /> Đoàn Văn Nhã*, Nguyễn Văn Chừng**, Nguyễn Văn Sách***<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Gây mê phẫu thuật gây ra một tình trạng kích xúc, kích thích hệ thống thần kinh nội tiết làm tăng tiết nhiều<br /> kích thích tố có tác dụng làm tăng đường huyết trong và sau phẫu thuật.<br /> Mục tiêu: Đánh giá sự thay đổi đường huyết ở những bệnh nhân không bị bệnh đái tháo đường được gây<br /> mê nội khí quản để phẫu thuật.<br /> Phương pháp: Mô tả cắt ngang có so sánh ở 2 nhóm nghiên cứu. Nhóm người bệnh được truyền tĩnh<br /> mạch dung dịch Glucose 5% và nhóm được truyền dung dịch Lactat Ringer trong gây mê phẫu thuật. Nồng<br /> độ đường huyết được đo vào các thời điểm: trước khi truyền dịch, 15 phút sau rạch da, lúc kết thúc phẫu<br /> thuật và 1 giờ sau mổ.<br /> Kết quả: 100 trường hợp được chọn ngẫu nhiên vào 2 nhóm nghiên cứu mỗi nhóm 50 trường hợp. Ở nhóm<br /> bệnh nhân được truyền tĩnh mạch dung dịch Glucose 5%, đường huyết trung bình trước truyền dịch là 4,79 ±<br /> 0,58mmol/l, 15 phút sau rạch da là 7,99±1,72 mmol/l, lúc kết thúc phẫu thuật là 10,68±3,59 mmol/l và là<br /> 9,02±3,02mmol/l 1 giờ sau mổ. Ở nhóm bệnh nhân được truyền Lactat Ringer, đường huyết tương ứng là<br /> 4,65±0,61 mmol/l, 5,55±0,83 mmol/l, 6,56±1,24 mmol/l và 5,96±1,23 mmol/l.<br /> Kết luận: Nồng độ đường huyết trung bình trong và sau mổ đều tăng lên so với trước mổ và ở nhóm<br /> truyền tĩnh mạch dung dịch Glucose 5%, đường huyết tăng cao hơn so với đường huyết ở nhóm truyền<br /> dung dịch Lactat Ringer.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> BLOOD GLUCOSE CONCENTRATION CHANGES<br /> IN PATIENTS UNDERGOING GENERAL ANESTHESIA FOR SURGERY.<br /> Doan Van Nha, Nguyen Van Chung, Nguyen Van Sach<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 13 - Supplement of No 1 - 2009: 476 - 480<br /> Objectives: to evaluate the changes in blood glucose concentration in nondiabetic patients undergoing<br /> general anesthesia for surgery.<br /> Methods: 100 patients were randomly assigned into 2 groups, each group 50 patients.<br /> .Group Glucose: Patients were infused with Glucose 5% solution.<br /> .Group Lactat: Patients were infused with Lactat Ringer solution.<br /> All patients were anesthetized with Midazolam, Fentanyl, Propofol Rocuronium and maintained with<br /> Isoflurane or Halothane. Blood glucose concentrations were measured before infusion, 15 mins after incision, the<br /> end of surgery and 1 hour postoperative.<br /> Results: Blood glucose concentration in Glucose group before infusion: 4.79 ± 0.58mmol/l, 15 mins after<br /> incision: 7.99±1.72 mmol/l, end of surgery: 10.68±3.59mmol/l and 1 hour postoperative: 9.02±3.02 mmol/l. Blood<br /> glucose concentration in Lactat group were 4.65±0.61 mmol/l, 5.55±0.83 mmol/l, 6.56±1.24 mmol/l and<br /> 5.96±1.23 mmol/l, respectively.<br /> * Bệnh viện đa khoa Long An ** Đại học Y Dược Tp. Hồ Chí Minh *** Bệnh viện đa khoa trung tâm An Giang<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa<br /> <br /> 1<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 13 * Phụ bản của Số 1 * 2009<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Conclusions: Blood glucose concentrations increased in both group during and postoperative and the<br /> increase were more in Glucose group when compare with Lactat group<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Sự điều hòa nồng độ đường huyết phụ<br /> thuộc vào chức năng gan. Gan chịu trách<br /> nhiệm chính cho quá trình tổng hợp glycogen<br /> và tân tạo đường. Gan có thể dự trữ một lượng<br /> glycogen đủ để cung cấp glucose cho người<br /> bình thường nhịn đói từ 12 đến 24 giờ, sau thời<br /> gian đó glucose được tân tạo từ acid amin,<br /> glycerol và lactat(7).<br /> Các trường hợp mổ chương trình người<br /> bệnh đều phải nhịn ăn trước mổ và tùy vào tính<br /> chất mỗi cuộc mổ mà thời gian nhịn ăn có thể từ<br /> 8 đến 24 giờ. Do vậy truyền tĩnh mạch dung dịch<br /> đường trong mổ nhằm đề phòng hạ đường<br /> huyết trong lúc gây mê phẫu thuật, cung cấp cho<br /> người bệnh một phần năng lượng, bù lại lượng<br /> nước mất trong thời gian nhịn ăn và cơ thể giảm<br /> sử dụng protein để cung cấp năng lượng(11)<br /> Chúng tôi thường truyền dung dịch đường<br /> trong gây mê phẫu thuật nhưng chưa theo dõi<br /> và đánh giá sự thay đổi nồng độ đường huyết<br /> khi có sự kích thích của phẫu thuật, làm tăng tiết<br /> nhiều kích thích tố có tác dụng gây tăng đường<br /> huyết như epinephrin, glucagon, cortisol, …<br /> Do đó chúng tôi tiến hành nghiên cứu này<br /> nhằm đánh giá sự thay đổi nồng độ đường<br /> huyết trong và sau mổ ở những người bệnh<br /> không bị đái tháo đường khi truyền tĩnh mạch<br /> dung dịch Glucose 5% và khi truyền dung dịch<br /> Lactat Ringer.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng<br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh<br /> -Bệnh nhân có chỉ định gây mê PT chương<br /> trình.<br /> -Tuổi > 15.<br /> -Không mắc bệnh tiểu đường.<br /> -ASA I, II.<br /> <br /> 2Chuyên Đề Nội Khoa<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> - Có thời gian gây mê PT 180<br /> phút.<br /> - Có bệnh gây tăng tiết catecholamin,<br /> glucagon, insulin.<br /> - Thời gian nhịn ăn < 8 giờ.<br /> <br /> Phương pháp tiến hành<br /> Bệnh nhân được làm đầy đủ các xét nghiệm<br /> tiền phẫu.<br /> Người bệnh đủ tiêu chuẩn chọn bệnh được<br /> chọn ngẫu nhiên vào 2 nhóm nghiên cứu, mỗi<br /> nhóm 50 trường hợp:<br /> - Nhóm Glucose: Người bệnh được truyền<br /> tĩnh mạch dung dịch Glucose 5% trong gây mê<br /> PT.<br /> - Nhóm Lactat: Người bệnh được truyền tĩnh<br /> mạch dung dịch Lactat Ringer trong gây mê PT.<br /> <br /> Tiến hành gây mê<br /> Tiền mê: Midazolam 1-4 mg tĩnh mạch.<br /> Fentanyl 1-3μg/kg tĩnh mạch.<br /> Khởi mê: Propofol 2-2,5 mg/kg tĩnh mạch.<br /> Dãn cơ: Rocuronium 0,45- 0,6mg/kg tĩnh<br /> mạch.<br /> Duy trì mê: Isofluran hoặc Halothan.<br /> <br /> Thu thập số liệu<br /> Những đặc điểm của người bệnh: Tuổi, giới,<br /> cân nặng, ASA, nhịp tim, huyết áp, độ bão hòa<br /> oxy trong và sau mổ, thời gian gây mê PT, tổng<br /> lượng dịch truyền và lượng thuốc sử dụng được<br /> ghi nhận vào phiếu thu thập sô liệu.<br /> Đường huyết được đo vào các thời điểm:<br /> Trước khi truyền dịch, sau rạch da 15 phút, lúc<br /> kết thúc cuộc mổ và 1 giờ sau mổ.<br /> <br /> Xử lí số liệu<br /> Bằng phần mềm Stata 8.0.<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 13 * Phụ bản của Số 1 * 2009<br /> KẾT QUẢ<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Thay đổi độ bão hòa oxy trong gây mê PT.<br /> <br /> Từ tháng 10/2007 đến tháng 04/2008 chúng<br /> tôi tiến hành nghiên cứu 2 nhóm, mỗi nhóm 50<br /> trường hợp, kết quả như sau:<br /> <br /> Đặc điểm chung<br /> <br /> 100<br /> 99.5<br /> 99<br /> <br /> Glucose<br /> Lactat<br /> <br /> 98.5<br /> 98<br /> <br /> Bảng 1.<br /> Nhóm<br /> Đặc điểm<br /> Tuổi(năm)<br /> Giới(Nam/nữ)<br /> Cân nặng(kg)<br /> ASA(I/II)<br /> Thời gian PT<br /> <br /> 97.5<br /> <br /> Nhóm Glucose Nhóm Lactat Trị số p<br /> 39,50±13,79<br /> 19/31<br /> 50,70±8,26<br /> 41/9<br /> 83,70±34,74<br /> <br /> 42,16±14,72<br /> 18/32<br /> 52,82±6,96<br /> 34/16<br /> 78,80±30,38<br /> <br /> 0,35<br /> 0,84<br /> 0,17<br /> 0,11<br /> 0,45<br /> <br /> 30<br /> <br /> Khởi mê<br /> <br /> 60<br /> <br /> 90 120 150 180<br /> phút<br /> <br /> Biểu đồ 3: Thay đổi độ bão hòa oxy trong gây mê PT.<br /> <br /> Thay đổi đường huyết.<br /> <br /> Thuốc sử dụng trong gây mê PT.<br /> <br /> Bảng 3<br /> <br /> Bảng 2.<br /> <br /> Nhóm<br /> Glucose<br /> Thời điểm<br /> Trước truyền dịch<br /> 4,79±0,58<br /> 15 phút sau rạch da 7,99±1,72<br /> Lúc kết thúc PT<br /> 10,68±3,59<br /> 1 giờ sau mổ<br /> 9,02±3,02<br /> <br /> Nhóm<br /> <br /> Trị số<br /> Nhóm Glucose Nhóm Lactat<br /> p<br /> <br /> Thuốc<br /> Midazolam(mg)<br /> 2,02±0,25<br /> Fentanyl(µg)<br /> 123±5,75<br /> Propofol(mg)<br /> 109,60±16,16<br /> Rocuronium(mg)<br /> 30,30±5,09<br /> Isofluran/halothan<br /> 18/32<br /> Dịch truyền(ml)<br /> 577±201,58<br /> <br /> 2,08±0,34<br /> 115,50±4,68<br /> 110,20±13,92<br /> 30,70±5,80<br /> 27/23<br /> 630±164,13<br /> <br /> 0,32<br /> 0,31<br /> 0,84<br /> 0,71<br /> 0,31<br /> 0,15<br /> <br /> 100<br /> 95<br /> 90<br /> 85<br /> 80<br /> 75<br /> 12<br /> 0<br /> 15<br /> 0<br /> 18<br /> 0<br /> <br /> 60<br /> <br /> Lactat<br /> <br /> 90<br /> <br /> Khởi mê<br /> <br /> Glucose<br /> <br /> 30<br /> <br /> mmHg<br /> <br /> Thay đổi HATB trong gây mê PT.<br /> <br /> phút<br /> <br /> Biểu đồ 1: Thay đổi HATB trong gây mê PT.<br /> <br /> Thay đổi nhịp tim trong gây mê PT.<br /> <br /> nhip/phút<br /> <br /> 85<br /> 80<br /> <br /> Glucose<br /> Lactat<br /> <br /> 75<br /> 70<br /> 30<br /> <br /> Khởi mê<br /> <br /> 60<br /> <br /> 90 120 150 180<br /> phút<br /> <br /> Biểu đồ 2: Thay đổi nhịp tim trong gây mê PT.<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa<br /> <br /> Lactat<br /> <br /> Giá trị p<br /> <br /> 4,65±0,61<br /> 5,55±0,83<br /> 6,56±1,24<br /> 5,96±1,23<br /> <br /> 0,22<br /> < 0,0001<br /> < 0,0001<br /> < 0,0001<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Bảng 1 cho thấy ở 2 nhóm Glucose và Lactat<br /> không có sự khác biệt về tuổi trung bình ở 2<br /> nhóm, cũng như giới tính, cân nặng, phân độ<br /> ASA và thời gian phẫu thuật.<br /> Bảng 2 cũng cho thấy lượng thuốc sử dụng<br /> trong gây mê phẫu thuật giữa 2 nhóm là<br /> Midazolam, Fentanyl, Propofol, Rocuronium và<br /> thuốc mê hô hấp khác nhau không có ý nghĩa<br /> thống kê.<br /> Tổng lượng dịch truyền trung bình ở nhóm<br /> Glucose là 577ml, tốc độ truyền trung bình<br /> khoảng 8,15ml/kg/giờ, ở nhóm Lactat là 630ml,<br /> tốc độ truyền khoảng 9,08ml/kg/giờ. Cũng<br /> không có sự khác biệt về lượng dịch truyền ở 2<br /> nhóm(p= 0,15). Tốc độ truyền dịch trong nghiên<br /> cứu của chúng tôi tương tự như trong một số<br /> nghiên cứu của Lattermann(3,2), Schricker(9).<br /> Thay đổi HATB, trong suốt quá trình gây mê<br /> phẫu thuật HATB ở 2 nhóm không có sự khác<br /> biệt. Trong cùng một nhóm HATB lúc 30 phút<br /> sau rạch da có giảm hơn so với trước mổ nhưng<br /> mức độ giảm trong khoảng 10mmHg, mức giảm<br /> có thể chấp nhận được.<br /> <br /> 3<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 13 * Phụ bản của Số 1 * 2009<br /> Trong gây mê phẫu thuật nhịp tim ở 2 nhóm<br /> khác nhau cũng không có ý nghĩa thống kê.<br /> Trong suốt thời gian theo dõi, nhịp tim thay đổi<br /> ở từng thời điểm nhưng mức độ thay đổi < 10<br /> nhịp/phút.<br /> Độ bão hòa oxy ở 2 nhóm trong thời gian<br /> nghiên cứu cũng không có sự khác biệt. Vào<br /> từng thời điểm khác nhau trong thời gian nghiên<br /> cứu độ bão hòa oxy có thay đổi nhưng độ bão<br /> hòa oxy qua mạch luôn trên 97%.<br /> Nồng độ đường huyết trung bình trước mổ<br /> ở nhóm Glucose là 4,79 mmol/l, ở nhóm Lactat<br /> là 4,65mmol/l. Không có sự khác biệt về nồng<br /> độ đường huyết trung bình trước mổ ở 2 nhóm<br /> (p= 0,22).<br /> Sau rạch da 15 phút nồng độ đường huyết ở<br /> nhóm Glucose là 7,99 mmol/l, ở nhóm Lactat là<br /> 5,55 mmol/l. Lúc này có sự khác biệt về nồng độ<br /> đường huyết giữa 2 nhóm (p< 0,0001). Nồng độ<br /> đường huyết vào thời điểm này tương tự như<br /> trong nghiên cứu của Zucker(14).<br /> Và khi so sánh nồng độ đường huyết 15 phút<br /> sau rạch da với nồng độ đường huyết trước mổ,<br /> sự gia tăng về nồng độ đường huyết có ý nghĩa<br /> thống kê (p< 0,0001). Sự gia tăng này là do<br /> những kích thích của việc đặt nội khí quản, của<br /> động tác rạch da cũng như những thao tác trong<br /> phẫu thuật kích thích hệ thống thần kinh nội tiết<br /> làm giải phóng nhiều kích thích tố có tác dụng<br /> làm tăng đường huyết như catecholaminm95)(4),<br /> cortisol, glucagon,….<br /> Khi kết thúc cuộc mổ, nồng độ đường huyết<br /> ở nhóm Glucose là 10,68 mmol/l, ở nhóm Lactat<br /> là 6,56 mmol/l. Có sự khác biệt có ý nghĩa thống<br /> kê (p