Đánh giá tỷ lệ bệnh thần kinh ngoại biên do đái tháo đường và các yếu tố liên quan ở bệnh nhân đái tháo đường típ 2 tại Bệnh viện Trưng Vương

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 22 * Số 6 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> ĐÁNH GIÁ TỶ LỆ BỆNH THẦN KINH NGOẠI BIÊN<br /> DO ĐÁI THÁO ĐƯỜNG VÀ CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN<br /> Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TÍP 2 TẠI BỆNH VIỆN TRƯNG VƯƠNG<br /> Nguyễn Thị Thu Vân*, Bùi Hạnh Thu*, Trần Thị Thu*, Phan Thị Tuyết Trinh*, Lê Thị hồng Diễm*,<br /> Đoàn Thị Bưởi*, Huỳnh Thị Tú Nhi*<br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Bệnh lý thần kinh ngoại biên do dái tháo đường rất thường gặp, các triệu chứng thường không rõ<br /> ràng cho đến khi có biểu hiện nặng là loét chân và nguy cơ đoạn chi. Cần đánh giá biến chứng thần kinh ngoại<br /> biên ở bệnh nhân đái tháo đường, biết được tỉ lệ và nhận diện yếu tố các yếu tố nguy cơ liên quan để đưa ra các<br /> khuyến cáo chăm sóc, bảo vệ bàn chân.<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Xác định tỷ lệ biến chứng thần kinh ngoại biên theo Test sàng lọc của Vương quốc<br /> Anh (United Kingdom Screening Test) trên bệnh nhân đái tháo đường típ 2 điều trị ngoại trú, xác định mối liên<br /> quan giữa bệnh thần kinh ngoại biên do đái tháo đường với các yếu tố nguy cơ.<br /> Đối tượng - Phương pháp nghiên cứu: Cắt ngang mô tả. Đánh giá bệnh thần kinh ngoại biên 331 bệnh<br /> nhân ĐTĐ típ 2 điều trị ngoại trú từ tháng 01/2016 – 11/2016 tại bệnh viện Trưng Vương sử dụng test sàng lọc<br /> của Vương quốc Anh.<br /> Kết quả nghiên cứu: Tỷ lệ bệnh thần kinh ngoại biên do đái tháo đường là 54,1% trong đó 26,0% không có<br /> triệu chứng cơ năng. Có sự liên quan giữa tuổi trên 70 và bệnh thần kinh ngoại biên (OR = 4,31, KTC 95% =<br /> 1,19 - 15,59, p = 0,026), giữa giới tính nữ và bệnh thần kinh ngoại biên (OR = 0,57, KTC 95% = 0,37 - 0,89, p =<br /> 0,013), giữa bệnh đái tháo đường típ 2 có tăng huyết áp đi kèm và bệnh thần kinh ngoại biên (OR = 2,19, KTC<br /> 95% = 1,34 - 3,59, p = 0,002), giữa thời gian phát hiện bệnh đái tháo đường và bệnh thần kinh ngoại biên (10 -<br /> 70 9 17,0 Đạt mục tiêu 119 36,0<br /> 2<br /> BMI (kg/m ) Không đạt mục tiêu 212 64,0<br /> < 18,5 9 3,8 Bảng 5: Đặc điểm trung vị của mẫu nghiên cứu<br /> 18.5 – 22,9 91 47,2 Trung vị<br /> 23 – 24,9 92 24,5 Các chỉ số<br /> [khoảng tứ phân vị]<br /> > 25 139 24,5 Tuổi 60 [53 – 66]<br /> Vòng eo(cm) BMI (kg/m )<br /> 2<br /> 24,39 [22,37 - 26,99]<br /> Nam > 90 42 30,7 Vòng eo (cm)<br /> Nữ > 80 95 49,0 Nam > 90 86,0 [80,0 – 91,0]<br /> Thời gian phát hiện bệnh ĐTĐ (năm) Nữ > 80 84,5 [79,0 – 90,0]<br /> Dưới 1 16 4,8 Thời gian phát hiện bệnh ĐTĐ<br /> Từ 1 đến dưới 5 132 39,9 5 [2 – 10]<br /> (năm)<br /> Từ 5 đến dưới 10 68 20,5 Huyết áp<br /> Từ 10 đến dưới 15 77 23,3 Huyết áp tâm thu (mmHg) 120 [120 – 140]<br /> Từ 15 đến dưới 20 23 7,0 Huyết áp tâm trương (mmHg) 80 [70 – 80]<br /> Từ 20 trở lên 15 4,5 Đường huyết lúc đói (mmol/L) 7,5 [6,3 – 9,0]<br /> Tăng Huyết áp (mmHg) HbA1c (%) 7,3 [6,6 – 8,5]<br /> Có 241 72,8 Cholesterol toàn phần (mmol/L) 4,8 [4,0 – 5,6]<br /> Không 90 27,2 LDL(mmol/L) 3,0 [2,4 – 3,7]<br /> Thói quen hút thuốc lá (n=137) HDL(mmol/L): Nam (n= 137) 1,0 [0,9 – 1,3]<br /> Có 60 43,8 Nữ (n= 194) 1,2 [1,0 – 1,4]<br /> Không 77 56,2 Triglycerid (mmol/L) 2,0 [1,4 – 3,0]<br /> Phương pháp điều trị Đa số bệnh nhân (72,5%) có triệu chứng cơ<br /> Chế độ ăn đơn thuần 0 0<br /> năng về thần kinh; 27,5% bệnh nhân không có<br /> <br /> <br /> 34<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 22 * Số 6 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> triệu chứng thần kinh nào. Triệu chứng chủ yếu chiếm tỷ lệ 51,4%; theo dấu hiệu khám lâm<br /> ở bàn chân (57,4%). Có 22,4% bệnh nhân có triệu sàng từ trung bình đến nặng chiếm tỷ lệ 26%.<br /> chứng đau đánh thức bệnh nhân về đêm và Bảng 8: Tỷ lệ % mức độ bệnh thần kinh ngoại biên<br /> nặng hơn về đêm là 32,6% (Bảng 6). Mức độ bệnh thần Bình Nhẹ Trung Nặng<br /> kinh ngoại biên thường bình<br /> Dấu hiệu mất phản xạ gân gót ở bàn chân<br /> Theo triệu chứng cơ 18,4 27,8 23,6<br /> phải và bàn chân trái lần lượt là 56,8 và 53,2%, 30,2<br /> năng<br /> chiếm tỷ lệ cao nhất (Bảng 7). Theo khám lâm sàng 18,4 55,6 21,8 4,2<br /> Bảng 6: Kết quả tầm soát các triệu chứng cơ năng Tỷ lệ bệnh thần kinh ngoại biên do đái tháo<br /> bệnh thần kinh theo UKST đường 54,1%; trong đó tỷ lệ bệnh thần kinh<br /> Triệu chứng cơ năng Tần số Tỷ lệ (%) ngoại biên không có triệu chứng cơ năng là<br /> 1/ Cảm nhận như thế nào? 26,0%. Có 8,8% bệnh nhân có nguy cơ cao loét.<br /> Nóng rát, tê bì hay châm chích ở bàn<br /> 165 49,9 Bảng 9: Bệnh thần kinh ngoại biên đánh giá bằng<br /> chân<br /> Mỏi, bọp bẻ hay đau nhức 75 22,6 UKST<br /> Không có triệu chứng 91 27,5 Bệnh thần kinh ngoại biên Tần số Tỷ lệ (%)<br /> 2/ Triệu chứng có ở vị trí nào? Khám lâm sàng ≥ 3 điểm và Có 179 54,1<br /> Bàn chân 190 57,4 triệu chứng cơ năng ≥ 5 điểm<br /> Không 152 45,9<br /> Bắp chân 45 13,6 hoặc khám lâm sàng ≥ 6 điểm<br /> Nơi khác 96 29 Bệnh thần kinh ngoại biên không triệu<br /> 86 26,0<br /> chứng cơ năng<br /> 3/ Triệu chứng này có đánh thức bệnh nhân về đêm không?<br /> Có nguy cơ loét chân cao (Khám lâm<br /> Có 74 22,4 29 8,8<br /> sàng ≥ 8 điểm)<br /> Không 257 77,6<br /> 4/ Cảm thấy khó chịu lúc nào? Bệnh thần kinh ngoại biên do đái tháo<br /> Nặng hơn về đêm 108 32,6 đường có sự khác biệt có ý nghĩa ở nữ so với<br /> Cả ngày lẫn đêm 60 18,1 nam; nhóm tuổi trên 70 tuổi so với nhóm tuổi<br /> Chỉ có ban ngày 163 49,3 dưới 40; nhóm mắc bệnh đái tháo đường từ<br /> 5/ Triệu chứng giảm khi nào?<br /> mười năm đến dưới 15 năm cao gấp 4,32 lần (p =<br /> Lúc đi lại 87 26,3<br /> 0,017), từ 15 - < 20 năm cao gấp 6 lần (p = 0,013)<br /> Lúc đứng 9 2,7<br /> Lúc ngồi nằm hay lúc nghỉ ngơi 235 71,0 so với nhóm < 1 năm (p = 0,009); người mắc đái<br /> tháo đường có bệnh lý tăng huyết áp kèm theo<br /> Bảng 7: Kết quả khám lâm sàng đánh giá bằng UKST<br /> mắc bệnh thần kinh ngoại biên cao gấp 2,19 lần<br /> Bàn chân phải Bàn chân trái<br /> Khám dấu hiệu LS so với người mắc đái tháo đường nhưng huyết<br /> Tần số Tỷ lệ (%) Tần số Tỷ lệ (%)<br /> áp bình thường.<br /> 1/ Phản xạ gân gót?<br /> Mất 188 56,8 176 53,2 Kiểm soát HbA1c đạt mục tiêu điều trị giúp<br /> Giảm 30 9,1 28 8,5 giảm đến 51% nguy cơ mắc bệnh thần kinh<br /> Bình thường 113 34,1 127 38,3 ngoại biên so với những người kiểm soát HbA1c<br /> 2/ Cảm nhận rung? không đạt mục tiêu và sự khác biệt này có ý<br /> Mất/Giảm 91 27,5 70 21,1<br /> nghĩa thống kê (p < 0,002).<br /> Bình thường 240 72,5 261 78,9<br /> 3/ Cảm nhận đau Các yếu tố tuổi, giới tính, thời gian phát<br /> Giảm hoặc mất 58 17,5 49 14,8 hiện bệnh đái tháo đường, bệnh tăng huyết áp<br /> Bình thường 273 82,5 282 85,2 và HbA1c là các yếu tố khi phân tích đơn biến<br /> 4/ Cảm nhận nhiệt đều có mối liên quan đến bệnh thần kinh<br /> Giảm hoặc mất 98 29,6 82 24,8 ngoại biên do đái tháo đường. Tuy nhiên, các<br /> Bình thường 233 70,4 249 75,2<br /> yếu tố này lần lượt đưa vào phân tích đa biến,<br /> Bệnh nhân có biểu hiện mức độ bệnh thần kết quả cho thấy chỉ có biến chứng thần kinh<br /> kinh theo triệu chứng từ trung bình đến nặng ngoại biên do đái tháo đường ở bệnh nhân<br /> <br /> <br /> 35<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 22 * Số 6 * 2018<br /> <br /> kiểm soát HbA1c đạt mục tiêu điều trị có xu nhân kiểm soát HbA1c không đạt mục tiêu<br /> hướng thấp hơn 0,42 lần so với nhóm bệnh điều trị.<br /> Bảng 10: Các yếu tố liên quan đến bệnh thần kinh ngoại biên do đái tháo đường<br /> Bệnh thần kinh ngoại biên OR<br /> Đặc điểm mẫu nghiên cứu p<br /> Có (%) Không (%) (KTC 95%)<br /> Giới tính<br /> Nam 63 (46,0) 74 (54,0) 0,013 0,57 (0,37-0,89)<br /> Nữ 116 (59,8) 78 (40,2) 1<br /> Nhóm tuổi<br /> 70 35 (72,9) 13 (27,1) 0,026 4,31 (1,19 - 15,59)<br /> BMI<br /> Bình Thường 46 (50,6) 45 (49,4) 1<br /> Thiếu cân 7 (77,8) 2 (22,2) 0,138 3,42 (0,67 - 17,38)<br /> Thừa cân 45 (48,9) 47 (51,1) 0,825 0,94 (0,52 - 1,67)<br /> Béo phì 81 (58,3) 58 (41,7) 0,250 1,37 (0,80 - 2,32)<br /> Vòng eo<br /> Nam: Đạt mục tiêu 50,0 0,531 1,26 (0,61 - 2,61)<br /> Không đạt mục tiêu 55,8 1<br /> Nữ: Đạt mục tiêu 36,6 0,094 1,73 (0,91 - 3,29)<br /> Không đạt mục tiêu 50,0 1<br /> Thời gian mắc bệnh ĐTĐ<br /> 10 năm 83 (72,2) 32 (27,8) 0,009 4,32 (1,45 - 12,87)<br /> Tăng Huyết áp<br /> Có 143 (59,3) 98 (40,7) 0,002 2,19 (1,34 - 3,59)<br /> Không 36 (40,0) 54 (60,0) 1<br /> Hút thuốc lá<br /> Có 24 (39,3) 37 (60,7) 0,215 0,65 (0,33 - 1,29)<br /> Không 155 (57,4) 115 (42,6) 1<br /> Đường huyết lúc đói (mmol/L)<br /> Đạt 74 (50,3) 73 (49,7) 0,223 0,76 (0,49 - 1,18)<br /> Không đạt 105 (57,1) 79 (42,9) 1<br /> HbA1c (%)<br /> Đạt 59 (43,7) 76 (56,3) 0,002 0,49 (0,32 - 0,77)<br /> Không đạt 120 (61,2) 76 (38,8) 1<br /> LDL – C (mmol/L)<br /> Đạt 59 (60,2) 39 (39,8) 0,148 1,42 (0,88 - 2,30)<br /> Không đạt 120 (51,5) 113 (48,5) 1<br /> HDL – C (mmol/L)<br /> Đạt 96 (54,2) 81 (45,8) 0,950 1,01 (0,66 - 1,56)<br /> Không đạt 83 (53,9) 71 (46,1) 1<br /> Triglycerid (mmol/L)<br /> Đạt 64 (53,8) 55 (46,2) 0,935 0,98 (0,63 - 1,54)<br /> Không đạt 115 (54,3) 97 (45,7) 1<br /> Phép kiểm 2<br /> <br /> <br /> 36<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 22 * Số 6 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> BÀN LUẬN nhân được chẩn đoán bệnh thần kinh ngoại biên<br /> mà không có triệu chứng cơ năng. Điều này cho<br /> Nghiên cứu của Thomas (1997), tỷ lệ bệnh<br /> thấy khi khám bệnh nhân đái tháo đường, bệnh<br /> thần kinh đái tháo đường giao động trong<br /> nhân không than phiền triệu chứng cũng phải<br /> khoảng rất lớn, từ 5% đến 100%. Sự khác biệt<br /> khám tầm soát để không bỏ soát biến chứng<br /> này do sự khác nhau về quần thể nghiên cứu, về<br /> thần kinh ngoại biên.<br /> tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh thần kinh và các<br /> phương pháp phát hiện bệnh thần kinh(20). Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cho thấy<br /> Nghiên cứu của chúng tôi, tỷ lệ bệnh thần kinh tỷ lệ nguy cơ cao loét chân (điểm khám lân<br /> ngoại biên do đái tháo đường được đánh giá sàng ≥ 8) của bệnh nhân chỉ có 8,8% (n = 29).<br /> theo điểm triệu chứng 69,8%, mức độ nặng Những bệnh nhân này đa số tuổi khoảng 64,<br /> 23,6%, được đánh giá theo điểm khám lâm sàng thời gian phát hiện bệnh đái tháo đường 10<br /> 81,6%, nặng 4,2%, kết quả nghiên cứu của năm, có các chỉ số BMI, Glucose huyết khi đói,<br /> Nguyễn Thị Nhạn thấp hơn, tỷ lệ bệnh thần kinh HbA1c, LDL-c, Triglycerid đều cao hơn mục tiêu<br /> ngoại biên đánh giá theo điểm triệu chứng điều trị. Tuy nguy cơ loét chân cao thấp nhưng<br /> 52,23%, mức độ nặng 13,39% được đánh giá theo bệnh thần kinh ngoại biên chiếm tỷ lệ đến 54,1%.<br /> điểm khám lâm sàng 42,52%, mức độ nặng cao Bệnh nhân ĐTĐ típ 2 nói chung có một số<br /> hơn 13,38%(16). Tỷ lệ bệnh thần kinh ngoại biên đặc điểm liên quan đến dịch tễ học của bệnh và<br /> do đái tháo đường được đánh giá theo thang ảnh hưởng đến nội dung nghiên cứu. Trong số<br /> điểm UKST (cả thiệu chứng cơ năng và khám các đặc điểm chung cần quan tâm đến ở BN<br /> dấu hiệu lâm sàng) là 54,1% cao hơn nghiên cứu ĐTĐ típ 2 bao gồm tuổi, giới, chỉ số khối cơ thể,<br /> của Ibrahim A và cộng sự (31,2%)(13), cao hơn vòng eo, thời gian phát hiện bệnh và một số<br /> cứu của Nguyễn Thị Nhạn (37,05%), các nghiên YTNC khác.<br /> cứu này đều dùng Test sàng lọc của Vương Kết quả nghiên cứu của chúng tôi, tỷ lệ biến<br /> Quốc Anh(16). Nghiên cứu của Fareh HR và cộng chứng thần kinh ngoại biên tăng dần theo nhóm<br /> sự trên 125 bệnh nhân đái tháo đường nhằm xác tuổi, 24,4% trong nhóm tuổi từ 41-50 tuổi; 50,0%<br /> định hiệu quả của 3 phương pháp chẩn đoán trong nhóm tuổi từ 51- 60 tuổi; 64,2% trong<br /> bệnh thần kinh do đái tháo đường, bao gồm nhóm tuổi từ 61-70 tuổi; tăng đến 72,9% trong<br /> MNSI, UKST và đo điện cơ. Kết quả phát hiện nhóm tuổi trên 70 và sự khác biệt có ý nghĩa<br /> bệnh thần kinh ngoại biên theo MNSI là 69%, thống kê (p < 0,05). Nghiên cứu tại Bangladesh<br /> theo UKST là 73% và theo điện cơ đồ là 69%. Kết trên 294 bệnh nhân đái tháo đường típ 2 để xác<br /> quả của 3 phương pháp này tương đương định tỷ lệ biến chứng thần kinh ngoại biên do<br /> nhau(11). Một nghiên cứu sử dụng công cụ tầm đái tháo đường và các yếu tố nguy cơ đã cho<br /> soát bệnh thần kinh Michigan và đo điện cơ thấy tỷ lệ bệnh tăng theo tuổi, từ 11% trong<br /> cũng như đo ngưỡng tiếp nhận rung. Kết quả tỷ nhóm tuổi 23 - 40 tuổi lên tới 32,3% ở nhóm tuổi<br /> lệ bệnh thần kinh ngoại biên là 32,1% khi dựa 60 – 80 tuổi và sự khác biệt có ý nghĩa thống kê<br /> vào điểm của công cụ tầm soát bệnh thần kinh (p < 0,01)(15). Điều này cho thấy, tuổi đời liên<br /> Michigan(21) thấp hơn kết quả của chúng tôi. Có quan đến biến chứng thần kinh ngoại biên.<br /> lẽ do đặc điểm mẫu nghiên cứu của chúng tôi có Tỷ lệ bệnh nhân nữ có biến chứng thần kinh<br /> tuổi trung bình 59,51 ± 10,42 cao hơn của nghiên ngoại biên trong nghiên cứu của chúng tôi là<br /> cứu Ibrahim A và cộng sự (49,55 ± 10,28)(13), thời 59,8% và nam 46% (nữ gấp 1,3 lần nam) và sự<br /> gian phát hiện bệnh ĐTĐ trung bình trong khác biệt này có ý nghĩa thống kê (p < 0,05).<br /> nghiên cứu của chúng tôi 6,87 ± 5,39 năm cao Trong khi đó các nghiên cứu trong và ngoài<br /> hơn của Nguyễn Thị Nhạn (3,04 ± 3,47)(16). Trong nước có tỷ lệ nam cao hơn hoặc nữ cao hơn<br /> nghiên cứu của chúng tôi phân tích có 26% bệnh nhưng không có sự khác biệt về giới tính trong<br /> <br /> <br /> 37<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 22 * Số 6 * 2018<br /> <br /> việc đánh giá các biến chứng thần kinh do đái gấp lần so với nhóm mới phát hiện đái tháo<br /> tháo đường(13,15,16). Điều này chứng tỏ không phải đường dưới 1 năm (p < 0,05). Những bệnh nhân<br /> lúc nào, tỷ lệ nữ cao thì tỷ lệ nữ có biến chứng phát hiện bệnh đái tháo đường từ 20 năm trở lên<br /> thần kinh ngoại biên cao hơn. nguy cơ bị biến chứng thần kinh ngoại biên tăng<br /> Tình trạng dư cân, béo phì là YTNC của gấp 4,58 lần so với nhóm mới phát hiện đái tháo<br /> nhiều bệnh tim mạch, chuyển hóa trong đó có đường dưới 1 năm, tuy nhiên (p = 0,051). Vậy<br /> ĐTĐ típ 2. Trong nghiên cứu chúng tôi, tỷ lệ thời gian phát hiện bệnh đái tháo đường lâu liên<br /> thừa cân, béo phì chiếm 69,8%. Tỷ lệ bệnh nhân quan đến biến chứng thần kinh ngoại biên do<br /> đái tháo đường béo phì có biến chứng thần kinh đái tháo đường. Kết quả này tương đồng với các<br /> ngoại biên là 58,3% cao hơn 1,37 lần so với bệnh nghiên cứu của Kjersti Mørkrid và cộng sự(15),<br /> nhân có chỉ số khối cơ thể bình thường có biến của Ogonna Oguejiofor và cộng sự(17). Các<br /> chứng thần kinh ngoại biên. Tuy nhiên sự khác nghiên cứu trên cho thấy biến chứng thần kinh<br /> biệt này không có ý nghĩa thống kê. Kết quả này liên quan mật thiết với thời gian phát hiện bệnh<br /> cũng tương tự như những kết quả nghiên cứu đái tháo đường, những bệnh nhân phát hiện<br /> của Ibrahim A và cộng sự(13). bệnh đái tháo đường càng lâu thì biến chứng<br /> Trong nghiên cứu của chúng tôi nam có thần kinh càng nhiều điều này phù hợp với y<br /> vòng eo > 90 cm chiếm tỷ lệ 30,7% nam giới, nữ văn và các công trình nghiên cứu của các tác giả<br /> giới có vòng eo > 80 cm chiếm 49,0%. Kiểm soát trong và ngoài nước.<br /> vòng eo không đạt mục tiêu, nguy cơ mắc bệnh Tăng HA là bệnh thường gặp song hành với<br /> thần kinh ngoại biên cao hơn so với những ĐTĐ típ 2, có thể xuất hiện trước, sau hoặc đồng<br /> người kiểm soát đạt mục tiêu vòng eo ở cả hai thời với ĐTĐ. Mặc dù BN tăng HA đơn thuần<br /> giới nam và nữ, tuy nhiên sự khác biệt này thì biến chứng TKNB rất ít gặp, sự phối hợp của<br /> không có ý nghĩa thống kê. Kết quả này cũng 2 bệnh sẽ làm gia tăng nguy cơ gây tổn thường<br /> tương tự kết quả nghiên cứu D.D. Wang(22). TKNB ở BN ĐTĐ típ 2 từ 1,5 - 2 lần(10,14). Trong<br /> Tỷ lệ bệnh nhân nam hút thuốc lá có bệnh nghiên cứu của chúng tôi, bệnh nhân bị tăng HA<br /> thần kinh ngoại biên do đái tháo đường trong có bệnh thần kinh ngoại biên cao gấp 2,19 lần<br /> nghiên cứu của chúng tôi là 40% (n=24). Các (KTC 95%: 1,34 – 3,59) so với bệnh nhân không<br /> nghiên cứu trên thế giới, có mối liên quan kém bị tăng huyết áp (p=0,002). Kết quả này tương<br /> giữa hút thuốc lá và biến chứng thần kinh đái đồng với nghiên cứu khác, như nghiên cứu do<br /> tháo đường, hoặc là không có liên quan(6,13,15). Harris và công sự khảo sát trên 84.572 người ở<br /> Nghiên cứu của chúng tôi cũng cho thấy không Hoa Kỳ vào năm 1989 đã cho thấy bệnh thần<br /> có mối liên quan giữa biến chứng thần kinh và kinh ngoại biên trên bệnh nhân đái tháo đường<br /> hút thuốc lá. típ 2 liên quan đến tăng huyết áp(13).<br /> Thời gian phát hiện đái tháo đường của các Nghiên cứu Partanen J và cs hơn 4000 bệnh<br /> đối tượng trong nghiên cứu khoảng 5 năm, nhân ĐTĐ đã nhận thấy sau 25 năm những<br /> trong đó bệnh nhân đái tháo đường có biến bệnh nhân được kiểm soát đường máu tối ưu<br /> chứng thần kinh ngoại biên khoảng 8 năm cao thì cũng có 10% bị biến chứng thần kinh(18). Ở<br /> hơn so với nhóm không có biến chứng thần kinh những bệnh nhân không được điều trị, tỷ lệ<br /> ngoại biên là 4 năm (p < 0,05). Biến chứng thần biến chứng tăng lên đến 70% sau 25 năm bị<br /> kinh ngoại biên tăng theo thời gian phát hiện đái ĐTĐ. Tất nhiên, cơ chế gây tổn thương thần<br /> tháo đường, những bệnh nhân phát hiện bệnh kinh ở BN ĐTĐ rất phức tạp chứ không đơn<br /> đái tháo đường từ 10 năm đến dưới 15 năm thuần là yếu tố điều trị không hợp lý(2). Tuy<br /> nguy cơ bị biến chứng thần kinh ngoại biên tăng nhiên nghiên cứu của chúng tôi, bệnh thần<br /> gấp 3,91 lần, từ 15 năm đến dưới 20 năm tăng kinh ngoại biên không liên quan đến kiểm soát<br /> <br /> <br /> <br /> 38<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 22 * Số 6 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> đường máu lúc đói đạt mục tiêu điều trị. khi phân tích đơn biến là bệnh nhân trên 70 tuổi,<br /> Nghiên cứu của chúng tôi, tỷ lệ HbA1c đạt nữ, thời gian phát hiện bệnh đái tháo đường từ<br /> mục tiêu điều trị chiếm 40,8% (n=135). Đánh giá 10 năm đến dưới 20 năm, có HbA1c trên 7%,<br /> mối liên quan giữa kiểm soát đường huyết tốt, bệnh tăng huyết áp. Khi phân tích hồi quy đa<br /> thể hiện qua HbA1c ≤ 7% và bệnh thần kinh biến logistic chỉ yếu tố HbA1c có liên quan với<br /> ngoại biên, chúng tôi nhận thấy tỷ lệ bệnh nhân bệnh thần kinh ngoại biên do đái tháo đường có<br /> đạt mục tiêu HbA1c ≤ 7% có bệnh thần kinh ý nghĩa thống kê.<br /> ngoại biên chỉ bằng 0,49 lần (KTC95%: 0,49 – TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1,18) so với nhóm bệnh nhân có HbA1c > 7%, và 1. Abbott CA, Malik RA, van Ross ERE, Kulkarni J, Boulton AJM<br /> sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê (p = 0,002). (2011), “Prevalence and characteristics of painful diabetic<br /> neuropathy in a large community-based diabetic population in<br /> Vậy HbA1c được xác định là yếu tố liên quan the UK”, Diabetes Care, 34(10): 2220–4.<br /> đến bệnh lý thần kinh ngoại biên. 2. Adgaonkar AA, Dawange AA, Adgaonkar ShA (2014), “A<br /> study of clinical profile of peripheral neuropathy in diabetes<br /> Cholesterol tỷ trọng thấp, cholesterol tỷ mellitus”, Scholars Journal of Applied Medical Sciences, 2(4C), pp.<br /> trọng cao, triglycerid trong nghiên cứu của 1347-1350.<br /> chúng tôi không có mối liên quan với bệnh thần 3. Armstrong DG, Lavery LA and Harkless LB (1998), "Validation<br /> of a diabetic wound classification system. The contribution of<br /> kinh ngoại biên. depth, infection, and ischemia to risk of amputation", Diabetes<br /> Các yếu tố tuổi, giới tính, thời gian phát hiện Care, 21: pp. 855-859.<br /> 4. Bakris GL, Black HR (2003), “Joint National Committee on<br /> bệnh đái tháo đường, bệnh tăng huyết áp và Prevention, Detection, Evaluation and Treatment of High Blood<br /> kiểm soát HbA1c đạt mục tiêu điều trị đều có Pressure; National Heart, Lung and Blood Institute; National<br /> mối liên quan với bệnh thần kinh ngoại biên, High Blood Pressure Education Program Coordinating<br /> Committee: Seventh report of the Joint National Committee on<br /> nhưng khi chúng tôi đưa vào phân tích đa biến, Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood<br /> kết quả cho thấy biến chứng thần kinh ngoại Pressure”, Hypertension, 42(6):1206-1252.<br /> 5. Boulton AJ (2005), "Diabetic neuropathies: a statement by the<br /> biên do đái tháo đường ở bệnh nhân kiểm soát<br /> American Diabetes Association", Diabetes Care, 28: pp. 956–962.<br /> HbA1c đạt mục tiêu điều trị có xu hướng thấp 6. Clair C (2015), “The Effect of Cigarette Smoking on Diabetic<br /> hơn 0,42 lần so với nhóm bệnh nhân kiểm soát Peripheral Neuropathy: A Systematic Review and Meta-<br /> Analysis”, Journal of General Internal Medicine, 30(8): pp.1193–<br /> HbA1c không đạt mục tiêu điều trị. Vậy HbA1c 1203.<br /> được xác định là yếu tố liên quan đến bệnh lý 7. Consensus statement (1988), “Report and recommendations of<br /> thần kinh ngoại biên. the San Antonio conference on diabetic neuropathy”, American<br /> Diabetes Association American Academy of Neurology, Diabetes Care,<br /> KẾT LUẬN 11:592.<br /> 8. Davies M, Brophy S, Williams R, Taylor A (2006), "The<br /> Qua nghiên cứu 331 người bị đái tháo đường prevalence, severity and impact of painful diabetic peripheral<br /> típ 2 tại phòng khám Nội tiết bệnh viện Trưng neuropathy in type 2 diabetes", Diabetes Care, 29: pp. 1518 – 1522.<br /> 9. Diabetes Association (2015), “Diagnosis and Classification of<br /> Vương từ tháng 01- 11/2016, nghiên cứu “Đánh Diabetes Mellitus”, Diabetes Care, 38(1): pp.S1-S17.<br /> giá tỷ lệ bệnh thần kinh ngoại biên do đái tháo 10. Đinh Đức Hòa (2013), Nghiên cứu đặc điểm chỉ số huyết áp 24<br /> đường bằng Test sàng lọc của Vương quốc Anh” giờ ở bệnh nhân tăng huyết áp có đái tháo đường týp 2, Luận<br /> văn bác sĩ chuyên khoa 2, Học viện Quân y.<br /> đã ghi nhận những kết quả sau: 11. Fateh HR, Madani SP, Heshmat R, Larijani B (2016),<br /> Bệnh thần kinh ngoại biên được đánh giá “Correlation of Michigan neuropathy screening instrument,<br /> United Kingdom screening test and electrodiagnosis for early<br /> theo điểm triệu chứng 69,8%, nặng 23,6%; được detection of diabetic peripheral neuropathy”,J Diabetes Metab<br /> đánh giá theo điểm khám lâm sàng 81,6%, nặng Disord,15: pp. 8.<br /> 4,2% được đánh giá sau khi đã sàng lọc là 54,1%. 12. Harris M, Eastman R, Cowie C (1993), "Symptoms of sensory<br /> neuropathy in adults with NIDDM in the U.S. population",<br /> Trong đó bệnh thần kinh ngoại biên được chẩn Diabetes Care, 16(11): pp.1446-52.<br /> đoán không có triệu chứng cơ năng là 26,0%. 13. Ibrahim A, Owolabi LF, Borodo MM, Ogunniyi A (2015),<br /> “Clinical profile of diabetic sensorimotor polyneuropathy in a<br /> Các yếu tố được xác định có liên quan với tertiary hospital in Northwestern Nigeria”, Original Article, 12,<br /> bệnh thần kinh ngoại biên do đái tháo đường pp. 13-19.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 39<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 22 * Số 6 * 2018<br /> <br /> 14. Liu F, Bao Y, Hu R (2010), “Screening and prevalence of 19. Pirat J (1997), "Diabetes mellitus and its degenerative<br /> peripheral neuropathy in type 2 diabetes outpatients: a complications: a prospective study of 4400 patients observed<br /> randomized multicentre survey in 12 city hospitals of China”, between 1947 and 1973", Diabete Metab, 3(2): pp. 97-107.<br /> Diabetes/metabolism Research and Reviews, 26(6), pp. 481 – 489. 20. Thomas PK (1997), "Classification, differential diagnosis, and<br /> 15. Mørkrid K, Ali L and Hussain A (2010), "Risk factors and staging of diabetic peripheral neuropathy", Diabetes, 46: pp. S54–<br /> prevalence of diabetic peripheral neuropathy: A study of type 2 S57.<br /> diabetic outpatients in Bangladesh", Int J Diabetes Dev Ctries, 21. Turkan M (2013), "Comparison of Efficiencies of Michigan<br /> 30(1): pp.11–17. Neuropathy Screening Instrument, Neurothesiometer, and<br /> 16. Nguyễn Thị Nhạn (2005), “Nghiên cứu biến chứng thần kinh Electromyography for Diagnosis of Diabetic Neuropathy",<br /> ngoại biên ở bệnh nhân đái tháo đường”, Y Học Thực Hành, Hội International Journal of Endocrinology, DOI: 10.1155/2013/821745.<br /> nghị Khoa học Y Dược lần thứ 11 tại Trường Đại học Y Khoa 22. Wang DD (2014), “Prevalence and correlates of diabetic<br /> Huế, Bộ Y Tế xuất bản, số 521, tr. 369-376. peripheral neuropathy in a Saudi Arabic population: a cross-<br /> 17. Oguejiofor O, Oli JO, Odenigbo CU et al (2008), “Are the sectional study”, PLoS One, 9(9), p.e106935.<br /> symptoms of diabetic peripheral neuropathy in Nigerian 23. WHO expert consultation (2004),“Appropriate body-mass index<br /> patients objective? An evaluation using the United Kingdom for Asian populations and its implications for policy and<br /> Screening Test (UKST) and Bio-Thesiometry”, Tropical Journal of intervention strategies”,The Lancet, 363: pp 157-163.<br /> Medical Research, 12 (1), pp. 45-.<br /> 18. Partanen J, Niskanen L, Lehtinen J, Mersvaala E, Siitonen O,<br /> Uusitupa M (1995), "Natural history of peripheral neuropathy in Ngày nhận bài báo: 14/08/2018<br /> patients with non-insulin dependent diabetes mellitus", N Engl J Ngày phản biện nhận xét bài báo: 30/08/2018<br /> Med, 333: pp. 89–94.<br /> Ngày bài báo được đăng: 10/10/2018<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 40<br />