ĐỀ TÀI "Hình thành và phát triển tập đoàn kinh tế đa ngành, Đa lĩnh vực ở việt nam "

Chia sẻ: Phạm Huy | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:48

Thêm vào BST

Báo xấu

80
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong những năm 90, Chính phủ đã ra Quyết định 91/TTg ngày 7/3/1994 về Thí điểm thành lập một số tổng công ty theo mô hình tập đoàn kinh doanh”. Đã có 18 tổng công ty đ-ợc thành lập theo Quyết định này (Tổng công ty 91), trong đó có Tổng Công ty Hóa chất Việt Nam. Tuy nhiên, các Tổng công ty 91 còn có nhiều hạn chế khi thực hiện mục tiêu trở thành tập đoàn kinh tế, nhất là mô hình qu.n lý và liên kết nội bộ. ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: ĐỀ TÀI "Hình thành và phát triển tập đoàn kinh tế đa ngành, Đa lĩnh vực ở việt nam "

H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tËp ®oµn kinh tÕ ®a ngµnh, §a lÜnh vùc ë viÖt nam 2
Më §Çu Trong nh÷ng n¨m 90, ChÝnh phñ ®· ra QuyÕt ®Þnh 91/TTg ngµy 7/3/1994 vÒ ThÝ ®iÓm thµnh lËp mét sè tæng c«ng ty theo m« h×nh tËp ®oµn kinh doanh”. §· cã 18 tæng c«ng ty ®−îc thµnh lËp theo QuyÕt ®Þnh nµy (Tæng c«ng ty 91), trong ®ã cã Tæng C«ng ty Hãa chÊt ViÖt Nam. Tuy nhiªn, c¸c Tæng c«ng ty 91 cßn cã nhiÒu h¹n chÕ khi thùc hiÖn môc tiªu trë thµnh tËp ®oµn kinh tÕ, nhÊt lµ m« h×nh qu¶n lý vµ liªn kÕt néi bé. HiÖn nay, mét sè tæng c«ng ty cßn ®ang lóng tóng trong x©y dùng ®Ò ¸n h×nh thµnh TËp ®oµn kinh tÕ vµ Thñ t−íng ChÝnh phñ míi chØ phª duyÖt §Ò ¸n thµnh lËp ®èi víi mét vµi tËp ®oµn: TËp ®oµn B−u ChÝnh ViÔn th«ng ViÖt Nam trªn c¬ së Tæng C«ng ty B−u chÝnh ViÔn th«ng ViÖt Nam; TËp ®oµn Than vµ Kho¸ng s¶n ViÖt Nam trªn c¬ së Tæng C«ng ty Than vµ Kho¸ng s¶n ViÖt Nam; TËp ®oµn §iÖn lùc ViÖt Nam trªn c¬ së Tæng C«ng ty §iÖn lùc ViÖt Nam, v.v… C¸c tæng c«ng ty kh¸c ®ang tõng b−íc chuÈn bÞ chuyÓn ®æi sang h×nh thøc tæ chøc míi. Do ®ã, thùc tiÔn ph¸t triÓn khu vùc doanh nghiÖp ®ang cã nhu cÇu lµm râ ph−¬ng ph¸p luËn, quan ®iÓm, nguyªn t¾c, gi¶i ph¸p vµ c¸c vÊn ®Ò cô thÓ kh¸c khi tæ chøc l¹i tæng c«ng ty theo m« h×nh tËp ®oµn kinh tÕ. Nh− vËy, c¶ vÒ mÆt lý luËn còng nh− thùc tiÔn, chóng ta ph¶i tõng b−íc lµm râ c¸c ®Æc ®iÓm cña mét tËp ®oµn kinh tÕ, b¶n chÊt cña tËp ®oµn, c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn tËp ®oµn; tõ ®ã ®Ò xuÊt ®Þnh h−íng h×nh thµnh vµ ph−¬ng ph¸p h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn, c¸c c¬ chÕ, gi¶i ph¸p hç trî, t¹o ®iÒu kiÖn ®èi víi c¸c tæng c«ng ty cã tiÒm n¨ng hoÆc ®ang cã dù kiÕn chuyÓn thµnh c¸c tËp ®oµn kinh tÕ ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc ho¹t ®éng. I. Nh÷ng luËn ®iÓm vµ m« h×nh h×nh thµnh tËp ®oµn kinh tÕ ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc I.1. Kh¸i niÖm vµ quan ®iÓm vÒ h×nh thµnh tËp ®oµn kinh tÕ (T§KT) ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc Cã nhiÒu quan niÖm vµ tªn gäi kh¸c nhau vÒ T§KT tïy theo ®iÒu kiÖn, thêi gian, tr×nh ®é ph¸t triÓn vµ môc tiªu qu¶n lý cña mçi quèc gia. • Trung Quèc (1995): “TËp ®oµn lµ mét conglomerates liªn kÕt c¸c doanh nghiÖp cã liªn quan bëi c«ng ty mÑ ho¹t ®éng nh− lµ h¹t nh©n cña tËp ®oµn. C¸c c«ng ty con vµ c¸c c«ng ty kh¸c cã liªn quan lµ c¸c ®¬n vÞ cã t− c¸ch ph¸p nh©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ ®−îc ph¸p luËt c«ng 3
nhËn, cïng chia sÎ quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm d©n sù. C¸c c«ng ty con vµ c¸c c«ng ty kh¸c cã liªn quan, nÕu kh«ng lµ c¸c ®¬n vÞ cã t− c¸ch ph¸p nh©n, sÏ kh«ng lµ thµnh viªn ®éc lËp cña tËp ®oµn. TËp ®oµn kh«ng cã t− c¸ch ph¸p nh©n”. Trung Quèc (1997): TËp ®oµn ®¸p øng c¸c yªu cÇu sau: - C«ng ty mÑ cã vèn ®¨ng ký Ýt nhÊt lµ 50 triÖu NDT; - Tæng vèn (®¨ng ký) cña c«ng ty mÑ vµ c¸c thµnh viªn v−ît møc 100 triÖu NDT; - C«ng ty mÑ cã Ýt nhÊt 5 c«ng ty con; - Toµn bé c«ng ty con lµ c¸c ®¬n vÞ cã t− c¸ch ph¸p nh©n. • NhËt B¶n • TËp ®oµn (keiretsu) ë NhËt B¶n lµ mét nhãm c¸c doanh nghiÖp ®éc lËp vÒ mÆt ph¸p lý n¾m gi÷ cæ phÇn cña nhau vµ ®−îc tæ chøc quanh mét ng©n hµng ®Ó phôc vô lîi Ých cña c¸c bªn. TËp ®oµn doanh nghiÖp lµ mét nhãm c¸c doanh nghiÖp ®éc lËp vÒ mÆt ph¸p lý n¾m gi÷ cæ phÇn cña nhau vµ thiÕt lËp ®−îc mèi quan hÖ mËt thiÕt vÒ nguån vèn, nguån nh©n lùc, c«ng nghÖ, cung øng nguyªn vËt liÖu, tiªu thô s¶n phÈm (Tõ ®iÓn kinh tÕ NhËt B¶n). • Hµn Quèc: TËp ®oµn (chaebol) ë Hµn Quèc ®−îc sö dông ®Ó chØ mét liªn kÕt gåm nhiÒu c«ng ty h×nh thµnh quanh mét c«ng ty mÑ. Th«ng th−êng, c¸c c«ng ty nµy n¾m gi÷ cæ phÇn/vèn gãp cña nhau vµ do mét gia ®×nh ®iÒu hµnh. • Malaysia vµ Th¸i Lan: T§KT ®−îc x¸c ®Þnh lµ tæ hîp kinh doanh víi c¸c mèi quan hÖ ®Çu t− liªn doanh, liªn kÕt vµ hîp ®ång. Nßng cèt cña c¸c tËp ®oµn lµ c¬ cÊu c«ng ty mÑ - c«ng ty con t¹o thµnh mét hÖ thèng c¸c liªn kÕt chÆt chÏ trong tæ chøc vµ trong ho¹t ®éng. C¸c thµnh viªn trong tËp ®oµn ®Òu cã t− c¸ch ph¸p nh©n ®éc lËp vµ th−êng ho¹t ®éng trªn cïng mÆt b»ng ph¸p lý. • Mét sè n−íc ch©u ¢u (Hµ Lan, Anh, §an M¹ch): T§KT lµ sù liªn kÕt gi÷a nhiÒu chñ thÓ kinh tÕ cã chung lîi Ých, cã mèi quan hÖ së h÷u vµ khÕ - −íc víi nhau, cïng tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong mét hoÆc nhiÒu ngµnh, lÜnh vùc kinh tÕ. • T§KT lµ mét tæ hîp c¸c c«ng ty ®éc lËp vÒ mÆt ph¸p lý gåm mét c«ng ty mÑ vµ nhiÒu c«ng ty hay chi nh¸nh gãp vèn cæ phÇn chÞu sù kiÓm so¸t cña c«ng ty mÑ (Tõ ®iÓn Business cña Longman). 4
• Mét T§KT vµ tµi chÝnh gåm mét c«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty kh¸c mµ c«ng ty mÑ kiÓm so¸t hay tham gia gãp vèn. Mçi c«ng ty con còng cã thÓ kiÓm so¸t c¸c c«ng ty kh¸c hay tham gia c¸c tæ hîp kh¸c (Tõ ®iÓn Anh - Ph¸p - ViÖt). Kh«ng cã ®Þnh nghÜa thèng nhÊt vµ duy nhÊt vÒ T§KT, nh−ng cÇn thèng nhÊt quan niÖm vÒ tËp ®oµn (®· trë thµnh th«ng lÖ), ®ã lµ: T§KT lµ tæ hîp lín c¸c c¸c DN cã t− c¸ch ph¸p nh©n, bao gåm c«ng ty mÑ, c«ng ty con (DN thµnh viªn) vµ c¸c doanh nghiÖp liªn kÕt kh¸c. C«ng ty mÑ lµ h¹t nh©n cña tËp ®oµn, lµ ®Çu mèi liªn kÕt c¸c DN thµnh viªn, DN liªn kÕt víi nhau; n¾m quyÒn kiÓm so¸t, chi phèi c¸c quyÕt s¸ch, chiÕn l−îc ph¸t triÓn vµ nh©n sù; chi phèi ho¹t ®éng cña thµnh viªn. B¶n th©n tËp ®oµn kh«ng cã t− c¸ch ph¸p nh©n. C¸c DN thµnh viªn ph¶i cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau vÒ vèn, ®Çu t− tµi chÝnh, c«ng nghÖ, th«ng tin, ®µo t¹o, nghiªn cøu vµ c¸c liªn kÕt kh¸c xuÊt ph¸t tõ lîi Ých cña doanh nghiÖp tham gia liªn kÕt. Khi x©y dùng ®Ò ¸n tËp ®oµn, c¨n cø vµo nh÷ng ®Æc ®iÓm chung nhÊt ®Þnh sau ®©y: - T§KT h×nh thµnh tù nguyÖn hoÆc b¾t buéc theo qui luËt c¹nh tranh. - Qui m« vèn, lao ®éng, doanh thu lín; ph¹m vi ho¹t ®éng réng. - Ph¶i cã ngµnh kinh doanh chÝnh, nh−ng hÇu hÕt ho¹t ®éng kinh doanh ®a ngµnh, (nh−ng c¸c ngµnh ®a d¹ng ph¶i liªn quan ®Õn ngµnh chÝnh, phô trî ngµnh chÝnh, tËn dông c¬ së vËt chÊt, tiÒm n¨ng, lao ®éng, ®Ó ph©n t¸n rñi ro). - Th−êng T§KT lµ ®a së h÷u, mét sè lµ së h÷u gia ®×nh (Chaebol - Hµn Quèc) hoÆc mét chñ (Nhµ n−íc, c¸ nh©n) ë c«ng ty mÑ. - Chñ yÕu lµ liªn kÕt b»ng ®Çu t− tµi chÝnh, th«ng qua m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con. C«ng ty mÑ n¾m gi÷ cæ phÇn, vèn gãp chi phèi ë c¸c c«ng ty con ®Ó quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò quan träng. - Mét sè T§KT cã liªn kÕt tµi chÝnh, nh−ng ch−a ®ñ møc ®é c«ng ty mÑ- c«ng ty con; hoÆc liªn kÕt qua hîp ®ång gia c«ng, cung cÊp ®Çu vµo, sö dông th−¬ng hiÖu, chuyÓn giao c«ng nghÖ… - C«ng ty mÑ cña tËp ®oµn (c«ng ty tËp ®oµn) cã thÓ cã hai chøc n¨ng c¬ b¶n lµ võa s¶n xuÊt kinh doanh, võa ®Çu t− tµi chÝnh; hoÆc chØ thùc hiÖn chøc n¨ng ®Çu t− tµi chÝnh. - Liªn kÕt kinh tÕ h×nh thµnh tËp ®oµn nh»m t¨ng c−êng kh¶ n¨ng tÝch tô, tËp trung, c¹nh tranh vµ tèi ®a hãa lîi nhuËn trong tËp ®oµn. 5
I.2. NhËn thøc râ vai trß vµ ý nghÜa cña T§KT • T¨ng c−êng søc m¹nh kinh tÕ chung vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¶ tËp ®oµn vµ tõng ®¬n vÞ thµnh viªn th«ng qua lîi thÕ qui m«. • Khai th¸c triÖt ®Ó th−¬ng hiÖu, hÖ thèng dÞch vô chung cña tËp ®oµn (th«ng tin, dù b¸o, ®Êu thÇu, tiÕp cËn c¸c nguån vèn…). • Chia sÎ rñi ro, kh¾c phôc h¹n chÕ cña tõng doanh nghiÖp (DN) thµnh viªn; hç trî, gióp ®ì lÉn nhau nhê mèi liªn kÕt bÒn chÆt th«ng qua ®Çu t−, chi phèi lÉn nhau. • Lîi thÕ qui m« t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy R&D mµ tõng DN riªng lÎ kh«ng thùc hiÖn ®−îc. I.2.1. Quan ®iÓm vµ nguyªn t¾c thµnh lËp, ph¸t triÓn tËp ®oµn Qu¸n triÖt ®Þnh h−íng chung cña §¶ng vµ Nhµ n−íc (NghÞ quyÕt §¹i héi IX, X, TW3…), nguyªn t¾c thµnh lËp vµ ph¸t triÓn T§KT ph¶i ®¶m b¶o: - Phï hîp víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh»m thùc hiÖn c¸c cam kÕt c¶i c¸ch kinh tÕ thÞ tr−êng, gi¶m can thiÖp cña Nhµ n−íc, t¨ng quyÒn tù chñ, ®æi míi vÊn ®Ò chñ së h÷u nhµ n−íc… - TiÕn hµnh dÇn tõng b−íc, cã chän läc vµ phï hîp víi tiÕn tr×nh ®æi míi kinh tÕ chung cña c¶ n−íc. - H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn T§KT ph¶i ®i liÒn víi tiÕn tr×nh ®æi míi khu vùc doanh nghiÖp nhµ n−íc (DNNN) vµ ph¸t triÓn c¸c khu vùc kinh tÕ kh¸c. - Chñ yÕu dïng c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ vµ thÓ chÕ trong h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn T§KT trªn c¬ së Tæng C«ng ty nhµ n−íc. Hµnh chÝnh chØ lµ biÖn ph¸p bæ trî. - Ph−¬ng thøc h×nh thµnh: kh«ng dïng gi¶i ph¸p hµnh chÝnh thuÇn tóy ®Ó ghÐp nèi mµ chñ yÕu sö dông gi¶i ph¸p c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®Ó thóc ®Èy ®Çu t−, liªn kÕt, gãp vèn, mua cæ phÇn. - Ph¸t triÓn tËp ®oµn ®a së h÷u lµ chñ yÕu. - Më réng vµ thu hót c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia liªn kÕt tËp ®oµn víi b»ng biÖn ph¸p nh−: cæ phÇn hãa (CPH) vµ ®a d¹ng ho¸ së h÷u DN thµnh viªn, thµnh lËp míi DN thµnh viªn d−íi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn (CTCP), C«ng ty TNHH; mua cæ phÇn, gãp vèn vµo DN kh¸c… - §a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc liªn kÕt trong tËp ®oµn, nh−ng träng t©m lµ liªn kÕt kinh tÕ vµ ®Çu t− chi phèi lÉn nhau. 6
- §a d¹ng hãa vÒ ngµnh, nghÒ vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng cña T§KT nh−ng ph¶i cã ngµnh kinh doanh chÝnh; h¹n chÕ viÖc thµnh lËp tËp ®oµn chØ bao gåm c¸c DN cïng mét lo¹i s¶n phÈm I.2.2. C¸c h×nh thøc liªn kÕt T§KT - Ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc liªn kÕt theo c¬ chÕ thÞ tr−êng vµ yªu cÇu s¾p xÕp ®æi míi tæng c«ng ty, bao gåm: + Liªn kÕt chÆt chÏ (th«ng qua vèn, cæ phÇn, thÇu, kho¸n…, DN nßng cèt n¾m quyÒn quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò quan träng cña DN kh¸c); liªn kÕt nöa chÆt chÏ (DN nßng cèt tham gia gãp vèn ®Ó h−ëng lîi vÒ s¶n xuÊt kinh doanh - SXKD); vµ liªn kÕt láng (liªn kÕt b»ng hîp ®ång kinh tÕ, kh«ng cã ®Çu t− gãp vèn). + Theo ph¹m vi liªn kÕt, cã liªn kÕt ngµnh (cïng ngµnh nghÒ, s¶n phÈm); liªn kÕt qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (ph©n c«ng, hîp t¸c, h×nh thµnh d©y chuyÒn KD tõ s¶n xuÊt tíi tiªu thô s¶n phÈm); vµ liªn kÕt hçn hîp. - Trªn c¬ së ®ã, tËp trung vµo liªn kÕt chÝnh yÕu lµ liªn kÕt c«ng ty mÑ - c«ng ty con. C«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con lµ c¸c ph¸p nh©n ®éc lËp. QuyÒn chØ ®¹o, chi phèi cña c«ng ty mÑ chñ yÕu th«ng qua vèn ®Çu t− vµ ®−îc quy ®Þnh t¹i ®iÒu lÖ cña c«ng ty con phï hîp víi quy ®Þnh ph¸p luËt t−¬ng øng. I.3. M« h×nh vµ tæ chøc cña T§KT ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc • Kh«ng ¸p ®Æt mét m« h×nh mÉu duy nhÊt khi x©y dùng T§KT. • M« h×nh cô thÓ do c¸c tæng c«ng ty vµ DN quyÕt ®Þnh, lùa chän c¨n cø vµo ®Æc thï cña m×nh. • KiÕn nghÞ mét sè m« h×nh sau ®©y ®Ó tham kh¶o: I.3.1. M« h×nh T§KT theo cÊu tróc nhÊt nguyªn vµ tËp trung quyÒn lùc M« h×nh cã s¬ ®å cÊu tróc nh− sau (h×nh 1): UB ®iÒu hµnh C¸c DN khèi C¸c DN khèi C¸c DN khèi v.v SXKD b¸n hµng tµi chÝnh H×nh 1. M« h×nh T§KT theo cÊu tróc nhÊt nguyªn vµ tËp trung quyÒn lùc 7
M« h×nh nµy cã c¸c ®Æc ®iÓm: - TÝnh chÊt nhÊt nguyªn vµ tËp trung quyÒn lùc. C¬ quan qu¶n lý tËp trung cña tËp ®oµn quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò quan träng cña tÊt c¶ c¸c DN thµnh viªn. - Phï hîp víi c¸c tËp ®oµn cã qui m« kh«ng lín hoÆc c¸c tËp ®oµn cã SXKD t−¬ng ®èi ®ång nhÊt (nÕu cã kinh doanh ®a ngµnh th× còng chØ sù kÐo dµi c¬ häc trªn c¬ së ngµnh kinh doanh chÝnh). - §¶m b¶o ®−îc sù qu¶n lý, ®iÒu hµnh tËp trung thèng nhÊt theo môc tiªu chung cña tËp ®oµn. - Gi¶m tÝnh tù chñ, n¨ng ®éng, s¸ng t¹o vµ ®éng lùc cña c¸c DN thµnh viªn. HiÖn nay cßn rÊt Ýt lo¹i T§KT tæ chøc theo m« h×nh nµy. I.3.2. C¬ cÊu tæ chøc T§KT theo cÊu tróc d¹ng Holding (c«ng ty mÑ - c«ng ty con) M« h×nh cã s¬ ®å cÊu tróc nh− sau (h×nh 2): C«ng ty n¾m vèn C«ng ty con C«ng ty con C«ng ty con A B C S¶n xuÊt KD B¸n hµng Tµi chÝnh Kü thuËt H×nh 2: S¬ ®å c¬ cÊu tæ chøc tËp ®oµn kinh tÕ theo cÊu tróc d¹ng Holding (c«ng ty mÑ - c«ng ty con) M« h×nh cã c¸c ®Æc ®iÓm: - Phæ biÕn nhÊt lµ m« h×nh C«ng ty mÑ - C«ng ty con. 8
- Cã 2 lo¹i: lo¹i c«ng ty mÑ võa n¾m vèn võa trùc tiÕp SXKD vµ lo¹i c«ng ty mÑ chØ n¾m vèn thuÇn tóy (mét sè quèc gia kh«ng cho phÐp tån t¹i v× nghi ng¹i trë thµnh quyÒn lùc kinh tÕ). - T¸ch b¹ch gi÷a quyÕt ®Þnh chiÕn l−îc vµ quyÕt ®Þnh kinh doanh; gi÷a së h÷u vµ qu¶n lý. - ThuËn lîi trong tham gia lÜnh vùc kinh doanh míi. - T¨ng tÝnh tù chñ, n¨ng ®éng, s¸ng t¹o vµ ®éng lùc cña DN thµnh viªn (c«ng ty con). - Nh−îc ®iÓm: kh«ng phï hîp víi lÜnh vùc ®ßi hái qu¶n lý tËp trung hay ph©n bæ nguån lùc thèng nhÊt. I.3.3. M« h×nh c¬ cÊu tæ chøc T§KT theo d¹ng hçn hîp M« h×nh cã s¬ ®å cÊu tróc nh− sau (h×nh 3): C¬ quan ®Çu n∙o Phßng A Phßng B Phßng C S¶n xuÊt KD B¸n hµng Tµi chÝnh Kü thuËt H×nh 3. C¬ cÊu tæ chøc T§KT theo d¹ng hçn hîp. M« h×nh cã c¸c ®Æc ®iÓm: - KÕt hîp m« h×nh theo cÊu tróc Holding víi m« h×nh tËp trung (võa tËp trung võa ph©n quyÒn). - TÝnh tËp trung: c¬ quan qu¶n lý tËp ®oµn (®Æt t¹i c«ng ty mÑ) quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò chiÕn l−îc cña tËp ®oµn, kÓ c¶ c«ng t¸c c¸n bé; quyÕt ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch chung, ph©n bæ c¸c nguån lùc vµ ®iÒu hµnh c¸c giao dÞch bªn trong 9
tËp ®oµn; c¸c DN thµnh viªn chÞu sù gi¸m s¸t trùc tiÕp cña c¸c phßng ban chøc n¨ng. - TÝnh ph©n quyÒn: c¸c DN thµnh viªn ®−îc ñy quyÒn réng r·i khi thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t−, kinh doanh vµ cã quyÒn tù chñ vÒ tµi chÝnh t−¬ng tù c«ng ty con trong m« h×nh d¹ng Holding. I.3.4. C¸c m« h×nh tËp ®oµn theo c¬ chÕ qu¶n lý vèn (cÊu tróc së h÷u vèn) ThÓ lo¹i nµy cã c¸c m« h×nh sau: M« h×nh 1: CÊu tróc së h÷u ®¬n gi¶n: C«ng ty mÑ ®Çu t− vèn ë c«ng ty con (cÊp 2). C«ng ty con ®Çu t− vèn ë c«ng ty ch¸u (cÊp 3)… (h×nh 4). C«ng ty mÑ C«ng ty con C«ng ty con C«ng ty con C«ng ty con C«ng C«ng C«ng C«ng C«ng C«ng ty ty ty ty ty ty ch¸u ch¸u ch¸u ch¸u ch¸u ch¸u H×nh 4. S¬ ®å cÊu tróc së h÷u ®¬n gi¶n M« h×nh 2: C¸c c«ng ty ®ång cÊp cã ®Çu t− vèn, kiÓm so¸t lÉn nhau ®Ó t¨ng c−êng mèi liªn gi÷a c¸c DN thµnh viªn (Sam Sung, Hyundai, LG, Mitsubishi, Sumitomo, Gneral Motors…) (h×nh 5). 10
C«ng ty mÑ C«ng ty cÊp 2 C«ng ty cÊp 2 C«ng ty cÊp 2 C«ng ty cÊp 2 C«ng C«ng C«ng C«ng C«ng C«ng ty ty ty ty ty ty cÊp 3 cÊp 3 cÊp 3 cÊp 3 cÊp 3 cÊp 3 H×nh 5. S¬ ®å ®Çu t− vµ kiÓm so¸t lÉn nhau gi÷a c¸c c«ng ty ®ång cÊp trong tËp ®oµn M« h×nh 3: C«ng ty mÑ võa trùc tiÕp ®Çu t− ë c¸c c«ng ty cÊp 2, võa ë c¸c c«ng ty cÊp 3…nh»m kiÓm so¸t mét lÜnh vùc ®Æc biÖt nµo ®ã hoÆc ®¸p øng yªu cÇu vÒ vèn ®Çu t− (h×nh 6). C«ng ty mÑ C«ng ty cÊp 2 C«ng ty cÊp 2 C«ng ty cÊp 2 C«ng ty cÊp 2 C«ng C«ng C«ng C«ng C«ng C«ng ty ty ty ty ty ty cÊp 3 cÊp 3 cÊp 3 cÊp 3 cÊp 3 cÊp 3 H×nh 6. S¬ ®å c«ng ty mÑ ®Çu t− vèn trùc tiÕp vµo c«ng ty chi nh¸nh cÊp 3 11
M« h×nh 4: C«ng ty mÑ lµ c«ng ty con cña DN kh¸c (“tËp ®oµn trong tËp ®oµn”) (h×nh 7). C«ng ty mÑ 1 C«ng ty C«ng ty mÑ 2 C«ng ty C«ng ty C«ng ty C«ng ty cÊp 2 cÊp 2 cÊp 2 cÊp 2 C«ng ty C«ng ty C«ng ty C«ng ty C«ng ty C«ng ty cÊp 3 cÊp 3 cÊp 3 cÊp 3 cÊp 3 cÊp 3 H×nh 7. M« h×nh "tËp ®oµn trong tËp ®oµn" M« h×nh 5: Hçn hîp tÊt c¶ c¸c h×nh thøc trªn; phøc t¹p vÒ cÊu tróc së h÷u; lµ s¶n phÈm cña sù ph¸t triÓn cao trªn thÞ tr−êng tµi chÝnh (nhÊt lµ thÞ tr−êng chøng kho¸n) nh»m t¨ng c−êng liªn kÕt, b¶o vÖ tr−íc sù th«n tÝnh cña DN bªn ngoµi (h×nh 8). C«ng ty mÑ C«ng ty cÊp 2 C«ng ty cÊp 2 C«ng ty cÊp 2 C«ng ty cÊp 2 C«ng C«ng C«ng C«ng C«ng C«ng ty ty ty ty ty ty cÊp 3 cÊp 3 cÊp 3 cÊp 3 cÊp 3 cÊp 3 H×nh 8. S¬ ®å cÊu tróc hçn hîp cña tËp ®oµn kinh tÕ 12
I.3.5. C¸c m« h×nh tËp ®oµn theo d¹ng liªn kÕt a. TËp ®oµn theo m« h×nh liªn kÕt ngang lµ chñ yÕu: - Liªn kÕt gi÷a c¸c DN cïng ngµnh. - Chñ yÕu dïng ®Ó h×nh thµnh liªn kÕt chèng l¹i sù th«n tÝnh vµ c¹nh tranh cña DN hoÆc hµng ho¸ bªn ngoµi. - C«ng ty mÑ thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý, ®iÒu phèi vµ ®Þnh h−íng chung cho c¶ tËp ®oµn; ®ång thêi trùc tiÕp kinh doanh nh÷ng dÞch vô, kh©u liªn kÕt chÝnh cña tËp ®oµn nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c c«ng ty con ho¹t ®éng (XNK nguyªn liÖu, s¶n phÈm chÝnh; nghiªn cøu KHCN; n¾m gi÷ vµ cung cÊp nh÷ng trang thiÕt bÞ, dÞch vô quan träng; ho¹t ®éng KD tµi chÝnh (nÕu ®ñ ®iÒu kiÖn). - C¸c c«ng ty con cã thÓ ®−îc tæ chøc ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ vµ phèi hîp hîp t¸c ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm hoµn chØnh theo ®Æc thï c«ng nghÖ cña ngµnh. b. TËp ®oµn theo m« h×nh liªn kÕt däc lµ chñ yÕu: - Liªn kÕt gi÷a c¸c DN kh¸c nhau nh−ng cã liªn quan chÆt chÏ vÒ c«ng nghÖ, t¹o thµnh mét liªn hîp SX - KD - th−¬ng m¹i hoµn chØnh. - C«ng ty mÑ lµ c«ng ty cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh nhÊt, n¾m gi÷ c¸c bé phËn then chèt nhÊt trong d©y chuyÒn c«ng nghÖ, ®ång thêi thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý, ®iÒu phèi vµ ®Þnh h−íng chung cho c¶ tËp ®oµn. c. TËp ®oµn liªn kÕt hçn hîp ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc: - Liªn kÕt c¸c DN trong nhiÒu ngµnh, nghÒ vµ lÜnh vùc cã mèi quan hÖ chÆt chÏ vÒ tµi chÝnh. - C«ng ty mÑ kh«ng nhÊt thiÕt trùc tiÕp SXKD mµ chñ yÕu lµm nhiÖm vô ®Çu t−, KD vèn; ®iÒu tiÕt, phèi hîp KD b»ng chiÕn l−îc, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn KD thèng nhÊt… - §ßi hái cÇn cã nh÷ng tiÒn ®Ò vÒ thÞ tr−êng vèn, thÞ tr−êng chøng kho¸n. Tuy r»ng v−ît qu¸ kh¶ n¨ng hiÖn t¹i cña mét sè tæng c«ng ty song ®©y lµ lo¹i tËp ®oµn cÇn h−íng tíi. I.4. §Þnh h−íng x©y dùng ®Ò ¸n T§KT ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc I.4.1. X¸c ®Þnh c¬ cÊu tËp ®oµn: - Kh«ng ¸p dông mét c¬ cÊu ®ång nhÊt, nh−ng c¬ cÊu c«ng ty mÑ - c«ng ty con ph¶i lµ c¬ cÊu chñ ®¹o, trong ®ã c«ng ty mÑ cã vèn ®Çu t− ®a d¹ng ë c¸c d¹ng h×nh c«ng ty con. 13
- C«ng ty mÑ lµ DNNN (Nhµ n−íc gi÷ 100% vèn hoÆc cã cæ phÇn, vèn gãp chi phèi), trùc tiÕp hoÆc kh«ng trùc tiÕp SXKD hoÆc chØ ®Çu t− tµi chÝnh. - ChuyÓn ®æi së h÷u vµ h×nh thøc ph¸p lý cña c¸c c«ng ty thµnh viªn tæng c«ng ty ®Ó h×nh thµnh c«ng ty con, trong ®ã c«ng ty mÑ gi÷ cæ phÇn, vèn gãp chi phèi hoÆc toµn bé vèn ®iÒu lÖ. - Riªng ®èi víi c«ng ty thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp: tiÕn tíi chuyÓn ®æi toµn bé sang c¸c d¹ng h×nh c«ng ty TNHH, CTCP. Trong khi ch−a chuyÓn ®æi, ph¶i coi c«ng ty mÑ lµ chñ së h÷u vèn nhµ n−íc t¹i c¸c ®¬n vÞ nµy. I.4.2. Qu¶n lý cña tËp ®oµn - TËp ®oµn kh«ng cã bé m¸y qu¶n lý riªng mµ sö dông bé m¸y qu¶n lý cña c«ng ty mÑ ®Ó qu¶n lý, phèi hîp ho¹t ®éng trong toµn tËp ®oµn. - Tïy tõng tr−êng hîp cô thÓ, cã thÓ coi c«ng ty mÑ lµ ®¹i diÖn cho tËp ®oµn; bé m¸y qu¶n lý cña c«ng ty mÑ lµ bé m¸y qu¶n lý vµ l·nh ®¹o cña tËp ®oµn. - C¸c h×nh thøc qu¶n lý kh¸c: + L·nh ®¹o c«ng ty mÑ kiªm nhiÖm l·nh ®¹o c«ng ty thµnh viªn tËp ®oµn. + ChiÕn l−îc chung cña C«ng ty mÑ. + C«ng ty mÑ phª duyÖt vµ ®−a vµo ®iÒu lÖ c«ng ty con c¸c ®Þnh h−íng cña c«ng ty mÑ. + H×nh thµnh tæ chøc tham vÊn cña tËp ®oµn b»ng viÖc tæ chøc héi nghÞ, cuéc häp gi÷a ®¹i diÖn cña c¸c C«ng ty thµnh viªn tËp ®oµn vÒ nh÷ng vÊn ®Ò chung cña tËp ®oµn, v.v… I.4.3. Quan hÖ gi÷a c«ng ty mÑ víi c¸c c«ng ty con - C«ng ty mÑ chi phèi c«ng ty con theo tû lÖ vèn cña c«ng ty mÑ. - H×nh thøc chi phèi: qua ®¹i diÖn cña c«ng ty mÑ ë ®¹i héi cæ ®«ng, héi ®ång qu¶n trÞ (H§QT), héi ®ång thµnh viªn. - Néi dung chi phèi: ph−¬ng h−íng SXKD, ®Çu t− ph©n c«ng, chuyªn m«n ho¸, hîp t¸c ho¸, ph©n chia thÞ tr−êng, hç trî th−¬ng hiÖu, th«ng tin thÞ tr−êng, øng dông nghiªn cøu khoa häc, c«ng nghÖ, ®µo t¹o, xuÊt nhËp khÈu… theo ®Þnh h−íng chung cña c¶ tËp ®oµn. - C¸c quan hÖ cô thÓ: theo qui ®Þnh ph¸p luËt t−¬ng øng víi tõng lo¹i h×nh c«ng ty con (LuËt DN, LuËt DNNN, LuËt §Çu t− n−íc ngoµi…). 14
I.4.4. Quan hÖ gi÷a c¸c c«ng ty con: chñ yÕu b»ng hîp ®ång kinh tÕ, kh«ng b»ng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh cña c«ng ty mÑ. I.5. C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn T§KT I.5.1. Gi¶i ph¸p tæ chøc: Tæ chøc l¹i c¸c tæng c«ng ty ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh c«ng ty mÑ trªn c¬ së c¸c bé phËn chñ lùc cña tæng c«ng ty hiÖn cã. Tæ chøc l¹i c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn kh¸c theo h−íng: - Chuyªn m«n hãa, hîp t¸c hãa; ®Èy m¹nh cæ phÇn hãa, ®a d¹ng ho¸ së h÷u, chuyÓn thµnh c«ng ty TNHH mét thµnh viªn. §èi víi c¸c c«ng ty thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp ch−a thÓ chuyÓn ®æi ngay, cÇn kiÖn toµn tæ chøc, t¨ng c−êng n¨ng lùc kinh tÕ, tiÕp tôc ho¹t ®éng theo LuËt DNNN míi. - §¬n vÞ sù nghiÖp, h¹ch to¸n phô thuéc: tiÕp tôc lµ bé phËn c«ng ty mÑ hoÆc chuyÓn thµnh c«ng ty con cã toµn bé vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty mÑ… - C¸c doanh nghiÖp thµnh viªn cã cæ phÇn, vèn gãp cña c«ng ty mÑ: tiÕp tôc ho¹t ®éng theo h×nh thøc ®· ®¨ng ký. T¨ng c−êng viÖc qu¶n lý phÇn vèn gãp cña c¸c cæ ®«ng. I.5.2. Gi¶i ph¸p chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt a- X©y dùng hÖ thèng c¸c qui ®Þnh ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng ®Çu t− ra ngoµi DN vµ liªn kÕt kinh doanh: §a d¹ng hãa së h÷u, thÞ tr−êng chÝnh kho¸n, c«ng ty tµi chÝnh, c¹nh tranh, chèng ®éc quyÒn, ®Þa vÞ ph¸p lý cña tËp ®oµn kinh tÕ; qu¶n lý, kiÓm so¸t T§KT v.v... b- ChÝnh s¸ch riªng ®èi víi c¸c Tæng c«ng ty ®−îc lùa chän ph¸t triÓn thµnh tËp ®oµn: VÊn ®Ò ph©n phèi lîi nhuËn, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp (vÝ dô: cho phÐp nép chung c¶ tËp ®oµn hoÆc theo c¸c ho¹t ®éng cã tÝnh d©y chuyÒn gi÷a doanh nghiÖp thµnh viªn cña tËp ®oµn…), c¬ chÕ b¶o l·nh tÝn dông cña tËp ®oµn. c- ChÝnh s¸ch ®èi víi ho¹t ®éng SXKD: C«ng ty mÑ ®¹i diÖn cña tËp ®oµn sö dông n¨ng lùc cña toµn bé c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn (vÝ dô, tham gia ®Êu thÇu, ph©n chia gãi thÇu cho c¸c c«ng ty con thùc hiÖn. Tuy nhiªn, c«ng ty mÑ lµ ng−êi chÞu tr¸ch nhiÖm cuèi cïng). d- ChÝnh s¸ch ®èi víi th−¬ng hiÖu cña tËp ®oµn: Thèng nhÊt th−¬ng hiÖu khi chuyÓn tõ tæng c«ng ty sang tËp ®oµn. TËp trung nç lùc ®Ó x©y dùng th−¬ng hiÖu. Söa ®æi chÝnh s¸ch tµi chÝnh liªn quan ®Õn x©y dùng th−¬ng hiÖu chung. 15
®- ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch hîp t¸c, liªn kÕt gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp t¹o tiÒn ®Ò h×nh thµnh T§KT ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc. e- Thóc ®Èy ®ång bé hÖ thèng thÞ tr−êng vèn, lao ®éng, bÊt ®éng s¶n, hµng ho¸, c«ng nghÖ; æn ®Þnh m«i tr−êng kinh tÕ vÜ m«, v.v… II. ChuyÓn ®æi mét sè c«ng ty sang t®kt ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc ë ViÖt Nam II.1. §Ò ¸n thµnh lËp TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam Thực hiện Nghị quyết §ại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX, Nghị quyết Trung ương 3, Nghị quyết Trung ương 9 khãa IX và c¸c văn bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về việc x©y dựng thÝ điểm Tập đoàn Dầu khÝ Việt Nam, ý kiến kết luận của Phã Thủ tướng (nay lµ Thñ t−íng) Nguyễn Tấn Dũng tại Th«ng b¸o số 39/TB-VPCP ngày 08/3/2005: “Tổng C«ng ty Dầu khÝ Việt Nam khẩn trương hoàn thiện và tr×nh Thủ tướng ChÝnh phủ Đề ¸n h×nh thành Tập đoàn Dầu khÝ trong đã cần đề xuất râ cơ cấu tổ chức và chức năng nhiệm vụ của HĐQT Tập đoàn đ¸p ứng được yªu cầu quản lý cã tÝnh đặc thï của ngành dầu khÝ”; Trªn c¬ së tæng kÕt nh÷ng m« h×nh tæ chøc qu¶n lý cña c¸c tæng c«ng ty nãi chung vµ Tæng C«ng ty DÇu khÝ nãi riªng tõ khi thµnh lËp vµ ho¹t ®éng ®Õn nay, nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®−îc, nh÷ng mÆt h¹n chÕ vµ tham kh¶o m« h×nh tæ chøc, qu¶n lý cña mét sè tËp ®oµn dÇu khÝ quèc gia thµnh ®¹t, tiªu biÓu cho khu vùc vµ trªn thÕ giíi, Tæng C«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam x©y dùng §Ò ¸n thµnh lËp TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam víi nh÷ng néi dung chñ yÕu nh− sau: II.1.1. Sù cÇn thiÕt ph¶i ®æi míi tæ chøc qu¶n lý Tæng C«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam vµ h×nh thµnh TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam - §æi míi tæ chøc, h×nh thµnh tËp ®oµn lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p quan träng nhÊt ®Ó thùc hiÖn chiÕn l−îc ph¸t triÓn Tæng C«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam. - §æi míi tæ chøc, h×nh thµnh TËp ®oµn lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó nhanh chãng kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i hiÖn nay cña Tæng C«ng ty vÒ c¬ chÕ tµi chÝnh, vÒ c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý ®Ó n©ng cao tÝnh chñ ®éng, n©ng cao hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng SXKD ®¸p øng kÞp thêi víi nh÷ng ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. 16
- §æi míi tæ chøc, h×nh thµnh TËp ®oµn ®Ó thÝch øng víi xu thÕ toµn cÇu hãa, héi nhËp quèc tÕ vµ ®èi phã víi th¸ch thøc cña sù c¹nh tranh quèc tÕ. - §æi míi tæ chøc, h×nh thµnh tËp ®oµn ®Ó thùc hiÖn chñ tr−¬ng cña §¶ng, ChÝnh phñ trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc, trong ®æi míi DNNN, trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn Tæng C«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam. II.1.2. Môc tiªu ®æi míi tæ chøc vµ c¬ chÕ qu¶n lý, h×nh thµnh TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam - X©y dùng vµ ph¸t triÓn Tæng C«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam thµnh TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam - mét tËp ®oµn m¹nh ngang tÇm khu vùc, tËp ®oµn C«ng nghiÖp - Th−¬ng M¹i - Tµi chÝnh, kinh doanh ®a ngµnh trong ®ã kinh doanh dÇu khÝ lµ lÜnh vùc then chèt. - X©y dùng vµ ph¸t triÓn Tæng C«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam thµnh mét ngµnh c«ng nghiÖp dÇu khÝ ®ång bé, hoµn chØnh tõ kh©u t×m kiÕm th¨m dß, khai th¸c, tµng tr÷, vËn chuyÓn ®Õn chÕ biÕn ph©n phèi tiªu thô s¶n phÈm; trë thµnh trô cét cho nÒn kinh tÕ quèc d©n vÒ lÜnh vùc dÇu khÝ - C«ng ty dÇu khÝ quèc gia. - X©y dùng vµ ph¸t triÓn Tæng C«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam thµnh mét ®¬n vÞ cã quy m« lín vÒ vèn, lao ®éng, m¸y mãc, thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, s¶n phÈm cã tÝnh c¹nh tranh cao, trong ®ã ®Æc biÖt quan träng lµ cã ®ñ tiÒm lùc vÒ vèn, ®Ó cã thÓ ®Çu t− më réng s¶n xuÊt kinh doanh, ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao søc c¹nh tranh. - §a d¹ng hãa së h÷u, ®a d¹ng hãa ngµnh nghÒ kinh doanh, trong ®ã kinh doanh DÇu - KhÝ lµ ngµnh mòi nhän; ®a d¹ng hãa ph¹m vi ho¹t ®éng kh«ng chØ trong n−íc mµ c¶ n−íc ngoµi nh»m ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cao. II.1.3. C¨n cø x©y dùng TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam - NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 3 ban chÊp hµnh TW §¶ng khãa iX vÒ tiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ DNNN, nªu râ chñ tr−¬ng: “…. ThÝ ®iÓm h×nh thµnh tËp ®oµn kinh tÕ trong mét sè lÜnh vùc cã ®iÒu kiÖn, cã thÕ m¹nh, cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn ®Ó c¹nh tranh vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã hiÖu qu¶ nh−: DÇu khÝ, viÔn th«ng, ®iÖn lùc, x©y dùng…..” - LuËt dÇu khÝ, LuËt DNNN, LuËt doanh nghiÖp vµ c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn thi hµnh. - ChiÕn l−îc ph¸t triÓn Ngµnh DÇu khÝ ®Õn 2015 vµ ®Þnh h−íng ®Õn n¨m 2025 (®· tr×nh ChÝnh phñ). 17
II.1.4. Nguyªn t¾c tæ chøc TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam - §−îc h×nh thµnh chñ yÕu trªn c¬ së tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ trong toµn Ngµnh DÇu khÝ nh»m huy ®éng tèi ®a søc m¹nh vÒ vèn, tµi s¶n, c«ng nghÖ, nh©n lùc. TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam cã thÓ tiÕp nhËn c¸c doanh nghiÖp kh¸c lµm thµnh viªn trªn c¬ së tù nguyÖn. - Trªn c¬ së c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn hiÖn cã, Tæng C«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam tiÕn hµnh s¾p xÕp, ®æi míi, hoµn thiÖn m« h×nh tæ chøc vµ c¬ chÕ qu¶n lý nh»m thay ®æi c¬ b¶n h×nh thøc tæ chøc vµ qu¶n lý cña Tæng C«ng ty tõ quan hÖ hµnh chÝnh, giao vèn sang quan hÖ së h÷u vèn. - TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam lµ tËp ®oµn ®a së h÷u trong ®ã së h÷u nhµ n−íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. H§QT TËp ®oµn thay mÆt chñ së h÷u Nhµ n−íc qu¶n lý toµn bé phÇn vèn cña TËp ®oµn. - C¸c thµnh viªn TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam liªn kÕt víi nhau th«ng qua c¬ chÕ vèn vµ c¸c hîp ®ång kinh tÕ. H§QT cña TËp ®oµn (H§QT cña C«ng ty mÑ) chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc Thñ t−íng ChÝnh phñ trong viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng cña TËp ®oµn. - C«ng ty MÑ (Petrovietnam) vµ c¸c thµnh viªn (c«ng ty con) cã t− c¸ch ph¸p nh©n vµ h¹ch to¸n ®éc lËp. - X©y dùng TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam ph¶i ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt vÒ tæ chøc vµ l·nh ®¹o cña §¶ng. II.1.5. M« h×nh tæ chøc TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam 1. TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam ®−îc x©y dùng theo m« h×nh C«ng ty mÑ - C«ng ty con §Ó h×nh thµnh TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam, tr−íc hÕt cÇn thµnh lËp C«ng ty mÑ. C¸c c«ng ty con ®−îc h×nh thµnh b»ng viÖc chuyÓn ®æi c¸c DNNN thµnh viªn thµnh c¸c c«ng ty TNHH mét thµnh viªn, c¸c c«ng ty cæ phÇn víi vèn gãp chi phèi, vµ c¸c c«ng ty liªn kÕt. C«ng ty mÑ: + Tªn gäi: TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam, tªn giao dÞch quèc tÕ lµ PeTRoVieTNaM; + C«ng ty mÑ lµ doanh nghiÖp do Nhµ n−íc së h÷u 100% vèn ®iÒu lÖ, lµ C«ng ty nhµ n−íc; + C«ng ty mÑ së h÷u h÷u h¹n c¸c c«ng ty con theo tû lÖ vèn Nhµ n−íc gãp tõ c«ng ty MÑ vµo c¸c c«ng ty con, cã thÓ së h÷u toµn bé hoÆc mét phÇn vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty con vµ h−ëng lîi nhuËn trªn tû lÖ vèn gãp; 18
+ C«ng ty mÑ ®−îc x©y dùng trªn c¬ së bao gåm c¸c ®¬n vÞ: C¬ quan Qu¶n lý cña Tæng C«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam (H§QT) vµ V¨n phßng C¬ quan Tæng C«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam hiÖn t¹i, c¸c ®¬n vÞ h¹ch to¸n phô thuéc (tæ chøc l¹i thµnh c¸c chi nh¸nh,V¨n phßng ®¹i diÖn) vµ c¸c Ban qu¶n lý dù ¸n. 2. C¸c c«ng ty con lµ nh÷ng ph¸p nh©n ®éc lËp víi C«ng ty mÑ, ®−îc C«ng ty mÑ së h÷u toµn bé hoÆc mét phÇn vèn ®iÒu lÖ d−íi c¸c h×nh thøc: - C¸c c«ng ty TNHH mét thµnh viªn: C«ng ty mÑ së h÷u 100% vèn ®iÒu lÖ. §−îc h×nh thµnh b»ng viÖc chuyÓn ®æi c¸c DN thµnh viªn cña Tæng C«ng ty ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kinh doanh quan träng cña Tæng C«ng ty (kh«ng n»m trong ®èi t−îng CPH) hoÆc c¸c c«ng ty ®−îc thµnh lËp míi. - C¸c CTCP: §−îc h×nh thµnh b»ng c¸ch CPH mét sè DN thµnh viªn hiÖn nay cña Tæng C«ng ty vµ c¸c CTCP míi ®−îc thµnh lËp, trong ®ã Tæng C«ng ty gãp vèn chi phèi hoÆc víi t− c¸ch lµ cæ ®«ng s¸ng lËp. - Khèi Nghiªn cøu khoa häc vµ §µo t¹o (NCKH vµ §T): §−îc tæ chøc l¹i theo h−íng tËp trung søc m¹nh cña c¸c ®¬n vÞ hiÖn cã. - C¸c c«ng ty liªn doanh: C¸c c«ng ty cã vèn gãp chi phèi cña C«ng ty mÑ hoÆc C«ng ty mÑ n¾m quyÒn ®iÒu hµnh. - C¸c c«ng ty liªn kÕt: C¸c c«ng ty cã vèn gãp kh«ng chi phèi cña C«ng ty mÑ. 3. Tæ chøc §¶ng, ®oµn thÓ: - TËp ®oµn cã tæ chøc §¶ng: Ban c¸n sù §¶ng TËp ®oµn, §¶ng bé C«ng ty mÑ, c¸c §¶ng bé, Chi bé cña c¸c c«ng ty con kÕ thõa vµ ®iÒu chØnh c¸c tæ chøc hiÖn cã tïy theo quy m« vµ sè l−îng ®¶ng viªn sinh ho¹t. - Tæ chøc C«ng ®oµn vµ §oµn thanh niªn Céng s¶n Hå ChÝ Minh. II.1.6. Héi ®ång qu¶n trÞ TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam Do tÝnh chÊt quan träng vµ ®Æc thï cña Ngµnh DÇu khÝ, tham kh¶o m« h×nh H§QT cña mét sè TËp ®oµn DÇu khÝ thµnh ®¹t trong khu vùc vµ thùc hiÖn ý kiÕn chØ ®¹o cña Thñ t−íng ChÝnh phñ, H§QT TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam ®−îc ®Ò xuÊt cã chøc n¨ng nhiÖm vô còng nh− thµnh phÇn cao h¬n LuËt DNNN n¨m 2003 ®Ó gi¶i quyÕt ®−îc phÇn lín c«ng viÖc cña TËp ®oµn. H§QT ®−îc x¸c ®Þnh lµ chñ së h÷u Nhµ n−íc t¹i TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam, ®Æt d−íi sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña Thñ t−íng ChÝnh phñ. 19
II.1.7. Lé tr×nh thùc hiÖn: B−íc 1 - Tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt §Ò ¸n x©y dùng Tæng C«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam thµnh TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam; - TiÕp tôc kiÖn toµn tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña bé m¸y ®iÒu hµnh Tæng C«ng ty ®Ó ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n theo ®Þnh h−íng lµ bé m¸y ®iÒu hµnh C«ng ty mÑ; - X©y dùng vµ triÓn khai ph−¬ng ¸n chuyÓn c¸c c«ng ty thµnh viªn mµ Tæng C«ng ty (C«ng ty mÑ) n¾m gi÷ 100% vèn ®iÒu lÖ thµnh c«ng ty TNHH mét thµnh viªn theo NghÞ ®Þnh 63/2001/CP cña ChÝnh phñ; - TiÕn hµnh CPH c¸c ®¬n vÞ Tæng C«ng ty kh«ng cÇn thiÕt n¾m gi÷ 100% vèn Nhµ n−íc theo §Ò ¸n tæng thÓ s¾p xÕp DNNN t¹i Tæng C«ng ty ®· ®−îc Thñ t−íng phª duyÖt n¨m 2004-2005 (hoµn thµnh viÖc chuyÓn c¸c c«ng ty CPH n¨m 2004 sang CTCP). B−íc 2: - X©y dùng vµ tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ §Ò ¸n tæ chøc C«ng ty mÑ (PETROVIETNAM); - Tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt §iÒu lÖ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña TËp ®oµn; - ChuyÓn c¸c DN ho¹t ®éng trong lÜnh vùc t×m kiÕm, th¨m dß khai th¸c dÇu khÝ mµ Tæng C«ng ty n¾m gi÷ 100% vèn thµnh c¸c Chi nh¸nh cña C«ng ty mÑ; - Hoµn thµnh CPH c¸c ®¬n vÞ Tæng C«ng ty kh«ng cÇn thiÕt n¾m gi÷ 100% vèn Nhµ n−íc theo §Ò ¸n tæng thÓ s¾p xÕp DNNN t¹i Tæng C«ng ty ®· ®−îc Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt (n¨m 2005). - ChuyÓn mét sè DN Tæng C«ng ty n¾m gi÷ 100% vèn thµnh C«ng ty TNHH mét thµnh viªn; - Tæ chøc l¹i c¸c ®¬n vÞ NCKH vµ §T thµnh mét tæ chøc thèng nhÊt (Häc viÖn DÇu khÝ). B−íc 3: - Hoµn thµnh viÖc chuyÓn c¸c DN C«ng ty mÑ n¾m gi÷ 100% vèn ®iÒu lÖ thµnh c¸c c«ng ty TNHH mét thµnh viªn; - Hoµn thµnh viÖc tæ chøc Häc viÖn DÇu khÝ; 20
- Tæ chøc l¹i bé m¸y ®iÒu hµnh cho phï hîp víi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña TËp ®oµn; - Thµnh lËp míi c¸c ®¬n vÞ SXKD nh− PV Power, PV Bank, …; - Hoµn thiÖn tæ chøc vµ c¬ chÕ qu¶n lý TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam; - Ra m¾t TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam. II.1.8. §Æc ®iÓm h×nh thµnh TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam vµ c¸c khuyÕn nghÞ Do tÝnh chÊt ®Æc thï cña Ngµnh DÇu khÝ ViÖt Nam, nªn ngay tõ nh÷ng n¨m 1990 Tæng c«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam ®· phèi hîp víi c¸c c¬ quan cã liªn quan cña ChÝnh phñ qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng dÇu khÝ nghiªn cøu, t×m tßi; tham quan, häc hái c¸c m« h×nh tæ chøc vµ qu¶n lý cña c¸c C«ng ty DÇu khÝ lín trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Mét trong nh÷ng m« h×nh mµ Tæng C«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam lùa chän chÝnh lµ m« h×nh cña PETRONAS - mét C«ng ty DÇu khÝ quèc gia cña Malaysia. Së dÜ m« h×nh PETRONAS ®−îc lùa chän v× PETRONAS cã nhiÒu nÐt t−¬ng ®ång víi PETROVIETNAM. PETRONAS ®−îc thµnh lËp n¨m 1974 (PETROVIETNAM n¨m 1975), cïng trong khu vùc, ViÖt Nam vµ Malaysia cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn kh«ng c¸ch biÖt nhiÒu... Tuy nhiªn, ®Õn n¨m 1990 th× PETRONAS ®· ph¸t triÓn v−ît xa PETROVIETNAM vµ ®· trë thµnh mét tËp ®oµn dÇu khÝ m¹nh, tÇm cì thÕ giíi. Còng chÝnh v× lý do ®ã, n¨m 1992 Tæng C«ng ty DÇu má vµ KhÝ ®èt ViÖt Nam (nay lµ Tæng C«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam) ®· ®−îc t¸ch khái Bé C«ng nghiÖp nÆng vµ ®Æt trùc thuéc Chñ tÞch H§BT (nay lµ Thñ t−íng ChÝnh phñ) vµ sau ®ã lµ ChÝnh phñ vµ tõ n¨m 1995 ho¹t ®éng theo m« h×nh Tæng C«ng ty 91 (TCT 91). Tuy nhiªn, còng nh− c¸c TCT 91 kh¸c, m« h×nh TCT 91 ®· ph¸t huy ®−îc t¸c dông trong nh÷ng n¨m ®Çu míi thµnh lËp nh−ng cïng víi xu thÕ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nãi chung, m« h×nh nµy còng ®· dÇn béc lé nhiÒu bÊt cËp mµ cÇn ph¶i cã nh÷ng nghiªn cøu, ®æi míi nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Tæng C«ng ty nµy. Mét trong nh÷ng ®Þnh h−íng c¶i tæ, ®æi míi trong s¾p xÕp n©ng cao hiÖu qu¶ DNNN chÝnh lµ viÖc lùa chän mét sè TCT 91 cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng thµnh c¸c tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh cña ®Êt n−íc, còng nh− gèc rÔ cña vÊn ®Ò lµ söa ®æi LuËt DNNN ban hµnh n¨m 1995. LuËt DNNN söa ®æi ®· kh¾c phôc c¸c nh−îc ®iÓm cña TCT 91 b»ng viÖc ®Þnh h−íng chuyÓn dÇn sang lo¹i h×nh tæng c«ng ty do c¸c c«ng ty tù ®Çu t− vµ thµnh lËp. 21