Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý chi ngân sách nhà nước của huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:66

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề án "Quản lý chi ngân sách nhà nước của huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên" được hoàn thành với mục tiêu nhằm làm rõ một số cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn, cơ sở pháp lý được sử dụng trong xây dựng đề án quản lý chi NSNN của địa phương cấp huyện; Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý chi NSNN của huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên giai đoạn 2021-2023, từ đó chỉ ra thành công, hạn chế và đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý chi NSNN ở địa phương này đến năm 2030.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý chi ngân sách nhà nước của huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI NGUYỄN HỮU ĐỨC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA HUYỆN PHÙ CỪ, TỈNH HƯNG YÊN ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ Hà Nội, 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI NGUYỄN HỮU ĐỨC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA HUYỆN PHÙ CỪ, TỈNH HƯNG YÊN Ngành: Quản lý Kinh tế Mã số: 8310110 ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ Người hướng dẫn khoa học: TS. DƯƠNG HOÀNG ANH Hà Nội, 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam bản đề án “Quản lý chi ngân sách nhà nước của huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên” là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi, chưa từng được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Các số liệu và kết quả sử dụng trong đề án là hoàn toàn trung thực và có trích dẫn nguồn gốc rõ ràng. Hà Nội, ngày 3 tháng 12 năm 2024 TÁC GIẢ ĐỀ ÁN Nguyễn Hữu Đức
ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề án “Quản lý chi ngân sách nhà nước của huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên”, tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ, tạo điều kiện của tập thể lãnh đạo UBND huyện Phù Cừ, Ban Giám hiệu nhà trường, Viện đào tạo Sau đại học và các giảng viên Trường Đại học Thương mại. Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành về sự giúp đỡ này. Tôi xin cảm ơn TS. Dương Hoàng Anh đã hướng dẫn và chỉ bảo tôi tận tình trong quá trình thực hiện đề án này. Xin chân thành cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp đã luôn giúp đỡ, cung cấp cho tôi những tài liệu cần thiết. Cảm ơn gia đình luôn động viên, khích lệ, tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành đề án một cách tốt nhất Tôi xin chân thành cảm ơn. Học viên Nguyễn Hữu Đức
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT................................................................................... vi DANH MỤC BẢNG ................................................................................................vii DANH MỤC HÌNH ............................................................................................... viii TÓM TẮT NỘI DUNG ĐỀ ÁN .............................................................................. ix PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 1. Lý do lựa chọn chủ đề của đề án ..........................................................................1 2. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề án ..........................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................2 4. Quy trình và phương pháp nghiên cứu ...............................................................3 5. Kết cấu đề án .........................................................................................................4 PHẦN 1. CƠ SỞ XÂY DỰNG ĐỀ ÁN .................................................................... 5 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN............................................................................................... 5 1.1.1. Các khái niệm cơ bản ...................................................................................... 5 1.1.2. Nguyên tắc, nội dung và phân cấp quản lý chi ngân sách nhà nước của địa phương cấp huyện ............................................................................................... 7 1.1.3. Nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước của địa phương cấp huyện ................................................................................................................. 14 1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN ........................................................................................ 16 1.2.1. Kinh nghiệm quản lý chi ngân sách nhà nước của một số địa phương ... 16 1.2.2. Bài học rút ra cho huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên..................................... 19 1.3. CƠ SỞ PHÁP LÝ ............................................................................................. 19 PHẦN 2. NỘI DUNG ĐỀ ÁN ................................................................................. 21
iv 2.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HUYỆN PHÙ CỪ VÀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA HUYỆN PHÙ CỪ TỈNH HƯNG YÊN ..................... 21 2.1.1. Giới thiệu về huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên ............................................. 21 2.1.2. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của huyện Phù Cừ ................................... 23 2.1.3. Tình hình thu chi ngân sách nhà nước của huyện Phù Cừ ....................... 25 2.1.4. Phân tích nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước của huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên ............................................................................... 28 2.2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA HUYỆN PHÙ CỪ, TỈNH HƯNG YÊN ................................................................................ 32 2.2.1. Quản lý lập dự toán chi ngân sách nhà nước ............................................. 32 2.2.2. Quản lý phân bổ và giao dự toán .................................................................33 2.2.3. Quản lý thực hiện chi ngân sách nhà nước ................................................. 34 2.2.4. Quản lý quyết toán chi ngân sách nhà nước ............................................... 37 2.2.5. Thanh tra, kiểm tra ....................................................................................... 38 2.3. CÁC KẾT LUẬN QUA PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA HUYỆN PHÙ CỪ, TỈNH HƯNG YÊN ....... 40 2.3.1. Những thành công đạt được ......................................................................... 40 2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân ................................................................... 40 2.4. CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA HUYỆN PHÙ CỪ, TỈNH HƯNG YÊN .......................................... 43 2.4.1. Hoàn thiện lập dự toán chi ngân sách nhà nước ........................................ 43 2.4.2. Hoàn thiện quản lý thực hiện chi ngân sách nhà nước.............................. 44 2.4.3. Tăng cường thanh tra, kiểm tra................................................................... 45 2.4.4. Hoàn thiện về quyết toán .............................................................................. 46 PHẦN 3. CÁC ĐỀ XUẤT VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................... 48 3.1. ĐỀ XUẤT TỔ CHỨC THỰC HIỆN .............................................................. 48 3.1.1. Bối cảnh thực hiện đề án .............................................................................. 48
v 3.1.2. Phân công trách nhiệm thực hiện đề án ...................................................... 50 3.2. KIẾN NGHỊ VỀ ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP ................. 51 3.2.1. Kiến nghị với UBND tỉnh Hưng Yên ........................................................... 51 3.2.2. Kiến nghị với Bộ tài chính và các bộ ngành liên quan .............................. 52 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 53 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TT Từ viết tắt Diễn giải nghĩa 1 NSNN Ngân sách nhà nước 2 UBND Ủy ban nhân dân 3 KT-XH Kinh tế- xã hội
vii DANH MỤC BẢNG Số hiệu Tên bảng Trang 2.1 Thực hiện thu NSNN tại huyện Phù Cừ tỉnh Hưng Yên giai đoạn 26 2021-2023 2.2 Thực hiện chi NSNN tại huyện Phù Cừ tỉnh Hưng Yên giai đoạn 27 2021-2023 2.3 Tình hình cân đối ngân sách nhà nước của huyện Phù Cừ, tỉnh 28 Hưng Yên 2.4 Trình độ của đội ngũ cán bộ quản lý chi NSNN của huyện Phù 29 Cừ, tỉnh Hưng Yên 2.5 Tổng hợp dự toán chi NSNN tại huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên 33 giai đoạn 2021-2023 2.6 So sánh dự toán và thực hiện chi NSNN tại huyện Phù Cừ tỉnh 35 Hưng Yên giai đoạn 2021-2023 2.7 Tình hình thực hiện các dự án chi NSNN 36 2.8 Tình hình thực hiện quyết toán dự án tại huyện Phù Cừ, tỉnh 38 Hưng Yên 2.9 Tình hình thanh tra, kiểm tra chi NSNN tại huyện Phù Cừ giai 39 đoạn 2021-2023
viii DANH MỤC HÌNH Số hiệu Tên hình Trang 2.1 Bộ máy quản lý nhà nước của huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên 23 2.2 Bộ máy quản lý chi NSNN của huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên 24 2.3 Tỷ trọng nội dung chi NSNN tại các đơn vị của huyện Phù Cừ 36
ix TÓM TẮT NỘI DUNG ĐỀ ÁN Ngân sách nhà nước (NSNN) là công cụ hữu hiệu để nhà nước điều tiết kinh tế, ổn định thu nhập và đảm bảo công bằng xã hội. Hiện nay, theo quy định của Luật NSNN, Nhà nước giao cho các đơn vị sự nghiệp/địa phương thực hiện nghĩa vụ thu, chi ngân sách và quản lý chúng một cách hiệu quả. Tại huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên, NSNN đã góp phần vào việc đưa kinh tế, xã hội địa phương có những bước phát triển nhanh chóng. Tuy nhiên, trong giai đoạn 2021-2023, quản lý chi ngân sách của huyện vẫn còn những hạn chế như dự toán chưa bám sát thực tế, tình hình thực hiện chi không ổn định, giá trị hoàn thành dự toán dự toán thấp, một số nội dung quyết toán còn sai sót, số lượng vi phạm về chi NSNN có xu hướng tăng… Sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính, với dữ liệu thứ cấp thu thập tại bàn, đề án đã làm rõ hơn những hạn chế này. Trong bối cảnh phát triển của quốc gia và địa phương, tác giả đề án đề xuất 04 nhóm giải pháp hoàn thiện quản lý chi NSNN của huyện Phù Cừ, giai đoạn đến 2030, bao gồm: hoàn thiện lập dự toán chi, hoàn thiện tổ chức thực hiện chi, hoàn thiện quyết toán chi và tăng cường thanh kiểm tra. Các kiến nghị cũng được đề xuất với Bộ Tài chính và Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh Hưng Yên. Từ khóa: Ngân sách nhà nước, Quản lý chi ngân sách nhà nước, huyện Phù Cừ
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn chủ đề của đề án Ngân sách nhà nước (NSNN) là một thành phần trong hệ tài chính, một công cụ hữu hiệu mà các quốc gia sử dụng trong quá trình hoạt động giúp điều chỉnh kinh tế- xã hội (KT-XH) để định hướng phát triển sản xuất, điều tiết thị trường, bình ổn giá cả, nâng cao đời sống. NSNN đến từ nhiều nguồn khác nhau như phí, lệ phí, thuế đất… Hiện nay, nguồn NSNN được sử dụng cho những mục đích khác nhau. Để đảm bảo thu và chi NSNN hiệu quả, quản lý nhà nước về thu NSNN là cần thiết. Theo quy định hiện hành, Nhà nước giao cho các đơn vị sự nghiệp/địa phương thực hiện nghĩa vụ thu, chi ngân sách và quản lý NSNN được chia thành 2 mảng chính là quản lý thu NSNN và quản lý chi NSNN. NSNN cấp huyện là một cấp ngân sách có vai trò quan trọng trong hệ thống NSNN, nó quyết định đến kết quả hoạt động kinh tế chính trị của các đơn vị chính quyền địa phương. Do đó việc sử dụng NSNN phù hợp sẽ góp phần quan trọng cho việc phát triển kinh tế. Hiện nay, tại các địa phương cấp huyện, NSNN được sử dụng cho những mục đích khác nhau. Công tác quản lý chi NSNN được chú trọng để đảm bảo việc sử dụng NSNN tiết kiệm và hiệu quả. Tuy nhiên một số địa phương vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như sai sót hồ sơ, chi sai mục đích, vi phạm trong công tác quản lý… Để tăng cường quản lý, những năm qua, nhà nước đã ban hành nhiều văn bản pháp luật liên quan đến NSNN và quản lý chi NSNN. Trong đó, đáng kể nhất phải nói đến là Luật NSNN số 83/2015/QH13 năm 2015 và các văn bản hướng dẫn thi hành. Luật này thay thế cho Luật NSNN năm 2002, với nhiều bổ sung quan trọng. Việc áp dụng luật đến nay đã tạo bước ngoặt trong quản lý NSNN với hành lang pháp lý mới đầy đủ và đồng bộ hơn, phù hợp với thực tiễn, góp phần quan trọng vào tiến trình cải cách tài chính công theo hướng hiện đại. Được biết đến là một huyện có tiềm năng phát triển lớn ở tỉnh Hưng Yên, trong những năm qua tình hình KT-XH của huyện Phù Cừ ngày một phát triển. Điều này có được từ sự hỗ trợ rất lớn trong định hướng, chính sách và sự chỉ đạo của Ủy ban nhân dân (UBND) huyện. NSNN được huyện Phù Cừ sử dụng cho những mục đích khác nhau như xây dựng cơ sở hạ tầng, giao thông…Trong những năm qua, huyện luôn chú trọng đến công tác quản lý chi NSNN, điều này giúp cho địa phương sử dụng NSNN hiệu quả, thực hiện các mục tiêu đặt ra và nâng cao chất
2 lượng quản lý nhà nước nói chung. Tuy nhiên, bên cạnh những thành công đạt được, trong quản lý chi NSNN tại địa phương vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập như: dự toán chưa bám sát với thực tế, chi không ổn định, giá trị hoàn thành dự toán thấp, một số nội dung quyết toán vẫn còn sai sót, số lượng vi phạm chi NSNN có xu hướng tăng…. Điều này gây ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả của quản lý NSNN ở địa phương. Với mong muốn phân tích, tìm hiểu thực trạng quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Phù Cừ từ đó thấy được rõ hơn những khó khăn, hạn chế và nguyên nhân để tìm ra hướng giải quyết, học viên lựa chọn đề tài: “Quản lý chi ngân sách nhà nước của huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên” làm đề án tốt nghiệp. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề án - Mục tiêu Đề án được thực hiện nhằm đưa ra những giải pháp hoàn thiện quản lý chi NSNN của huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên tới năm 2030. - Nhiệm vụ Để thực hiện mục tiêu đã nêu, đề án xác định các nhiệm vụ sau: + Làm rõ một số cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn, cơ sở pháp lý được sử dụng trong xây dựng đề án quản lý chi NSNN của địa phương cấp huyện. + Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý chi NSNN của huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên giai đoạn 2021-2023, từ đó chỉ ra thành công, hạn chế và đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý chi NSNN ở địa phương này đến năm 2030. + Căn cứ vào bối cảnh thực tiễn, đưa ra kiến nghị tổ chức thực hiện đề án. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của đề án là những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý chi NSNN của huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên. - Phạm vi nghiên cứu: + Phạm vi nội dung: Đề án nghiên cứu quản lý chi NSNN của địa phương cấp huyện. Theo phân cấp quản lý chi NSNN của địa phương cấp huyện, đề án tập trung vào các nội dung: quản lý lập dự toán chi ngân sách; quản lý phân bổ và giao ngân sách; quản lý thực hiện chi ngân sách; quản lý quyết toán chi ngân sách; thanh tra và kiểm tra. Từ đó, vận dụng vào thực tế của huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên để phân tích, đánh giá thực trạng và đưa ra giải pháp hoàn thiện quản lý chi NSNN của huyện tới năm 2030.
3 + Phạm vi thời gian: Số liệu nghiên cứu thực trạng quản lý chi NSNN của huyện Phù Cừ tỉnh Hưng Yên trong giai đoạn 2021-2023; các kiến nghị, giải pháp áp dụng tới năm 2030. + Phạm vi không gian: Đề án được thực hiện trên địa bàn huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên. 4. Quy trình và phương pháp nghiên cứu 4.1. Quy trình nghiên cứu Đề án được thực hiện theo quy trình sau: Xác định vấn đề từ thực Xác định câu hỏi nghiên tiễn và lựa chọn tên đề tài cứu và lựa chọn phương đề án pháp nghiên cứu của đề án Xây dựng đề cương chi tiết Thu thập dữ liệu và xử lý Viết báo cáo đề án dữ liệu Nguồn: Tác giả đề xuất 4.2. Phương pháp nghiên cứu Đề án sử dụng phương pháp phân tích nghiên cứu định tính trong nghiên cứu, trong đó, các thông tin, dữ liệu được thu thập và xử lý bằng các phương pháp cụ thể Phương pháp thu thập dữ liệu: Dữ liệu được thu thập là dữ liệu thứ cấp và được thu thập từ 3 nguồn cơ bản: (1) bài nghiên cứu, sách, bài viết… tại Trung tâm thông tin thư viện Trường Đại học Thương mại và các cơ sở đào tạo khác; (2) Báo cáo tổng kết hoạt động của huyện Phù Cừ các năm 2021, 2022, 2023; (3) Báo cáo nội bộ khác. Phương pháp tổng hợp và phân tích dữ liệu - Tổng hợp dữ liệu: Dữ liệu sau khi thu thập sẽ được phân loại theo thời gian và tiêu chí khác nhau để phục vụ cho việc viết các nội dung trong đề án. - Phương pháp so sánh: Những dữ liệu sau khi được tổng hợp được học viên
4 sử dụng xây dựng các bảng, hình vẽ nhằm đánh giá các nội dung liên quan đến quản lý chi NSNN. Các dữ liệu trong bảng, hình vẽ có đầy đủ trong 3 năm liền kề, học viên sử dụng phương pháp so sánh tương đối để tính toán sự thay đổi của các chỉ tiêu giữa các năm. Từ đó thấy được xu hướng biến động của các chỉ tiêu tăng hay giảm để làm cơ sở đánh giá nội dung quản lý tại địa phương trong giai đoạn nghiên cứu đã thực sự tốt hay chưa. - Phân tích dữ liệu: Thông qua các dữ liệu tổng hợp, bảng biểu, hình vẽ cùng với hiểu biết của bản thân về các nội dung quản lý chi NSNN của địa phương cấp huyện học viên nhân định sự thay đổi của các chỉ tiêu là tốt hay chưa tốt và tìm ra nguyên nhân của những thay đổi đó. Việc phân tích dữ liệu bám sát kết quả tổng hợp và định hướng phát triển của địa phương. 5. Kết cấu đề án Ngoài phần tóm lược nội dung đề án, phần mở đầu, kết luận, danh mục từ viết tắt, danh mục bảng/hình vẽ, danh mục tài liệu tham khảo, đề án được kết cấu 3 phần; cụ thể: Phần 1. Cơ sở xây dựng đề án Phần 2. Nội dung đề án Phần 3. Các đề xuất và kiến nghị
5 PHẦN 1. CƠ SỞ XÂY DỰNG ĐỀ ÁN 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1.1. Các khái niệm cơ bản 1.1.1.1. Ngân sách nhà nước NSNN là thuật ngữ được sử dụng rộng rãi trong đời sống kinh tế, xã hội của mọi quốc gia. Sự ra đời của NSNN gắn liền với quá trình hình thành nhà nước và phát triển kinh tế hàng hóa - tiền tệ. Đây là một công cụ tài chính hữu hiệu được nhà nước sử dụng góp phần kích thích tăng trưởng kinh tế, điều tiết giá cả thị trường, chống lạm phát và chú trọng thu nhập dân cư thực hiện công bằng xã hội. Hiện nay có rất nhiều quan niệm khác nhau về NSNN. NSNN được hiểu: - Là bản dự trù thu chi tài chính của nhà nước trong một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm. Quan niệm này đúng về mặt hình thức, đã mô tả mặt thực thể vật chất của NSNN; tuy nhiên chưa thể hiện được vị trí của NSNN. - Là quỹ tiền tệ tập trung của nhà nước, là kế hoạch tài chính cơ bản của nhà nước. Quan niệm này đã mô tả mặt cụ thể, mặt vật chất của NSNN đồng thời thể hiện vị trí của NSNN so với các quỹ tiền tệ khác. Tuy nhiên, quan này này cũng chưa thể hiện được nội dung kinh tế xã hội của NSNN. - là những quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình nhà nước huy động và sử dụng các nguồn tài chính khác nhau. Quan điểm này đã nêu bật được ngân sách chứa đựng các quan hệ kinh tế, tuy nhiên lại không nói lên được thực thể vật chất NSNN là gì. Luật NSNN 2015, tại Khoản 14 Điều 4 định nghĩa: “NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước”. Dương Đăng Chinh (2009) trong giáo trình Quản lý tài chính công cho rằng “NSNN là phạm trù kinh tế và là phạm trù lịch sử. NSNN phản ảnh các quan hệ kinh tế phát sinh gắn liền với quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước khi Nhà nước tham gia phân phối các nguồn tài chính quốc gia nhằm thực hiện các chức năng của Nhà nước trên cơ sở luật định”. Theo Tào Hữu Phùng và Nguyễn Công Nghiệp (2006), “NSNN là dự toán (kế
6 hoạch) thu – chi bằng tiền của Nhà nước trong một khoảng thời gian nhất định (phổ biến là một năm)”. Từ những khái niệm trên, trong đề án, khái niệm NSNN được hiểu là bản dự toán thu - chi tài chính tổng hợp của Nhà nước, phản ánh các quan hệ kinh tế phát sinh gắn liền với quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng các quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước nhằm thực hiện các chức năng của Nhà nước trên cơ sở luật định. 1.1.1.2. Chi ngân sách nhà nước Theo Bùi Tiến Hanh (2018), chi NSNN là việc nhà nước phân phối và sử dụng quỹ NSNN nhằm bảo đảm điều kiện vật chất để duy trì sự hoạt động và thực hiện các chức năng đáp ứng nhu cầu đời sống KT-XH dựa trên các nguyên tắc nhất định. Chi NSNN có những đặc điểm chính sau: - Chi NSNN gắn liền với nhiệm vụ phát triển KT-XH, chính trị của quốc gia. Nhà nước sử dụng NSNN cho những mục đích khác nhau như xây dựng cơ sở hạ tầng, giao thông, bệnh viện, trường học, phục vụ nghiên cứu…nhằm đảm bảo lợi ích chung của cộng đồng trên lãnh thổ quốc gia đó. - NSNN là công cụ quản lý nhà nước do đó việc chi NSNN sẽ gắn với quyền lực của nhà nước. Theo đó, quốc hội sẽ quyết định đến nội dung, quy mô, cơ cấu và phân bổ việc chi NSNN cho những mục tiêu mà nhà nước đặt ra. - Chi NSNN thường được xem xét trên tầm vĩ mô và mang lại hiệu quả toàn diện về mọi mặt từ kinh tế, chính trị, văn hóa, giáo dục…của một quốc gia. - Các khoản chi NSNN mang tính không hoàn trả hay không hoàn trả trực tiếp. Hằng năm, nhà nước sẽ tiến hành lập dự toán chi NSNN dựa trên số thu NSNN. Số NSNN được sử dụng cho lợi ích công cộng, trong trường hợp người dân có những vấn đề khó khăn ví dụ như ảnh hưởng từ đại dịch covid 19, nhà nước sẽ sử dụng NSNN để từ thiện, hỗ trợ, bao gồm cả những người đã tham gia vào nghĩa vụ đóng thuế. 1.1.1.3. Quản lý chi ngân sách nhà nước Quản lý chi NSNN là quá trình thực hiện một cách có hệ thống các biện pháp phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung nhằm phục vụ chi tiêu cho bộ máy và thực hiện các chức năng của nhà nước. Trong quá trình quản lý NSNN, chủ thể quản lý chính là nhà nước. Theo đó nhà nước sẽ tiến hành phân công, phân cấp nhiệm vụ cho những đối tượng trong bộ máy tổ chức để sử dụng quỹ ngân sách với những mục đích khác nhau dựa trên nội dung hoạt động. Những đối tượng này bao gồm cục, bộ, ban, ngành, địa phương… Khách thể quản lý chi NSNN là toàn bộ quá trình phân phối và sử dụng quỹ
7 NSNN bao gồm toàn bộ các nội dung trong quy trình NSNN và các mối quan hệ giữa các bộ phận trong quy trình NSNN. Quá trình quản lý chi NSNN chính là sự liên kết hữu cơ giữa Nhà nước và các đối tượng quản lý và đối tượng chịu tác động là toàn bộ các khoản chi của NSNN. Mục tiêu của quản lý chi NSNN hướng đến là: - Đảm bảo việc sử dụng vốn NSNN đúng với mục đích đề ra. Mỗi phần ngân sách được phân bổ cho những mục đích phát triển đất nước khác nhau phù thuộc vào quy mô, lĩnh vực và thời gian…Thông qua công tác quản lý, nhà nước đảm bảo tính chính xác về nội dung từ đó hạn chế những nhầm lẫn trong quá trình sử dụng ngân sách. - Nâng cao hiệu quả sử dụng các khoản chi NSNN: Theo đó việc quản lý chi NSNN phải đảm bảo tiết kiệm, phù hợp và sát với kế hoạch đặt ra. Đồng thời đảm bảo việc sử dụng ngân sách mang lại lợi ích mà cộng đồng mong muốn. - Hạn chế rủi ro trong quá trình chi NSNN và nâng cao ý thức của các cán bộ quản lý. Việc chi NSNN sẽ không tránh khỏi những sai sót xuất phát từ nguyên nhân chủ quan và khách quan. Nhà nước thông qua thanh, kiểm tra sẽ phát hiện và xử lý những sai phạm từ đó tạo ra tính răn đe và ý thức chấp hành kỷ luật cho các cán bộ quản lý nhà nước. 1.1.2. Nguyên tắc, nội dung và phân cấp quản lý chi ngân sách nhà nước của địa phương cấp huyện 1.1.2.1. Nguyên tắc quản lý chi ngân sách nhà nước của địa phương cấp huyện Quản lý chi NSNN có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của địa phương. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, cần tuân thủ các nguyên tắc sau: - Tập trung, thống nhất: Mọi hoạt động phát triển KT-XH được thực hiện dưới sự quản lý của Đảng và nhà nước. Nguyên tắc này thể hiện rõ vai trò của nhà nước và đảm bảo quá trình thực hiện bám sát mục tiêu phát triển của quốc gia. Nhà nước sẽ ban hành các chính sách, pháp luật về chi NSNN dựa trên tình hình kinh tế, chính trị…và mỗi đơn vị thực hiện đều dựa quy định mà nhà nước ban hành. - Đầy đủ, toàn vẹn và có tính kỷ luật chặt chẽ: nguyên tắc này góp phần hạn chế những sai sót và gia tăng trách nhiệm của đối tượng tham gia quản lý. Công tác quản lý đảm bảo thực hiện đầy đủ các nội dung, yêu cầu hồ sơ liên quan đồng thời quy định rõ nhiệm vụ cho từng nội dung, cán bộ cụ thể trong quá trình thực hiện. - Tính có thể dự báo được: Chi NSNN là việc sử dụng nguồn vốn của quốc gia, do đó cần có tính dự báo để đảm bảo việc sử dụng phù hợp và tính hiệu quả
8 trong việc chuẩn bị nguồn ngân sách. Hằng năm dựa trên kết quả thu NSNN và tình hình KT-XH và nhu cầu của từng đơn vị, nhà nước sẽ xây dựng dự toán về số chi NSNN làm căn cứ cho các đơn vị sự nghiệp thực hiện. - Thông tin, công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình: nguyên tắc này đảm bảo chi NSNN đúng mục đích, nôi dung mà cơ quan nhà nước đặt ra. Trong quá trình thực hiện, các nội dung quản lý phải công khai được số lượng, nội dung… mà nhà nước yêu cầu, đồng thời giải trình những sai sót hoặc chênh lệch về số liệu khi báo cáo với cơ quan nhà nước. - Bảo đảm cân đối, ổn định tài chính, ngân sách: NSNN là công cụ tài chính của quốc gia, nguyên tắc này đảm bảo việc sử dụng chi tiết kiệm, hiệu quả và phù hợp. Việc thu chi NSNN ở các đơn vị sự nghiệp phải đảm bảo tính hợp lý và đúng theo quy trình, hồ sơ mà nhà nước quy định. - Nguyên tắc rõ ràng, trung thực và chính xác: Hạn chế sai sót liên quan đến hồ sơ hay thất thu NSNN từ đó ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng NSNN của đơn vị. Trong quá trình thực hiện chi NSNN cần đảm bảo đúng giá trị thực tế sử dụng và ghi trên sổ sách. Quá trình quản lý đảm bảo 1.1.2.2. Phân cấp quản lý chi ngân sách nhà nước của địa phương cấp huyện Phân cấp quản lý là sự chuyển giao thẩm quyền từ cấp trên xuống cấp dưới nhằm đạt được một cách có hiệu quả mục tiêu chung của hoạt động quản lý hành chính nhà nước. Theo khoản 16 điều 4 Luật NSNN số 83/QH13 năm 2015, phân cấp quản lý ngân sách là việc xác định phạm vi, trách nhiệm và quyền hạn của chính quyền các cấp, các đơn vị dự toán ngân sách trong việc quản lý NSNN phù hợp với phân cấp quản lý KT-XH. Phân cấp quản lý chi NSNN của địa phương cấp huyện là quá trình nhà nước giao nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm nhất định cho chính quyền địa phương cấp huyện trong hoạt động quản lý chi NSNN như thẩm quyền ban hành các chế độ, chính sách; phân cấp về nguồn thu và nhiệm vụ chi; trách nhiệm của các cấp trong chu trình chi NSNN. Trong quá trình thực hiện, chính quyền địa phương phải thực hiện đúng theo quy định của cơ quan trung ương về các quy trình, chính sách… Nội dung của phân cấp quản lý NSNN gồm 5 vấn đề chính: Phân chia nguồn thu giữa các cấp ngân sách; Giao nhiệm vụ chi cho các cấp; Các khoản bổ sung từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dưới; Vay nợ của chính quyền địa phương; Vấn đề trao quyền tự chủ cho các đơn vị sử dụng vốn NSNN. Ở Việt Nam, quản lý chi NSNN được phân cấp bao gồm cấp trung ương và
9 địa phương. Ở mỗi cấp sẽ có những chủ thể tham gia và thực hiện những nội dung quản lý khác nhau. Mục tiêu cốt lõi của phân cấp quản lý NSNN là nhằm đảm bảo các nguồn lực tài chính quốc gia được huy động và phân phối sử dụng một cách hiệu quả nhất, đồng thời, đảm bảo tính chủ động, sáng tạo trong hoạt động khai thác, sử dụng vốn NSNN, sự hài hòa về quyền lực trong quản lý KT-XH và quản lý ngân sách của các cấp chính quyền. Hằng năm, dựa vào tình hình hoạt động và nhu cầu sử dụng NSNN, nhà nước sẽ phân bổ vốn NSNN từ trung ương tới địa phương. Cơ quan quản lý cấp địa phương bao gồm UBND, Hội đồng nhân dân, phòng tài chính- kế hoạch, kho bạc nhà nước sẽ tiến hành kiểm soát nguồn vốn được giao, thực hiện chi NSNN đúng mục đích và định hướng, đồng thời báo cáo tình hình thực hiện cho cơ quan cấp trên. Từ đó góp phần kiểm soát nguồn chi NSNN hiệu quả và thống nhất từ trung ương. 1.1.2.3. Nội dung và tiêu chí đánh giá quản lý chi ngân sách nhà nước của địa phương cấp huyện a. Nội dung quản lý chi ngân sách nhà nước của địa phương cấp huyện Thứ nhất, quản lý lập dự toán chi NSNN Lập dự toán chi NSNN là việc tính toán giá trị NSNN sử dụng cho mục đích phát triển KT-XH của địa phương trong năm. Việc lập dự toán chi NSNN giúp cho địa phương có kế hoạch về số NSNN sử dụng và làm căn cứ đánh giá hiệu quả thực hiện chi NSNN trong năm. - Căn cứ lập dự toán chi NSNN bao gồm: + Định hướng phát triển KT-XH của địa phương trong năm thực hiện và những năm tiếp theo. + Hiệu quả thực hiện dự toán chi NSNN của năm trước + Tình hình thực hiện thu, chi NSNN các năm trước + Chính sách, chế độ, tiêu chuẩn cụ thể của nhà nước về chi ngân sách Hằng năm, các địa phương cấp huyện sẽ tiến hành lập dự toán chi NSNN. Việc thực hiện dự toán sẽ do bộ phận tài chính- kế hoạch huyện đảm nhận. Sau đó trình lên UBND và HDND để xem xét và gửi tới cấp trên. Trong dự toán chi NSNN sẽ các chỉ tiêu về nội dung chi, số tiền…mà địa phương sử dụng trong năm. Tùy thuộc vào nhu cầu phát triển của từng địa phương mà số liệu của những chỉ tiêu sẽ có sự khác biệt. Trong quá trình thực hiện chi NSNN, dự toán chi có thể điều chỉnh khi có những thay đổi ảnh hưởng tuy nhiên việc điều chỉnh phải được phê duyệt của cấp trên và có thuyết minh phù hợp. Đây là công việc có vai trò vô cùng quan trọng