Đề tài khoa học: Nghiên cứu ứng dụng một số mô hình phân tích kinh tế tổng hợp trong phân tích thống kê kinh tế

Chia sẻ: Dai Ca | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

89
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu ứng dụng một số mô hình phân tích kinh tế tổng hợp trong phân tích thống kê kinh tế. Để hiểu rõ hơn, mời các bạn tham khảo chi tiết nội dung đề tài.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài khoa học: Nghiên cứu ứng dụng một số mô hình phân tích kinh tế tổng hợp trong phân tích thống kê kinh tế

§Ò tµi khoa häc Sè: 11-2003 Nghiªn cøu øng dông mét sè m« h×nh ph©n tÝch kinh tÕ tæng hîp trong ph©n tÝch thèng kª kinh tÕ 1. CÊp ®Ò tµi : C¬ së 2. Thêi gian nghiªn cøu : 2003 3. §¬n vÞ chñ tr× : Vô Thèng kª Tæng hîp 4. §¬n vÞ qu¶n lý : ViÖn Khoa häc Thèng kª 5. Chñ nhiÖm ®Ò tµi : CN. NguyÔn B¸ Kho¸ng 6. Nh÷ng ng−êi phèi hîp nghiªn cøu: CN. Ng« ThÞ Nh−îng CN. NguyÔn ThÞ ChiÕn CN. NguyÔn §éng CN. Kim Ngäc C−¬ng CN. NguyÔn Ngäc V©n 7. KÕt qu¶ b¶o vÖ: lo¹i kh¸ 245
I. Mét sè vÊn ®Ò vÒ kinh tÕ vÜ m« vµ m« h×nh ph©n tÝch 1.1. Mét sè vÊn ®Ò vÒ kinh tÕ vÜ m« Lý thuyÕt kinh tÕ vÜ m« ®· ph¸t triÓn x©y dùng nªn nÒn t¶ng cho c¸c m« h×nh kinh tÕ vÜ m«. Kinh tÕ vÜ m« nghiªn cøu nÒn kinh tÕ nh− lµ mét tæng thÓ, trong ®ã c¸c vÊn ®Ò nh− l¹m ph¸t, thÊt nghiÖp vµ t¨ng tr−ëng lµ ba trong sè c¸c vÊn ®Ò quan träng cña kinh tÕ vÜ m«. Trung t©m cña lý thuyÕt kinh tÕ vÜ m« lµ 4 thÞ tr−êng: thÞ tr−êng hµng ho¸, thÞ tr−êng lao ®éng, thÞ tr−êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n. Trong c¸c thÞ tr−êng trªn cã c¸c ho¹t ®éng cña c¸c thÓ chÕ kinh tÕ lµ hé gia ®×nh, doanh nghiÖp, nhµ n−íc vµ n−íc ngoµi (hay phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi). Lý thuyÕt kinh tÕ vÜ m« còng ®· x©y dùng c¸c gi¶ thuyÕt vÒ mèi quan hÖ cung- cÇu ë mçi thÞ tr−êng riªng biÖt vµ mèi quan hÖ qua l¹i cña c¸c biÕn trªn c¸c thÞ tr−êng trªn. Ngoµi ra, còng nghiªn cøu ph¶n ¸nh mèi quan hÖ kinh tÕ cña c¸c khu vùc thÓ chÕ vµ còng ®· ph©n tÝch hµm s¶n xuÊt lµ hµm sè thÓ hiÖn mèi quan hÖ cña s¶n l−îng s¶n xuÊt ra vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh− vèn, lao ®éng, c«ng nghÖ/ tiÕn bé kü thuËt vµ c¸c yÕu tè tæng hîp kh¸c ngoµi vèn vµ lao ®éng. Kinh tÕ vÜ m« xem xÐt toµn bé nÒn kinh tÕ liªn quan chñ yÕu ®Õn tæng ®Çu ra vµ viÖc lµm, tiªu dïng, mÆt b»ng gi¸... ®−îc x¸c ®Þnh nh− thÕ nµo. Nã nhÊn m¹nh ®Õn sù t−¬ng t¸c trong nÒn kinh tÕ nãi chung, cè ý ®¬n gi¶n ho¸ c¸c yÕu tè riªng biÖt trong ph©n tÝch ®Ó lµm cho qu¸ tr×nh ph©n tÝch toµn bé sù t−¬ng t¸c trong nÒn kinh tÕ cã thÓ ®iÒu khiÓn ®−îc. Cã thÓ kh¸i qu¸t r»ng, cïng víi viÖc h¹ch to¸n toµn nÒn kinh tÕ vµ lËp c¸c tµi kho¶n quèc gia vµ c¸c tiÕn bé ®¹t ®−îc trªn lÜnh vùc nµy víi tµi kho¶n quèc gia 1993, c¸c d÷ liÖu cho ®¸nh gi¸ vµ ph©n tÝch c¸c m« h×nh kinh tÕ hiÖn nay ®· ®−îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ vµ lµm dÔ dµng h¬n c¸c ph©n tÝch, ®¸nh gi¸. 1.2. Mét sè vÊn ®Ò vÒ m« h×nh ph©n tÝch kinh tÕ M« h×nh lµ khu«n mÉu ®Ó tæ chøc ph−¬ng ph¸p t− duy vÒ mét vÊn ®Ò. C¸c m« h×nh ®−îc ®¬n gi¶n ho¸ b»ng c¸ch bá qua mét vµi chi tiÕt cña thÕ giíi hiÖn thùc ®Ó tËp trung vµo nh÷ng ®iÓm chÝnh. Tõ bøc tranh cã thÓ ®iÒu khiÓn ®−îc ®ã cña thùc tÕ chóng ta triÓn khai ph©n tÝch ®Ó xem nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng nh− thÕ nµo. Nãi c¸ch kh¸c, m« h×nh thÓ hiÖn mét c¸ch ®¬n gi¶n hiÖn thùc kinh tÕ vµ 246
chÝnh v× vËy nã ®−îc coi lµ mét c«ng cô quan träng, cã hiÖu lùc ®Ó ph©n tÝch tæng hîp hoÆc chi tiÕt c¸c vÊn ®Ò cña nÒn kinh tÕ. M« h×nh lµ sù ®¬n gi¶n ho¸ mét c¸ch cã chñ ý ®Ó lùa chän nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña mét vÊn ®Ò ®Ó nh×n chóng mét c¸ch râ rµng vµ th«ng suèt. V× vËy, khi x©y dùng m« h×nh ng−êi ta th−êng ®¬n gi¶n ho¸ ®Ó cã thÓ nh×n râ vµ thÊu suèt c¸c chi tiÕt phøc t¹p cña vÊn ®Ò. B¾t ®Çu x©y dùng m« h×nh b»ng c¸c gi¶ thiÕt ®¬n gi¶n (gi¶ thiÕt ®¬n gi¶n vÒ ph¹m vi, ®¬n gi¶n c¸c mèi quan hÖ...) sau ®ã bæ sung thªm c¸c thùc tÕ lµm cho m« h×nh phøc t¹p thªm vµ t¨ng thªm tÝnh hÊp dÉn cña c«ng viÖc ph©n tÝch. Chóng ta gi¶ thiÕt r»ng nÒn kinh tÕ bÞ khÐp kÝn víi thÕ giíi bªn ngoµi, khi ®ã sù c©n b»ng tæng cung vµ tæng cÇu ®−îc thiÕt lËp: Y = C + I + G Trong ®ã Y lµ tæng cung, lµ khèi l−îng hµng ho¸ do khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh t¹o ra; C lµ tiªu dïng cña hé; I lµ ®Çu t− cña khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh vµ G lµ chi tiªu cña ChÝnh phñ. Trong thùc tÕ, c¸c kho¶n chi tiªu cña chÝnh phñ kh«ng ph¶i lu«n ®−îc c©n b»ng víi c¸c kho¶n thu vµ nh− vËy sÏ dÉn ®Õn th©m hôt (khi chi lín h¬n thu) vµ béi thu (nÕu thu lín h¬n chi). H¬n n÷a, c¸c kho¶n khu vùc kinh doanh muèn ®Çu t− cã kh¶ n¨ng còng kh«ng ph¶i lu«n c©n b»ng víi c¸c kho¶n tiÕt kiÖm cña hé. Vµ khi ®ã cÇn xem xÐt ®Õn c¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn vay vèn tõ thÞ tr−êng chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng tiÒn tÖ, tr−êng hîp nÒn kinh tÕ më cßn ph¶i xem xÐt c©n ®èi c¸c kho¶n th©m hôt tõ c¸c nguån tµi trî tõ bªn ngoµi vµ tõ c¸c khu vùc ngoµi ChÝnh phñ. Ngoµi ra, víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ ®èi ngo¹i m« h×nh kinh tÕ ®ãng tr−íc ®©y sÏ ®−îc thªm vµo c¸c yÕu tè nh− xuÊt khÈu, nhËp khÈu, vµ liªn quan ®Õn c¸c quan hÖ trªn thÞ tr−êng vèn vµ ngo¹i hèi.... Nh÷ng n¨m gÇn ®©y ng−êi ta ®· tÝnh ®Õn tÇm quan träng t¨ng lªn cña th−¬ng m¹i vµ tµi chÝnh quèc tÕ. Sù më cöa ®èi víi th−¬ng m¹i vµ nguån vèn quèc tÕ sÏ gia t¨ng sù phøc t¹p vÒ mäi mÆt cña khu«n khæ kinh tÕ vÜ m«. II. C¸c m« h×nh ph©n tÝch kinh tÕ chñ yÕu 2.1. M« h×nh ph©n tÝch mèi quan hÖ Mét ph¹m trï quan träng trong x©y dùng vµ ph©n tÝch m« h×nh kinh tÕ lµ kinh tÕ l−îng. Kinh tÕ l−îng lµ sù liªn kÕt gi÷a lý thuyÕt kinh tÕ, thèng kª to¸n vµ 247
nghiªn cøu thùc tÕ kinh tÕ. M« h×nh kinh tÕ l−îng vÜ m« bao gåm c¸c ph−¬ng tr×nh thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a c¸c biÕn trong hÖ thèng c¸c tµi kho¶n quèc gia vµ c¸c chØ sè quan träng kh¸c cña nÒn kinh tÕ. ë ®©y chóng ta xÐt mèi quan hÖ trong ph−¬ng tr×nh c©n b»ng sau ®©y: GDP = C + I + E – M, Trong ®ã: GDP lµ tæng s¶n phÈm quèc néi C lµ tiªu dïng cuèi cïng = Cp + Cg (Cp lµ tiªu dïng cuèi cïng cña hé gia ®×nh; Cg lµ tiªu dïng cuèi cïng cña ChÝnh phñ) I lµ tÝch luü tµi s¶n hay ®Çu t− = Ip + Ig (Ip lµ ®Çu t− cña t− nh©n, doanh nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ ngoµi chÝnh phñ kh¸c; Ig lµ ®Çu t− cña ChÝnh phñ) E-M lµ chªnh lÖch xuÊt, nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô (E lµ xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô; M lµ nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô). D−íi ®©y lµ mét sè mèi quan hÖ chÝnh th−êng ®−îc dïng trong m« h×nh ph©n tÝch kinh tÕ, ®ã lµ Mèi quan hÖ gi÷a thu nhËp, cÇu vµ c©n ®èi tµi kho¶n ®èi ngo¹i / c©n ®èi tµi kho¶n v·ng lai vµ Kho¶ng trèng gi÷a tiÕt kiÖm vµ ®Çu t− (1) Mèi quan hÖ gi÷a thu nhËp, cÇu vµ c©n ®èi tµi kho¶n ®èi ngo¹i cßn gäi lµ c©n ®èi tµi kho¶n v·ng lai XuÊt ph¸t tõ c¸c chØ tiªu tæng hîp thu nhËp vµ chi tiªu c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ ta cã: Tæng s¶n phÈm trong n−íc (GDP) = C+ I + (X - M) = A + (X – M) Tæng thu nhËp quèc gia (GNI) = GDP + Yf = C+ I + (X – M +Yf) = A + (X – M + Yf) Tæng thu nhËp quèc gia kh¶ dông = GNI + TRf Hay lµ GNDI = A + (X – M + Yf + TRf) Ta cã: GNDI - A = X – M + Yf + TRf Hay GNDI - A = CAB (c©n ®èi tµi kho¶n v·ng lai) Trong ®ã: GDP lµ tæng s¶n phÈm trong n−íc C: Tiªu dïng cuèi cïng I: Tæng tÝch luü tµi s¶n hay chÝnh lµ ®Çu t− GNI: Tæng thu nhËp quèc gia 248
GNDI: Tæng thu nhËp quèc gia kh¶ dông A: Tæng cÇu trong n−íc X: XuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô M: NhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô Yf: Thu nhËp yÕu tè thuÇn tõ n−íc ngoµi GNI: Tæng thu nhËp quèc gia TRf:ChuyÓn nh−îng hiÖn hµnh thuÇn = chuyÓn nh−îng vµo – chuyÓn nh−îng ra ngoµi GNDI: Tæng thu nhËp quèc gia kh¶ dông Ph−¬ng tr×nh GNDI - A = CAB x¸c ®Þnh kho¶ng c¸ch gi÷a thu nhËp quèc gia kh¶ dông vµ tæng cÇu trong n−íc chÝnh b»ng c¸i gäi lµ c¸n c©n v·ng lai. Ph−¬ng tr×nh nµy còng cã nghÜa lµ cã th©m hôt c¸n c©n v·ng lai khi tæng cÇu trong n−íc v−ît qu¸ tæng thu nhËp sö dông, hay tæng cÇu trong n−íc v−ît qu¸ thu nhËp. Khi ®ã cÇn ph¶i sö dông thu nhËp quèc d©n cña n−íc ngoµi ®Ó c©n ®èi c¸c nhu cÇu tiªu dïng vµ ®Çu t− trong n−íc. §Ó gi¶m th©m hôt c¸n c©n v·ng lai cã thÓ: • T¨ng thu nhËp b»ng c¸ch t¨ng s¶n xuÊt trong ng¾n h¹n dùa vµo khai th¸c triÖt ®Ó h¬n n¨ng lùc s¶n xuÊt s½n cã vµ trong trung vµ dµi h¹n nhê vµo chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ mét c¸ch hîp lý hoÆc • Gi¶m cÇu trong n−íc b»ng c¸ch tiÕt kiÖm tiªu dïng hoÆc gi¶m ®Çu t−. Nghiªn cøu mèi c©n b»ng gi÷a thu nhËp vµ tæng cÇu trong n−íc cã t¸c dông quan träng ®Õn viÖc ®−a ra c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh phï hîp dùa trªn c¸c quan hÖ h¹ch to¸n chø kh«ng ph¶i lµ ®−a ra c¸c øng xö cña tµi kho¶n v·ng lai. Muèn nghiªn cøu ®Õn sù biÕn ®éng cña tµi kho¶n v·ng lai cÇn xem xÐt ®Õn c¸c yÕu tè nh− tû gi¸, l·i xuÊt... (2) Chªnh lÖch gi÷a tiÕt kiÖm vµ ®Çu t− (S-I) V× GNDI - C = S theo ®Þnh nghÜa, nªn khi thay vµo ph−¬ng tr×nh cña GNDI ®· ®−îc ®Þnh nghÜa trªn ta cã: C+ I + (X – M +Yf +TRf) – C = S 249
Suy ra S – I = X – M +Yf + TRf = CAB ViÕt gän l¹i ta cã: S – I = CAB Trong ®ã: S lµ tæng tiÕt kiÖm quèc gia Ph−¬ng tr×nh S – I = CAB thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a tiÕt kiÖm vµ ®Çu t− hay cßn gäi lµ kho¶ng trèng ®Çu t− chÝnh b»ng c©n ®èi tµi kho¶n hiÖn hµnh vµ còng b»ng sö dông tiÕt kiÖm cña n−íc ngoµi. Khi ®Çu t− v−ît qu¸ tiÕt kiÖm th× ph¶i sö dông tiÕt kiÖm cña n−íc ngoµi ®Ó trang tr¶i c¸c kho¶n ®Çu t−. VÒ nguyªn t¾c, ®Ó gi¶m th©m hôt c¸n c©n v·ng lai cã thÓ t¨ng tiÕt kiÖm trong n−íc hä¨c gi¶m ®Çu t−. NÕu t¨ng tiÕt kiÖm cã nghÜa lµ gi¶m tiªu dïng (gi¶m cÇu) vµ dÉn ®Õn t¨ng tr−ëng gi¶m. V× vËy ®Ó tµi trî th©m hôt c¸n c©n v·ng lai mét phÇn t¨ng huy ®éng nguån lùc trong n−íc vµ mÆt kh¸c cã thÓ ph¶i vay vèn tõ n−íc ngoµi. Trong ph©n tÝch tæng tiÕt kiÖm vµ tæng ®Çu t− trong nÒn kinh tÕ cã thÓ chi tiÕt h¬n thµnh: S - I = (Sp + Sg)- (Ip + Ig) = CAB Trong ®ã p lµ ®Æc tr−ng cho t− nh©n hay khu vùc ngoµi chÝnh phñ vµ g ®Æc tr−ng cho chÝnh phñ. Còng cã thÓ ®æi l¹i thµnh: S - I = (Sp – Ip) + (Sg - Ig) = CAB Kho¶ng c¸ch gi÷a tiÕt kiÖm vµ ®Çu t− cña khu vùc phi chÝnh phñ céng víi chªnh lÖch gi÷a tiÕt kiÖm vµ ®Çu t− cña khu vùc chÝnh phñ chÝnh b»ng c©n ®èi c¸n c©n v·ng lai. Nh− vËy, muèn gi¶m th©m hôt c¸n c©n v·ng lai cã thÓ cïng gi¶m kho¶ng c¸ch gi÷a tiÕt kiÖm vµ ®Çu t− cña c¶ hai khu vùc hoÆc ®iÒu chØnh kho¶ng c¸ch nµy ë tõng khu vùc sao cho tæng kho¶ng c¸ch gi÷a tiÕt kiÖm vµ ®Çu t− cña toµn nÒn kinh tÕ gi¶m. Cã 3 tr−êng hîp x¶y ra khi nghiªn cøu biÕn ®æi gi¸ trÞ tuyÖt ®èi kho¶ng c¸ch tiÕt kiÖm vµ ®Çu t− cña tõng khu vùc nh− sau: 1. (Sp- Ip) > 0 vµ (Sg- Ig)< 0 th× CAB ⎢(Sp- Ip)⎢ 2. (Sp- Ip) < 0 vµ (Sg- Ig)< 0 th× CAB 0 th× CAB ⎢(Sg- Ig)⎢ Tr−êng hîp 1, khi tiÕt kiÖm cña chÝnh phñ lín h¬n ®Çu t− cña ChÝnh phñ vµ tiÕt kiÖm cña t− nh©n nhá h¬n ®Çu t− cña t− nh©n vµ chªnh lÖch tuyÖt ®èi thø 250
nhÊt lín h¬n chªnh lÖch tuyÖt ®èi thø hai th× c©n ®èi tµi kho¶n v·ng lai sÏ lµ mét sè ©m (-). Tr−êng hîp 2, khi tiÕt kiÖm cña chÝnh phñ nhá h¬n ®Çu t− cña ChÝnh phñ vµ tiÕt kiÖm cña t− nh©n nhá h¬n ®Çu t− cña t− nh©n th× c©n ®èi tµi kho¶n v·ng lai sÏ lµ mét sè ©m (-). Tr−êng hîp 3, khi tiÕt kiÖm cña chÝnh phñ nhá h¬n ®Çu t− cña ChÝnh phñ vµ tiÕt kiÖm cña t− nh©n lín h¬n ®Çu t− cña t− nh©n vµ chªnh lÖch tuyÖt ®èi thø nhÊt lín h¬n chªnh lÖch tuyÖt ®èi thø hai th× c©n ®èi tµi kho¶n v·ng lai còng sÏ lµ mét sè ©m (-). B»ng c¸ch ph©n tæ chi tiÕt theo khu vùc chÝnh phñ vµ phi chÝnh phñ nh− trªn sÏ gióp cho c¸c nhµ ph©n tÝch nh×n nhËn mét c¸ch râ rµng h¬n vai trß cña chÝnh phñ còng nh− c¸c thÓ chÕ phi chÝnh phñ trong viÖc gi¶m th©m hôt c¸n c©n v·ng lai vµ chØ râ c¸c yÕu tè liªn quan cã thÓ t¸c ®éng lªn th©m hôt c¸n c©n v·ng lai. Trªn c¬ së nµy sÏ cã nh÷ng chÝnh s¸ch thÝch hîp ®Ó t¸c ®éng vµo thu chi cña ChÝnh phñ còng nh− t¹o c©n b»ng vÒ vèn trong ®Çu t− ë khu vùc t− nh©n. 2.2. M« h×nh ph©n tÝch xu h−íng biÕn ®éng M« h×nh ph©n tÝch xu h−íng biÕn ®éng nÒn kinh tÕ lµ c«ng cô quan träng cho ng−êi lµm thèng kª tæng hîp cã thÓ ®−a ra c¸c nhËn ®Þnh vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, khu vùc kinh tÕ hay ngµnh kinh tÕ trong khu«n khæ ng¾n h¹n cña thêi gian tíi. C¸c sè liÖu thèng kª kinh tÕ vÜ m« vÒ tµi kho¶n quèc gia, tµi chÝnh chÝnh phñ, ho¹t ®éng ng©n hµng, c¸n c©n thanh to¸n cung cÊp c¸c th«ng tin c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é ho¹t ®éng kinh tÕ, ®¸nh gi¸ diÔn biÕn cña nÒn kinh tÕ vµ dù ®o¸n diÔn biÕn trong t−¬ng lai. VÒ lý thuyÕt, bèn hÖ thèng tµi kho¶n kinh tÕ vÜ m« cïng sö dông chung kh¸i niÖm c¬ së ®Ó thiÕt lËp nªn mét hÖ thèng liªn kÕt víi nhau mµ néi dung lµ nhÊt qu¸n. Ba trong bèn tµi kho¶n trªn (Ng©n s¸ch, TiÒn tÖ, C¸n c©n thanh to¸n) cung cÊp c¸c sè liÖu chi tiÕt cña ho¹t ®éng kinh tÕ tæng thÓ, ho¹t ®éng nµy ®−îc x¸c ®Þnh b»ng nhãm thø t− vµ tµi kho¶n thu nhËp vµ tæng thu nhËp quèc gia (GNI). 251
Tõ ®Æc ®iÓm cña hÖ thèng tµi kho¶n kinh tÕ vÜ m« trªn, yªu cÇu lùa chän m« h×nh ph©n tÝch xu h−íng biÕn ®éng ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tr¹ng vÒ nguån sè liÖu, vÒ yªu cÇu qu¶n lý ®iÒu hµnh cña c¸c c¬ quan qu¶n lý c¸c cÊp. §Æc ®iÓm sè liÖu cña c¸c tµi kho¶n vÜ m« lµ sè liÖu thÓ hiÖn hai d¹ng: (1) Sè ph¸t sinh nÕu c¸c giao dÞch cña mét ®¬n vÞ kinh tÕ hay nhãm c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ trong mét thêi gian cô thÓ ®−îc céng l¹i víi nhau; (2) Sè d− x¸c ®Þnh tæng sè hiÖn cã t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh tæng sè tiÒn thu nhËp hay chi tiªu cña hé gia ®×nh trong mét n¨m lµ sè ph¸t sinh trong khi sè tiÒn trªn tµi kho¶n sÐc vµo mét thêi ®iÓm cô thÓ lµ sè d−. Sè liÖu sö dông trong m« h×nh ph©n tÝch xu h−íng biÕn ®éng sÏ bao gåm c¶ sè ph¸t sinh vµ sè d−. Tµi kho¶n vÒ thu nhËp vµ tæng s¶n phÈm trong n−íc nh»m môc ®Ých x¸c ®Þnh møc ®é tæng thÓ cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®−îc thùc hiÖn bëi nh÷ng ng−êi c− tró trong n−íc trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh (sè ph¸t sinh). Ho¹t ®éng kinh tÕ nµy ph¸t sinh chñ yÕu d−íi h×nh thøc b¸n c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô ®−îc s¶n xuÊt ra vµ ®−îc ®Þnh l−îng tõ bÊt cø khÝa c¹nh nµo trong ba khÝa c¹nh cña mèi quan hÖ giao dÞch, nghÜa lµ hÖ thèng c¸c th«ng tin vÒ: (1) Ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®−îc tÝnh theo ngµnh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm nµy; (2) Thu nhËp cña c¸c nh©n tè trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt thu ®−îc; (3) C¸c kho¶n chi trªn s¶n l−îng s¶n xuÊt. Nh− vËy xuÊt ph¸t ®iÓm tù nhiªn cña viÖc sö dông m« h×nh ph©n tÝch xu h−íng biÕn ®éng cña tµi kho¶n thu nhËp vµ tæng s¶n phÈm trong n−íc lµ sù ph©n ®Þnh gi÷a viÖc s¶n xuÊt vµ viÖc sö dông. Cã thÓ coi l−îng cung øng hµng ho¸ vµ dÞch vô cña nÒn kinh tÕ trong n−íc cña mét n¨m nhÊt ®Þnh lµ tæng cña c¸c s¶n phÈm ®−îc s¶n xuÊt ra trong n−íc vµ hµng nhËp khÈu. L−îng cÇn ®èi víi hµng ho¸ vµ dÞch vô nµy bao gåm tæng chi cña nh÷ng ng−êi c− tró trong n−íc cho tiªu dïng, ®Çu t− céng mua s¾m cña ng−êi n−íc ngoµi (xuÊt khÈu). - Dù b¸o mét sè chØ tiªu kinh tÕ tõ ph−¬ng tr×nh c©n b»ng §èi víi c¸c b¸o c¸o ph©n tÝch dù b¸o chóng ta dùa vµo b¶ng Vµo-Ra (®−îc lËp kho¶ng 5 n¨m mét lÇn) ®Ó dù b¸o c¸c chØ tiªu kinh tÕ vÜ m«. Tõ ph−¬ng tr×nh c©n b»ng: X = A.X + F (1) 252
Vµ Fi = Ci + Ti + Mi, trong ®ã Ci lµ tiªu dïng cña d©n c− vµ ChÝnh phñ ®èi víi s¶n phÈm ngµnh i, Ti lµ tÝch luü cña s¶n phÈm cña ngµnh i, Mi lµ chªnh lÖch xuÊt, nhËp khÈu ®èi víi s¶n phÈm ngµnh i. Th«ng th−êng ng−êi ta gäi X lµ vÐc t¬ s¶n l−îng; A lµ ma trËn hÖ sè tiªu dïng trung gian (hay ma trËn kü thuËt); F lµ vÐc t¬ nhu cÇu cuèi cïng. Toµn bé néi dung cña ph−¬ng tr×nh c©n b»ng (1) ®−îc thÓ hiÖn trong b¶ng Vµo - Ra. B¶ng Vµo - Ra chØ kh¸c ph−¬ng tr×nh (1) ë chç A.X ®−îc thay b»ng gi¸ trÞ tuyÖt ®èi tiªu dïng trung gian cña tõng ngµnh ®èi víi tõng s¶n phÈm cña c¸c ngµnh vµ F còng lµ gi¸ trÞ tuyÖt ®èi nhu cÇu cuèi cïng cô thÓ cña mét n¨m. Sö dông b¶ng Vµo-Ra cña mét n¨m cô thÓ nµo ®ã ng−êi ta cã thÓ tiÕn hµnh dù b¸o hoÆc lËp kÕ ho¹ch c¸c chØ tiªu kinh tÕ cho c¸c n¨m s¾p tíi theo tr×nh tù sau (sö dông m¸y vi tÝnh ®Ó tÝnh to¸n vµ cã nhiÒu ph−¬ng ¸n ®Ó lùa chän). Tõ ph−¬ng tr×nh (1) vµ dùa vµo b¶ng Vµo-Ra ta biÕn ®æi thµnh: X - AX = F Suy ra: (I -A).X = F ë ®©y I lµ ma trËn ®¬n vÞ ta suy ra: X = (I - A)-1 . F (2) C¨n cø vµo ph−¬ng tr×nh (2) khi ta muèn dù b¸o hoÆc lËp kÕ ho¹ch cho mét n¨m nµo ®ã th× ta cã thÓ dù b¸o F ®Ó tÝnh ra X (hoÆc ng−îc l¹i dù b¸o X ®Ó tÝnh ra F). Khi tÝnh ®−îc X (s¶n l−îng) ta tÝnh ®−îc VA ( gi¸ trÞ t¨ng thªm hay tæng s¶n phÈm trong n−íc). V× F = (Fi) nªn muèn dù b¸o ®−îc F ta cã thÓ dù b¸o tõng Fi. MÆt kh¸c, v× F = C + T + M (ë ®©y C = Ci; M = Mi; T = Ti) nªn ta còng cã thÓ dù b¸o F b»ng c¸ch dù b¸o C (tæng tiªu dïng cña d©n c− vµ ChÝnh phñ), dù b¸o T (tæng tÝch luü ®Çu t−) vµ dù b¸o M (tæng trÞ gi¸ chªnh lÖch xuÊt, nhËp khÈu cña tÊt c¶ c¸c ngµnh). - Dù b¸o vÒ s¶n l−îng tõ hµm s¶n xuÊt M« h×nh ph©n tÝch xu h−íng biÕn ®éng kinh tÕ vÜ m« cã môc ®Ých quan träng lµ ®−a ra møc t¨ng tr−ëng cña s¶n l−îng. Møc s¶n l−îng ®−îc t¹o ra trong mét thêi kú lµ mét hµm sè cña c¸c ®Çu vµo ®−îc sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng nh− ph−¬ng thøc sö dông c¸c ®Çu vµo ®ã; kÓ c¶ c«ng nghÖ, qu¶n lý vµ m«i tr−êng. S¶n l−îng kh«ng chØ lµ c¸c hµm sè c¸c ®Çu vµo cã s½n mµ cßn phô 253
thuéc vµo møc ®é hiÖu qu¶ trong viÖc kÕt hîp c¸c ®Çu vµo. C¸c mèi quan hÖ nµy ®Æc biÖt ®−îc ph©n tÝch th«ng qua viÖc sö dông c¸c hµm tæng s¶n l−îng. Mét hµm tæng s¶n l−îng cho biÕt mèi quan hÖ gi÷a s¶n l−îng vµ c¸c ®Çu vµo kh¸c nhau t¹o nªn nh©n tè s¶n xuÊt vµ ®−îc viÕt nh− sau: Q = f (K, N, A). Ph−¬ng tr×nh trªn cho biÕt s¶n l−îng thùc tÕ (Q) cã thÓ thay ®æi do sù thay ®æi vèn (K), lao ®éng (N) vµ th«ng qua c¶i tiÕn c«ng nghÖ vµ c¶i tiÕn kh¸c (A) cho phÐp c¸c nh©n tè hiÖn cã ®−îc sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ h¬n. Sù gia t¨ng s¶n l−îng theo thêi gian ph¶i ph¶n ¶nh viÖc sö dông gia t¨ng c¸c nh©n tè s¶n xuÊt hay c¸c nh©n tè nµy ®−îc sö dông mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n. VÒ dµi h¹n, sù thay ®æi trong tèc ®é c¶i tiÕn c«ng nghÖ vµ c¸c nh©n tè kh¸c gãp phÇn t¨ng n¨ng suÊt cña c¸c nh©n tè s¶n xuÊt gióp gi¶i thÝch sù chuyÓn dÞch trong tèc ®é t¨ng tr−ëng. VÒ ng¾n h¹n, nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng víi mét møc vèn, lao ®éng vµ c¸c nguån lùc nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn c¸c biÕn ®éng ng¾n h¹n vÒ s¶n l−îng vÉn xuÊt hiÖn nh− lµ kÕt qu¶ cña sù thay ®æi vÒ cÇu vµ nh÷ng thay ®æi kh¸c vÒ mét sè vËt t− s½n cã nh− dÇu má. Nh÷ng thay ®æi ng¾n h¹n vÒ GDP thùc tÕ ph¶n ¸nh nh÷ng thay ®æi trong ph¹m vi mµ lao ®éng vµ vèn ®−îc tËn dông ®−îc hÕt c«ng suÊt. Møc s¶n l−îng ®¹t ®−îc khi lùc l−îng lao ®éng ®−îc sö dông hÕt vµ lao ®éng vµ vèn ®−îc sö dông víi c−êng ®é b×nh th−êng ®−îc coi lµ sö dông hÕt c«ng suÊt. Nh÷ng thay ®æi ng¾n h¹n trong tæng cung th−êng ph¶n ¸nh sù thay ®æi cña gi¸ thµnh s¶n phÈm so víi gi¸ c¸c nh©n tè s¶n xuÊt. Quan träng nhÊt trong nh÷ng quan hÖ nµy lµ mèi quan hÖ gi÷a sù gia t¨ng trong gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ chi phÝ vÒ lao ®éng. VÒ ng¾n h¹n, sù kÕt hîp cña viÖc t¨ng sè l−îng lao ®éng víi mét sè l−îng kh«ng ®æi c¸c nh©n tè s¶n xuÊt kh¸c dÉn tíi n¨ng suÊt lao ®éng biªn cña lao ®éng gi¶m (t¨ng s¶n phÈm do t¨ng c«ng nh©n). Ph©n tÝch quan hÖ cung – cÇu vµ s¶n l−îng tiÒm n¨ng víi s¶n l−îng thùc tÕ cho thêi kú ng¾n h¹n lµ phï hîp víi yªu cÇu ph©n tÝch tæng hîp xu h−íng biÕn ®éng nÒn kinh tÕ trong b¸o c¸o thèng kª n−íc ta. ViÖc ®o l−êng c¸c thay ®æi ng¾n h¹n trong s¶n l−îng trªn c¬ së tû lÖ sö dông c«ng suÊt hay tû lÖ thÊt nghiÖp lµ rÊt khã ë n−íc ta. 254
VÒ dµi h¹n, nh− ®· ®Ò cËp ë trªn sù thay ®æi vÒ s¶n l−îng ngoµi sù thay ®æi trong lao ®éng (N) vµ vèn (K), sù t¨ng s¶n l−îng cßn phô thuéc vµo c¶i tiÕn c«ng nghÖ, tiÕn bé vÒ qu¶n lý vµ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt vµo c¸c ngµnh cã n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n. ViÖc x¸c ®Þnh s¶n l−îng ë n−íc ta trë nªn phøc t¹p khi dùa vµo sù biÕn ®éng cña n¨ng suÊt c¸c nh©n tè tæng hîp. C¸c khã kh¨n vÒ ®o l−êng gi¸: trong thùc tÕ cho thÊy tÝnh hiÖu qu¶ trong viÖc sö dông c¸c nh©n tè s½n cã ®ãng vai trß quan träng trong tû lÖ t¨ng tr−ëng s¶n l−îng vµ gi¶i thÝch sù kh¸c biÖt vÒ tû lÖ t¨ng tr−ëng gi÷a c¸c n−íc cã ®iÒu kiÖn tµi nguyªn gÇn gièng nhau. ViÖc ph©n bè cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc cã nghÜa lµ sù tèi ®a ho¸ gi¸ trÞ s¶n phÈm tõ mét mèi ®Çu vµo nhÊt ®Þnh. Mét yÕu tè quan träng ®Ó xem xÐt tÝnh hiÖu qu¶ lµ viÖc ®Þnh gi¸ ®Çu vµo vµ ®Çu ra ®Ó ph¶n ¸nh viÖc mÊt c©n ®èi vÒ cÇu t−¬ng ®èi. C¸c biÕn ®éng vÒ gi¸ cã t¸c ®éng m¹nh trong ph©n tÝch do t¸c ®éng cña nã lªn c¸n c©n thanh to¸n vµ t¨ng tr−ëng kinh tÕ. §iÒu rÊt ®¸ng chó ý vÒ sù t¸c ®éng nµy lµ nh÷ng ¶nh h−ëng c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng tíi c¸c h¹n chÕ tû gi¸ vµ ngo¹i th−¬ng. ViÖc cho phÐp tû gi¸ lªn qu¸ cao so víi søc mua cña ®ång tiÒn sÏ lµm gi¶m ®éng lùc xuÊt khÈu hay s¶n xuÊt hµng thay thÕ nhËp khÈu. Nh÷ng khiÕm khuyÕt lín th−êng liªn quan ®Õn viÖc ®Þnh gi¸ c¸c nh©n tè s¶n xuÊt. NÕu l·i suÊt ®−îc gi÷ ë mét møc thÊp mét c¸ch gi¶ t¹o víi l·i suÊt thùc ©m, l·i suÊt nµy sÏ kh«ng khuyÕn khÝch tÝch luü ®Çu t− vµ vèn ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi. §èi víi nh÷ng ng−êi ®−îc sö dông vèn tõ ng©n s¸ch tËp trung th× l·i suÊt thÊp sÏ khuyÕn khÝch sö dông c¸c ph−¬ng thøc s¶n xuÊt, d©y chuyÒn c«ng nghÖ cÇn nhiÒu vèn qu¸ møc. KhiÕm khuyÕt nµy cµng nÆng nÒ h¬n nÕu gi¸ lao ®éng t¨ng do quy ®Þnh vÒ tiÒn l−¬ng tèi thiÓu kh«ng thùc tÕ vµ c¸c lo¹i thuÕ b¶o hiÓm x· héi. - Ph©n tÝch xu h−íng t¨ng tr−ëng Ph−¬ng ph¸p ®¬n gi¶n nhÊt ®Ó dù b¸o t¨ng tr−ëng kinh tÕ lµ tÝnh møc t¨ng tr−ëng lÞch sö vµ gi¶ thiÕt nµy tû lÖ ®ã tiÕp tôc duy tr×. §èi víi b¸o c¸o quý th× tÝnh møc t¨ng tr−ëng cña c¸c quý trong n¨m b¸o c¸o vµ n¨m tr−íc n¨m b¸o c¸o. §èi víi b¸o c¸o n¨m th× tÝnh møc t¨ng tr−ëng b×nh qu©n c¶ thêi kú vµ møc t¨ng tr−ëng cho n¨m tr−íc. Mét d¹ng cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ phÇn tæng s¶n phÈm trong n−íc (GDP) theo c¸c khu vùc, ngµnh lín sau ®ã dù kiÕn xu h−íng biÕn 255
®éng n¨m b¸o c¸o trªn c¬ së tû lÖ t¨ng tr−ëng lÞch sö cho mçi ngµnh vµ tæng hîp chung cho thÊy xu h−íng cña c¶ nÒn kinh tÕ. Sö dông dù b¸o GDP theo ngµnh lµ ph−¬ng ph¸p ngo¹i suy. VÊn ®Ò lµ ta ph¶i tÝnh ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng theo ngµnh. Gi¶ sö ®Ó dù b¸o GDP cña n¨m t+1 cña ngµnh i (GDPi(t+1)) víi tèc ®é t¨ng trung b×nh cña c¸c n¨m tr−íc lµ r ta cã theo ph−¬ng tr×nh: GDPi(t+1) = GDPi (t) x (1+r); - X¸c ®Þnh xu h−íng tiªu dïng Trªn c¬ së ph©n tÝch biÕn ®éng mèi quan hª t−¬ng t¸c gi÷a c¸c tµi kho¶n kinh tÕ vÜ m« cho thÊy GDP hoÆc GNI cã thÓ ®o b»ng chi tiªu cho c¸c s¶n phÈm cuèi cïng. C¬ cÊu chi tiªu GNI thÓ hiÖn ph−¬ng tr×nh sau: Y = Cp + Ip + Cg + Ig + X’ – M’ Trong ®ã: Y = GNI Cp = Tiªu dïng c¸ nh©n Ip = §Çu t− t− nh©n Cg = Tiªu dïng ChÝnh phñ Ig = ®Çu t− c«ng X’ = XuÊt khÈu hµng ho¸ dÞch vô M’ = NhËp khÈu hµng ho¸ dÞch vô ë n−íc ta phÇn chi nhu cÇu cuèi cïng t− nh©n (Cp + Ip) cña cÇu chiÕm tû träng lín trong GNI v× vËy viÖc tÝnh to¸n chi tiªu t− nh©n cã tÝnh quyÕt ®Þnh trong viÖc x¸c ®Þnh æn ®Þnh tæng thÓ trong nÒn kinh tÕ. Chi tiªu t− nh©n còng cã t¸c ®éng lªn sè tÝch luü t− nh©n vµ kÕt qu¶ cña c¸n c©n thanh to¸n. • X¸c ®Þnh tiªu dïng t− nh©n Thu nhËp thùc tÕ c¸ nh©n hiÖn hµnh nh− lµ mét phÇn quan träng ®Ó x¸c ®Þnh tiªu dïng. Thu nhËp thùc tÕ cã thÓ ®−îc suy ra tõ c¸ch sö dông thu nhËp d−íi c«ng thøc sau: 256
Y = Cp + Sp + T, Trong ®ã: Sp = TÝch luü t− nh©n; T = ThuÕ trõ cÊp ph¸t cña chÝnh phñ Thu nhËp thùc tÕ t− nh©n (Ypd) cã thÓ suy ra nÕu lÊy tæng thu nhËp thùc tÕ quèc gia (GDI) trõ ®i thuÕ rßng (T) vµ GDI b»ng GDP céng thu thuÇn tuý nh©n tè tõ n−íc ngoµi vµ chuyÓn tiÒn thuÇn tõ n−íc ngoµi. Ypd = GDI – T Ypd = Cp + Sp Tõ c¸c quan hÖ trªn cã thÓ suy ra mèi quan hÖ øng xö gi÷a tiªu dïng vµ thu nhËp thùc tÕ t− nh©n nh− sau: Cp = a + b.Ypd, Trong ®ã: a > 0; 0 < b < 1 Hµm sè tiªu dïng nµy cho thÊy xu h−íng tiªu dïng ∆Cp lµ kh«ng ®æi vµ Cp b»ng b, trong khi xu h−íng tiªu dïng b×nh qu©n ∆Ypd = gi¶m nÕu Ypd t¨ng Ypd do tÇm quan träng t−¬ng ®èi cña h»ng sè gi¶m. C¸c xu h−íng nµy cho thÊy r»ng diÔn biÕn trong tiªu dïng vµ tÝch luü gióp æn ®Þnh nÒn kinh tÕ do tû lÖ tÝch luü t¨ng trong thêi kú bïng næ kinh tÕ vµ gi¶m trong thêi kú suy tho¸i. C¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c dïng ®Ó −íc tÝnh hµm tiªu dïng thõa nhËn r»ng ng−êi tiªu dïng cã lÏ sÏ kh«ng ¶nh h−ëng bëi thu nhËp trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh mµ ng−êi tiªu dïng sÏ xem xÐt tíi sè thu dµi h¹n khi quyÕt ®Þnh th¸i ®é tiªu dïng. • C¸c yÕu tè x¸c ®Þnh ®Çu t− t− nh©n Nguån sè liÖu ®Çu t− t− nh©n rÊt khã ®o l−êng. Lý thuyÕt gia t¨ng ®Çu t− ®¬n gi¶n cho thÊy khèi l−îng ®Çu t− mong muèn (KRPt *) tuú thuéc vµo møc s¶n l−îng dù kiÕn (YRte) nh− sau: KRPt * = k YRte Trong ®ã: k lµ tû sè gi÷a khèi l−îng ®Çu t− vµ s¶n l−îng vµ gi¶ thiÕt lµ sè cè ®Þnh. ë n−íc ta kh«ng cã thÞ tr−êng tµi chÝnh ph¸t triÓn, vai trß kh¸ lín cña ChÝnh phñ trong viÖc t¹o vèn, c¸c lÖch do h¹n chÕ vÒ ngo¹i tÖ vµ khiÕm khuyÕt cña thÞ tr−êng kh¸c vµ h¹n chÕ vÒ sè liÖu nªn rÊt khã ¸p dông m« h×nh nµy. 257
Mét ph−¬ng ph¸p kh¸c ®Ó x¸c ®Þnh ®Çu t− lµ sö dông hÖ sè vèn –gi¸ trÞ t¨ng thªm (ICOR) ta cã ph−¬ng tr×nh nh− sau: IVN = ∆ Y x ICOR Trong ®ã: IVN = Tæng ®Çu t− ∆ Y = Møc t¨ng gi¸ trÞ t¨ng thªm GDP ICOR = Tû sè vèn ®Çu t− chia cho gi¸ trÞ t¨ng thªm. §Çu t− t− nh©n cã thÓ ®−îc tÝnh b»ng c¸ch lÊy −íc tÝnh vÒ tæng ®Çu t− (IVN) trõ ®i ®Çu t− chÝnh phñ. Sè liÖu ®Çu t− chÝnh phñ cã thÓ thu ®−îc tõ chi ng©n s¸ch Nhµ n−íc. Nh÷ng nh−îc ®iÓm cña ICOR lµ: (1) Møc dån dËp cña ®Çu t−, tøc lµ c¸c kho¶n ®Çu t− rÊt lín cã thÓ thùc hiÖn dån vµo s¶n xuÊt lµm t¨ng s¶n l−îng l¹i r¶i ®Òu ra c¸c n¨m v× vËy ICOR kh«ng ®Æc tr−ng cho qu¸ khø hoÆc t−¬ng lai; (2) ICOR gi¶ thiÕt mét c¸ch gi¸n tiÕp c¸c tû sè nh©n tè s¶n xuÊt kh«ng ®æi hoÆc b»ng sè c«ng nghÖ cè ®Þnh. III. kh¶ n¨ng ¸p dông c¸c m« h×nh ph©n tÝch ¸p dông c¸c m« h×nh ph©n tÝch trong b¸o c¸o ph©n tÝch thèng kª lµ viÖc lµm cÇn thiÕt nh»m l−îng ho¸ cô thÓ xu h−íng biÕn ®éng cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, ®−a ra c¸c nhËn xÐt, kiÕn nghÞ cã gi¸ trÞ ®èi víi c¸c nhµ qu¶n lý, ng−êi lµm kÕ ho¹ch ®Ó ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p thÝch hîp ®iÒu chØnh ho¹t ®éng kinh tÕ theo ®óng c¸c môc tiªu ®· ®Þnh lµ ph¸t triÓn nhanh, cã hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng. Trong viÖc ¸p dông c¸c m« h×nh cã hai vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt: (1). Lùa chän m« h×nh ®¸p øng ®−îc môc ®Ých nghiªn cøu. M« h×nh ph©n tÝch ph¶i cã tÝnh kh¶ thi, phï hîp víi thùc tr¹ng sè liÖu hiÖn nay vµ dÔ ¸p dông; (2). Cung cÊp sè liÖu ®Çu vµo b¶o ®¶m chÊt l−îng ®Ó ch¹y m« h×nh cho ra c¸c kÕt qu¶ ®¸ng tin cËy. Qua viÖc nghiªn cøu lùa chän c¸c m« h×nh ph©n tÝch thèng kª vµ nhu cÇu sè liÖu phôc vô cho ch¹y m« h×nh cã thÓ thÊy thùc tr¹ng nguån sè liÖu cña ngµnh thèng kª hiÖn nay vµ kh¶ n¨ng ¸p dông m« h×nh vµo ph©n tÝch nh− sau: 258
3.1. Nh÷ng m« h×nh ph©n tÝch cã thÓ ¸p dông Do ®Æc ®iÓm h¹n chÕ vÒ nguån sè liÖu ®Çu vµo nªn hiÖn nay trong b¸o c¸o kinh tÕ – x· héi cã thÓ ¸p dông gåm: - M« h×nh ph©n tÝch c¸c mèi quan hÖ M« h×nh ph©n tÝch c¸c mèi quan hÖ cã vÞ trÝ rÊt quan träng trong ph©n tÝch kinh tÕ vÜ m«. Nguån sè liÖu ®Ó sö dông cho m« h×nh nµy rÊt réng bao gåm c¸c khu vùc: Tµi kho¶n thu nhËp vµ tæng s¶n phÈm quèc néi, c¸n c©n thanh to¸n, c¸c sè liÖu tµi chÝnh chÝnh phñ, sè liÖu ng©n hµng. Tuy vËy, ®Ó ¸p dông c¸c m« h×nh quan hÖ gi÷a t¨ng tr−ëng vµ tiªu dïng + tÝch luü + xuÊt khÈu – nhËp khÈu, sè liÖu cÇn t¸ch biÖt ®−îc tiªu dïng t− nh©n, tiªu dïng chÝnh phñ; tÝch luü Nhµ n−íc, tÝch luü t− nh©n. §èi víi m« h×nh quan hÖ tÝch luü tiªu dïng cÇn n¾m ®−îc tiÕt kiÖm trong n−íc vµ tiÕt kiÖm quèc gia. §Æc biÖt khu vùc ®Çu t− trong n−íc cÇn tÝnh ®−îc c¶ theo hai gi¸ cè ®Þnh vµ so s¸nh. Mét ®iÓm cÇn l−u ý nÕu muèn ¸p dông m« h×nh ph©n tÝch c¸c mèi quan hÖ lµ cÇn ph¶i n©ng cao ®é tin cËy sè liÖu trong b¶ng c©n ®èi c¸n c©n thanh to¸n b¶o ®¶m sù thèng nhÊt gi÷a tµi kho¶n quan hÖ víi n−íc ngoµi trong SNA víi tµi kho¶n c¸n c©n v·ng lai (CA) trong b¶ng c¸n c©n thanh to¸n còng nh− c¸c tµi kho¶n chuyÓn nh−îng nh©n tè, chuyÓn nh−îng v·ng lai..., hoÆc c¸n c©n tæng thÓ gåm c¶ phÇn vèn ®Çu t− n−íc ngoµi. - M« h×nh ph©n tÝch xu h−íng biÕn ®éng Ph©n tÝch xu h−íng biÕn ®éng lµ mét yªu cÇu cÇn thiÕt trong b¸o c¸o ph©n tÝch thèng kª tæng hîp, nã cho phÐp nhËn ®Þnh xu h−íng s¶n xuÊt toµn nÒn kinh tÕ hay tõng ngµnh kinh tÕ sÏ t¨ng hay gi¶m trong thêi gian tíi. MÆc dï vÞ trÝ quan träng trong ph©n tÝch kinh tÕ tæng hîp, ®èi víi m« h×nh ph©n tÝch tuú thuéc vµo nhiÒu nh©n tè kh¸c nhau nh− lao ®éng, vèn vµ nh©n tè tæng hîp. §èi víi ph©n tÝch tæng hîp b¸o c¸o −íc tÝnh ng¾n h¹n chØ nªn sö dông ph−¬ng ph¸p lÞch sö nghÜa lµ dùa vµo tèc ®é ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh, c¸c khu vùc trong c¸c n¨m tr−íc (tÝnh tèc ®é t¨ng b×nh qu©n), dù kiÕn møc t¨ng tr−ëng trong kú tíi ®Ó tÝnh ra t¨ng tr−ëng cho tõng ngµnh, tõng khu vùc vµ toµn nÒn kinh tÕ (ph−¬ng ph¸p ngo¹i suy). 259
Ngoµi ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch xu h−íng biÕn ®éng trªn, tuú t×nh h×nh nguån sè liÖu hiÖn nay cã thÓ ¸p dông hµm t−¬ng quan håi qui tuyÕn tÝnh (ph−¬ng ph¸p b×nh ph−¬ng tèi thiÓu −íc l−îng theo c«ng thøc Y= ax + b); dùa trªn hÖ sè co gi·n gi÷a gi¸ c¶ ®èi víi nhu cÇu; ®é co gi·n gi÷a gi¸ c¶ víi kh¶ n¨ng cung cÊp; gi÷a viÖc lµm víi tæng s¶n phÈm quèc (GDP); vèn ®Çu t− vµ gi¸ trÞ t¨ng thªm (hÖ sè ICOR)... 3.2. Nh÷ng m« h×nh ch−a cã kh¶ n¨ng ¸p dông Trong lùa chän m« h×nh ph©n tÝch kinh tÕ vÜ m«, m« h×nh hµm s¶n xuÊt Q = f (K , N , A) v× ®Çu vµo hÖ thèng sè liÖu vÒ vèn, vÒ lao ®éng vµ yÕu tè tæng hîp nh− c¶i tiÕn c«ng nghÖ, qu¶n lý hîp lý ho¸ s¶n xuÊt...RÊt khã hÖ thèng d·y sè liÖu nhiÒu n¨m, nhÊt lµ ph¶i ®Çu t− th«ng qua tÝnh to¸n l¹i. Tµi liÖu tham kh¶o - Niªn gi¸m thèng kª c¸c n¨m: n¨m 2000, n¨m 2001, n¨m 2002 cña Tæng côc Thèng kª - Niªn gi¸m thèng kª cña n¨m 2000, n¨m 2001, n¨m 2002 cña 61 Côc Thèng kª tØnh/thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng. - C¸c b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi ®Þnh kú cña Tæng côc Thèng kª vµ cña c¸c Côc Thèng kª tØnh/thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng - C¸c b¸o c¸o ®¸nh gi¸ vµ ph©n tÝch dµi n¨m cña Tæng côc Thèng kª vµ c¸c Côc Thèng kª tØnh/thµnh phè - C¸c chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª - C¸c tµi liÖu vÒ ph−¬ng ph¸p luËn thèng kª - Kinh tÕ vÜ m« cña nÒn kinh tÕ më, bµi gi¶ng cña gi¸o s− James Riedel, khoa nghiªn cøu quèc tÕ n©ng cao thuéc tr−êng ®¹i häc tæng hîp Johns Hopkings - Kinh tÕ häc cña David Begg, Stanley Fischer, Rudiger Dornbusch - Financial Programming and Policies, IMF institute, International Monetary Fund. - Omori, M« h×nh träng cung 260