Đề tài khoa học: Nghiên cứu xây dựng hệ thống chỉ tiêu và phương pháp thu thập số liệu thống kê lao động xã hội

Chia sẻ: Dai Ca | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:50

Thêm vào BST

Báo xấu

72
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là xây dựng một hệ thống chỉ tiêu và phương pháp thu thập số liệu thống kê lao động xã hội. Để hiểu rõ hơn, mời các bạn tham khảo chi tiết nội dung đề tài.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài khoa học: Nghiên cứu xây dựng hệ thống chỉ tiêu và phương pháp thu thập số liệu thống kê lao động xã hội

§Ò tµi khoa häc Sè: 05-2003 Nghiªn cøu x©y dùng hÖ thèng chØ tiªu vµ ph−¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu thèng kª lao ®éng x∙ héi 1. CÊp ®Ò tµi : Tæng côc 2. Thêi gian nghiªn cøu : 2002 - 2003 3. §¬n vÞ chñ tr× : Vô Thèng kª D©n sè - Lao ®éng 4. §¬n vÞ qu¶n lý : Tæng côc Thèng kª 5. Chñ nhiÖm ®Ò tµi : CN. NguyÔn V¨n Ph¸i 6. Nh÷ng ng−êi phèi hîp nghiªn cøu: CN. NguyÔn Quang T¹i CN. Lª Thµnh S¬n CN. T« ThÞ Oanh CN. TrÞnh ThÞ The CN. Lª ThÞ R«m CN. §ç BÝch Ngä 7. KÕt qu¶ b¶o vÖ: lo¹i kh¸ 101
I. §Æt vÊn ®Ò Trong lêi nãi ®Çu cña Bé LuËt Lao ®éng cña n−íc Céng hoµ X· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®· ghi: “Lao ®éng lµ ho¹t ®éng quan träng nhÊt cña con ng−êi, t¹o ra cña c¶i vËt chÊt vµ c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn cña x· héi. Lao ®éng cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cao lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc”. Loµi ng−êi ®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nhê lao ®éng. Lao ®éng lµ c¬ së tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng−êi. Trong mçi h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi kh¸c nhau, lao ®éng cã h×nh th¸i tæ chøc kh¸c nhau. Trong buæi ®Çu s¬ khai cña lÞch sö, lao ®éng ®−îc sö dông mét c¸ch tù ph¸t. Tuy nhiªn, cïng víi sù ph¸t triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt, lao ®éng ngµy cµng mang tÝnh x· héi trùc tiÕp víi sù ph©n c«ng ngµy cµng chÆt chÏ. VÒ vÊn ®Ò nµy, F. ¡nghen ®· viÕt: ”Ngay khi mµ x· héi tù m×nh n¾m lÊy c¸c t− liÖu s¶n xuÊt vµ sö dông nh÷ng t− liÖu ®ã cho mét nÒn s¶n xuÊt trùc tiÕp x· héi ho¸, th× lao ®éng cña mçi ng−êi, dï tÝnh chÊt lîi Ých riªng biÖt cña lao ®éng ®ã cã kh¸c nhau ®Õn ®©u ch¨ng n÷a, còng lËp tøc vµ trùc tiÕp trë thµnh lao ®éng x· héi”1 §iÒu 5 cña Bé LuËt Lao ®éng n−íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam còng ghi râ: “1. Mäi ng−êi ®Òu cã quyÒn lµm viÖc, tù do lùa chän viÖc lµm vµ nghÒ nghiÖp, häc nghÒ vµ n©ng cao tr×nh ®é nghÒ nghiÖp, kh«ng bÞ ph©n biÖt ®èi xö vÒ giíi tÝnh, d©n téc, thµnh phÇn x· héi, tÝn ng−ìng, t«n gi¸o... 2. Mäi ho¹t ®éng t¹o ra viÖc lµm, tù t¹o viÖc lµm, d¹y nghÒ vµ häc nghÒ ®Ó cã viÖc lµm, mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh thu hót nhiÒu lao ®éng ®Òu ®−îc Nhµ n−íc khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi hoÆc gióp ®ì”. Thèng kª lao ®éng lµ mét bé phËn cña Thèng kª kinh tÕ x· héi, cã nhiÖm vô nghiªn cøu x©y dùng mét hÖ thèng c¸c chØ tiªu thèng kª ph¶n ¸nh c¸c hiÖn t−îng vµ c¸c qu¸ tr×nh cã liªn quan ®Õn lao ®éng x· héi, tæ chøc thu thËp, tæng hîp vµ ph©n tÝch c¸c chØ tiªu ®ã nh»m phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý lao ®éng, qu¶n lý kinh tÕ, qu¶n lý Nhµ n−íc. C¸c vÊn ®Ò chñ yÕu ®−îc thèng kª lao ®éng nghiªn cøu gåm: nguån lao ®éng x· héi, t×nh h×nh ph©n bè, sö dông søc lao ®éng, n¨ng suÊt lao ®éng, t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng,v.v... 1 F. ¡nghen. Chèng Duyrinh, NXB Sù ThËt, Hµ Néi 1971, tr.531 102
Qu¶n lý nhµ n−íc vÒ lao ®éng cÇn ph¶i cã ®Çy ®ñ th«ng tin, ®Æc biÖt lµ th«ng tin thèng kª vÒ lao ®éng x· héi. Th«ng tin thèng kª lao ®éng x· héi ®ãng vai trß quan träng vµ lµ c¬ së trong viÖc ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch, c¸c biÖn ph¸p, lËp kÕ ho¹ch, quy ho¹ch, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, gi¶i quyÕt viÖc lµm, thu nhËp vµ møc sèng cña ng−êi lao ®éng. HiÖn nay, khi nÒn kinh tÕ n−íc ta chuyÓn sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr−êng cã ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, c¸c chØ tiªu thèng kª lao ®éng x· héi cßn ®−îc sö dông trong c«ng t¸c qu¶n lý vi m«, ®Æc biÖt lµ ë cÊp c¬ së vµ c¸c doanh nghiÖp. Bëi vËy, thèng kª lao ®éng cßn ®−îc sö dông ®Ó m« t¶ thÞ tr−êng lao ®éng (cung vµ cÇu) vµ sù thay ®æi cña chóng theo thêi gian, ®Æc biÖt lµ nhu cÇu cña ng−êi sö dông lao ®éng (c¸c doanh nghiÖp) c¶ vÒ sè l−îng còng nh− chÊt l−îng. Th«ng tin thèng kª lao ®éng x· héi, vÒ c¬ b¶n, cÇn quan t©m ba néi dung chÝnh sau: Mét lµ, cung lao ®éng nh−: quy m« nguån nh©n lùc, møc t¨ng vµ tèc ®é t¨ng cung lao ®éng qua tõng thêi kú, c¬ cÊu vµ chÊt l−îng nguån nh©n lùc theo giíi tÝnh, tuæi, vïng ®Þa lý, thµnh thÞ-n«ng th«n, tr×nh ®é häc vÊn, tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt,v.v... Hai lµ, cÇu lao ®éng nh−: sè viÖc lµm hiÖn t¹i, sè viÖc lµm míi qua c¸c thêi kú theo thµnh phÇn kinh tÕ, theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n, thµnh thÞ-n«ng th«n, tr×nh ®é häc vÊn, tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt,v.v...; nhu cÇu sö dông lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp trong tõng lÜnh vùc, ngµnh nghÒ. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng cña cÇu lao ®éng lµ x¸c ®Þnh chØ tiªu t¹o viÖc lµm: kÕt qu¶ t¹o viÖc lµm cña c¸c ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi vµ Quü quèc gia hç trî viÖc lµm. Ba lµ, quan hÖ cung cÇu lao ®éng. Sù phï hîp gi÷a cung vµ cÇu nh−: sè ng−êi cã viÖc lµm qua c¸c thêi kú, thÊt nghiÖp, t×nh tr¹ng thõa, thiÕu lao ®éng theo nguyªn nh©n, t×nh h×nh sö dông thêi gian lao ®éng, thu nhËp cña ng−êi lao ®éng... Nh÷ng th«ng tin thèng kª lao ®éng x· héi nªu trªn ®ßi hái ph¶i chÝnh x¸c, kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ, ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n−íc, qu¶n lý x· héi. Trong ®iÒu kiÖn héi nhËp hiÖn nay, c¸c th«ng tin nµy cßn ph¶i ®¸p øng 103
®−îc yªu cÇu cung cÊp vµ so s¸nh quèc tÕ. V× vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i x©y dùng mét hÖ thèng chØ tiªu thèng kª lao ®éng x· héi còng nh− ph−¬ng ph¸p thu thËp ®¸p øng ®−îc c¸c yªu cÇu trªn. II. §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng vÒ hÖ thèng chØ tiªu vµ ph−¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin thèng kª lao ®éng ë n−íc ta 2.1. HÖ thèng chØ tiªu C«ng t¸c thèng kª lao ®éng ®· cã tõ rÊt l©u trªn thÕ giíi nh−ng nã chØ ®−îc h×nh thµnh nh− mét tæ chøc ®éc lËp tõ n¨m 1919 khi Héi nghÞ Quèc tÕ vÒ lao ®éng ra nghÞ quyÕt thµnh lËp Phßng Thèng kª Lao ®éng quèc tÕ trùc thuéc Tæ chøc Lao ®éng quèc tÕ (ILO). Khi tæ chøc nµy trë thµnh mét c¬ quan chuyªn m«n cña Liªn Hîp Quèc, c¸c sè liÖu vÒ thèng kª lao ®éng ®−îc ®¨ng trong Niªn gi¸m Thèng kª Lao ®éng (The Yearbook of Labour Statistics). Ngoµi ra, mét sè chØ tiªu vÒ thèng kª lao ®éng còng ®−îc c«ng bè hµng th¸ng trong TËp san Lao ®éng Quèc tÕ (International Labour Review). ë ViÖt Nam, ngay tõ khi thµnh lËp ngµnh Thèng kª, c«ng t¸c Thèng kª Lao ®éng ®· ®−îc h×nh thµnh vµ ngµy cµng ph¸t triÓn bao gåm hai hÖ thèng: HÖ thèng thèng kª Nhµ n−íc vµ hÖ thèng thèng kª cña c¸c bé, ngµnh. C¸c sè liÖu thèng kª lao ®éng ®−îc thu thËp tõ ba nguån chÝnh: (i) HÖ thèng b¸o c¸o ®Þnh kú chÝnh thøc; (ii) C¸c cuéc ®iÒu tra chän mÉu chuyªn ®Ò; vµ (iii) C¸c cuéc Tæng ®iÒu tra d©n sè. Sau ®©y lµ nh÷ng chØ tiªu thèng kª lao ®éng x· héi ®· ®−îc thu thËp tõ c¸c nguån kh¸c nhau: 2.1.1. B¸o c¸o ®Þnh kú chÝnh thøc HÖ thèng b¸o c¸o ®Þnh kú chÝnh thøc thu thËp c¸c sè liÖu thèng kª lao ®éng theo ba nhãm chØ tiªu: (a) Nhãm chØ tiªu c©n ®èi lao ®éng x· héi; (b) Nhãm chØ tiªu ®iÒu phèi lao ®éng x· héi; vµ (c) Nhãm chØ tiªu vÒ lao ®éng vµ thu nhËp (tiÒn l−¬ng) trong khu vùc Nhµ n−íc. Nhãm chØ tiªu vÒ c©n ®èi lao ®éng x· héi ®· thu thËp vµ tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu cô thÓ sau ®©y: - Sè ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng; 104
- Sè ng−êi ®ang lµm viÖc trong ®é tuæi lao ®éng; - Sè ng−êi d−íi tuæi lao ®éng ®ang lµm viÖc; - Sè ng−êi trªn ®é tuæi lao ®éng ®ang lµm viÖc; - Sè ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng; - Nguån lao ®éng; - Lao ®éng dù tr÷; - Sè ng−êi ®ang ®i häc; - Sè ng−êi lµm néi trî; - Sè ng−êi kh«ng cã viÖc lµm; - Sè ng−êi ®ang lµm viÖc chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n. Nhãm chØ tiªu vÒ ®iÒu phèi lao ®éng x· héi ®· thu thËp vµ tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu sau ®©y: - Sè ng−êi cÇn s¾p xÕp viÖc lµm ë khu vùc thµnh thÞ; - Sè ng−êi ®· ®−îc s¾p xÕp viÖc lµm ë khu vùc thµnh thÞ; - Sè hé ®−îc ®iÒu ®éng ®i x©y dùng c¸c vïng kinh tÕ míi; - Sè nh©n khÈu ®−îc ®iÒu ®éng ®i x©y dùng c¸c vïng kinh tÕ míi; - Sè lao ®éng ®−îc ®iÒu ®éng ®i x©y dùng c¸c vïng kinh tÕ míi; - Sè ng−êi ®−îc tuyÓn sinh ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt trong n−íc; - Sè ng−êi ®−îc huy ®éng lao ®éng nghÜa vô; - Sè lao ®éng ®−îc tuyÓn theo hîp ®ång cã thêi h¹n; - Sè lao ®éng thuéc khu vùc quèc doanh ®−îc t¨ng c−êng cho c¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp; - Sè häc sinh tèt nghiÖp c¸c tr−êng chuyªn nghiÖp ®−îc t¨ng c−êng cho c¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp. Nhãm chØ tiªu vÒ lao ®éng vµ tiÒn l−¬ng trong khu vùc Nhµ n−íc ®· thu thËp vµ tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu sau ®©y: - Sè lao ®éng khu vùc Nhµ n−íc ®Çu kú chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n; 105
- Sè lao ®éng khu vùc Nhµ n−íc cuèi kú chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n; - Sè lao ®éng khu vùc Nhµ n−íc trung b×nh chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n; - Sè lao ®éng hîp ®ång trong khu vùc Nhµ n−íc chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n; - Tæng quü l−¬ng chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n; - Tæng sè tiÒn b¶o hiÓm x· héi tr¶ thay l−¬ng chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n; - Tæng sè thu nhËp kh¸c chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n; - Tæng thu nhËp chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n; - Sè lao ®éng t¨ng trong kú; - Sè lao ®éng gi¶m trong kú; - Sè lao ®éng kh«ng cã nhu cÇu trong kú; - TiÒn l−¬ng b×nh qu©n chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n; - Thu nhËp b×nh qu©n chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n. 2.1.2. C¸c cuéc ®iÒu tra chuyªn ®Ò C¸c cuéc ®iÒu tra chuyªn ®Ò ®· thu thËp c¸c nhãm chØ tiªu: (a) C¸c ®Æc tr−ng d©n sè häc cña ®èi t−îng ®iÒu tra; (b) Tr×nh ®é häc vÊn vµ tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cña d©n sè tõ 15 tuæi trë lªn; (c) T×nh tr¹ng ho¹t ®éng kinh tÕ th−êng xuyªn cña d©n sè tõ 15 tuæi trë lªn chia theo lý do; (d) HiÖn tr¹ng cña sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn; (e) T×nh tr¹ng ho¹t ®éng kinh tÕ trong 7 ngµy qua; (f) T×nh tr¹ng thÊt nghiÖp trong 7 ngµy qua; (g) T×nh tr¹ng kh«ng ho¹t ®éng kinh tÕ th−êng xuyªn cña d©n sè tõ 15 tuæi trë lªn chia theo lý do. 1. Nhãm chØ tiªu “C¸c ®Æc tr−ng cña ®èi t−îng ®iÒu tra” thu thËp c¸c chØ tiªu sau ®©y: - Quan hÖ víi chñ hé; - Giíi tÝnh; - Tuæi. 106
2. Nhãm chØ tiªu “Tr×nh ®é häc vÊn vµ tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cña d©n sè tõ 15 tuæi trë lªn” thu thËp c¸c chØ tiªu sau ®©y: - Tr×nh ®é häc vÊn; - Tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt. 3. Nhãm chØ tiªu “T×nh tr¹ng ho¹t ®éng kinh tÕ th−êng xuyªn cña d©n sè tõ 15 tuæi trë lªn chia theo lý do” thu thËp c¸c chØ tiªu sau ®©y: - D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ th−êng xuyªn chia theo t×nh tr¹ng viÖc lµm; - D©n sè kh«ng ho¹t ®éng kinh tÕ th−êng xuyªn chia theo lý do. 4. Nhãm chØ tiªu “HiÖn tr¹ng cña sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn” thu thËp c¸c chØ tiªu sau ®©y: - Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi; - Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo tr×nh ®é häc vÊn vµ tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt; - Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt vµ ngµnh ®µo t¹o; - Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n; - Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo nghÒ nghiÖp; - Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo thµnh phÇn kinh tÕ; - Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo ®é dµi thêi gian lµm viÖc trong 12 th¸ng qua. 5. Nhãm chØ tiªu “T×nh tr¹ng ho¹t ®éng kinh tÕ trong 7 ngµy qua” thu thËp c¸c chØ tiªu sau ®©y: - D©n sè tõ 15 tuæi trë lªn chia theo ho¹t ®éng kinh tÕ vµ kh«ng ho¹t ®éng kinh tÕ trong 7 ngµy qua; - Sè ng−êi cã viÖc lµm trong 7 ngµy qua chia theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi; - Sè ng−êi cã viÖc lµm trong 7 ngµy qua chia theo tr×nh ®é häc vÊn vµ tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt; 107
- Sè ng−êi cã viÖc lµm trong 7 ngµy qua chia theo tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt vµ ngµnh ®µo t¹o; - Sè ng−êi cã viÖc lµm trong 7 ngµy qua chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n; - Sè ng−êi cã viÖc lµm trong 7 ngµy qua chia theo nghÒ nghiÖp; - Sè ng−êi cã viÖc lµm trong 7 ngµy qua chia theo thµnh phÇn kinh tÕ; - Sè ng−êi cã viÖc lµm trong 7 ngµy qua ®−îc tr¶ tiÒn c«ng chia theo thu nhËp b×nh qu©n trong th¸ng. 6. Nhãm chØ tiªu “T×nh tr¹ng thÊt nghiÖp trong 7 ngµy qua” thu thËp c¸c chØ tiªu sau ®©y: - Sè ng−êi thÊt nghiÖp trong 7 ngµy qua chia theo giíi tÝnh, ®é tuæi; - Sè ng−êi thÊt nghiÖp trong 7 ngµy qua chia theo ®é dµi thêi gian thÊt nghiÖp; - Sè ng−êi thÊt nghiÖp trong 7 ngµy qua chia theo tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt vµ ngµnh ®µo t¹o; - Sè ng−êi thÊt nghiÖp trong 7 ngµy qua chia theo nghÒ nghiÖp; - Sè ng−êi thÊt nghiÖp trong 7 ngµy qua chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n ®· lµm tr−íc khi thÊt nghiÖp; - Sè ng−êi thÊt nghiÖp trong 7 ngµy qua chia theo thµnh phÇn kinh tÕ ®· lµm viÖc tr−íc khi thÊt nghiÖp. 7. Nhãm chØ tiªu “T×nh tr¹ng kh«ng ho¹t ®éng kinh tÕ th−êng xuyªn cña d©n sè tõ 15 tuæi trë lªn chia theo lý do” thu thËp c¸c chØ tiªu sau ®©y: - Sè ng−êi ®ang ®i häc chia theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi; - Sè ng−êi lµm néi trî chia theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi; - Sè ng−êi kh«ng cã kh¶ n¨ng lao ®éng chia theo lý do; - Sè ng−êi kh«ng cã nhu cÇu viÖc lµm chia theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi. 2.1.3. C¸c cuéc Tæng ®iÒu tra d©n sè C¸c cuéc Tæng ®iÒu tra d©n sè thu thËp c¸c chØ tiªu sau ®©y: - Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi; 108
- Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo tr×nh ®é häc vÊn vµ tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt; - Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt vµ ngµnh ®µo t¹o; - Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n; - Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo nghÒ nghiÖp; - Sè ng−êi cã viÖc lµm th−êng xuyªn chia theo thµnh phÇn kinh tÕ; - Sè ng−êi thÊt nghiÖp chia theo giíi tÝnh, ®é tuæi; - Sè ng−êi thÊt nghiÖp chia theo tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt vµ ngµnh ®µo t¹o; - Sè ng−êi ®ang ®i häc chia theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi; - Sè ng−êi lµm néi trî chia theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi; - Sè ng−êi kh«ng cã nhu cÇu viÖc lµm chia theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi. 2.2. Ph−¬ng ph¸p thu thËp 2.2.1. Thu thËp qua hÖ thèng b¸o c¸o ®Þnh kú a) Nhãm c¸c chØ tiªu c©n ®èi lao ®éng x· héi. Theo chÕ ®é 124-TCTK/PPC§ ngµy 30/5/1974 cña Tæng côc tr−ëng Tæng côc Thèng kª, c¸c chØ tiªu vÒ c©n ®èi lao ®éng x· héi ®−îc thu thËp theo 2 biÓu: “C©n ®èi tæng hîp chung vÒ nguån lao ®éng x· héi” vµ “Lao ®éng ®ang lµm viÖc trong c¸c ngµnh KTQD”. ViÖc thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o cña c¸c Côc Thèng kª tØnh, thµnh phè cßn nhiÒu h¹n chÕ. MÆc dï sè tØnh lµm ®−îc b¸o c¸o ngµy cµng t¨ng nh−ng n¨m tèt nhÊt còng chØ cã 50% sè tØnh, thµnh phè lµm ®−îc ®Çy ®ñ c¸c b¸o c¸o. Trªn tinh thÇn ®æi míi c«ng t¸c thèng kª toµn ngµnh víi tinh thÇn: tinh gi¶n, gän nhÑ, thiÕt yÕu vµ ph¶i ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn cho viÖc thu thËp th«ng tin nh»m ph¶n ¸nh thùc tÕ kh¸ch quan vµ xu thÕ biÕn ®éng, nh÷ng chØ tiªu nµo tuy cÇn thiÕt nh−ng ch−a cã ®iÒu kiÖn thu thËp chÝnh x¸c b»ng b¸o c¸o ®Þnh kú th× t¹m thêi c¾t bá hoÆc chuyÓn sang ®iÒu tra nªn n¨m 1990, hai biÓu b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú chÝnh thøc vÒ c©n ®èi lao ®éng x· héi ®· ®−îc t¹m thêi c¾t bá. Tuy nhiªn, do c¸c chØ 109
tiªu nµy vÉn rÊt cÇn thiÕt ®èi víi c«ng t¸c chØ ®¹o, qu¶n lý cña c¸c bé ngµnh nªn hµng n¨m, Tæng côc Thèng kª vÉn tÝnh to¸n c¸c biÓu b¸o c¸o vÒ c©n ®èi lao ®éng x· héi trªn ph¹m vi toµn quèc dùa vµo c¸c th«ng tin cña Vô D©n sè Lao ®éng vµ c¸c vô chuyªn ngµnh. §èi víi c¸c ®Þa ph−¬ng, khi l·nh ®¹o tØnh/thµnh phè cÇn th× Côc Thèng kª tØnh/thµnh phè tù tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu lao ®éng x· héi ®Ó phôc vô yªu cÇu qu¶n lý trªn ph¹m vi cña ®Þa ph−¬ng m×nh. HÖ thèng chØ tiªu trong biÓu b¸o c¸o c©n ®èi lao ®éng x· héi ®−îc thiÕt kÕ theo tiªu chuÈn thèng kª cña Héi ®ång T−¬ng trî kinh tÕ (Khèi SEP) tr−íc ®©y nªn ®· l¹c hËu vµ hiÖn kh«ng cßn kh¶ n¨ng so s¸nh quèc tÕ. b) Nhãm c¸c chØ tiªu ®iÒu phèi lao ®éng x· héi. MÆc dï c¸c chØ tiªu vÒ ®iÒu phèi lao ®éng x· héi ®· ®−îc ngµnh Thèng kª thu thËp tõ tr−íc nh÷ng n¨m 70 nh−ng nã chØ ®−îc x©y dùng mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ hÖ thèng tõ n¨m 1976 trªn c¬ së QuyÕt ®Þnh liªn bé sè 135/Q§/LB ngµy 21/5/1976 cña Tæng côc Thèng kª vµ Bé Lao ®éng. Theo quyÕt ®Þnh 135/Q§/LB, chÕ ®é b¸o c¸o ®Þnh kú chÝnh thøc vÒ ®iÒu phèi lao ®éng x· héi bao gåm 8 biÓu. Theo chÕ ®é b¸o c¸o nµy, gi¸m ®èc së Lao ®éng c¸c tØnh, thµnh phè cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc viÖc thu thËp th«ng tin vµ lËp c¸c b¸o c¸o nµy vµ göi b¸o c¸o cho c¶ Tæng côc Thèng kª vµ Bé Lao ®éng. Tuy nhiªn, do nguån th«ng tin kh«ng ®−îc ®Çy ®ñ, nhÊt lµ c¸c chØ tiªu s¾p xÕp viÖc lµm, nªn viÖc thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o theo quyÕt ®Þnh 135/Q§/LB cßn nhiÒu h¹n chÕ. Bëi vËy, ®Õn n¨m 1986 Tæng côc Thèng kª vµ Bé Lao ®éng ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh liªn bé sè 220/Q§-LB ngµy 25-6-1986 vÒ lËp sæ theo dâi sè ng−êi ch−a cã viÖc lµm vµ chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª vÒ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng ë khu vùc thµnh thÞ. Theo quyÕt ®Þnh 220/Q§/LB, chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú vÒ s¾p xÕp viÖc lµm chØ thùc hiÖn cho khu vùc thµnh thÞ. Do tæ chøc thèng kª cña c¸c tØnh, thµnh phè vµo cuèi nh÷ng n¨m 80 cã nhiÒu biÕn ®éng, hÖ thèng thèng kª cña ngµnh Lao ®éng võa thiÕu, võa yÕu vµ ®Ó ®¶m b¶o thèng nhÊt hÖ thèng biÓu mÉu b¸o c¸o ®Þnh kú vÒ d©n sè vµ ®iÒu phèi lao ®éng x· héi nªn Tæng côc Thèng kª chØ yªu cÇu Côc thèng kª c¸c tØnh, thµnh phè thùc hiÖn 3 biÓu b¸o c¸o thèng kª vÒ ®iÒu phèi lao ®éng x· héi theo c«ng v¨n sè 405-TCTK/DSL§VX ngµy 29 th¸ng 7 n¨m 1989 (Sè ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng ë khu vùc thµnh thÞ ch−a cã viÖc lµm vµ ®· ®−îc gi¶i quyÕt viÖc lµm; 110
TuyÓn lao ®éng l©u dµi vµo khu vùc Nhµ n−íc; vµ Nh©n khÈu, lao ®éng ®i x©y dùng vïng kinh tÕ míi). §Õn ®Çu nh÷ng n¨m 1990, c¨n cø vµo nhu cÇu th«ng tin phôc vô yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n−íc vµ n©ng cao hiÖu lùc cña c«ng v¨n sè 405- TCTK/DSL§VX, Tæng côc Thèng kª ®· ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú míi vÒ ®iÒu phèi lao ®éng x· héi theo QuyÕt ®Þnh sè 220/TCTK-Q§ ngµy 31 th¸ng 12 n¨m 1990. Theo quyÕt ®Þnh 220/TCTK-Q§, chÕ ®é b¸o c¸o ®Þnh kú míi vÒ ®iÒu phèi lao ®éng x· héi chØ cßn 2 biÓu: “Sè ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng ë khu vùc thµnh thÞ ch−a cã viÖc lµm vµ ®· ®−îc gi¶i quyÕt viÖc lµm” vµ “Nh©n khÈu, lao ®éng ®i x©y dùng vïng kinh tÕ míi”. Nãi chung, viÖc lµm b¸o c¸o “Sè ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng ë khu vùc thµnh thÞ ch−a cã viÖc lµm vµ ®· ®−îc gi¶i quyÕt viÖc lµm” hiÖn nay chñ yÕu vÉn dùa vµo “Sæ theo dâi sè ng−êi ch−a cã viÖc lµm” theo QuyÕt ®Þnh sè 220-LB/L§- TK ngµy 25-6-1986 cña liªn bé Lao ®éng-Tæng côc Thèng kª. Tuy nhiªn, do “Sæ theo dâi sè ng−êi ch−a cã viÖc lµm” ë nhiÒu tØnh kh«ng ®−îc cËp nhËt nªn viÖc lµm b¸o c¸o “Sè ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng ë khu vùc thµnh thÞ ch−a cã viÖc lµm vµ ®· ®−îc gi¶i quyÕt viÖc lµm” gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n: kh«ng kÞp thêi vµ ®é chÝnh x¸c ch−a cao. ë nhiÒu tØnh, muèn lµm ®−îc b¸o c¸o nµy, ph¶i khai th¸c th«ng tin t¹i c¸c trung t©m giíi thiÖu viÖc lµm ë c¸c thµnh phè, thÞ x·. ViÖc thùc hiÖn b¸o c¸o “Nh©n khÈu, lao ®éng ®i x©y dùng vïng kinh tÕ míi” còng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n mµ mét trong c¸c lý do lµ do cã sù thay ®æi vÒ mÆt tæ chøc: Côc §iÒu ®éng d©n c− thuéc Bé Lao ®éng-Th−¬ng binh vµ X· héi ®· ®−îc chuyÓn thµnh Côc §Þnh canh, §Þnh c− vµ Ph¸t triÓn kinh tÕ míi thuéc Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n. Ngoµi ra, sè ng−êi di c− tù do ®Õn c¸c vïng kinh tÕ míi, ®Õn c¸c vïng dÔ lµm ¨n ngoµi chØ tiªu ®iÒu ®éng theo kÕ ho¹ch cña Nhµ n−íc ngµy mét nhiÒu ®· lµm cho viÖc lµm b¸o c¸o kh«ng ®−îc kÞp thêi vµ thiÕu chÝnh x¸c. c) Nhãm c¸c chØ tiªu lao ®éng vµ tiÒn l−¬ng khu vùc Nhµ n−íc Nãi chung, b¸o c¸o Lao ®éng vµ thu nhËp trong khu vùc Nhµ n−íc ®−îc c¸c bé, ngµnh vµ c¸c Côc Thèng kª thùc hiÖn ®Çy ®ñ vµ cã chÊt l−îng ngµy mét cao. Tuy nhiªn, trong viÖc thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o còng cßn nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, nhÊt lµ trong viÖc ph©n ngµnh vµ ch−a thËt logic sè liÖu gi÷a c¸c kú b¸o 111
c¸o. ViÖc thùc hiÖn Ph¸p lÖnh KÕ to¸n-Thèng kª vµ NghÞ ®Þnh 93 CP cña ChÝnh Phñ vÒ xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc thèng kª ch−a nghiªm chØnh dÉn ®Õn viÖc thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ch−a thËt nghiªm chØnh. 2.2.2. Thu thËp qua c¸c cuéc ®iÒu tra chuyªn ®Ò §iÒu tra chän mÉu Lao ®éng-ViÖc lµm lµ lo¹i ®iÒu tra chuyªn ®Ò ®−îc thiÕt kÕ c«ng phu vµ ®−îc sù ®ãng gãp cña c¸c chuyªn gia Thèng kª lao ®éng cña Tæ chøc Lao ®éng Quèc tÕ (ILO). Néi dung ®iÒu tra phong phó víi sè l−îng tiªu thøc ®iÒu tra rÊt lín ®· ®¸p øng ®−îc nh÷ng nhu cÇu th«ng tin c¬ b¶n cho c«ng t¸c qu¶n lý lao ®éng cña c¸c bé, ngµnh. C¸c quy ®Þnh ®iÒu tra vµ ghi phiÕu vÒ c¬ b¶n phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ nªn c¸c sè liÖu thu ®−îc cã kh¶ n¨ng so s¸nh quèc tÕ. Tuy nhiªn, do ®©y lµ lo¹i ®iÒu tra chän mÉu víi quy m« nhá, chØ ®¹i diÖn ®−îc cho c¶ n−íc vµ cÊp tØnh, thµnh phè nªn kh«ng ®¸p øng ®−îc nhu cÇu th«ng tin cña cÊp hµnh chÝnh nhá h¬n (cÊp huyÖn/quËn vµ cÊp x·/ph−êng). Ngoµi ra, sè liÖu cña cuéc ®iÒu tra lao ®éng viÖc lµm khi tæng hîp chi tiÕt sÏ cã sai sè mÉu lín g©y khã kh¨n cho viÖc ph©n tÝch, sö dông. C«ng t¸c tæng hîp, ph©n tÝch vµ c«ng bè kÕt qu¶ ®iÒu tra ®−îc thùc hiÖn d−íi d¹ng Ýt th«ng dông (phÇn lín c«ng bè theo sè t−¬ng ®èi) còng g©y nhiÒu khã kh¨n, phøc t¹p cho viÖc tÝnh to¸n, ph©n tÝch. C¸c cuéc ®iÒu tra chuyªn ®Ò vÒ lao ®éng viÖc lµm thùc hiÖn ë n−íc ta míi chØ ph¶n ¸nh ®−îc hiÖn tr¹ng lao ®éng x· héi mµ kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng chØ tiªu biÓu thÞ biÕn ®éng trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh (vÝ dô nh− sè ®−îc s¾p xÕp viÖc lµm trong mét thêi gian nµo ®ã). C¸c cuéc ®iÒu tra chuyªn ®Ò vÒ lao ®éng viÖc lµm thùc hiÖn ë n−íc ta míi chØ ph¶n ¸nh ®−îc kh¶ n¨ng cung cña nguån lao ®éng x· héi (kh¶ n¨ng hiÖn cã) mµ kh«ng thu thËp ®−îc nhu cÇu cña thÞ tr−êng lao ®éng (nhu cÇu lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp). 2.2.3. Thu thËp qua Tæng ®iÒu tra d©n sè Tæng ®iÒu tra d©n sè lµ mét cuéc ®iÒu tra toµn diÖn nªn c¸c sè liÖu vÒ lao ®éng x· héi khai th¸c ®−îc trong c¸c cuéc Tæng ®iÒu tra d©n sè cã thÓ phôc vô cho tÊt c¶ c¸c cÊp hµnh chÝnh, tõ c¶ n−íc ®Õn tËn cÊp x·/ph−êng. Tæng ®iÒu tra 112
d©n sè còng lµ cuéc ®iÒu tra ®−îc chØ ®¹o chÆt chÏ cña tÊt c¶ c¸c cÊp §¶ng, chÝnh quyÒn; c«ng t¸c huÊn luyÖn nghiÖp vô, kiÓm tra, gi¸m s¸t t¹i ®Þa bµn ®−îc quy ®Þnh vµ thùc hiÖn rÊt chÆt chÏ nªn chÊt l−îng cña c¸c cuéc ®iÒu tra d©n sè th−êng kh¸ cao, ®−îc c¸c chuyªn gia trong vµ ngoµi n−íc ®¸nh gi¸ cao. Tuy nhiªn, Tæng ®iÒu tra d©n sè lµ mét c«ng viÖc phøc t¹p, tèn kÐm nªn kh«ng ®−îc tæ chøc mét c¸ch th−êng xuyªn mµ th−êng ph¶i 10 n¨m míi tæ chøc ®iÒu tra mét lÇn, nªn kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña ng−êi dïng tin. Néi dung cña c¸c cuéc Tæng ®iÒu tra d©n sè l¹i rÊt réng, tõ lÜnh vùc nh©n khÈu häc ®Õn c¸c lÜnh vùc kinh tÕ x· héi, ®iÒu kiÖn sèng cña d©n c− nªn c¸c tiªu thøc vÒ lao ®éng x· héi kh«ng thÓ ®−a vµo nhiÒu ®Ó kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng chung cña cuéc tæng ®iÒu tra. ChÝnh v× vËy, trong c¸c cuéc Tæng ®iÒu tra d©n sè ®· tiÕn hµnh ë n−íc ta, chØ thu thËp ®−îc ho¹t ®éng kinh tÕ th−êng xuyªn cña d©n sè tõ 13 tuæi trë lªn (ho¹t ®éng trong 12 th¸ng qua) mµ kh«ng thu thËp ®−îc t×nh tr¹ng ho¹t ®éng kinh tÕ hiÖn thêi (ho¹t ®éng trong 7 ngµy qua) nh− kiÕn nghÞ cña Tæ chøc Lao ®éng Quèc tÕ (ILO). Do Tæng ®iÒu tra d©n sè lµ mét cuéc ®iÒu tra toµn diÖn, sö dông mét khèi l−îng ®iÒu tra viªn rÊt lín (tíi 150.000 ng−êi) nªn viÖc thiÕt kÕ c©u hái còng nh− h−íng dÉn ghi phiÕu c¸c c©u hái vÒ lao ®éng viÖc lµm kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc mét c¸ch chi tiÕt nh− trong c¸c cuéc ®iÒu tra chuyªn ®Ò vÒ lao ®éng viÖc lµm. Bëi vËy, chÊt l−îng th«ng tin vÒ lao ®éng x· héi còng cã nh÷ng ¶nh h−ëng nhÊt ®Þnh. Còng nh− c¸c cuéc ®iÒu tra chuyªn ®Ò vÒ lao ®éng viÖc lµm nãi chung, c¸c cuéc Tæng ®iÒu tra d©n sè ®· ®−îc thùc hiÖn ë n−íc ta míi chØ ph¶n ¸nh ®−îc hiÖn tr¹ng lao ®éng x· héi t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh mµ kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng chØ tiªu biÓu thÞ biÕn ®éng trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh (vÝ dô nh− sè ®−îc s¾p xÕp viÖc lµm trong mét thêi gian nµo ®ã). C¸c th«ng tin vÒ lao ®éng x· héi thu ®−îc trong c¸c cuéc Tæng ®iÒu tra d©n sè còng míi chØ ph¶n ¸nh ®−îc kh¶ n¨ng cung cña nguån lao ®éng x· héi mµ kh«ng thu thËp ®−îc c¸c th«ng tin ph¶n ¸nh nhu cÇu hiÖn t¹i cña thÞ tr−êng lao ®éng. 113
III. §Ò xuÊt hÖ thèng chØ tiªu vµ ph−¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin thèng kª lao ®éng ë n−íc ta 3.1. X©y dùng HÖ thèng chØ tiªu thèng kª lao ®éng x· héi A. HÖ thèng chØ tiªu Trong hÖ thèng c¸c chØ tiªu thèng kª kinh tÕ-x· héi, c¸c chØ tiªu thèng kª lao ®éng x· héi lµ bé phËn quan träng, rÊt cÇn thiÕt cho viÖc t×m hiÓu thÞ tr−êng lao ®éng kÓ c¶ kh¶ n¨ng cung cÊp (cung) vµ t×nh h×nh vµ nhu cÇu sö dông (cÇu) lao ®éng x· héi còng nh− quan hÖ cung cÇu. C¸c chØ tiªu thèng kª lao ®éng x· héi lµ mét bé phËn quan träng cña b¶ng c©n ®èi kinh tÕ quèc d©n ph¶n ¸nh nguån lao ®éng hiÖn cã vµ sù ph©n bè cña chóng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, theo tõng ngµnh, tõng ®Þa ph−¬ng, tõng khu vùc.... HÖ thèng chØ tiªu thèng kª lao ®éng x· héi lµ tËp hîp c¸c chØ tiªu lao ®éng cã liªn quan mËt thiÕt víi nhau, cã thÓ ph¶n ¸nh hiÖn tr¹ng còng nh− nh÷ng biÕn ®æi cña toµn bé hoÆc mét bé phËn lao ®éng x· héi trong ®iÒu kiÖn thêi gian vµ ®Þa ®iÓm cô thÓ. Chóng ®−îc thÓ hiÖn lµ nh÷ng con sè cô thÓ d−íi d¹ng c¸c sè tuyÖt ®èi hoÆc t−¬ng ®èi vÒ sè l−îng, chÊt l−îng vµ sù thay ®æi cña lao ®éng x· héi. Cã thÓ ph©n hÖ thèng chØ tiªu thèng kª lao ®éng x· héi theo mét sè nhãm chÝnh sau ®©y: (i) nhãm c¸c chØ tiªu c©n ®èi lao ®éng x· héi; (ii) nhãm c¸c chØ tiªu ®iÒu phèi lao ®éng; vµ (iii) nhãm c¸c chØ tiªu lao ®éng trong khu vùc Nhµ n−íc. C¸c chØ tiªu cô thÓ cña tõng nhãm nh− sau: 114
STT Tªn chØ tiªu Ph©n tæ chÝnh Nguån thu thËp Kú cung cÊp A Nhãm c¸c chØ tiªu vÒ c©n ®èi lao ®éng x· héi 1 Sè ng−êi trong ®é tuæi lao Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m ®éng vïng, tØnh/TPhè 2 Tû träng d©n sè trong ®é tuæi Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m lao ®éng vïng, tØnh/TPhè 3 Sè ng−êi vµo tuæi lao ®éng Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m vïng, tØnh/TPhè 4 Sè ng−êi ra khái tuæi lao ®éng Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m vïng, tØnh/TPhè 5 Sè t¨ng hµng n¨m cña d©n sè Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m trong ®é tuæi lao ®éng vïng, tØnh/TPhè 6 D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ (Lùc Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m l−îng lao ®éng) vïng, tØnh/TPhè 7 D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ theo Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m nhãm tuæi vïng, tØnh/TPhè 8 Tû träng d©n sè ho¹t ®éng kinh Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m tÕ theo nhãm tuæi vïng, tØnh/TPhè 9 Tû lÖ tham gia d©n sè ho¹t Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m ®éng kinh tÕ vïng, tØnh/TPhè 10 Tû lÖ d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m theo ®é tuæi vïng, tØnh/TPhè 11 Tû lÖ giíi tÝnh cña d©n sè ho¹t Thµnh thÞ/n«ng th«n, vïng, §iÒu tra mÉu N¨m ®éng kinh tÕ tØnh/TPhè 12 Tû lÖ gia t¨ng cña d©n sè ho¹t Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m ®éng kinh tÕ vïng, tØnh/TPhè 13 Tû lÖ t¨ng hµng n¨m cña d©n Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m sè ho¹t ®éng kinh tÕ vïng, tØnh/TPhè 14 C¬ cÊu thµnh thÞ-n«ng th«n cña Vïng, tØnh/TPhè §iÒu tra mÉu N¨m d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ 15 Lao ®éng lµm viÖc (cã viÖc Tuæi, Giíi tÝnh, nghÒ nghiÖp, §iÒu tra mÉu N¨m lµm) Thµnh thÞ/n«ng th«n, vïng, tØnh/TPhè 16 Tû lÖ cã viÖc lµm Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m vïng, tØnh/TPhè 17 Tû lÖ cã viÖc lµm theo ®é tuæi Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m vïng, tØnh/TPhè 115
STT Tªn chØ tiªu Ph©n tæ chÝnh Nguån thu thËp Kú cung cÊp 18 Lao ®éng lµm viÖc trong c¸c Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m ngµnh KTQD vïng, tØnh/TPhè 19 Tû träng lao ®éng theo ngµnh Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m KTQD vïng, tØnh/TPhè 20 Lao ®éng lµm viÖc chia theo Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m thµnh phÇn kinh tÕ vïng, tØnh/TPhè 21 Tû träng lao ®éng theo thµnh Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu N¨m phÇn kinh tÕ vïng, tØnh/TPhè 22 Ng−êi ®ñ viÖc lµm Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu N¨m th«n, vïng, tØnh/TPhè 23 Tû lÖ thêi gian lao ®éng ®−îc Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu N¨m sö dông th«n, vïng, tØnh/TPhè 24 ThÊt nghiÖp Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu Quý th«n, vïng, tØnh/TPhè 25 Tû lÖ thÊt nghiÖp Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu Quý vïng, tØnh/TPhè 26 Tû lÖ thÊt nghiÖp ®Æc tr−ng Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, §iÒu tra mÉu Quý theo ®é tuæi vïng, tØnh/TPhè 27 Sè ng−êi thÊt nghiÖp chia theo Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu N¨m tr×nh ®é häc vÊn th«n, vïng, tØnh/TPhè 28 Sè ng−êi thÊt nghiÖp theo tr×nh Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu N¨m ®é chuyªn m«n kü thuËt th«n, vïng, tØnh/TPhè 29 ThiÕu viÖc lµm Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu N¨m th«n, vïng, tØnh/TPhè 30 Tû lÖ thiÕu viÖc lµm Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu N¨m th«n, vïng, tØnh/TPhè 31 D©n sè kh«ng ho¹t ®éng kinh Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu Quý tÕ th«n, vïng, tØnh/TPhè 32 Tû lÖ d©n sè kh«ng ho¹t ®éng Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/ §iÒu tra mÉu Quý kinh tÕ n«ng th«n, vïng, tØnh/TPhè 33 Tû lÖ d©n sè kh«ng ho¹t ®éng Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu Quý kinh tÕ ®Æc tr−ng theo tuæi th«n, vïng, tØnh/TPhè 34 Néi trî Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu Quý th«n, vïng, tØnh/TPhè 35 §i häc Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu Quý th«n, vïng, tØnh/TPhè 116
STT Tªn chØ tiªu Ph©n tæ chÝnh Nguån thu thËp Kú cung cÊp 36 Kh«ng cã kh¶ n¨ng lao ®éng Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu Quý th«n, vïng, tØnh/TPhè 37 Kh«ng lµm viÖc Tuæi, Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng §iÒu tra mÉu Quý th«n, vïng, tØnh/TPhè B Nhãm c¸c chØ tiªu vÒ ®iÒu phèi lao ®éng x· héi 38 T¨ng lao ®éng Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, B¸o c¸o ®Þnh kú 6 th¸ng vïng, tØnh/TPhè 39 Gi¶m lao ®éng Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, B¸o c¸o ®Þnh kú 6 th¸ng vïng, tØnh/TPhè 40 Sè ng−êi cÇn s¾p xÕp viÖc lµm Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, B¸o c¸o ®Þnh kú Quý vïng, tØnh/TPhè 41 Sè ng−êi ®· ®−îc s¾p xÕp viÖc Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, B¸o c¸o ®Þnh kú Quý lµm vïng, tØnh/TPhè 42 Sè ng−êi ®¨ng ký xin viÖc lµm Giíi tÝnh, Thµnh thÞ/n«ng th«n, B¸o c¸o ®Þnh kú Quý vïng, tØnh/TPhè 43 Lao ®éng ®−îc ®iÒu ®éng ®i Giíi tÝnh, vïng, tØnh/TPhè B¸o c¸o ®Þnh kú Quý x©y dùng kinh tÕ míi C Nhãm c¸c chØ tiªu lao ®éng trong khu vùc nhµ n−íc 44 Tæng sè lao ®éng cã ®Õn cuèi Giíi tÝnh, ngµnh KTQD, vïng, B¸o c¸o ®Þnh kú 6 th¸ng kú tØnh/TPhè 45 Tæng sè lao ®éng b×nh qu©n Giíi tÝnh, ngµnh KTQD, vïng, B¸o c¸o ®Þnh kú 6 th¸ng trong kú tØnh/TPhè 46 Lao ®éng trong biªn chÕ Giíi tÝnh, ngµnh KTQD, vïng, B¸o c¸o ®Þnh kú 6 th¸ng tØnh/TPhè 47 Lao ®éng hîp ®ång Giíi tÝnh, ngµnh KTQD, vïng, B¸o c¸o ®Þnh kú 6 th¸ng tØnh/TPhè 48 Thu nhËp Giíi tÝnh, ngµnh KTQD, vïng, B¸o c¸o ®Þnh kú 6 th¸ng tØnh/TPhè 49 TiÒn l−¬ng Giíi tÝnh, ngµnh KTQD, vïng, B¸o c¸o ®Þnh kú 6 th¸ng tØnh/TPhè 50 B¶o hiÓm x· héi tr¶ thay l−¬ng Giíi tÝnh, ngµnh KTQD, vïng, B¸o c¸o ®Þnh kú 6 th¸ng tØnh/TPhè 51 C¸c kho¶n thu nhËp kh¸c Giíi tÝnh, ngµnh KTQD, vïng, B¸o c¸o ®Þnh kú 6 th¸ng tØnh/TPhè 52 Thu nhËp b×nh qu©n th¸ng Giíi tÝnh, ngµnh KTQD, vïng, B¸o c¸o ®Þnh kú 6 th¸ng tØnh/TPhè 117
B. Kh¸i niÖm, ®Þnh nghÜa, c«ng thøc tÝnh to¸n mét sè chØ tiªu chñ yÕu 1. Sè ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng Sè ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng lµ nh÷ng ng−êi trong ®é tuæi theo quy ®Þnh cña Nhµ n−íc cã nghÜa vô vµ quyÒn lîi ®em søc lao ®éng cña m×nh lµm viÖc cho x· héi. Theo quy ®Þnh cña luËt lao ®éng hiÖn hµnh, ®é tuæi lao ®éng tÝnh tõ 15 ®Õn hÕt 59 tuæi ®èi víi nam vµ tõ 15 ®Õn hÕt 54 tuæi ®èi víi n÷ (tuæi trßn). 2. Tû träng d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng Tû träng nh©n khÈu trong tuæi lao ®éng lµ tû lÖ phÇn tr¨m sè ng−êi trong tuæi lao ®éng so víi tæng d©n sè. ChØ tiªu nµy ®−îc tÝnh theo c«ng thøc: Sè ng−êi trong tuæi L§ Tû träng nh©n khÈu trong tuæi L§ = -------------------------------- x 100 Tæng sè d©n 3. Sè ng−êi vµo tuæi lao ®éng Sè ng−êi vµo tuæi lao ®éng lµ nh÷ng ng−êi tr−íc n¨m tÝnh to¸n ch−a ®ñ 15 tuæi nh−ng ®Õn n¨m tÝnh to¸n ®· ®ñ 15 tuæi trßn. 4. Sè ng−êi ra khái tuæi lao ®éng Sè ng−êi vµo tuæi lao ®éng lµ nh÷ng ng−êi tr−íc n¨m tÝnh to¸n ch−a ®ñ 60 tuæi ®èi víi nam giíi vµ ch−a ®ñ 55 tuæi ®èi víi n÷ giíi nh−ng ®Õn n¨m tÝnh to¸n ®· ®ñ 60 tuæi trßn ®èi víi nam giíi vµ 55 tuæi trßn ®èi víi n÷ giíi. 5. Sè t¨ng hµng n¨m cña d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng Sè t¨ng hµng n¨m cña d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng lµ hiÖu sè gi÷a d©n sè trong ®é tuæi cña n¨m (t) vµ d©n sè trong ®é tuæi cña n¨m (t-1). §©y còng lµ hiÖu sè gi÷a sè vµo ®é tuæi lao ®éng vµ ra khái ®é tuæi lao ®éng vµ sè trong ®é tuæi lao ®éng ®· bÞ chÕt trong kú (kh«ng tÝnh ®Õn sè biÕn ®éng c¬ häc). 6. Nguån lao ®éng Nguån lao ®éng lµ bé phËn d©n sè cã kh¶ n¨ng tham gia lao ®éng cña c¶ n−íc hay tõng vïng l·nh thæ. Nguån lao ®éng bao gåm: 118
- Nh÷ng ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng theo quy ®Þnh cña nhµ n−íc cã kh¶ n¨ng lao ®éng; - Nh÷ng ng−êi ngoµi ®é tuæi lao ®éng, nh−ng thùc tÕ ®ang tham gia lao ®éng. Nguån lao ®éng lµ chØ tiªu c¬ b¶n cña “B¶ng c©n ®èi lao ®éng x· héi”, ®−îc thu thËp vµ tÝnh to¸n qua c¸c cuéc tæng ®iÒu tra d©n sè, c¸c cuéc ®iÒu tra lao ®éng viÖc lµm vµ trong b¸o c¸o ®Þnh kú vÒ lao ®éng. 7. D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ (Lùc l−îng lao ®éng) D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ (Lùc l−îng lao ®éng) lµ nh÷ng ng−êi thùc tÕ ®ang lµm viÖc vµ nh÷ng ng−êi thÊt nghiÖp. Lo¹i thø nhÊt lµ nh÷ng ng−êi thùc tÕ ®ang ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n, lo¹i thø hai lµ nh÷ng ng−êi thÊt nghiÖp ®ang t×m viÖc lµm, tøc lµ s½n sµng tham gia vµo ho¹t ®éng kinh tÕ nÕu cã ®iÒu kiÖn (t×m ®−îc viÖc). D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ lµ mét chØ tiªu ®−îc sö dông nhiÒu ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng lao ®éng trong c¸c b¸o c¸o ph©n tÝch sè liÖu cña c¸c cuéc ®iÒu tra lao ®éng-viÖc lµm vµ tæng ®iÒu tra d©n sè. 8. D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ theo nhãm tuæi D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ theo ®é tuæi hoÆc nhãm tuæi lµ sè ng−êi lµm viÖc vµ thÊt nghiÖp trong mét ®é tuæi hoÆc nhãm tuæi nhÊt ®Þnh. 9. Tû träng d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ theo nhãm tuæi Tû träng d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ theo nhãm tuæi lµ ph©n bè theo tû lÖ phÇn tr¨m cña d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ cña tõng nhãm tuæi trong tæng sè d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ theo c«ng thøc: LLL§i TT LLL§i = ------------------ x 100 Tæng LLL§ trong ®ã: - TT LLL§i : Tû träng lùc l−îng lao ®éng theo nhãm tuæi i; - LLL§i : Sè lùc l−îng lao ®éng thuéc nhãm tuæi i. 119
10. Tû lÖ tham gia d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ Tû lÖ tham gia d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ lµ sè phÇn tr¨m d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ so víi mét tËp hîp d©n sè nhÊt ®Þnh. Trong thùc tÕ ng−êi ta th−êng sö dông ba lo¹i tû lÖ d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ: (i) tû lÖ d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ th«; (ii) tû lÖ d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ chung; vµ (iii) tû lÖ d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ theo nhãm tuæi. Tû lÖ d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ th« ®−îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch chia tæng d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ cho tæng sè d©n, theo c«ng thøc: DSH§KT Tû lÖ DS H§KT th« = ------------- x 100 P Trong ®ã: Tû lÖ DS H§KT th« - Tû lÖ d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ th«; DS H§KT - Tæng d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ; P - Tæng sè d©n. Tû lÖ d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ (DSH§KT) chung ®−îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch chia toµn bé d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ cho d©n sè tõ 15 tuæi trë lªn, theo c«ng thøc: DSH§KT15+ Tû lÖ DS H§KT = ------------- x 100 P15+ Trong ®ã: DSH§KT15+ - D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ tõ 15 tuæi trë lªn P15+ - D©n sè tõ 15 tuæi trë lªn. 11. Tû lÖ d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ ®Æc tr−ng theo ®é tuæi (nhãm tuæi) Tû lÖ d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ ®Æc tr−ng theo ®é tuæi hoÆc nhãm tuæi ®−îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch chia d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ cña mét ®é tuæi hoÆc nhãm tuæi nhÊt ®Þnh cho toµn bé d©n sè cña ®é tuæi hoÆc nhãm tuæi ®ã, theo c«ng thøc: 120