Dấu hiệu bệnh lý và biến đổi mô bệnh học của bệnh đốm trắng nội tạng ở cá chim vây vàng Trachinotus blochii nuôi ở Nha Trang

Chia sẻ: Danh Tuong Vi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

78
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết trình bày các dấu hiệu chính của bệnh đốm trắng nội tạng ở cá cá chim vây vàng và đặc điểm mô bệnh học của cá chim vây vàng khi bị bệnh đốm trắng nội tạng. Để nắm nội dung mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Dấu hiệu bệnh lý và biến đổi mô bệnh học của bệnh đốm trắng nội tạng ở cá chim vây vàng Trachinotus blochii nuôi ở Nha Trang

Taïp chí Khoa hoïc - Coâng ngheä Thuûy saûn Soá 1/2012 THOÂNG BAÙO KHOA HOÏC DẤU HIỆU BỆNH LÝ VÀ BIẾN ĐỔI MÔ BỆNH HỌC CỦA BỆNH ĐỐM TRẮNG NỘI TẠNG Ở CÁ CHIM VÂY VÀNG Trachinotus blochii NUÔI Ở NHA TRANG CLINICAL SIGNS AND HISTOPATHOLOGICAL CHARACTERISTICS OF INTERNAL ORGAN WHITE SPOT DISEASE IN SNUB-NOSE POMPANO (Trachinotus blochii) PGS.TS. Đỗ Thị Hòa1, KS. Nguyễn Thị Thùy Giang2, CN. Nguyễn Xuân Nguyên3 TÓM TẮT Một bệnh lạ đã xảy ra và gây chết nhiều cá chim vây vàng (Trachinotus blochii) đang nuôi bằng lồng ở vịnh Nha Trang vào cuối năm 2010. Dựa vào biểu hiện bệnh lý mà bệnh này đã được gọi là bệnh đốm trắng nội tạng. 47 con cá bệnh và 10 cá khỏe đã được thu và phân tích bằng phương pháp mô bệnh học. Cá bị bệnh đã bộc lộ các dấu hiệu chính: xuất hiện các nốt phồng nhỏ ở da, khi các nốt phồng này vỡ đã tạo ra các vết thương tổn nhỏ màu xám, các hạt nhỏ mầu trắng và dịch nhày tiết nhiều ở mang, một hay nhiều khối u lớn nằm dọc cột sống của cá bệnh và khi khối u có kích thước lớn đã làm cơ thể cá bệnh cong vẹo, dị dạng. Trong ổ bụng của cá bệnh, các hạt nhỏ mầu trắng cũng đã được quan sát thấy nhiều trong các nội tạng như: gan, thận và lách làm các cơ quan này lớn hơn bình thường. Trên các tiêu bản mô bệnh học của cá bệnh, các thương tổn dạng u hạt đã được phát hiện, chiếm chỗ trong mô xương ở cột sống, mô mềm của thận, lách, gan và cơ. Các thương tổn dạng u hạt tại mô xương đã chèn ép làm cho các tế bào xương biến dạng. Kết quả của nghiên cứu đã xác định rằng, đây là một bệnh nhiễm trùng hệ thống và các thương tổn nặng trong nội tạng chính là nguyên nhân gây chết cá bệnh. ABSTRACT The end 2010, a novel disease occured and caused high mortality in cage cultured Snub-nose pompano (Trachinotus blochii) in Nha Trang bay and the disease was named internal organ white spot disease. Histopathology method was used for studying 47 diseased ﬁshs and 10 health ﬁshs. Clinical signs of diseased ﬁshs were observed as some small pimples, after that they were broken for making small grey ulcerative spots on skin, one or some tumours in along spine for make depormity diseased ﬁshs. Mucus, abscess and many small white nodule in the gill. swollen kidney, spleen and liver associated many white nodules were observed. In histopathologycal slides of deseased ﬁshs, many tumour lesions replaced soft tissue in kidney, spleen, liver, muscle and bone tissue in spine of diseased ﬁsh, but in the spine, tumour lesions was biger than in other organs, caused deformation of spine cells. The reseach results demonstrated that this is a systematic infectious disease and internal organ serious lesions caused mortality for diseased Snub-nose pompano ﬁshs. I. ĐẶT VẤN ĐỀ Loài cá chim vây vàng (Trachinotus blochii) đã và đang được nghiên cứu thử nghiệm bởi các nhà khoa học của Trường Đại học Nha Trang từ năm 2009. Vào tháng 7 năm 2010, cá chim vây vàng (CVV) ở cỡ 6 - 12cm đang nuôi trong các lồng trên Vũng Ngán, thuộc vịnh Nha Trang đã xuất hiện một dạng bệnh lạ, gây ra tỷ lệ chết tích lũy ở một số lồng đã lên tới 30-70 %, cá biệt có lồng cá chết 100%. Việc xác định các dấu hiệu bên ngoài có ý nghĩa chẩn đoán và các biến đổi bệnh lý trong tế bào và mô của cá chim vây vàng bị bệnh đốm trắng nội tạng là rất cần thiết, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo như xác định tác nhân gây ra bệnh đốm trắng nội tạng và đưa ra biện pháp phòng trị có hiệu quả cho cá chim vây vàng nuôi ở Việt Nam. , Khoa Nuôi trồng Thuỷ sản – Trường Đại học Nha Trang Cựu SV khoá 49 Ngành Bệnh học Thuỷ sản – Trường Đại học Nha Trang 1 2 3 TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC NHA TRANG ❖ 47 Taïp chí Khoa hoïc - Coâng ngheä Thuûy saûn II. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Mẫu cá dùng cho nghiên cứu 47 con cá chim vây vàng (CVV) bị bệnh đốm trắng nội tạng và 10 con cá khỏe, kích thước từ 6-12cm thu từ các lồng nuôi thử nghiệm cá CVV ở Vũng Ngán (trên vịnh Nha Trang) được đưa về phòng thí nghiệm bằng phương pháp vận chuyển kín có bơm oxy. 2. Phương pháp nghiên cứu 2.1. Mô tả các dấu hiệu chính của bệnh Các dấu hiệu bộc lộ ra bên ngoài và trong nội tạng của cá bệnh đã được quan sát bằng mắt thường, mô tả chi tiết và kết hợp với chụp hình minh họa. 2.2. Phương pháp mô bệnh học (Histopathology method) Để nghiên cứu biến đổi bệnh lý trong mô và tế bào của các tổ chức ở cá bệnh, phương pháp mô bệnh học (histopathology method) ứng dụng cho nghiên cứu ở cá xương được giới thiệu bởi Tonguthai & CTV (1999) đã được sử dụng trong nghiên cứu này. 2.2.1. Cố định mẫu dùng cho nghiên cứu mô bệnh học Các tổ chức như mang, mắt, não, gan, thận, lách và khối u xương của cá bệnh và cá khỏe được cắt ra các miếng nhỏ khoảng 1cm3 và cố định trong dung dịch Bouin (gồm: 750 ml acid picrric bão hòa + 250ml Formalin đậm đặc + 50 ml acid acetic) hoặc cố định trong dung dịch Phosphate Bufferd Formalin (gồm 100ml formalin + 900ml nước cất + NaH2PO4. H2O + Na2HPO4) với tỷ lệ thể tích giữa mẫu và dung dịch cố định là 1/10, trong thời gian tối thiểu là 24h. Sau đó, mẫu được giữ trong cồn etylíc 70%. 2.2.2. Xử lý và đúc mẫu Các mẫu mô sau khi lấy ra khỏi dung dịch cố định, được làm mất nước bằng ngâm mẫu lần lượt vào các dung dịch cồn etylic với nồng độ tăng dần (50%, 70%, 95% và 100%), mỗi thang cồn giữ khoảng 30-60 phút. Sau đó, các mẫu này được làm trong bằng cách ngâm trong xylen 2-4 h hoặc ngâm trong methyl salicilate với thời gian 12-24 giờ. Thấm mẫu trong paraphin nóng chảy ở nhiệt độ 58600C trong thời gian 6-8h. Cuối cùng đúc mẫu trong paraphin, tạo nên các khối mẫu hình hộp. 2.2.3. Cắt, sấy và nhuộm các tiêu bản mô bệnh học a. Cắt mẫu: Các mẫu đã đúc trong paraphin được gọt thành khối hình thang cân hoặc hình khối chữ nhật, rồi gắn chặt lên một khuôn gỗ và khuôn gỗ này lại được gắn lên máy Microtom. Các lát cắt mẫu có độ mỏng 5-6 µ, được đặt lên mặt của thau 48 ❖ TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC NHA TRANG Soá 1/2012 nước ấm 40-500C (có bổ sung albumin từ lòng trắng trứng gà) trong khoảng 1-2 phút để mẫu giãn hết cỡ, tránh bị nhăn. b. Sấy mẫu: Dùng lam sạch (đã đượt diệt nấm mốc bằng cách ngâm trong acid acetic 24h), để vớt các lát cắt của mẫu (dày 5-6µm) nổi trên mặt thau nước ấm. Đặt lam mẫu này lên máy sấy ở nhiệt độ 45-600C trong 1-4h (tùy theo nhiệt độ). c. Nhuộm bằng Hematoxyline và Eosin: Quy trình nhuộm được giới thiệu bởi Tonguthai & CS (1999) đã được sử dụng trong nghiên cứu này. Các tiêu bản mô bệnh học được quan sát dưới kính hiển vi quang học ở độ phóng đại 100-400 lần để xác định những biến đổi trong mô và tế bào của các cơ quan, dựa trên sự so sánh với các tiêu bản mô học tương ứng được làm từ cá khỏe. III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 1. Các dấu hiệu chính của bệnh đốm trắng nội tạng ở cá cá chim vây vàng Quan sát bằng mắt thường bên ngoài cơ thể và bên trong ổ bụng của cá bệnh đã phát hiện được nhiều dấu hiệu đặc trưng cho bệnh này ở cá chim vây vàng. Trên bề mặt cơ thể cá bệnh xuất hiện nhiều nốt phồng rộp nhỏ dưới da, sau một thời gian nốt phồng này vỡ ra và tạo nên các nốt thương tổn mầu nâu xám (ảnh 1 &2 của hình 1). Mang cá bệnh tiết rất nhiều dịch làm các tơ mang dính bết vào nhau và các u hạt mầu trắng, nhỏ đã quan sát thấy trên các phiến mang (ảnh 3 của hình 1). Dọc theo cột sống của một số con bị bệnh có 1 hay nhiều khối u nằm dọc cột sống, khi khối u có kích thước lớn đã làm cơ thể cá cong gập, dị dạng (ảnh 4, 5 & 6 của hình 1). Khi ổ bụng những con cá bệnh được mở ra, các u hạt mầu trắng, nhỏ cũng đã được quan sát thấy trên và trong một số nội tạng như thận, gan và lách, nên đã làm tăng thể tích của các cơ quan này. Đôi khi các u hạt mầu trắng còn gặp bám ở trên mạc treo của ruột và trên bề mặt của bóng hơi. Một vài con có hiện tượng xuất huyết ở gan. (ảnh 1, 2 & 3 của hình 2) Bệnh này thường xảy ra khi cá đã nuôi được 1-2 tháng. Cá bệnh đã bộc lộ sự bất thường về tập tính sống như: bỏ ăn, bơi tách khỏi đàn, thường bơi lờ đờ trên tầng nước mặt. Một số con có biểu hiện bơi không định hướng, bơi xoắn nhiều vòng trên mặt nước. Cá bệnh chết sau 3-4 ngày kể từ khi xuất hiện dấu hiệu bệnh lý đầu tiên. Tỷ lệ chết tích lũy của đàn cá bệnh dao động từ 30 – 70% lượng cá trong lồng. Ở những con cá khỏe, các dấu hiệu đã nêu ở trên không xuất hiện. Taïp chí Khoa hoïc - Coâng ngheä Thuûy saûn Soá 1/2012 Bảng 1. Các dấu hiệu chính của bệnh đốm trắng ở nội tạng ở cá chim vây vàng (n=47 cá bệnh) TT Các dấu hiệu chính của bệnh Tần số gặp (%) ** Các dấu hiệu quan sát được ở bên ngoài cơ thể cá 47 100 1 Xuất hiện các nốt phồng nhỏ trên da 42 89,3 2 Mang bị hoại tử và tiết nhiều dịch nhầy 30 63,8 3 Xuất hiện các u hạt mầu trắng đục, nhỏ trên mang 14 29,8 4 Xuất hiện khối u dưới da, dọc theo cột sống 23 48,9 5 Cơ thể có khối u lớn nên bị uốn cong, dị dạng 9 19,1 6 Các nốt phồng bị vỡ ra tạo vết thương tổn nhỏ 33 70,2 ** Các dấu hiệu quan sát được trong ổ bụng cúa cá 47 100 1 Đốm trắng (u hạt) xuất hiện ở thận của cá bệnh 27 57,4 2 Đốm trắng (u hạt) xuất hiện ở lách cá bệnh 23 48,9 3 Đốm trắng (u hạt) xuất hiện ở gan cá bệnh 24 51,1 4 Gan cá có hiện tượng xung huyết 11 23,4 5 Đốm trắng xuất hiện ở mạng treo ruột và bóng hơi 7 14,9 6 Đầu thận rất to, gấp 2-3 lần so với cá khỏe 13 27,6 Hình 1. Các dấu hiệu bên ngoài của cá chim vây vàng bị bệnh 1 . Các nốt phồng rộp ở da (mũi tên nhỏ) và các vết loét màu xám (mũi tên lớn); 2. Mang cá bệnh bị tiết nhiều dịch nhày và có các u hạt trắng (mũi tên đen); 3, 4 & 5. Khối u (mũi tên) nằm ở cột sống làm cá bệnh cong vẹo, dị dạng. Hình 2. Các dấu hiệu thể hiện trong nội tạng của cá chim vây vàng bị bệnh 1& 2. Nhiều u hạt nhỏ, màu trắng xuất hiện ở gan của cá bệnh. 3. Nhiều u hạt màu trắng, nhỏ đã xuất hiện ở lách cá bệnh, làm tổ chức này sưng to hơn bình thường TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC NHA TRANG ❖ 49 Taïp chí Khoa hoïc - Coâng ngheä Thuûy saûn Soá 1/2012 2. Đặc điểm mô bệnh học của cá chim vây vàng khi bị bệnh đốm trắng nội tạng Sự thoái hóa từ nhẹ đến nặng kết hợp với các thương tổn dạng u hạt thay thế cho các mô mềm đã quan sát được trong các tổ chức nội tạng như gan, thận, lách và cơ của cá bệnh, làm biến dạng cấu trúc mô ở các tổ chức này. Các vật chất hữu cơ bị hoại tử nằm ở vùng trung tâm của các u hạt, xung quanh u hạt này được bao bọc bởi một vách dày được tạo ra do các lớp tế bào biểu mô dẹt. Khi quan sát ở độ phóng đâị >400 lần, vi khuẩn dạng hình que cũng đã được phát hiện ở vùng trung tâm của khối u và các đại thực bào đã quan sát thấy tập trung xung quanh các u hạt., (hình 3,4 và 5). Riêng ở các u xương dọc cột sống, các thương tổn dạng u hạt có kích thước lớn hơn nhiều so với các u hạt ở các mô mềm như thận, lách, gan và cơ, gây tác động chèn ép làm biến dạng, méo mó các tế bào xương và tạo nên khối u xương ở dọc cột sống (hình 6). Hình 3. Biến đổi mô bệnh học ở lách của cá chim vây vàng bị bệnh đốm trắng nội tạng 1. Mô học của lách ở cá khỏe (nhuộm với H&E, độ phóng đại 400x) 2. Nhiều thương tổn dạng u hạt tồn tại trong tổ chức lách của cá bệnh (nhuộm với H&E, độ phóng đại 100x) 3. Các thương tổn dạng u hạt tồn tại nhiều trong tổ chức lách của cá bệnh (nhuộm với H & E, phóng đại 400x) Hình 4. Biến đổi mô bệnh học ở thận cá chim vây vàng bị bệnh đốm trắng nội tạng 1. Mô thận của cá chim vây vàng khỏe nhuộm với H &E (phóng đại 400x) 2. Mô thận của cá bệnh với rất nhiều các vùng thương tổn dạng u hạt (nhuộm với H &E, phóng đại 100x) 3. Các thương tổn dạng u hạt đặc thù gặp ở mô thận với sự tập trung của các đại thực bào xung quanh u hạt và các vi khuẩn dạng que ở trung tâm (nhuộm với H&E , 400x) Hình 5. Mô bệnh học của cơ ở dưới các nốt bị phồng rộp hoặc loét nhỏ ở da của cá chim vây vàng bệnh đốm trắng nội tạng 1. Cơ của cá khỏe với các sợi cơ xếp thành bó và bắt màu hồng của thuốc nhuộm Eosin (400x) 2. Cấu trúc của hệ cơ bị phá vỡ thay vào đó các thương tổn dạng u hạt xuất hiện, bắt màu tím của thuốc nhuộm Hematoxylin (Nhuộm bằng H &E, độ phóng đại 100x, mũi tên đen) 50 ❖ TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC NHA TRANG Taïp chí Khoa hoïc - Coâng ngheä Thuûy saûn Soá 1/2012 Hình 6. Biến đổi mô bệnh học ở vị trí xương sống xuất hiện khối u (với H &E) 1. Khối u trên xương sống cá chim vây vàng bị bệnh (luộc chín, gỡ thịt) 2. Mô của xương sống cá khỏe (400x), 3. Thương tổn dạng u hạt bắt màu tím của thuốc nhuộm hematoxylin chiếm chỗ trong mô xương, chèn ép, dồn nén làm biến dạng các tế bào xương (phóng đại 400x) - Mũi tên màu đen chỉ khối u hạt; Mũi tên màu trắng chỉ mô xương Biến đổi mô bệnh học ở tổ chức mang của cá chim vây vàng bị bệnh lại được đặc trưng bởi sự kết dính của các tơ mang thứ cấp do dịch nhày tiết ra nhiều, điều này làm giảm sự trao đổi khí qua mang của cá bệnh, đã giải thích hiện tượng cá bệnh thường nổi lên tầng nước mặt. Ngoài ra, sự phì đại của các tơ mang sơ cấp, sự cong keo các đầu mút của các tơ mang thứ cấp do sự phình to của các tế bào biểu mô tại đây cũng đã được quan sát. (hình 7) Hình 7. Biến đổi mô bệnh học ở tổ chức của mang cá chim vây vàng bị bệnh 1. Các tơ mang sơ cấp và thứ cấp ở cá khỏe, tơ mang thứ cấp thẳng, giữa 2 tơi mang thứ cấp có khoảng trống cho phép trao đổi nước (phóng đại 400x) 2. Tơ mang sơ cấp phình to, đầu mút các tơ mang thứ cấp cong keo và dính bết vào nhau do dịch nhày ( phóng đại 400x) 3. Thảo luận Với các dấu hiệu bệnh lý chính của bệnh đốm trắng nội tạng ở cá chim vây vàng nuôi đã được mô tả ở mục 3.1, các biến đổi bệnh lý trong mô và tế bào của các tổ chức cơ quan ở cá bệnh đã được thể hiện ở mục 3.2 đã chứng tỏ rằng, cá chim vây vàng nuôi tại Nha Trang đã bị một bệnh nhiễm trùng hệ thống (systematic Infectious disease) và các thương tổn nặng nề ở mô của các nội tạng chính là nguyên nhân gây chết cho cá bệnh . Đã có nhiều công trình được công bố bởi các tác giả trong và ngoài nước về các loại bệnh khác nhau ở cá xương nhưng có chung biểu hiện bệnh lý là các u hạt trắng xuất hiện ở trên hay trong nội tạng ca bệnh và các thương tổn dạng u hạt trên các tiêu bản mô bệnh học, như bệnh mủ ở gan thận của cá tra nuôi ở đồng bằng sông Cửu Long do vi khuẩn Edwardsiella ictaluri (Crumlish, M, 2002; Nguyễn Quốc Thịnh, 2004). Bệnh Photobacteriosis do vi khuẩn Photobacterium damsela gây ra ở cá giò nuôi Đài Loan và Việt Nam với các đốm trắng dạng hạt nằm trong thận, lách hay gan của cá bệnh (Liu& CS., 2003). Bệnh Nocardiosis do nhiễm vi khuẩn Nocardia spp có dạng hình que, phân nhánh, có đốt, gram dương và là vi khuẩn kháng acid, đã xảy ra ở loài cá chim vây vàng (Trachinotus blochii) và nhiều loài cá biển khác ở Malaysia, Trung Quốc và Singapore (Labrie, 2008), hoặc ở cá sea bass, Lateolabrax japonicus ở Đài Loan (Chen & CS, 2000; Shimahara & CS, 2009). Ngoài ra, biến đổi mô bệnh học ở các tổ chức nội tạng của cá bệnh có dạng u hạt cũng đã được phát hiện ở các mẫu cá bị nhiễm bệnh Mycobacteriosis, đã xảy ra ở nhiều loài cá nuôi, gây ra do vi khuẩn Mycobacterium TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC NHA TRANG ❖ 51