Đề tài độc lập cấp Nhà nước: Nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật tổng hợp để phát triển cây ăn quả ôn đới (mận, hồng, đào) chất lượng cao ở các tỉnh miền núi phía Bắc

Chia sẻ: Lê Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:197

Thêm vào BST

Báo xấu

98
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài nhằm xác định được các biện pháp kỹ thuật tổng hợp nhằm nâng cao năng suất, chất lượng và phát triển cây ăn quả ôn đới tại các tỉnh miền núi phía Bắc.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài độc lập cấp Nhà nước: Nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật tổng hợp để phát triển cây ăn quả ôn đới (mận, hồng, đào) chất lượng cao ở các tỉnh miền núi phía Bắc

Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖn khoa häc n«ng nghiÖp viÖt nam B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi ®éc lËp cÊp nhµ n−íc Nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p kü thuËt tæng hîp ®Ó ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ «n ®íi (mËn, hång, ®µo) chÊt l−îng cao ë c¸c tØnh miÒn nói phÝa b¾c (2004-2006) Chñ nhiÖm ®Ò tµi: ts. lª ®øc kh¸nh 6758 18/3/2008 hµ néi - 2007
danh s¸ch t¸c gi¶ cña ®Ò tµi KH& CN cÊp nhµ n−íc (Danh s¸ch c¸ nh©n ®ãng gãp chñ yÕu cho ®Ò tµi) 1.Tªn ®Ò tµi: Nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p kü thuËt tæng hîp ®Ó ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ «n ®íi (mËn, hång, ®µo) chÊt l−îng cao ë c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c. M· sè: §T§L - 2004/09 2. Thuéc ch−¬ng tr×nh: §Ò tµi §éc lËp cÊp Nhµ n−íc 3. Thêi gian thùc hiÖn: 36 th¸ng tõ 1/2004 - 12/2006 4. C¬ quan chñ tr×: ViÖn B¶o vÖ thùc vËt 5. C¬ quan chñ qu¶n: Bé N«ng nghiÖp & Ph¸t triÓn N«ng th«n 6. Danh s¸ch t¸c gi¶: STT Häc hµm, häc vÞ, Hä vµ tªn Ch÷ ký 1 TS. Lª §øc Kh¸nh 2 GS.TSKH. Hµ Minh Trung 3 TS. §Æng Vò ThÞ Thanh 4 TS. §ç §×nh Ca 5 TS. Chu Do·n Thµnh 6 ThS. §µo §¨ng Tùu 7 ThS. NguyÔn ThÞ Thanh HiÒn 8 ThS. Hoµng Phó ThÞnh 9 ThS. Vò ViÖt H−ng 10 CN. TrÇn Thanh Toµn 11 KS. Phan Minh Th«ng 12 KS. Vò V¨n Thanh 13 KS. Vò ThÞ Thuú Trang 14 KS. Vò Duy HiÖn 15 KS. TrÇn Duy Long 16 KS. NguyÔn Huy Ch−¬ng 17 KS. Mai V¨n Qu©n 18 KTV. §Æng §×nh Th¾ng Thñ tr−ëng c¬ quan chñ tr× ®Ò tµi
danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t trong b¸o c¸o C¡Q C©y ¨n qu¶ CU §¬n vÞ l¹nh (Chilling Units) ACIAR Trung t©m nghiªn cøu N«ng nghiÖp Quèc tÕ óc CT C«ng thøc thÝ nghiÖm §CS1 §µo chÝn sím sè 1 (Earlygrande) MC1 Hång gißn Méc Ch©u sè 1 PCA Nhãm hång ch¸t PCNA Nhãm hång kh«ng ch¸t, mµu s¾c thÞt qu¶ kh«ng biÕn ®æi khi thô phÊn PVNA Nhãm hång kh«ng ch¸t, mµu s¾c thÞt qu¶ biÕn biÕn ®æi khi thô phÊn QT Quy tr×nh NAA Naptan acetic axÝt ThiO Thio Ure VBVTV ViÖn B¶o vÖ thùc vËt VNCRQ ViÖn nghiªn cøu Rau qu¶ TB Trung b×nh R1 Thu qu¶ vµo ngµy thø 85 kÓ tõ khi ra hoa R2 Thu qu¶ vµo ngµy thø 92 kÓ tõ khi ra hoa R3 Thu qu¶ vµo ngµy thø 99 kÓ tõ khi ra hoa TSS, Brix ChÊt kh« hoµ tan tæng sè
Môc lôc STT Néi dung Trang 1 I. §Æt vÊn ®Ò 1 2 II. Môc tiªu cña ®Ò tµi 2 3 III. t×nh h×nh nghiªn cøu ë trong vµ ngoµi 2 n−íc 4 1. Nh÷ng nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc vÒ mËn, ®µo. 2 5 1.1. Nh÷ng nghiªn cøu ë n−íc n−íc ngoµi. 3 6 1.2. Nh÷ng nghiªn cøu ë trong n−íc. 12 7 2. Nh÷ng nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc vÒ hång. 17 8 2.1. Nguån gèc vµ ph©n bè. 18 9 2.2. T×nh h×nh s¶n xuÊt. 19 10 2.3. Gièng vµ ph©n lo¹i gièng. 20 11 2.4. Nghiªn cøu vÒ kü thuËt nh©n gièng hång. 23 12 2.5. Nh÷ng nghiªn cøu vÒ kü thuËt th©m canh. 25 13 IV. §Þa ®iÓm , Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn 30 cøu 14 1. §Þa ®iÓm nghiªn cøu. 15 2. Néi dung nghiªn cøu. 30 16 2.1. §iÒu tra thùc tr¹ng s¶n xuÊt mËn, hång, ®µo t¹i 7 tØnh phÝa 30 B¾c. 17 2.2. §iÒu tra thÞ tr−êng tiªu thô t¹i mét sè thµnh phè lín. 30 18 2.3. X¸c ®Þnh sè ®¬n vÞ l¹nh CU cho 7 tØnh miÒn nói phÝa B¾c 30 (B¾c K¹n, Cao B»ng, Lµo Cai, Hµ Giang, S¬n La, Lai Ch©u, §iÖn Biªn). 19 2.4. Nghiªn cøu tæng quan vÒ gièng mËn, hång, ®µo vµ lùa chän 30
c¸c bé gièng cã yªu cÇu ®¬n vÞ l¹nh (CU) thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c. 20 2.5. Nghiªn cøu kü thuËt nh©n gièng, gèc ghÐp, nguyªn liÖu ®ãng 30 bÇu, tói bÇu. Thö nghiÖm quy tr×nh nh©n gièng. 21 2.6. Nghiªn cøu kü thuËt bãn ph©n cho mËn, hång, ®µo. 30 22 2.7. Nghiªn cøu kü thuËt ®èn tØa, tØa qu¶ cho mËn, hång, ®µo. 30 23 2.8. Nghiªn cøu biÖn ph¸p qu¶n lý n−íc cho mËn, hång, ®µo. 30 24 2.9. Nghiªn cøu kü thuËt sö dông chÊt ®iÒu hoµ sinh tr−ëng ph¸ vì 30 ngñ nghØ. 25 2.10. §iÒu tra thµnh phÇn s©u bÖnh h¹i chÝnh vµ biÖn ph¸p phßng 30 trõ ®èi t−îng nguy hiÓm. 26 2.11.ThÝ nghiÖm thu ho¹ch, ph©n lo¹i qu¶, ®ãng gãi, b¶o qu¶n, tiÕp 31 thÞ. 27 2.12. TËp huÊn cho n«ng d©n. 31 28 2.13.X©y dùng m« h×nh tr×nh diÔn s¶n xuÊt mËn, hång, ®µo chÊt 31 l−îng cao. 29 3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu. 31 30 3.1. §iÒu tra thùc tr¹ng s¶n xuÊt mËn, hång, ®µo vµ thÞ tr−êng tiªu 31 thô mËn, hång, ®µo t¹i mét sè thµnh phè lín. 31 3.2. X¸c ®Þnh sè ®¬n vÞ l¹nh CU cho 7 tØnh miÒn nói phÝa B¾c. 31 32 3.3. Nghiªn cøu tæng quan vÒ gièng mËn, hång, ®µo vµ lùa chän 31 c¸c bé gièng cã yªu cÇu ®¬n vÞ l¹nh (CU) thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c. 33 3.4. Nghiªn cøu kü thuËt nh©n gièng mËn, hång ,®µo. 31 34 3.5. Nghiªn cøu kü thuËt bãn ph©n cho mËn, hång, ®µo. 33 35 3.6. Nghiªn cøu kü thuËt ®èn tØa, tØa qu¶, cho mËn, hång, ®µo. 35 36 3.7. Nghiªn cøu biÖn ph¸p qu¶n lý n−íc cho mËn, hång, ®µo. 36 37 3.8. Nghiªn cøu kü thuËt sö dông chÊt ®iÒu hoµ sinh tr−ëng ph¸ vì 37 ngñ nghØ.
38 3.9. §iÒu tra thµnh phÇn s©u bÖnh h¹i chÝnh vµ biÖn ph¸p phßng 37 trõ ®èi t−îng nguy hiÓm. 39 3.10. ThÝ nghiÖm thu ho¹ch, ph©n lo¹i qu¶, ®ãng gãi, b¶o qu¶n. 38 40 3.11. TËp huÊn cho n«ng d©n. 39 41 3.12. X©y dùng m« h×nh tr×nh diÔn s¶n xuÊt mËn, hång, ®µo chÊt 39 l−îng cao. 42 V. KÕt qu¶ nghiªn cøu. 39 43 1. Thùc tr¹ng s¶n xuÊt mËn, hång, ®µo t¹i 7 tØnh miÒn nói 39 phÝa B¾c vµ thÞ tr−êng tiªu thô. 44 1.1. Tµi nguyªn thiªn nhiªn 39 45 1.2. Thùc tr¹ng s¶n xuÊt C¡Q «n ®íi ë 7 tØnh miÒn nói phÝa B¾c 40 46 2. ThÞ tr−êng tiªu thô mËn, hång, ®µo t¹i mét sè thµnh phè 45 lín vµ b¶o chÕ biÕn. 47 2.1. ThÞ tr−êng tiªu thô 45 48 2.2. B¶o qu¶n chÕ biÕn mËn Tam hoa 47 49 3. X¸c ®Þnh sè ®¬n vÞ l¹nh CU cho 7 tØnh miÒn nói phÝa B¾c. 49 50 3.1. ¶nh h−ëng cña vÞ trÝ ®Þa lý vµ ®é cao ®Õn kh¶ n¨ng tÝch luü 49 ®¬n vÞ l¹nh CU ë c¸c vïng kh¸c nhau. 51 3.2. §¬n vÞ l¹nh CU tÝnh trung b×nh nhiÒu n¨m cña mét sè ®Þa 50 ph−¬ng t¹i mét sè tØnh miÒn nói phÝa B¾c. 52 3.3. Sù biÕn ®éng ®¬n vÞ l¹nh CU t¹i mét sè tiÓu vïng ë c¸c tØnh 52 miÒn nói phÝa B¾c. 53 4. KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ gièng mËn, hång, ®µo vµ øng dông 53 ®¬n vÞ l¹nh CU cho bè trÝ c¬ cÊu bé gièng C¡Q «n ®íi r¶i vô thu ho¹ch. 54 4.1. Thµnh phÇn gièng mËn, hång, ®µo. 53 55 4.2. Bè trÝ c¬ cÊu bé gièng C¡Q «n ®íi r¶i vô thu ho¹ch trªn c¬ së 58 ®¬n vÞ l¹nh CU.
56 5. Nghiªn cøu hoµn thiÖn quy tr×nh nh©n gièng mËn, hång, 60 ®µo nhËp néi. 57 5.1. KÕt qu¶ nghiªn cøu nh©n gièng ®µo chÝn sím. 60 58 5.2. KÕt qu¶ nghiªn cøu nh©n gièng mËn chÝn muén. 64 59 5.3. KÕt qu¶ nghiªn cøu nh©n gièng hång gißn. 65 60 6. KÕt qu¶ nghiªn cøu kü thuËt th©m canh ®µo chÝn sím. 73 61 6.1. Kü thuËt bãn ph©n cho ®µo chÝn sím. 73 62 6.2. Kü thuËt ®èn cµnh, tØa qu¶ cho ®µo chÝn sím. 80 63 6.3. BiÖn ph¸p qu¶n lý Èm ®é ®Êt cho ®µo chÝn sím 85 64 6.4. Thµnh phÇn s©u bÖnh h¹i chÝnh vµ biÖn ph¸p phßng trõ ®èi 87 t−îng nguy hiÓm 65 7. KÕt qu¶ nghiªn cøu biÖn ph¸p kü thuËt th©m canh mËn chÝn 90 muén 66 7.1. Kü thuËt bãn ph©n cho mËn chÝn muén. 90 67 7.2. Kü thuËt ®èn cµnh, tØa qu¶ cho mËn chÝn muén. 93 68 7.3. BiÖn ph¸p qu¶n lý Èm ®é ®Êt cho mËn chÝn muén. 94 69 7.4. Thµnh phÇn s©u bÖnh h¹i chÝnh 95 70 8. KÕt qu¶ nghiªn cøu biÖn ph¸p kü thuËt th©m canh hång gißn 97 71 8.1. Kü thuËt bãn ph©n cho hång gißn. 97 72 8.2. Kü thuËt ®èn cµnh, tØa qu¶ cho hång gißn. 101 77 8.3. BiÖn ph¸p qu¶n lý Èm ®é ®Êt cho hång gißn. 103 78 8.4. Thµnh phÇn s©u bÖnh h¹i chÝnh 105 79 9. Nghiªn cøu kü thuËt sö dông chÊt ®iÒu hoµ sinh tr−ëng ph¸ 106 vì ngñ nghØ. 80 10. ThÝ nghiÖm thu ho¹ch, ph©n lo¹i qu¶, ®ãng gãi, b¶o qu¶n. 106 81 10.1. Thu ho¹ch, ph©n lo¹i qu¶, ®ãng gãi, b¶o qu¶n ®µo chÝn sím. 106 82 10.2. Thu ho¹ch, ph©n lo¹i qu¶, ®ãng gãi, b¶o qu¶n mËn chÝn 114 muén
83 10.3. Thu ho¹ch, ph©n lo¹i qu¶, ®ãng gãi, b¶o qu¶n hång 115 Fuyu 84 11. ChuyÓn giao tiÕn bé kü thuËt vµo s¶n xuÊt. 116 85 12. X©y dùng m« h×nh tr×nh diÔn s¶n xuÊt mËn, hång, ®µo 118 chÊt l−îng cao. 86 12.1.X©y dùng m« h×nh th©m canh ®µo, ®µo nh½n chÝn sím. 118 87 12.2. X©y dùng m« h×nh th©m canh mËn chÝn muén. 123 88 12.3. X©y dùng m« h×nh th©m canh hång gißn. 127 89 13. KÕt qu¶ c«ng nhËn gièng. 131 90 VI. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ. 132 91 1. KÕt luËn. 132 92 2. KiÕn nghÞ. 138 93 VII. Mét sè h×nh ¶nh ho¹t ®éng cña ®Ò tµi. 140 94 Tµi liÖu tham kh¶o. 145 95 1. Tµi liÖu trong n−íc 145 96 2. Tµi liÖu n−íc ngoµi 146
I. §Æt vÊn ®Ò C©y ¨n qu¶ chiÕm mét vÞ trÝ quan träng trong ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt cã ý nghÜa ®èi víi mét sè tØnh miÒn nói phÝa B¾c, n¬i cã nhiÒu tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, mïa ®«ng kh¸ l¹nh, mïa hÌ m¸t nh− Méc Ch©u- S¬n La, M−êng Ph¨ng, S×n Hå- Lai Ch©u, Sapa, B¾c Hµ, M−êng Kh−¬ng- Lµo Cai, Mï C¨ng Ch¶i -Yªn B¸i, §ång V¨n - Hµ Giang, MÉu S¬n - L¹ng S¬n... mét thêi næi tiÕng lµ vïng trång c©y thuèc phiÖn. T¹i ®©y cã lîi thÕ ®Ó ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ (C¡Q) «n ®íi víi nhiÒu chñng lo¹i nh−: mËn, m¬, hång, ®µo, lª... víi yªu cÇu ®¬n vÞ l¹nh CU kh¸c nhau mµ phÇn lín c¸c tØnh kh¸c trong n−íc, thËm chÝ kÓ c¶ c¸c n−íc trong khèi ASEAN kh«ng cã, hoÆc chØ trång ë møc rÊt h¹n chÕ nh− ë Th¸i Lan, Indonesia. Nh÷ng chñng lo¹i C¡Q nµy ®· ®−îc ng−êi d©n trong vïng trång tõ l©u ®êi, ®· tõng cã nh÷ng s¶n phÈm næi tiÕng nh− ®µo Sapa, mËn B¾c Hµ, Méc Ch©u... ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ t−¬ng ®èi cao. Tuy nhiªn, ng−êi d©n ë ®©y chØ trång c©y theo kinh nghiÖm, mang tÝnh tù ph¸t mµ ch−a cã c¬ së khoa häc nªn cßn nhiÒu tån t¹i bøc xóc: - Bé gièng c©y ¨n qu¶ mËn, hång, ®µo chñ yÕu lµ gièng ®Þa ph−¬ng, gi¸ trÞ kinh tÕ thÊp vµ ®ang bÞ tho¸i ho¸ m¹nh. - Ch−a x¸c ®Þnh ®−îc ®¬n vÞ l¹nh CU cho tõng vïng s¶n xuÊt, lµm c¬ së cho viÖc nhËp gièng míi. NhiÒu gièng nhËp néi trång ë vïng kh«ng ®ñ ®é l¹nh nªn kh«ng cã hiÖu qu¶, g©y l·ng phÝ. - Ch−a bè trÝ s¶n xuÊt theo c¬ cÊu mïa vô thu ho¹ch cho mçi vïng s¶n xuÊt, c¸c vïng cã tiÒm n¨ng lín ph¸t triÓn C¡Q «n ®íi nh− Méc Ch©u - S¬n La, B¾c Hµ - Lµo Cai, hµng ngµn ha chØ trång duy nhÊt 1 gièng mËn Tam hoa, thêi gian thu ho¹ch ng¾n (trong vßng mét th¸ng) nªn khã kh¨n trong tiªu thô, nhÊt lµ mËn chñ yÕu phôc vô ¨n t−¬i, rÊt khã chÕ biÕn. - Ch−a cã mét quy tr×nh s¶n xuÊt thÝch hîp phæ biÕn cho ng−êi d©n: Ng−êi d©n ph¸t triÓn C¡Q «n ®íi theo h−íng tù ph¸t, chØ chó träng më réng diÖn tÝch trång vµ ®îi ngµy thu ho¹ch, kh«ng quy ho¹ch thiÕt kÕ, kh«ng hoÆc ch¨m sãc v−ên qu¶ kÐm, kh«ng ®èn tØa ®Ó c©y ra hoa ®Ëu qu¶ trªn cµnh giµ cçi, kh«ng phßng trõ s©u bÖnh... KÕt qu¶ lµ c¸c v−ên c©y nhanh giµ cçi, n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng qu¶ còng gi¶m m¹nh, s¶n phÈm khã tiªu thô. - Ch−a cã nh÷ng khuyÕn c¸o vÒ thêi ®iÓm thu ho¹ch thÝch hîp, ph©n lo¹i s¶n phÈm, bao b× ®ãng gãi, b¶o qu¶n... c«ng t¸c tiÕp thÞ vµ t×m kiÕm thÞ tr−êng tiªu thô kÐm. 1
Tr−íc thùc tr¹ng s¶n xuÊt mËn, hång, ®µo ë c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c, tõ n¨m 1996 –1999 Bé N«ng NghiÖp & PTNT giao cho ViÖn B¶o vÖ thùc vËt thùc hiÖn dù ¸n hîp t¸c víi Trung t©m CIRAD-FLHOR, Tr−êng Cao ®¼ng N«ng nghiÖp Montauban - Céng hoµ Ph¸p, kh¶o nghiÖm tËp ®oµn gièng C¡Q «n ®íi nhËp néi gåm 3 gièng mËn, 9 gièng ®µo, 2 gièng Kiwi t¹i Sapa – Lµo Cai, Méc Ch©u - S¬n La. Tõ th¸ng 6/2001 - 6/2004 ViÖn ®· hîp t¸c víi Trung t©m N«ng NghiÖp Quèc tÕ óc (ACIAR) thùc hiÖn dù ¸n “Ph¸t triªn C¡Q «n ®íi cã yªu cÇu thÊp vÒ ®é l¹nh thÝch hîp víi óc, Th¸i Lan, Lµo vµ ViÖt Nam”, kh¶o nghiÖm mét tËp ®oµn C¡Q «n ®íi cã yªu cÇu thÊp vÒ ®é l¹nh bao gåm 3 gièng ®µo, 6 gièng ®µo nh½n, 5 gièng mËn vµ 3 gièng hång. KÕt qu¶ thùc hiÖn c¸c dù ¸n trªn ®· bæ sung mét sè gièng míi cã chÊt l−îng cao, ®a d¹ng thµnh phÇn gièng C¡Q «n ®íi ë n−íc ta. §Æc biÖt n¨m 2005 ®· cã 1 gièng ®µo trong tËp ®oµn C¡Q «n ®íi nhËp néi ®−îc Bé N«ng NghiÖp & PTNT c«ng nhËn lµ gièng Quèc gia t¹m thêi, lÊy tªn lµ §CS1. §Ò tµi: “Nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p kü thuËt tæng hîp ®Ó ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ «n ®íi (mËn, hång, ®µo) chÊt l−îng cao ë c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c”, m· sè §T§L 2004/09, tiÕp nèi c¸c dù ¸n trªn, hoµn thiÖn quy tr×nh s¶n xuÊt C¡Q «n ®íi trªn c¬ së chän läc vµ sö dông c«ng nghÖ s¶n xuÊt tiªn tiÕn cña mét sè n−íc cã ®iÒu kiÖn khÝ hËu t−¬ng tù nh− c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c ViÖt Nam, nh»m ®¸p øng yªu cÇu bøc xóc cña s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ «n ®íi nãi chung, mËn, hång ®µo nãi riªng ë n−íc ta hiÖn nay. II. Môc tiªu cña ®Ò tµi Môc tiªu chung X¸c ®Þnh ®−îc c¸c biÖn ph¸p kü thuËt tæng hîp nh»m n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l−îng vµ ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ «n ®íi t¹i c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c. S¶n phÈm cô thÓ X©y dùng ®−îc 2 m« h×nh tr×nh diÔn cho mçi lo¹i c©y, quy m« 2 ha/ m« h×nh, n¨ng suÊt t¨ng 20 - 30%, tû lÖ s¶n phÈm chÊt l−îng cao ®¹t 60 - 70%, ®¸p øng thÞ hiÕu ng−êi tiªu dïng hiÖn nay, ®−îc ®Þa ph−¬ng chÊp nhËn. III. t×nh h×nh nghiªn cøu ë trong vµ ngoµi n−íc 1. Nh÷ng nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc vÒ mËn, ®µo MËn: - Tªn khoa häc: Prunus salicina - Hä Hoa hång (Rosaceae) 2
- Tªn tiÕng Anh: Plum §µo: - Tªn khoa häc: Prunus persica - Hä Hoa hång (Rosaceae) - Tªn tiÕng Anh: Peach 1.1. Nh÷ng nghiªn cøu ë ngoµi n−íc C¡Q h¹t cøng mËn, ®µo (stone fruit) lµ nh÷ng lo¹i c©y ¨n qu¶ «n ®íi. Hµng n¨m chñng lo¹i c©y nµy yªu cÇu ph¶i cã mét thêi gian víi mét ®é l¹nh nhÊt ®Þnh ®Ó ph©n ho¸ mÇm hoa vµ ®Ëu qu¶. §Æc ®iÓm nµy lµm cho c©y ¨n qu¶ «n ®íi nãi chung, mËn, ®µo nãi riªng chñ yÕu tËp trung ë c¸c n−íc cã khÝ hËu «n ®íi t¹i B¾c vµ Nam b¸n cÇu nh− ch©u ¢u, ch©u Mü vµ §«ng B¾c ¸,... Nh÷ng n−íc nµy ®· cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ gièng nh»m n©ng cao chÊt l−îng qu¶ t−¬i, qu¶ phôc vô cho chÕ biÕn, sö dông gèc ghÐp yÕu cho phÐp trång dµy vµ sím cho qu¶ sau trång, ¸p dông nh÷ng c«ng nghÖ qu¶n lý v−ên qu¶ tiªn tiÕn,... Tuy nhiªn nh÷ng gièng thÝch hîp cho vïng «n ®íi th−êng cã yªu cÇu rÊt cao vÒ ®¬n vÞ l¹nh CU (Chilling Units): §µo tõ 600 – 1000 CU, mËn tõ 800 – 1200 CU (Gyurã Ferenc, 1990), do vËy c¸c tiÕn bé vÒ gièng, kü thuËt canh t¸c khã cã thÓ khai th¸c ¸p dông cho vïng nói cao cã khÝ hËu ¸ nhiÖt ®íi ë c¸c n−íc §«ng Nam ¸, trong ®ã cã ViÖt Nam. 1.1.1. Nh÷ng nghiªn cøu vÒ mËn, ®µo (stone fruits) cho vïng ¸ nhiÖt ®íi Mét nghiªn cøu ®ét ph¸ vÒ lai t¹o, tuyÓn chän gièng ®µo yªu cÇu ®¬n vÞ l¹nh thÊp (Low-chill peach) b¾t ®Çu tõ n¨m 1953, §¹i häc Florida - Mü ®· t¹o ra ®−îc gièng ®µo Flordaprince cã yªu cÇu thÊp vÒ ®¬n vÞ l¹nh (150 CU), trªn c¬ së sö dông nguån gen cña nh÷ng gièng cã yªu cÇu thÊp vÒ ®¬n vÞ l¹nh. §ã lµ c¸c gièng ®µo Hawai cã nguån gèc tõ vïng nam Trung Quèc, gièng Okinawa nguån gèc tõ ®¶o Ryukyu vµ nguån gen l¹nh tõ T©y Ban Nha. Gièng ®µo Flordaprince cã thÓ trång ®−îc ë tÊt c¶ c¸c vïng cã khÝ hËu ¸ nhiÖt ®íi trªn thÕ giíi (kho¶ng 80 n−íc). C©y ra hoa, ®Ëu qu¶ tèt ë nh÷ng vïng cã nhiÖt ®é trung b×nh th¸ng l¹nh nhÊt 16 - 170C. §©y lµ gièng ®µo chÝn sím, thêi gian tõ në hoa ®Õn thu ho¹ch lµ 85 ngµy, chÊt l−îng qu¶ cao t−¬ng ®−¬ng víi ®µo vïng «n ®íi. Nhê thµnh c«ng nµy, n¨m 1991 nhãm t¸c gi¶ thuéc tr−êng §¹i häc Florida ®· ®−îc nhËn gi¶i th−ëng xuÊt s¾c vÒ gièng cho nghÒ lµm v−ên (W.B. Sherman vµ P.M. Lyrene, 1992). KÕt qu¶ nghiªn cøu trªn më ra mét h−íng míi cho nh÷ng nghiªn cøu C¡Q «n ®íi cã yªu cÇu thÊp vÒ ®¬n vÞ l¹nh (low chill), chÝn sím, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao t¹i nh÷ng vïng cã mïa 3
®«ng kh«ng qu¸ l¹nh (Pema Dorji, 1999; Saurindra & P. Ghosh, 1999; Lok Nath Devkota, 1999...). Mét trong nh÷ng c«ng nghÖ s¶n xuÊt mËn, hång, ®µo tiªn tiÕn cã yªu cÇu thÊp vÒ ®¬n vÞ l¹nh cña ViÖn NC C©y ¨n qu¶ Queensland, n¨m 1998 còng ®· ®−îc ¸p dông réng r·i t¹i nh÷ng vïng cã khÝ hËu ¸ nhiÖt ®íi cña Australia nh− New South Wales, Queensland vµ B¾c Th¸i Lan... 1.1.2. Sö dông gièng C¡Q h¹t cøng (mËn, ®µo) cho s¶n xuÊt t¹i c¸c vïng ¸ nhiÖt ®íi X¸c ®Þnh ®¬n vÞ l¹nh (Chilling Units) nh»m quy ho¹ch vïng trång cho tõng lo¹i gièng Møc ®é l¹nh cÇn thiÕt ®Ó c©y cã thÓ ph©n ho¸ mÇm hoa lµ ®Æc tÝnh di truyÒn cña gièng. Nh×n chung, C¡Q «n ®íi cã yªu cÇu ®¬n vÞ l¹nh cao (high chill) trång ë vïng kh«ng ®ñ ®¬n vÞ l¹nh th−êng cã 3 biÓu hiÖn: l¸ ph¸t triÓn kÐm, kh¶ n¨ng ®Ëu qu¶ thÊp, chÊt l−îng qu¶ kÐm. Qua nghiªn cøu, nhiÒu t¸c gi¶ ®· ®i ®Õn thèng nhÊt nhiÖt ®é < 00 hoÆc > 150 C ®Òu kh«ng cã t¸c dông cho c©y ph©n ho¸ mÇm hoa. N¨m 1980 c¸c nhµ khoa häc ë Georgia vµ Florda - Mü ®· ®−a ra nhËn ®Þnh chØ cã nh÷ng th¸ng l¹nh nhÊt trong n¨m míi cã t¸c ®éng tíi kh¶ n¨ng tÝch luü ®¬n vÞ l¹nh mµ c©y cÇn. Tõ ®ã, Utah, Alan George vµ Bob Nissen (1998) ®−a ra c¸c c«ng thøc tÝnh sè ®¬n vÞ l¹nh cho mét vïng dùa vµo nhiÖt ®é b×nh qu©n cña th¸ng l¹nh nhÊt. C«ng thøc tÝnh ®¬n vÞ l¹nh CU cña Alan George vµ Bob. Nissen rÊt ®¬n gi¶n, ®−îc ¸p dông thµnh c«ng ®Ó ph¸t triÓn mËn, ®µo, hång t¹i c¸c vïng cã khÝ hËu ¸ nhiÖt ®íi cña Australia (Jodie Campbell, Alan George, John Slack, Bob Nissen, 1998). N¨m 1998 c«ng thøc nµy ®· ®−îc ¸p dông ®Ó tÝnh to¸n cho c¸c vïng nói cao Ang Khang vµ Khun Wang, Th¸i Lan (A.P. George, R.J. Nissen, B. Topp, D. Rusell, U. Noppakoonwong, P. Sripinta & Dr. Unaroj Boonprakob, 1998). Tuy nhiªn trong ph¹m vi mét vïng, sù chªnh lÖch nhiÖt ®é chñ yÕu do cã sù kh¸c biÖt vÒ ®é cao, d−íi thung lòng thÊp th−êng cã ®¬n vÞ l¹nh CU cao h¬n s−ên vµ ®Ønh ®åi do luång khÝ l¹nh ®äng l¹i, nªn cã thÓ trång ®−îc nh÷ng gièng cã yªu cÇu ®¬n vÞ l¹nh cao h¬n, chÊt l−îng qu¶ tèt h¬n. Sö dông thiÕt bÞ ®o nhiÖt ®é “Tiny Talk” cïng víi phÇn mÒm thu thËp sè liÖu khÝ t−îng ®Ó x¸c ®Þnh ®¬n vÞ l¹nh (CU) chÝnh x¸c cho tõng tiÓu vïng khÝ hËu, thËm chÝ ngay trong cïng mét thung lòng nhá, ®Ó tõ ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng gièng thÝch hîp víi tõng ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é cô thÓ. (Jodie Campbell, Alan George, John Slack, Bob Nissen, 1998). Nh− vËy b»ng c«ng thøc cña Alan George vµ Bob Nissen ta cã thÓ tÝnh to¸n ®−îc ®¬n vÞ l¹nh CU cña mét vïng, tõ ®ã hoµn toµn chñ ®éng trong sö dông gièng hoÆc nhËp 4
néi nh÷ng gièng cã yªu cÇu ®¬n vÞ l¹nh CU thÝch hîp víi ®iÒu khÝ hËu cña ®Þa ph−¬ng. Lùa chän gièng thÝch hîp A.P. George, B. Topp, R.J. Nissen, U. Noppakoonwong, P. Sripinta (1998) ®· nghiªn cøu vµ khuyÕn c¸o bé gièng mËn, ®µo sö dông thÝch hîp cho vïng khÝ hËu ¸ nhiÖt ®íi cña óc vµ phÝa b¾c Th¸i Lan gåm 10 gièng ®µo, 13 gièng ®µo nh½n, 12 gièng mËn. Nh÷ng gièng nµy chia thµnh 4 møc vÒ yªu cÇu ®¬n vÞ l¹nh: Nhãm 1: Nh÷ng gièng cã yªu cÇu rÊt Ýt ®¬n vÞ l¹nh: 50 ®Õn 150 CU; Nhãm 2: Nh÷ng gièng cã yªu cÇu Ýt ®¬n vÞ l¹nh: 150 ®Õn 300 CU; Nhãm 3: Nh÷ng gièng cã yªu cÇu võa vÒ ®¬n vÞ l¹nh: 300 ®Õn 450 CU; Nhãm 4: Nh÷ng gièng cã yªu cÇu cao võa vÒ ®¬n vÞ l¹nh: 450 ®Õn 600 CU (thÝch hîp trång t¹i c¸c thung lòng). Yªu cÇu vÒ ®¬n vÞ l¹nh (CU) cña mét sè gièng mËn, ®µo Chñng lo¹i c©y 50 – 150 150 – 300 300 - 450 §µo Flordaprine (150) Flordagem (250) Flordagold (350) Tropicbeauty (100) Fla 3-2 (200) Forestgold (350) Newbelle (150) Flordastar (250) §µo nh½n Sunwright (100) Sunblaze (250) Sunripe (400) Sunraycer (150-250) Fla. 82-17N (275) MËn Fla.8 -1, Unknown, Gulfruby Gulfgold, Rubenal October Blood (150 -350) Tr−íc khi quyÕt ®Þnh trång gièng nµo ®ã, cÇn quan t©m tíi nhu cÇu cña thÞ tr−êng tiªu thô. Nh÷ng gièng chÝn sím hoÆc chÝn muén muèn b¸n ®−îc gi¸ cao h¬n gièng chÝnh vô th× cÇn cã chÊt l−îng qu¶ cao. MÇu s¾c, kÝch th−íc qu¶, ®é brix, h−¬ng vÞ,.... còng cÇn lùa chän cho phï hîp víi thÞ hiÕu cña ng−êi tiªu dïng. Nªn sö dông tõ 2 - 3 gièng trong 1 vïng s¶n xuÊt ®Ó tr¸nh nh÷ng rñi ro trong tiªu thô s¶n phÈm. Nh©n gièng Gèc ghÐp dïng ®Ó nh©n gièng mËn, ®µo cã yªu cÇu thÊp vÒ ®¬n vÞ l¹nh còng ph¶i lµ nh÷ng gièng cã yªu cÇu ®¬n vÞ l¹nh thÊp. Sö dông gèc ghÐp cã yªu cÇu ®¬n vÞ l¹nh cao c©y ph¸t triÓn kh«ng b×nh th−êng, Ýt mÇm chåi, l¸ nhá, qu¶ Ýt vµ ph¸t triÓn kh«ng c©n ®èi (Jodie Campbell, Alan George, John Slack, Bob Nissen, 1998). 5
1.1.3. Kü thuËt qu¶n lý v−ên qu¶ ThiÕt kÕ v−ên qu¶ Theo Jodie Campbell, Alan George, John Slack, Bob Nissen (1998), thiÕt kÕ v−ên lµ mét b−íc rÊt quan träng, ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ tÝnh æn ®Þnh l©u dµi cho v−ên qu¶. Theo nh÷ng t¸c gi¶ nµy th× ®Êt trång yªu cÇu ph¶i tho¸t n−íc tèt, kh«ng qu¸ nhiÒu sÐt, tÇng canh t¸c dµy trªn 1 mÐt, ®é dèc < 150, thiÕt kÕ h−íng v−ên thÝch hîp cho c©y thu nhËn ®−îc nhiÒu ¸nh s¸ng. V−ên cÇn cã hµng c©y ch¾n giã, cã ®−êng l« thöa ®Ó dÔ dµng ch¨m sãc vµ thu ho¹ch. S¬ ®å ho¸ ®Ó thuËn lîi cho viÖc qu¶n lý v−ên qu¶. §Æc biÖt v−ên ph¶i cã nguån n−íc t−íi vµ thiÕt kÕ hÖ thèng m−¬ng, r·nh gi÷ vµ tho¸t n−íc thÝch hîp, chèng xãi mßn, gi÷ Èm ®é ®Êt, chèng ngËp óng. MËt ®é trång phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ kiÓu d¸ng t¹o t¸n. Vïng Êm mËt ®é th−êng thÊp h¬n vïng m¸t, kiÓu t¸n h×nh rÎ qu¹t thÝch hîp cho ®iÒu kiÖn th©m canh cao, trång dµy h¬n kiÓu t¸n h×nh phÔu. Qu¶n lý dinh d−ìng Kh¸c víi vïng «n ®íi, mËn, ®µo vïng ¸ nhiÖt ®íi cã yªu cÇu thÊp vÒ ®é l¹nh cã thêi gian tõ ra hoa ®Õn thu ho¹ch rÊt ng¾n (80 - 100 ngµy), do vËy dinh d−ìng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng qu¶. Theo Jodie Campbell, Alan George, Joln Slack, Bob Nissen (1998) mËn, ®µo −a ph¸t triÓn trªn ®Êt h¬i chua, pH (H2O) tõ 6,0 – 7,0 (kh«ng ph¶i lµ pH KCL), cã nhu cÇu cao vÒ N vµ K. L©n cã nhu cÇu thÊp vµ Ýt khi cã biÓu hiÖn thiÕu. L−îng ph©n l©n bãn khi trång míi th−êng cung cÊp ®ñ cho c©y trong thêi gian dµi. Trong sè c¸c nguyªn tè vi l−îng th× B vµ Zn lµ 2 nguyªn tè quan träng nhÊt. Tuy nhiªn ®Ó cã thÓ ®−a ra sè liÖu vÒ ph©n bãn cô thÓ cÇn dùa vµo nh÷ng yÕu tè sau: - Sè l−îng dinh d−ìng c©y lÊy ®i trong s¶n phÈm qu¶, cµnh, l¸ vµ phÇn ®· ®èn tØa bá ®i. - L−îng dinh d−ìng bÞ röa tr«i. - L−îng dinh d−ìng bÞ cè ®Þnh hoÆc chuyÓn ho¸. - KÕt qu¶ ph©n tÝch ®Êt vµ l¸. - C¸c biÓu hiÖn triÖu chøng vÒ dinh d−ìng cña c©y. 6
Mét sè chØ tiªu vµ thµnh phÇn dinh d−ìng ®Êt thÝch hîp cho C¡Q h¹t cøng mËn, ®µo TT Thµnh phÇn Hµm l−îng thÝch hîp 1 pH (H20) 6,0 - 7 2 Organic carbon > 2% 3 Nit¬rat ®¹m > 20 mg/kg 4 P dÔ tiªu 20 – 120 mg/kg 5 K trao ®æi > 0,5 meq/100g 6 Ca > 8,0 meq/100g Ca 7 Mg > 1,6 meq/100g Mg 8 Na < 1,0 meq/100g Na 9 Cl < 250 mg/kg Cl 10 Cu (DPTA) 0,3 – 10 mg/kg Cu 11 Zn (DPTA) 2 – 15 mg/kg Zn 12 Mn (DPTA) 4 – 60 mg/kg Mn 13 Fe (DPTA) > 2 mg/kg Fe 14 B (hot calcium chloride) 0,5- 1 mg/kg B 15 Ca/ Mg 3 – 5/1 Ghi chó: - DPTA lµ nguyªn tè ®−îc chiÕt theo ph−¬ng ph¸p cña Lindsay vµ Norwell. - Hot calcium chloride lµ ph−¬ng ph¸p chiÕt cña nguyªn tè B. - Meq = mg ®−¬ng l−îng. Mét sè chØ tiªu dinh d−ìng chÝnh trªn l¸ b¸nh tÎ ë C¡Q h¹t cøng sau thu ho¹ch Tªn mÉu l¸ ®µo N (%) P (%) K (%) Zn (mg/kg) B (mg/kg) Queensland - óc 3,49 - 3,71 0,23- 0,32 2,23 - 2,64 28 - 32 29 - 47 Dinh d−ìng ®Êt cßn liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh röa tr«i vµ xãi mßn hµng n¨m. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu t¹i óc vµ Th¸i Lan cho thÊy l−îng m−a lín, thËm chÝ trong tr−êng hîp t−íi qu¸ nhiÒu còng g©y röa tr«i mét l−îng lín c¸c chÊt dinh d−ìng. Kh¶ n¨ng röa tr«i nhiÒu hay Ýt tuú theo cÊu tróc lý tÝnh cña ®Êt. 7
Kh¶ n¨ng röa tr«i (%) N ë c¸c lo¹i ®Êt vµ l−îng m−a kh¸c nhau TT Lo¹i ®Êt L−îng m−a thÊp L−îng m−a trung b×nh L−îng m−a cao < 1000 mm 1000 – 1600 mm > 1600 mm 1 §¸t c¸t 30 35 45 2 §Êt c¸t mïn 25 30 40 3 §Êt mïn 20 25 30 4 §Êt sÐt mïn 10 15 20 Nh×n chung lo¹i ®Êt vµ ®iÒu kiÖn thêi tiÕt ngay t¹i 1 vïng còng rÊt phøc t¹p, do vËy rÊt khã x¸c ®Þnh l−îng röa tr«i chÝnh x¸c. L−îng röa tr«i ë nh÷ng vïng nãng Èm m−a nhiÒu cã thÓ thay ®æi nh− sau: - L−îng ®¹m vµ kali bãn hµng n¨m bÞ röa tr«i tõ 30 – 70 %. - L−îng l©n bÞ cè ®Þnh hoÆc röa tr«i tõ 50 – 80 %. Dùa trªn c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn, cho phÐp dù tÝnh l−îng ph©n bãn duy tr× cho c©y sö dông trong n¨m ®¹t møc n¨ng suÊt theo s¶n l−îng dù b¸o ®èi víi 3 nguyªn tè ®a l−îng chÝnh nh− sau: - §¹m vµ kali t¨ng ®Ó bï cho 40 % bÞ röa tr«i. - L©n t¨ng ®Ó bï cho 60 % l−îng c©y kh«ng sö dông ®−îc vµ bÞ röa tr«i. Cã thÓ bãn ph©n theo kh¸i niÖm bï l¹i dinh d−ìng cho ®Êt, l−îng ph©n bãn theo n¨ng suÊt v−ên qu¶ thu ho¹ch: 5, 10, 15, 20, 25, 30 tÊn/ha. Thêi gian bãn lµ sau thu ho¹ch, cuèi thêi kú ngñ nghØ vµ thêi kú qu¶ lín. Qu¶n lý n−íc Theo Jodie Campbell, Alan George, John Slack, Bob Nissen (1998) c©y ¨n qu¶ h¹t cøng mËn, ®µo yªu cÇu l−îng n−íc lín h¬n mét sè C¡Q kh¸c vµ ®· x¸c ®Þnh ®−îc ba thêi ®iÓm trong n¨m cÇn t−íi n−íc cho c©y. HÖ thèng t−íi thÝch hîp lµ: T−íi phun m−a d−íi t¸n c©y víi l−u l−îng 80 - 250 l/giê; T−íi nhá giät kÕt hîp víi ph©n bãn. Sö dông hÖ thèng dù b¸o ®é Èm ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é vµ thêi gian t−íi nh−: Tensoimeter, m¸y ®o ®é Èm ®Êt, ®o nguån n¬tron, ®é bay h¬i... Qu¶n lý tÇng n−íc trªn mÆt b»ng c¸ch diÖt cá xung quanh gèc c©y b»ng thuèc trõ cá; C¾t cá trªn v−ên qu¶ s¸t mÆt ®Êt tr¸nh c¹nh tranh dinh d−ìng vµ n−íc víi c©y; Tñ cá kh« xung quanh gèc c©y còng lµ mét biÖn ph¸p gi÷ Èm tèt. 8
C¸c v−ên qu¶ t−íi n−íc qu¸ nhiÒu, mÇm chåi sinh tr−ëng qu¸ m¹nh, qu¶ sÏ cã mÇu kh«ng hÊp dÉn. Cung cÊp l−îng n−íc võa ®ñ vµ th−êng xuyªn cã thÓ ®iÒu khiÓn c©y sinh tr−ëng c©n ®èi, mÇu s¾c qu¶ ®Ñp h¬n (G. Ward, 1998). Qu¶n lý kÝch th−íc c©y §èn tØa lµ mét biÖn ph¸p ®iÒu khiÓn sinh tr−ëng, ®¶m b¶o cho c©y sinh tr−ëng sinh d−ìng vµ sinh tr−ëng sinh thùc c©n ®èi, gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh tíi n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng qu¶ ®èi víi C¡Q «n ®íi yªu cÇu thÊp vÒ ®é l¹nh (Jodie Campbell, Alan George, John Slack, Bob Nissen, 1998). §èn tØa thêi kú kiÕn thiÕt c¬ b¶n §èn huÊn luyÖn c©y theo c¸c kiÓu t¸n kh¸c nhau: + KiÓu t¸n h×nh phÔu: t¹o c©y thÊp, thuËn lîi cho thu ho¹ch. + KiÓu t¸n h×nh rÎ qu¹t: trong ®iÒu kiÖn th©m canh cao, mËt ®é 1000 c©y/ha, dÔ dµng tèn tØa vµ phßng trõ s©u bÖnh. + §èn duy tr× 3 lÇn trong n¨m: ®èn trong mïa ®«ng, mïa xu©n, cuèi hÌ. KiÓu t¸n h×nh phÔu §èn sau trång - Sau trång 6 th¸ng - Sau trång 1 n¨m - Sau trång 3 n¨m KiÓu t¸n h×nh rÎ qu¹t T¸n c©y nh×n tõ trªn §èn sau trång - Sau trång 6 th¸ng - Sau trång 1 n¨m - Sau trång 3 n¨m 9
§èn thêi kú kinh doanh ¶nh h−ëng cña ®é nghiªng cña cµnh ®Õn kh¶ n¨ng ra hoa ®Ëu qu¶, chÊt l−îng qu¶ - Nh÷ng cµnh mäc th¼ng sö dông mét l−îng dinh d−ìng lín, cã xu h−íng sinh tr−ëng sinh d−ìng rÊt m¹nh, ra hoa ®Ëu qu¶ kÐm. Do vËy cÇn lo¹i bá nh÷ng cµnh nµy. - Nh÷ng cµnh uèn cong xuèng phÝa d−íi ®−êng n»m ngang vu«ng gãc víi th©n c©y th−êng yÕu, sè l−îng hoa vµ qu¶ rÊt nhiÒu, c©y kh«ng ®ñ dinh d−ìng nu«i nh÷ng cµnh nµy nªn chÊt l−îng qu¶ th−êng kh«ng cao. Trong ®iÒu kiÖn th©m canh cao cã thÓ duy tr×, trong tr−êng hîp kh«ng ®ñ dinh d−ìng nªn lo¹i bá nh÷ng cµnh nµy. - Nh÷ng cµnh nghiªng so víi th©n c©y ë phÝa trªn ®−êng n»m ngang mét gãc tõ 0 - 45 0 cho chÊt l−îng qu¶ cao nhÊt. Khi ®èn tØa ta cÇn duy tr× nh÷ng cµnh nµy hoÆc vin cµnh nghiªng ë gãc cµnh cho hiÖu qu¶ nhÊt. ¶nh h−ëng cña ®é nghiªng cña cµnh ®Õn kh¶ n¨ng ra hoa ®Ëu qu¶ N¨ng suÊt vµ chÊt l−îng qu¶ cña c¸c vÞ trÝ cµnh trªn c©y - Nh÷ng cµnh thuéc vïng gi÷a t¸n cho n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng qu¶ cao nhÊt. Khi ®èn tØa cÇn t¹o vµ duy tr× nhiÒu cµnh vïng gi÷a t¸n. - CÇn ®èn nh÷ng cµnh trªn cao, cho n¨ng suÊt thÊp ®Ó h¹ thÊp ®é cao cña c©y. - CÇn tØa bít nh÷ng cµnh la, cµnh yÕu phÝa d−íi v× cho chÊt l−îng qu¶ kh«ng cao. N¨ng suÊt vµ chÊt l−îng qu¶ cña c¸c vÞ trÝ cµnh trªn c©y. §èn tØa duy tr× chÊt l−îng qu¶ C©y ¨n qu¶ «n ®íi nãi chung, mËn, hång, ®µo nãi riªng chñ yÕu nh÷ng cµnh 1 n¨m tuæi cho qu¶ cã chÊt l−îng cao vµ chØ cho qu¶ mét lÇn. CÇn tiÕn hµnh ®èn cµnh ®Ó t¹o ra 10
nh÷ng cµnh míi cho qu¶, thay thÕ nh÷ng cµnh tr−íc kh«ng cßn kh¶ n¨ng cho qu¶ n÷a. Do vËy cÇn ¸p dông biÖn ph¸p ®èn ®au dÇn ®Ó duy tr× chÊt l−îng qu¶. 1. 2. 5 3 4 III. I. II. §èn ®au dÇn duy tr× chÊt l−îng qu¶ 1. C©y kh«ng ®èn tØa qu¶ nhá dÇn 2. C©y ®èn nhÑ I. Qu¶ trªn cµnh n¨m thø 1 3. C©y ®èn võa II. Qu¶ trªn cµnh n¨m thø 2 4. C©y ®èn ®au III. Qu¶ trªn cµnh n¨m thø 3 5. §èn ®au dÇn duy tr× chÊt l−îng Ho¸ chÊt ®iÒu hoµ sinh tr−ëng Song song víi c¸c biÖn ph¸p canh t¸c, cã thÓ sö dông mét sè ho¸ chÊt ®iÒu khiÓn sinh tr−ëng C¡Q «n ®íi cã yªu cÇu thÊp vÒ ®¬n vÞ l¹nh: xö lý paclobutrazol (Culta) h¹n chÕ sinh tr−ëng sinh d−ìng cña mËn, ®µo, gi¶m chiÒu cao c©y 16,2 %, khèi l−îng qu¶ t¨ng 16,3 %, n¨ng suÊt t¨ng, mÇu s¾c qu¶ ®Ñp h¬n, thu ho¹ch sím h¬n. Tuy nhiªn xö lý Culta sÏ lµm t¨ng sè l−îng hoa vµ tû lÖ ®Ëu qu¶, do vËy yªu cÇu qu¶n lý v−ên qu¶ ë møc ®é cao h¬n. Xö lý Wakein, Amobreak gi¶m bít ®−îc yªu cÇu vÒ sè giê l¹nh cña gièng, sè hoa t¨ng, thêi gian chÝn sím h¬n 7 - 10 ngµy (A. P. George & R.J. Nissen, 1998). TØa qu¶ Tû lÖ ra hoa vµ ®Ëu qu¶ cña mËn, ®µo th−êng rÊt cao. TØa hoa hoÆc tØa qu¶, chØ ®Ó l¹i kho¶ng 300 qu¶/c©y ®èi víi ®µo, 360 qu¶/c©y ®èi víi mËn, qu¶ c¸ch qu¶ 15 cm trªn cµnh sÏ lµm t¨ng chÊt l−îng, kÝch th−íc qu¶, gi¸ trÞ hµng ho¸ t¨ng. C«ng viÖc ®ßi hái 11
kh¸ c«ng phu, ph¶i thùc hiÖn thñ c«ng v× ch−a cã hãa chÊt thÝch hîp ®Ó xö lý ®èi víi mËn, ®µo cã yªu cÇu thÊp vÒ ®é l¹nh (Jodie Campbell, Alan George, John Slack, Bob Nissen, 1998). 1.1.4. S©u bÖnh Cã kh¸ nhiÒu s©u bÖnh h¹i mËn, ®µo cã yªu cÇu thÊp vÒ ®¬n vÞ l¹nh, ®èi t−îng nguy hiÓm hµng ®Çu lµ ruåi h¹i qu¶, rÖp s¸p, rÖp muéi, s©u ®ôc ngän, bÖnh rØ s¾t, bÖnh thñng l¸. 1.1.5. Thu ho¹ch, ph©n lo¹i vµ b¶o qu¶n Trªn thÕ giíi cã rÊt nhiÒu ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh thêi gian thu ho¹ch ®èi víi tõng vïng trång C¡Q «n ®íi. Mét trong nh÷ng ph−¬ng ph¸p ®¬n gi¶n cña Alan George vµ Bob Nissen (1998) lµ c¨n cø chñ yÕu vµo sù thay ®æi mµu s¾c cña qu¶ ®Ó x¸c ®Þnh thêi ®iÓm thu ho¹ch. §èi víi C¡Q «n ®íi cã yªu cÇu thÊp vÒ ®¬n vÞ l¹nh, khi mÇu ®Æc tr−ng cho gièng xuÊt hiÖn ®Õn gÇn cuèng lµ thêi ®iÓm thu ho¹ch thÝch hîp, qu¶ ®· ®ñ ®é chÝn vµ ®é cøng. Nªn tËp trung thu ho¹ch vµo s¸ng sím khi nhiÖt ®é cßn thÊp hoÆc chiÒu m¸t. Qu¶ sau khi h¸i cÇn ®Ó trong phßng l¹nh, xö lý mét sè nÊm bÖnh råi ph©n lo¹i vµ ®ãng gãi. ë Th¸i Lan qu¶ ®−îc ph©n lo¹i theo 3 cÊp: lo¹i chÊt l−îng cao nhÊt: 4 qu¶/hép (0,5 - 0,6 kg/hép), lo¹i 1: 6 qu¶/hép vµ Lo¹i qu¶ trung b×nh: 30 - 40 qu¶/hép. 1.2. Nh÷ng nghiªn cøu ë trong n−íc Thêi tiÕt khÝ hËu miÒn B¾c n−íc ta kh¸ ®a d¹ng, nhiÒu vïng cao ë mét sè tØnh miÒn nói cã mïa ®«ng kh¸ l¹nh, mïa hÌ m¸t nh− Méc Ch©u- S¬n La, M−êng Ph¨ng, S×n Hå- Lai Ch©u, Sapa, B¾c Hµ, M−êng Kh−¬ng- Lµo Cai, Mï C¨ng Ch¶i -Yªn B¸i, §ång V¨n - Hµ Giang, MÉu S¬n - L¹ng S¬n,... ®· mét thêi lµ vïng trång c©y thuèc phiÖn. §©y còng chÝnh lµ nh÷ng vïng rÊt thÝch hîp ®Ó ph¸t triÓn C¡Q «n ®íi víi nhiÒu chñng lo¹i nh−: mËn, m¬, hång, ®µo, lª,... víi yªu cÇu ®¬n vÞ l¹nh CU kh¸c nhau, mµ c¸c tØnh kh¸c trong n−íc, thËm chÝ kÓ c¶ c¸c n−íc trong khèi ASEAN kh«ng cã hoÆc chØ trång ë møc rÊt h¹n chÕ nh− ë Th¸i Lan, Indonesia. Nh÷ng chñng lo¹i C¡Q nµy ®· ®−îc ng−êi d©n trong vïng trång tõ l©u ®êi, ®· tõng cã nh÷ng s¶n phÈm næi tiÕng nh− ®µo, mËn Sapa, MÉu S¬n, Méc Ch©u.... HiÖn nay 8 tØnh miÒn nói phÝa B¾c: Lµo Cai, Hµ Giang, S¬n La, Lai Ch©u, Cao B»ng, L¹ng S¬n, B¾c K¹n, Yªn B¸i cã kho¶ng 12 500 ha trång C¡Q «n ®íi (mËn, m¬, hång, ®µo, lª, t¸o...) vµ −íc tÝnh cã kho¶ng 150 000 ha thÝch hîp cho ph¸t triÓn chñng 12