Đề tài: NÂNG CAO KHẢ NĂNG CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM TRONG TIẾN TRÌNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ

Chia sẻ: Le Phuoc Minh Tue | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:79

Thêm vào BST

Báo xấu

100
lượt xem 21
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong những năm gần đây, hội nhập kinh tế quốc tế trở thành xu thế của thời đại, đã và đang diễn ra mạnh mẽ trên nhiều lĩnh vực. Luồng gió này mang lại cho nền kinh tế Việt Nam một sức sống mới. Hiệp định thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ có hiệu lực từ ngày 10/12/2001 trong lĩnh vực dịch vụ, tài chính ngân hàng, Việt Nam gia nhập khối ASEAN, tham gia khu vực mậu dịch tự do (AFTA) và tiến tới gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới WTO. Đây là những bước đi đúng đắn và quan trọng...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài: NÂNG CAO KHẢ NĂNG CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM TRONG TIẾN TRÌNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ

Luận văn Đề tài: NÂNG CAO KHẢ NĂNG CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM TRONG TIẾN TRÌNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ
MUÏC LUÏC CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ CẠNH TRANH TRONG KINH DOANH NGÂN HÀNG 1.1 Vị trí, vai trò của khả năng cạnh tranh trong kinh doanh ngân hàng ở nước ta .................. 1 1.2 Khái niệm cạnh tranh và các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của một tổ chức 2 1.2.1 Khái niệm về cạnh tranh .............................................................................................. 2 1.2.2 Các yếu tố góp phần tạo nên lợi thế cạnh tranh .......................................................... 2 1.2.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp ........................... 3 1.3 Các chỉ tiêu đánh giá năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại................................ 4 1.4 Khả năng cạnh tranh của các NHTM nước ta và hội nhập tài chính quốc tế ....................... 6 1.4.1 Các Ngân hàng Việt Nam hội nhập thị trường tài chính quốc tế là một quá trình phát triển tất yếu ......................................................................................................................... 6 1.4.2 Đặc điểm của ngành dịch vụ tài chính trong quá trình toàn cầu hóa ......................... 7 1.4.3 Hoạt động của NHTM trong bối cảnh toàn cầu hóa thị trường tài chính ................... 8 1.4.3.1 Quy mô của các ngân hàng ngày càng lớn mạnh .............................................. 8 1.4.3.2 Công nghệ ngân hàng ngày càng phát triển ....................................................... 8 1.4.3.3 Sản phẩm dịch vụ của ngân hàng ngày càng đa dạng ........................................ 8 1.4.3.4 Rủi ro gia tăng và tỷ suất lợi nhuận của ngân hàng giảm .................................. 9 1.5 Tác động của hội nhập đối với khả năng cạnh tranh của hệ thống NHTM Việt Nam......... 9 1.5.1 Những lợi ích ................................................................................................................ 9 1.5.2 Những thách thức và rủi ro .......................................................................................... 10 1.6 Hệ thống Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam .................................................................... 11 1.6.1 Lịch sử hình thành Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam.............................................. 11 1.6.2 Quá trình hoạt động và phát triển của Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam............... 11 CHƯƠNG II: PHÂN TÍCH VÀ ĐÁNH GIÁ KHẢ NĂNG CẠNH TRANH CỦA NHNT VN TRONG QUÁ TRÌNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ 2.1 Phân tích và đánh giá thực trạng của NHNT Việt Nam ....................................................... 18 2.1.1 Sơ đồ tổ chức, yếu tố con người và trình độ quản lý của NHNT Việt Nam ................. 18 2.1.1.1 Sơ đồ tổ chức ....................................................................................................... 18 2.1.1.2 Yếu tố con người.................................................................................................. 20 2.1.1.3 Trình độ quản lý .................................................................................................. 20 2.1.2 Qui mô vốn điều lệ và vốn tự có................................................................................... 21 2.1.3 Chất lượng Tài sản Có ................................................................................................. 22 2.1.4. Phát triển công nghệ và hiện đại hóa ngân hàng ....................................................... 22 2.1.5 Các sản phẩm, dịch vụ cung cấp cho khách hàng của NHNT ..................................... 23 2.1.5.1 Hoạt động huy động vốn...................................................................................... 23 2. 1 . 5.2 Hoạt động cho vay và đầu tư tín dụng ............................................................... 24 2. 1 . 5.3 Thanh toán quốc tế ............................................................................................. 26 2. 1 . 5.4 Phát triển sản phẩm mới trên nền tảng công nghệ hiện đại ............................. 26 2.1.6 Hiệu quả kinh tế-xã hội ................................................................................................ 27 2.1.6.1 Hiệu quả kinh tế ................................................................................................... 27 2.1.6.2 Hiệu quả xã hội ...............................................................................................28 2. 2 Đánh giá khả năng cạnh tranh của NHNT VN trên thị trường kinh doanh tiền tệ ............. 29 2. 2.1 Thực trạng trong cạnh tranh kinh doanh của các NHTM Việt Nam ........................... 29 2 .2 .1 .1 Cạnh tranh về sản phẩm, dịch vụ cung cấp cho khách hàng ............................. 29 2. 2.1 .2 Cạnh tranh về giá cả của sản phẩm, dịch vụ ngân hàng .................................... 31 2.2.1.3 Cạnh tranh về công nghệ ngân hàng .................................................................. 32 Trang 1
2. 2.1 . 4 Cạnh tranh khách hàng ...................................................................................... 33 2. 2 . 2 Phân tích các đối thủ cạnh tranh ............................................................................... 34 2. 2 . 2 .1 Các đối thủ là các NHTM trong nước ................................................................ 34 2. 2 . 2 . 2 Đối thủ là các ngân hàng khác trên thế giới .................................................39 2. 3 Đánh giá vị thế NHNT VN trong hệ thống NHTM trong nước và trong khu vực ............... 40 2. 3 .1 Điểm mạnh của NHNT Việt Nam ................................................................................ 40 2. 3 .2. Điểm yếu kém , tồn tại của NHNT Việt Nam ............................................................. 40 2. 3 . 3 Đánh giá về vị thế và khả năng cạnh tranh của NHNT Việt Nam .............................. 41 CHƯƠNG 3: CÁC GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO KHẢ NĂNG CẠNH TRANH CỦA NHNT VN TRONG TIẾN TRÌNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ 3.1 Tính cấp bách của việc nâng cao lợi thế cạnh tranh của NHNT Việt Nam ........................ 43 3.2 Định hướng phát triển kinh doanh của NHNT Việt Nam ..................................................... 43 3.2.1 Giải quyết căn bản nợ tồn đọng và nâng cao năng lực tài chính ................................ 43 3.2.2 Cơ cấu lại tổ chức, nâng cao năng lực điều hành ....................................................... 44 3.2.3 Duy trì vai trò chủ đạo của NHNT Việt Nam tại Việt Nam ......................................... 44 3.3 Một số giải pháp nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh của NHNT Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế .................................................................................................................. 45 3.3.1 Nhóm các giải pháp khắc phục nguyên nhân nội tại của NHNT VN........................... 45 3.3.1.1 Hoàn thiện hệ thống tổ chức quản lý phù hợp với hệ thống NH quốc tế ............ 45 3.3.1.2 Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực ............................................................... 47 3.3.1.3 Phát triển và mở rộng mạng lưới hoạt động để trở thành một tập đoàn tài chính đa năng.............................................................................................................................. 49 3.3.1.4 Áp dụng mọi giải pháp để tăng vốn điều lệ, vốn tự có ........................................ 50 3.3.1.5 Xử lý và ngăn ngừa phát sinh nợ tồn đọng nhằm nâng cao chất lượng Tài sản có ................................................................................................................................................. 50 3.3.1.6 Hiện đại hoá công nghệ ngân hàng..................................................................... 51 3.3.2 Nhóm các giải pháp nhằm xây dựng chiến lược kinh doanh hướng về khách hàng.... 53 3.3.2.1 Đẩy mạnh công tác huy động vốn ....................................................................... 53 3.3.2.2 Mở rộng và nâng cao chất lượng hoạt động tín dụng......................................... 54 3.3.2.3 Đa dạng hoá các loại hình dịch vụ cung cấp ..................................................... 55 3.3.3 Tăng cường công tác quảng bá thương hiệu NHNT VN trong nước cũng như trên thế giới......................................................................................................................................... 55 3.3.3.1 T ạo dựng hình ảnh của Vietcombank .................................................................. 56 3. 3.3 .2 Chiến lược tiếp thị hỗn hợp nhằm tạo dựng giá trị thương hiệu ........................ 58 3. 4 Kiến nghị với các cơ quan chức năng ................................................................................. 60 3. 4 .1 Kiến nghị đối với Nhà nước, các bộ, ngành chức năng .............................................. 60 3.4.2 Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước ..................................................................... 62 Trang 2
LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1. Lý do chọn đề tài. Trong những năm gần đây, hội nhập kinh tế quốc tế trở thành xu thế của thời đại, đã và đang diễn ra mạnh mẽ trên nhiều lĩnh vực. Luồng gió này mang lại cho nền kinh tế Việt Nam một sức sống mới. Hiệp định thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ có hiệu lực từ ngày 10/12/2001 trong lĩnh vực dịch vụ, tài chính ngân hàng, Việt Nam gia nhập khối ASEAN, tham gia khu vực mậu dịch tự do (AFTA) và tiến tới gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới WTO. Đây là những bước đi đúng đắn và quan trọng làm nền tảng cho việc tạo dựng vị thế của nước ta trên trường quốc tế. Hòa nhịp chung cùng đất nước, các Ngân hàng Việt Nam đứng trước yêu cầu hội nhập cộng đồng tài chính khu vực. Điều này tạo ra nhiều cơ hội cho các ngân hàng trong nước tiếp cận phương thức quản lý mới, tăng nguồn lực, đổi mới công nghệ và mở rộng thị trường trên cơ sở kế thừa thành tựu từ các ngân hàng lớn.Mặt khác cũng tạo ra những áp lực cạnh tranh lớn cho các NHTM khi các ngân hàng đa quốc gia đầy tiềm lực xuất hiện ngay tại sân chơi của mình, nhất là khi các rào cản về dịch vụ tài chính được hoàn toàn dỡ bỏ theo các cam kết hội nhập. Trong một sân chơi đông đúc và cân bằng như thế, kẻ mạnh sẽ là người chiến thắng. Cơ hội được chia sẻ đồng đều cho tất cả các NHTM . Chính vì vậy, trước sức ép cạnh tranh gay gắt ngay trên thị trường nội địa và cuộc tìm kiếm chỗ đứng trên thị trường quốc tế, việc tìm và phát huy những lợi thế cạnh tranh đã thật sự trở thành vấn đề cấp bách mang ý nghĩa sống còn của toàn hệ thống NHTM nước ta nói chung và Ngân hàng Ngoại Thương nói riêng . Là một người đang công tác trong Ngân hàng Ngoại Thương, với mong muốn NHNT ngày càng phát triển và lớn mạnh, tôi mạnh dạn nghiên cứu và thực hiện luân văn Thạc sĩ Kinh tế với đề tài: “NÂNG CAO KHẢ NĂNG CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM TRONG TIẾN TRÌNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ”. 2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. Đề tài nghiên cứu hoạt động của hệ thống NHNT trong mối quan hệ tương tác với toàn bộ các NHTM trên phạm vi cả nước và trên thế giới. Trang 3
Các nhóm đề xuất được cân nhắc và trình bày mang tính định hướng ở tầm quản lý vĩ mô và vi mô. 3. Mục đích và ý nghĩa của đề tài. Giúp NHNT hình dung các vấn đề cấp bách đặt ra trước bối cảnh toàn cầu hóa thị trường tài chính và hội nhập quốc tế, thực tiễn hoạt động của NHNT Việt Nam hiện nay, từ đó đề xuất một số giải pháp giúp NHNT Việt Nam củng cố và nâng cao hiệu quả để có thể cạnh tranh với các Ngân hàng trong nước và các NH nưóc ngoài. 4. Phương pháp luận Để làm rõ những nội dung trong luận văn, tôi đã sử dụng phương pháp hệ thống, so sánh, khái quát, lịch sử, cụ thể, thu thập và xử lý dữ liệu cũng như phân tích các xu thế trong cách trình bày của mình. 5. Nội dung kết cấu của luận văn. Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn có 61 trang…Nguồn số liệu trong luận văn được lấy từ báo cáo thường niên của ngân hàng Nhà nước, báo cáo thường niên của các NHTM, tạp chí Ngân hàng, tạp chí Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam, tạp chí tài chính tiền tệ, Internet… Nội dung kết cấu luận văn gồm 3 chương: Chương I: Tổng quan về vấn đề cạnh tranh trong kinh doanh ngân hàng . Chương II: Phân tích và đánh giá khả năng cạnh tranh của Ngân hàng Ngoại Thương Việt Nam trong tiến trình hội nhập quốc tế. Chương III: Các giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh của Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam trong tiến trình hội nhập quốc tế. Trang 4
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ CẠNH TRANH TRONG KINH DOANH NGÂN HÀNG 1.1. Vị trí, vai trò của khả năng cạnh tranh trong kinh doanh ngân hàng ở nước ta. Hệ thống tài chính ngân hàng của bất kì một quốc gia nào đều chiếm một vị trí hàng đầu và có vai trò cực kì quan trọng trong nền kinh tế của quốc gia đó - hệ thống ngân hàng có thể ví như là xương sống để phát triển các ngành kinh tế khác. Tại bất kỳ quốc gia nào có ngành ngân hàng phát triển cũng thúc đẩy sự phát triển của các ngành, lĩnh vực khác liên quan. Chính vì vậy, khả năng cạnh tranh trong kinh doanh ngân hàng không chỉ có ý nghĩa đối với ngành ngân hàng nói riêng mà còn có ý nghĩa với toàn bộ nền kinh tế của quốc gia đó. Để giành thế chủ động trong tiến trình hội nhập, theo tinh thần Nghị quyết 07- NQ/ TW của Bộ Chính Trị về hội nhập kinh tế quốc tế, Việt Nam cần xây dựng một hệ thống ngân hàng đa dạng về hình thức , có uy tín với khách hàng, hoạt động có hiệu quả, an toàn, nâng cao năng lực cạnh tranh, đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa , hiện đại hóa đất nước. Do vậy, đánh giá năng lực cạnh tranh của các NH tại VN có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong định hướng phát triển của ngành ngân hàng. Việc nhận thức đúng tầm quan trọng của cạnh tranh trong kinh doanh cũng như việc nhận thức đúng vị thế cạnh tranh của các NH VN càng thúc đẩy ngành ngân hàng phát triển. Mặc dù đã được Nhà nước xem như một vấn đề cấp bách cần giải quyết và dù công cuộc cải cách kinh tế ở nước ta trong những năm gần đây đạt được nhiều tiến bộ được quốc tế công nhận nhưng việc nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành NH tại VN vẫn bị đánh giá là chậm so với việc đổi mới của nền kinh tế. Điều đó được thể hiện qua năng lực cạnh tranh của Hệ thống Tài chính-Ngân hàng còn quá thấp so với Thế giới cũng như trong khu vực (đánh giá năng lực cạnh tranh của hệ thống tài chính - ngân hàng ở VN năm 2000, trong 59 nước được xếp hạng thì VN đứng thứ 58, chỉ trên có Indonexia) [Trích bài viết của tác giả Nguyễn Thị Kim Thanh - Vụ Chính sách Tiền tệ - NHNN năm 2003 trong Hội thảo Khoa học tại Hà Nội]. Nhận định này dựa trên cơ sở xem xét một số tiêu chí đánh giá mức độ, qui mô phát triển và năng lực chu chuyển vốn của hệ thống ngân hàng. Trang 5
Việc nâng cao khả năng cạnh tranh trong ngành ngân hàng hiện nay là rất khó khăn, đó là do: nhận thức của con người về cạnh tranh trong kinh doanh ngân hàng còn thấp và tiềm lực ngành NH của chúng ta còn yếu so với các NH trong khu vực. Đây có thể nói là một thách thức lớn đối với hệ thống ngân hàng trong quá trình hội nhập. 1.2. Khái niệm cạnh tranh và các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của một tổ chức. 1.2.1 Khái niệm về cạnh tranh. “Cạnh tranh của một doanh nghiệp, một ngành, một quốc gia là mức độ mà ở đó, dưới các điều kiện về thị trường tự do và công bằng, có thể sản xuất ra các sản phẩm hàng hóa và dịch vụ đáp ứng được các đòi hỏi của thị trường, đồng thời tạo ra việc làm và nâng cao được thu nhập thực tế”. Một doanh nghiệp được xem là có sức cạnh tranh khi nó có thể thường xuyên đưa ra các sản phẩm thay thế, mà các sản phẩm này có mức giá thấp hơn so với các sản phẩm cùng loại, hoặc bằng cách cung cấp các sản phẩm tương tự với các đặc tính về chất lượng hay dịch vụ ngang bằng hay tốt hơn. Nhìn chung khi xét đến tính cạnh tranh của một doanh nghiệp ta cần phải xét đến tiềm năng sản xuất một loại sản phẩm hàng hóa hay sản phẩm dịch vụ nào đó ở một mức giá ngang bằng hay thấp hơn mức giá phổ biến mà không cần đến các yếu tố trợ giúp. 1.2.2 Các yếu tố góp phần tạo nên lợi thế cạnh tranh. Lợi thế cạnh tranh là một trong những thế mạnh mà doanh nghiệp có hoặc có thể huy động để có thể cạnh tranh thắng lợi. Để có thể tạo được lợi thế cạnh tranh, các doanh nghiệp cần nghiên cứu các vấn đề như: -Nguồn gốc sự khác biệt: So với đối thủ cạnh tranh, doanh nghiệp có gì vượt trội hơn về mặt giá cả sản phẩm, chất lượng sản phẩm hàng hóa, chất lượng sản phẩm dịch vụ, mạng lưới phân phối. -Doanh nghiệp có thế mạnh gì về cơ sở vật chất, nhà xưởng, trang thiết bị kỹ thuật. -Khả năng phát triển sản phẩm mới, đổi mới dây chuyền công nghệ, hệ thống phân phối. -Chất lượng sản phẩm. -Khả năng đối ngoại: khả năng liên doanh với các doanh nghiệp khác hoặc liên doanh với nước ngoài, hoặc sử dụng sự trợ giúp của các tổ chức trong cạnh tranh. Trang 6
-Khả năng tài chính: Khả năng của doanh nghiệp trong việc quản lý chi phí, huy động vốn và thanh toán các nghĩa vụ tài chính. -Sự thích nghi của tổ chức: Tổ chức của doanh nghiệp có mềm dẻo để thích ứng với sự thay đổi của môi trường không? Hệ thống quyền lực lãnh đạo và tổ chức hành chính có thích hợp với các qui tắc trong lĩnh vực hoạt động không? -Khả năng tiếp thị: Nhiều doanh nghiệp thành công nhờ vào việc cố gắng cung cấp nhiều giá trị hơn cho khách hàng bằng cách tập trung thỏa mãn các nhu cầu của khách hàng, phát triển sản phẩm mới, nâng cao chất lượng dịch vụ phục vụ và phân phối sản phẩm. Các doanh nghiệp Việt Nam ít khi nhận ra tầm quan trọng của việc tập trung vào khách hàng và tiếp thị sản phẩm của mình. Một số doanh nghiệp gần như hoàn toàn thụ động trong tiếp cận thị trường và định hướng chiến lược khách hàng. 1.2.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Theo Micheal Porter thì khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp gồm bốn yếu tố : (1) Các yếu tố của bản thân doanh nghiệp: Bao gồm các yếu tố về con người: chất lượng, kỹ năng; các yếu tố về trình độ như khoa học kỹ thuật, kinh nghiệm thị trường; các yếu tố về vốn. Các yếu tố này có thể chia thành 2 loại: một là các yếu tố cơ bản như: môi trường tự nhiên, địa lý, lao động; hai là các yếu tố nâng cao như: thông tin, lao động có trình độ cao… Trong đó, yếu tố thứ hai có ý nghĩa quyết định đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. Chúng quyết định những lợi thế cạnh tranh ở độ cao và những công nghệ có tính độc quyền. Trong dài hạn thì đây là yếu tố có tính quyết định, phải được đầu tư một cách đầy đủ và đúng mức. (2) Nhu cầu của khách hàng: đây là yếu tố có tác động rất lớn đến sự phát triển của doanh nghiệp. Thông qua nhu cầu của khách hàng, doanh nghiệp có thể tận dụng được lợi thế theo quy mô, từ đó cải thiện các hoạt động kinh doanh và dịch vụ của mình. Nhu cầu của khách hàng còn có thể gợi mở cho doanh nghiệp để phát triển các loại hình sản phẩm và dịch vụ mới. Các loại hình này có thể được phát triển rộng rãi ra thị trường bên ngoài và khi đó doanh nghiệp là người trước tiên có được lợi thế cạnh tranh. (3) Các lĩnh vực có liên quan và phụ trợ: sự phát triển của doanh nghiệp không thể tách rời sự phát triển các lĩnh vực có liên quan và phụ trợ như: thị trường tài chính, sự phát triển của công nghệ thông tin…Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ thông tin, các ngân hàng có thể theo dõi và tham gia vào thị trường tài chính 24/24 giờ trong ngày. Trang 7
(4) Chiến lược của doanh nghiệp, cấu trúc ngành và đối thủ cạnh tranh : sự phát triển các hoạt động doanh nghiệp sẽ thành công nếu được quản lý và tổ chức trong một môi trường phù hợp và kích thích được các lợi thế cạnh tranh của nó. Sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp sẽ là yếu tố thúc đẩy sự cải tiến và thay đổi nhằm hạ thấp chi phí, nâng cao chất lượng dịch vụ. Trong 4 yếu tố trên, yếu tố (1) và (4) được coi là yếu tố nội tại của doanh nghiệp, yếu tố (2) và (3) là những yếu tố có tính chất tác động và thúc đẩy sự phát triển của chúng. Ngoài ra còn hai yếu tố mà doanh nghiệp cần tính đến là những cơ hội và vai trò của Chính phủ. Vai trò của chính phủ có tác động tương đối lớn tới khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp nhất là trong việc định ra các chính sách về công nghệ, đào tạo, trợ cấp. Trong khuôn khổ luận văn này, tôi chỉ xin phân tích, đánh giá khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trên 2 yếu tố (1) và (4), tức chỉ đào sâu phân tích cho các yếu tố nội tại của doanh nghiệp. 1.3. Các chỉ tiêu đánh giá năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại. Năng lực cạnh tranh của một NHTM là khả năng tạo ra và sử dụng có hiệu quả các lợi thế so sánh, để giành thắng lợi trong quá trình cạnh tranh với các NHTM khác. Để đánh giá năng lực cạnh tranh của các NHTM Việt Nam, người ta có thể dựa vào ba nhóm chỉ tiêu sau đây: (1) Nhóm chỉ tiêu cấu thành năng lực cạnh tranh của NHTM: bao gồm Các chỉ tiêu đánh giá năng lực quản lý, phát triển nguồn nhân lực Các chỉ tiêu đánh giá năng lực công nghệ ngân hàng Các chỉ tiêu đánh giá năng lực tài chính, mức độ rủi ro hoạt động Các chỉ tiêu phản ánh phạm vi, chất lượng sản phẩm - dịch vụ, uy tín, giá trị thương hiệu Các chỉ tiêu đánh giá năng lực hệ thống và mạng lưới phân phối. (2) Nhóm các chỉ tiêu phản ánh cơ chế, chính sách sử dụng và phát triển các lợi thế so sánh của một NHTM: Các chỉ tiêu phản ánh hiệu lực và hiệu quả của chính sách phát triển và sử dụng hợp lý nguồn nhân lực. Các chỉ tiêu phản ánh hiệu lực, hiệu quả và mức độ an toàn của chính sách phát triển công nghệ ngân hàng. Trang 8
Các chỉ tiêu phản ánh hiệu lực và hiệu quả của chính sách phát triển và sử dụng hợp lý năng lực tài chính Các chỉ tiêu phản ánh hiệu lực và hiệu quả của chính sách phát triển và sử dụng hợp lý hệ thống phân phối sản phẩm – dịch vụ. Các chỉ tiêu phản ánh hiệu lực và hiệu quả của chính sách phát triển và sử dụng hợp lý giá trị thương hiệu. (3) Nhóm các chỉ tiêu phản ánh kết quả thực hiện chính sách cạnh tranh của một NHTM: bao gồm : Mức độ tăng trưởng của Tài sản Có, thị phần tăng thêm hoặc tỷ lệ tăng thêm khách hàng. Tỷ trọng thu nhập từ các sản phẩm dịch vụ mới trong tổng thu nhập của NHTM. Thu nhập tăng thêm nhờ các biện pháp cạnh tranh. Hệ thống các chỉ tiêu phản ánh sức cạnh tranh của NHTM Chất lượng cao: - Chất lượng nhân viên. - Thủ tục giao dịch. - Độ an toàn chính xác. Thỏa mãn khách hàng: Kinh doanh có hiệu quả: - Tiện ích tối ưu. - ROE SỨC CẠNH - Dịch vụ đa dạng.. - ROA TRANH NHTM. - Kênh phân phối rộng. - Chi phí/thu nhập. - Quan hệ khách hàng tốt - Chiến lược dài hạn. Liên tục đổi mới: - Dịch vụ mới - Địa điểm cung ứng mới. - Công nghệ tiên tiến 1.4. Khả năng cạnh tranh của các NHTM nước ta và hội nhập tài chính quốc tế. 1.4.1 Các Ngân hàng Việt Nam hội nhập thị trường tài chính quốc tế là một quá trình phát triển tất yếu. Đất nước chúng ta đang tồn tại và vận động trong mối quan hệ tương tác với tất cả các nước trên thế giới, chúng ta không thể tách mình khỏi mối liên hệ này, chính vì vậy nền kinh tế của nước ta cũng phải gắn kết với các nền kinh tế trong khu vực và trên thế giới, chịu sự chi phối và phân công lao động quốc tế, tham gia vào các tổ chức quốc tế thế nên chúng ta phải tuân theo các luật lệ, các qui định chung do các tổ chức quốc tế đề Trang 9
Chúng ta đã công nhận “Hội nhập là con đường bắt buộc và duy nhất” thì khi tham gia tất phải tuân thủ theo những nguyên tắc chung sau: -Mở rộng khái niệm thương mại, trước đây chỉ có thương mại hàng hóa mà ngày nay thương mại phải bao gồm tất cả các loại hình dịch vụ như : ngân hàng, tài chính, bảo hiểm, viễn thông, vận tải, du lịch, tư vấn, đầu tư, bản quyền, sở hữu trí tuệ… -Giảm thiểu và tiến tới xóa bỏ hàng rào thuế quan và phi thuế quan. -Nhà nước quản lý doanh nghiệp bằng biện pháp sử dụng thuế suất thay cho việc sử dụng các biện pháp xử lý hành chính như hiện nay, trừ một số lĩnh vực như bảo vệ môi trường, vệ sinh, giữ gìn bản sắc dân tộc… -Nhà nước không bao cấp cho doanh nghiệp. -Mở rộng cửa đón các nhà đầu tư nước ngoài vào kinh doanh, tạo một sân chơi bình đẳng cho mọi thành phần kinh tế trong và ngoài nước, hành lang pháp lý rõ ràng và công khai. Như vậy, ngành ngân hàng Việt Nam cũng phải tuân theo các nguyên tắc trên. Đây là con đường mà chúng ta có thể kế thừa từ những thành thành tựu của các nước đi trước, đi tắt đón đầu, rút ngắn giai đoạn phát triển để đuổi kịp các nước trung bình và sau đó bắt nhịp kịp các nước tiên tiến trên thế giới. 1.4.2 Đặc điểm của ngành dịch vụ tài chính trong quá trình toàn cầu hóa. Ngành dịch vụ tài chính là một ngành có vị trí quan trọng trong nền kinh tế hiện đại. Trong xu thế phát triển chung của xã hội, ngành này có vai trò ngày càng lớn mạnh và không ngừng phát triển trong hầu hết các nền kinh tế cả phát triển cũng như đang phát triển. Một đặc điểm quan trọng trong xu hướng tự do hóa nền kinh tế là ngành dịch vụ tài chính trở thành một ngành lớn trong nền kinh tế hiện đại. Nó được phản ánh bằng tỷ lệ tạo ra việc làm và tỷ lệ đóng góp cho GDP của nhiều nước. Ở một số nước như Pháp, Canada, Nhật Bản…trong những năm gần đây, tỷ lệ lao động trong ngành dịch vụ tài chính trong tổng số lao động tăng lên khoảng 25%, tỷ lệ dịch vụ tài chính trong GDP cũng gia tăng đáng kể. Tất cả các nước công nghiệp hóa đạt được tỷ lệ dịch vụ tài chính Trang 10
Đặc điểm khác trong xu hướng hội nhập là thị trường tài chính đang ngày càng mang tính toàn cầu. Mức tăng trưởng của các hoạt động tài chính quốc tế thậm chí còn nhanh hơn mức tăng trưởng của thị trường tài chính trong nước. Giá trị phát hành chứng khoán tăng từ 100 tỷ USD năm 1987 lên trên 500 tỷ USD năm 1996, đưa hoạt động này trở nên quan trọng hơn cả hoạt động cho vay quốc tế (đạt 400 tỷ USD năm 1996). Các giao dịch kỳ hạn về lãi suất, tiền tệ và chỉ số chứng khoán tăng lên tới 10 nghìn tỷ USD vào năm 1996. Mặc dù, phần lớn họat động trên thị trường tài chính quốc tế tập trung tại các nước công nghiệp nhưng các nền kinh tế đang phát triển và đang chuyển đổi đang ngày càng nổi lên là các nước có sức hút đối trong nền kinh tế thế giới. Theo nghiên cứu của Ngân hàng Thế Giới cho thấy, một nửa trong số 60 nước đang phát triển được nghiên cứu, đã đạt mức độ hội nhập của ngành tài chính từ trung bình đến cao vào đầu những năm 1990. Ngoài ra, các nền kinh tế đang chuyển đổi cũng ngày càng sử dụng đến nguồn vốn quốc tế mặc dù giá trị còn tương đối nhỏ. Tầm quan trọng ngày càng lớn của thị trường vốn với vai trò là một công cụ tài trợ cho các nền kinh tế đang phát triển cho thấy rằng thị trường này ngày càng mở cửa. 1.4.3 Hoạt động của NHTM trong bối cảnh toàn cầu hóa thị trường tài chính. 1.4.3.1 Quy mô của các ngân hàng ngày càng lớn mạnh. Toàn cầu hóa buộc các tổ chức tài chính phải cơ cấu lại theo hướng sát nhập và hợp nhất nhằm làm tăng sức cạnh tranh. Bên cạnh đó, các hình thức khác như góp vốn, mua cổ phần, liên doanh liên kết, ký thỏa thuận hợp tác nhằm mục tiêu tăng quy mô vốn tự có, nâng cao hiệu quả kinh doanh. Để có quy mô lớn, Ngân hàng phải mở rộng mạng lưới khách hàng bằng cách vươn tới những thị trường mới. Nhiều ngân hàng trên thế giới đã vươn khỏi thị trường địa phương, thôn tính các ngân hàng nhỏ để trở thành ngân hàng tầm cỡ quốc gia. Tuy nhiên, việc tăng quy mô của các ngân hàng phải thỏa mãn các yêu cầu: giảm thiểu chi phí cố định nhờ hợp lý hóa tổ chức sản xuất sau khi hợp nhất; các khoản đầu tư vào trang thiết bị công nghệ mới đòi hỏi chi phí lớn; đồng thời phải đa dạng hóa sản phẩm nhằm duy trì khả năng cạnh tranh. Trang 11
1.4.3.2 Công nghệ ngân hàng ngày càng phát triển. Toàn cầu hóa tạo điều kiện mở rộng thị trường nội địa, các hàng rào bảo hộ dần được xóa bỏ tạo ra sự cạnh tranh gay gắt giữa các tổ chức tín dụng trong và ngoài nước. Điều này bắt buộc các TCTD cần chú trọng áp dụng những công nghệ mới nhất, cải tiến sản phẩm, tạo điều kiện kinh doanh trên quy mô lớn, nâng cao chất lượng và độ an toàn. Những năm gần đây các ngân hàng ngày càng sử dụng nhiều hệ thống hoạt động điện tử thay thế cho hoạt động dựa trên lao động thủ công, đặc biệt là trong việc nhận tiền gửi, thanh toán bù trừ và cấp tín dụng. 1.4.3.3 Sản phẩm dịch vụ của ngân hàng ngày càng đa dạng. Trong những năm gần đây, quá trình mở rộng danh mục dịch vụ đã tăng tốc dưới áp lực cạnh tranh gia tăng từ những tổ chức tài chính khác, từ nhu cầu của khách hàng, từ sự thay đổi công nghệ, từ sự nới lỏng về tài chính và sự tăng trưởng nhanh của hoạt động thương mại. Xu hướng đa dạng hóa dịch vụ có hai đặc điểm nổi bật là: - Thứ nhất, những chức năng độc quyền của ngân hàng ngày càng thu hẹp, đồng thời ngân hàng cũng dần thâm nhập vào chức năng hoạt động của các tổ chức tài chính khác như môi giới chứng khoán, kinh doanh bất động sản và bảo hiểm. - Thứ hai, các sản phẩm dịch vụ mới của ngân hàng chủ yếu là các dịch vụ thu phí. Các dịch vụ phi tín dụng ngày càng phát triển xuất phát từ việc mở rộng thương mại quốc tế, phát triển thị trường tài chính. Các dịch vụ truyền thống của ngân hàng như: mua bán trao đổi ngoại tệ, chiết khấu thương phiếu và cho vay thương mại, nhận tiền gửi, bảo quản vật có giá, tài trợ các hoạt động của chính phủ, cung cấp các tài khoản giao dịch, cung cấp dịch vụ ủy thác. Những dịch vụ ngân hàng mới phát triển gần đây như cho vay tiêu dùng, tư vấn tài chính, quản lý tiền mặt, dịch vụ thuê mua thiết bị, cho vay tài trợ dự án, bán các dịch vụ bảo hiểm, cung cấp dịch vụ môi giới và đầu tư chứng khoán… 1.4.3.4 Rủi ro gia tăng và tỷ suất lợi nhuận của ngân hàng giảm. Trong bối cảnh hội nhập tài chính, việc có nhiều ngân hàng tham gia trên một thị trường sẽ là rủi ro lớn đối với một ngân hàng nhất là khi ngân hàng đó không hiểu rõ đối thủ và không xác định được những lợi thế riêng để giành thị phần cho mình. Sự gia tăng về cạnh tranh sẽ dễ dẫn đến việc các ngân hàng phải gia tăng các chi phí vốn. Bên cạnh đó, các ngân hàng cũng phải tăng các khoản dự phòng rủi ro. Chính vì vậy tỷ suất lợi nhuận của ngân hàng sẽ có xu hướng giảm. Trang 12
1.5 Tác động của hội nhập đối với khả năng cạnh tranh của hệ thống NHTM VN. 1.5.1 Những lợi ích Hội nhập thực chất là đấu tranh để giành lại thị trường hàng hóa, vốn, công nghệ nhằm tận dụng các tiềm năng bên ngoài, kết hợp với việc khai thác tối đa nội lực nhằm không ngừng nâng cao sức mạnh tiềm lực kinh tế của quốc gia. Hội nhập quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng sẽ mang lại nhiều lợi ích to lớn, như: Đáp ứng các điều kiện hội nhập và thực hiện cam kết với các tổ chức thương mại toàn cầu cũng như các nước trong khu vực, với các cam kết ngày càng phức tạp và chặt chẽ hơn theo xu hướng nới lỏng các hạn chế, tiến tới mở cửa và tự do hóa các giao dịch. Ngành ngân hàng cần phải có những cải cách sâu rộng hơn, triệt để hơn nhằm đem lại hiệu quả và lợi ích cho nền kinh tế Việt Nam. Như vậy, Việt Nam có cơ hội để tăng cường sức mạnh, phát triển hệ thống ngân hàng trên các lĩnh vực như vốn, kinh nghiệm, quản lý, điều hành hiện đại hóa công nghệ và tăng cường các dịch vụ ngân hàng mới; qua đó, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ ngân hàng hiện đại cho một nền kinh tế mở. Hội nhập quốc tế về ngân hàng là cơ sở và tiền đề quan trọng cho việc hội nhập quốc tế về thương mại và dịch vụ, đầu tư và các loại hình dịch vụ khác. Nó cũng tạo điều kiện khơi thông các kênh luân chuyển vốn từ bên ngoài vào thị trường Việt Nam. Đồng thời cũng tạo điều kiện cho các NHTM, các tập đoàn kinh tế Việt Nam đầu tư ra nước ngoài, qua đó nâng cao vị thế quốc tế của ngân hàng Việt Nam trong các giao dịch tài chính quốc tế. Hội nhập quốc tế cùng với việc áp dụng các chuẩn mực quốc tế trong hoạt động ngân hàng sẽ nâng cao được tính minh bạch và hiệu quả của toàn hệ thống, qua đó góp phần quan trọng vào việc ổn định kinh tế vĩ mô. Hội nhập quốc tế sẽ tạo động lực thúc đẩy quá trình cải cách ngân hàng Việt Nam, kiện toàn hệ thống văn bản pháp luật nói chung và của ngành ngân hàng nói riêng. Bên cạnh đó, sự tăng trưởng kinh tế trong nước cùng với sự gia tăng về quy mô hoạt động của các Ngân hàng nước ngoài sẽ làm cho thị trường hấp dẫn hơn, thu hút nhiều hơn vốn đầu tư của nước ngoài, nhờ đó thị trường tài chính Việt Nam sẽ phát triển mạnh mẽ hơn. 1.5.2 Những thách thức và rủi ro: Mở cửa hội nhập quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng là chấp nhận cơ chế cạnh tranh khốc liệt. Do xuất phát điểm thấp về chất lượng dịch vụ, khả năng hạn chế về Trang 13
Hệ thống ngân hàng Việt Nam qua nhiều năm hoạt động vẫn còn mang nặng tư tưởng được nhà nước bao cấp, cơ chế hành chính “xin cho”. Để thoát khỏi cơ chế này đòi hỏi một quá trình cải cách, đổi mới kiên quyết và sự nỗ lực của hệ thống ngân hàng. Do vậy, cần một thời gian để đổi mới một cách căn bản cơ chế, hệ thống quản lý ngân hàng theo hướng chấp nhận ngày càng cao xu thế tất yếu của hội nhập. Mức độ rủi ro cao hơn, nhất là rủi ro quốc tế. Mở cửa hội nhập quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng có nghĩa là gia tăng sự giao dịch với bên ngoài với quy mô ngày càng lớn, do vậy càng nhiều rủi ro hơn. Việc mở cửa và tiến tới tự do hóa trong lĩnh vực dịch vụ ngân hàng ở Việt Nam cùng với sự phát triển các hoạt động của tổ chức tín dụng nước ngoài tại Việt Nam đặt ra các thách thức về mặt điều hành, quản lý và giám sát của ngân hàng Nhà nước. Một hệ quả tất yếu về mặt xã hội do hội nhập quốc tế là thất nghiệp. Việc mở cửa thị trường, chấp nhận cạnh tranh sẽ dẫn đến phải cắt giảm chi phí, nhất là chi phí quản lý và giảm biên chế. Ngoài ra, hội nhập cho phép tiến cận với những công nghệ hiện đại song lại phải giải quyết mâu thuẫn giữa trình độ yếu kém của đội ngũ cán bộ với công nghệ khoa học tiên tiến. 1.6 Hệ thống Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam . 1.6.1 Lịch sử hình thành Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam. Những năm 1960, sau thời kì khôi phục và cải tạo kinh tế ở Miền Bắc, Việt Nam đã có quan hệ với 141 ngân hàng ở 34 nước. Trong lúc này, NHNN vừa có chức năng quản lý, vừa có chức năng kinh doanh ngoại tệ nên gặp phải rất nhiều bất cập trong nghiệp vụ Ngân hàng ngày càng đa dạng và phức tạp. Chính vì vậy, Nhà nước ta thấy rõ, cần phải tách bạch giữa chức năng quản lý tiền tệ với hoạt động kinh doanh nghiệp vụ ngân hàng cơ sở. Điều này đòi hỏi phải thành lập một ngân hàng thực hiện đầy đủ các mặt nghiệp vụ và kinh doanh đúng thể thức ngân hàng quốc tế, có tư cách pháp nhân độc lập, hoạt động dưới sự chỉ đạo của NHNN Trung ương. Ngày 30.10.1962, thay mặt Chính phủ, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã ký quyết định thành lập Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam. Nhiệm vụ của NHNT là kinh doanh Trang 14
Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam được ra đời ngày 1.4.1963 , tên gọi trong giao dịch là Bank for Foreign Trade of Vietnam (Vietcombank) với số vốn ban đầu được ấn định là: 150.000.000 đ. Ngay từ những ngày đầu hoạt động, vị thế của NHNT nhanh chóng được xác lập, phát triển cả bề rộng lẫn bề sâu, không chỉ thực hiện những nghiệp vụ Ngân hàng trong nước mà giao dịch với thị trường thế giới và bắt đầu kinh doanh ngoại tệ trên thị trường hối đoái quốc tế. 1.6.2 Quá trình hoạt động và phát triển của Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam. Hơn 40 năm qua, NHNT đã trải qua chặng đường tồn tại và phát triển đầy cam go, thử thách. Để có được thương hiệu Vietcombank như ngày hôm nay, trên chặng đường đi qua, NHNT không chỉ có thành công mà còn có rất nhiều thất bại, có những khi tưởng chừng không thể đứng vững được nhưng điều quan trọng nhất là tập thể NHNT đã vững vàng cùng nhau bước qua những khó khăn để xây dựng một NHNT vững mạnh. Mỗi khi nhìn vào lịch sử hình thành và phát triển NHNT, chúng ta như thấy được sự hy sinh, đóng góp của những thế hệ đi trước, sự thất bại và những bài học kinh nghiệm quí báu, sự quyết tâm, nhiệt huyết cùng nhau tiến bước xây dựng một NHNT ngày càng to đẹp hơn, đàng hoàng hơn. Để có thể hình dung suốt con đường phát triển NHNT, ta có thể xem xét trên 3 giai đoạn: + Quá khứ vẻ vang Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam: Được thành lập dựa trên cơ sở Sở Ngoại hối-Tổ chức tiền thân của NHNT, nhiệm vụ của NHNT là duy trì và củng cố hoạt động thanh toán ngoại thương, phục vụ phát triển kinh tế và đảm bảo cho khâu thanh toán, lưu thông hàng hóa tiền tệ thông suốt. Giai đoạn từ trước năm 1975, NHNT đã có những đóng góp to lớn trong công cuộc xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật của CNXH ở miền Bắc, xây dựng hậu phương vững chắc của sự nghiệp chống Mỹ cứu nước, giải phóng miền Nam. Những hoạt động ngoại hối đặc biệt chi viện cho chiến trường miền Nam đánh Mỹ mãi mãi được Nhà nước ghi nhận là chiến công hiển hách của ngành ngân hàng nói chung và NHNT Việt Nam nói riêng trong công cuộc đánh thắng Đế quốc Mỹ xâm lược. Từ giai đoạn sau chiến tranh, đất nước thống nhất, NHNT tiếp tục là ngân hàng chuyên doanh đối ngoại của Nhà nước, có những đóng góp không nhỏ trong việc khôi Trang 15
Trong giai đoạn này, NHNT là Ngân hàng duy nhất nắm giữ độc quyền trên cả 3 phương diện: độc quyền ngoại tệ, độc quyền cung ứng tín dụng xuất nhập khẩu, độc quyền giao dịch thanh toán quốc tế. + Với chức năng độc quyền ngoại tệ, NHNT nắm giữ quỹ ngoại tệ quốc gia. Mọi nguồn ngoại tệ của tổ chức kinh tế lẫn dân cư đều phải bán cho Ngân hàng. NHNT là Ngân hàng duy nhất được vay mượn, bảo lãnh với nước ngoài, đồng thời nhận nợ vay của Nhà nước. Do đó, NHNT trực tiếp tham gia xử lý cán cân thương mại quốc gia để nhập khẩu hàng hóa và thanh toán dịch vụ. Ngoài việc cấp phát ngoại tệ để nhập khẩu, NHNT còn cấp phát ngoại tệ chi cho kinh phí ngoại giao của Nhà Nước. + Với chức năng độc quyền tín dụng xuất nhập khẩu, NHNT có quyền cho vay ngoại tệ, cấp quyền sử dụng ngoại tệ. NHNT cũng là Ngân hàng duy nhất đầu tư góp vốn và bảo lãnh cho các liên doanh Việt Nam với nước ngoài. + Với chức năng độc quyền thanh toán quốc tế, NHNT Việt Nam nắm toàn bộ thị phần thanh toán quốc tế của cả nước. Qui mô hoạt động của NHNT trong giai đoạn này phát triển khá nhanh. Tổng nguồn vốn hoạt động năm 1992 là 200 tỷ đồng (khoảng 13 triệu USD). Dư nợ tín dụng cũng tăng lên rất nhanh: năm 1979 NHNT dư nợ là 806 triệu đồng VN, đến năm 1983 là 7.600 triệu VND, sang đến năm 1987 đạt 26.481 triệu VND và 147.674 triệu đồng vào năm 1988, trong đó chủ yếu là cho vay hàng nhập khẩu. Bên cạnh đó, NHNT cũng tập trung phát triển hoạt động dịch vụ Ngân hàng như: phi mậu dịch, thanh toán chuyển tiền, ngân quỹ…Các hoạt động này ngày càng ổn định và phát triển. Ngoài ra, NHNT cũng mở rộng kinh tế đối ngoại, tranh thủ tín dụng quốc tế nhằm học hỏi và tranh thủ những kiến thức mới nhằm nâng cao năng lực của mình. Khi kinh tế Việt nam bắt đầu chuyển sang hoạt động theo cơ chế thị trường, số lượng các Ngân hàng tăng lên, các Ngân hàng đều mở rộng phạm vi hoạt động, nhiều sản phẩm, dịch vụ Ngân hàng phong phú, nhiều loại hình Ngân hàng (như NHTMNN, NHTMCP...) ra đời, các Chi nhánh NHNNg xuất hiện…tạo nên một môi trường cạnh tranh sôi động và ngày dần trở nên gay gắt, NHNT không còn là Ngân hàng độc quyền thực hiện các nghiệp vụ đối ngoại như trước kia, mặt khác lại phải đối mặt với những Trang 16
+ Thời kỳ khó khăn nhất: Do những năm trước đây, NHNT độc quyền về cho vay và bảo lãnh bằng ngoại tệ nên tỉ trọng cho vay này chiếm tỉ trọng khá cao tại NHNT (Vd: vào cuối năm 87, tổng doanh số bảo lãnh của NHNT là 410 triệu USD, trong đó đã trả được 219 triệu USD, còn nợ 191 triệu USD). Từ những năm 80, ngày càng có nhiều khoản vay không trả được nợ, nhiều đơn nhập hàng về nước nhưng thiếu khả năng thanh toán với nước ngoài. Trong khi đó, NHNT Việt Nam với trách nhiệm của mình, phải cung ứng nguồn vốn vay ngoại tệ, đồng thời cấp nhiều bảo lãnh mua chịu theo chỉ thị của Hội Đồng Bộ Trưởng, UBND và theo kế hoạch phân bổ của Nhà nước nhằm hỗ trợ kinh tế địa phương, khuấy động nền kinh tế cả nước (Vd: NHNT cho Tỉnh Bình Trị Thiên vay nhập gạo cứu đói nhân dân đang bị lũ lụt, cho UBND TP vay thông qua Công ty Imexco 10 triệu USD để nhập máy móc thiết bị và nguyên vật liệu nhằm khôi phục nền công nghiệp TP đang bị suy yếu…) Hơn thế nữa, vào các năm 1984-1989, Chính phủ đã tuyên bố xoá nợ cho nhiều con nợ của NHNT Việt Nam như Công ty Lương thực xoá nợ 28 triệu USD, Công ty tàu Vosco 10.5 triệu USD, Tỉnh Nghệ Tĩnh 2.4 triệu USD, Tỉnh Thái Bình 1.3 triệu USD, Imexco Sài Gòn 10 triệu USD…Chủ trương đó làm cho tình hình tài chính của NHNT đã xấu lại càng xấu thêm vì NSNN chưa có nguồn nào bù đắp cho NHNT. Những đồng vốn cung ứng cho nền kinh tế thực sự là những đợt sóng ngầm phá vỡ các tảng băng bao cấp, nhưng cũng như bao nước XHCN trong thời kỳ chuyển đổi, gánh nặng bao cấp được sang tay từ NHNN sang các NHTM Nhà nước: việc cho vay và bảo lãnh vốn ngoại tệ vào lúc giao thời không bao lâu đã trở thành là gánh nặng cho NHNT Việt Nam, không những thế nó còn làm mất đi chữ “tín” cực kì quan trọng trong nghề kinh doanh ngân hàng. Bên cạnh đó, việc chuyển sang hoạt động theo cơ chế thị trường trong tình trạng thiếu nền tảng, chưa thích ứng điều kiện phát triển, vận dụng cơ chế thị trường trong kinh doanh một cách tự phát, thiếu kiểm soát lại nôn nóng muốn thành công và do thiếu kinh nghiệm quản lý đã dẫn đến thất bại của NHNT trong những năm tiếp theo. Thời kỳ phát triển nóng 1994-1996 đã phải trả giá bằng số lượng tài sản thất thoát qua các vụ án. Những vụ án kinh tế lớn như Minh Phụng Epco, Tamexco… là những sai sót một phần do cơ chế, phần khác là do năng lực yếu kém của các cán bộ ngân hàng đã Trang 17
Nhưng lấy gì để trả nợ? Với các nước XHCN thì chúng ta xin đàm phán để khất nợ, thậm chí xin xoá nhiều khoản nợ. Nhưng, với thế giới Tư bản thì chuyện khất nợ không phải là chuyện đơn giản, sẽ khó tránh khỏi kiện tụng và có thể ta bị kiện ra tòa. Để khắc phục những món nợ này, NHNT Việt Nam đã phải dùng nhiều biện pháp rất cam go. Với Ngân Hàng Anh, NHNT phải kết hợp những biện pháp vừa thuyết phục, vừa trả nợ. Tranh thủ trả một phần, sau đó thuyết phục họ cho hoãn nợ thêm một thời gian, nhờ vậy họ không đưa NHNT. Các chủ nợ khác cũng gửi tối hậu thư đòi nợ. Quỹ tiền tệ quốc tế IMF đòi khai trừ tư cách hội viên của VN, các tập đoàn Nhật Bản cử người sang tận Việt Nam để đòi nợ. Uy tín NHNT Việt Nam cũng như nước Việt Nam trên trường quốc tế sụt giảm thấy rõ. Và chúng ta sẽ không vực dậy nổi nếu không tìm được những biện pháp tích cực. Giải quyết những vụ án trong nước, NHNT dần thu các tài sản thế chấp , thành lập Phòng quản lý và khai thác tài sản nhằm khai thác các tài sản thế chấp, giải quyết công nợ tồn đọng. Đồng thời ngay lập tức chấn chỉnh qui chế xét duyệt cho vay, cấp hạn mức tín dụng, thay đổi tác phong làm việc…Từ đó nhằm cải thiện tình hình tài chính của NHNT, mở ra cho NHNT một điều kiện thực thi hội nhập quốc tế, khép lại quá khứ đầy cam go, trắc trở. + Những chiến lược và biện pháp đúng đắn , kịp thời: Trong thời kỳ bao cấp, NHNT được giao nhiệm vụ giữ ngoại tệ của Nhà nước và của các doanh nghiệp, tuy nhiên năm 1990, Hội đồng Bộ trưởng đã thông qua Dự án đổi mới hoạt động Ngân hàng, trong đó có nêu vấn đề: “Chuyển nhiệm vụ quản lý ngoại tệ và nợ của Nhà nước từ NHNT về NHNN, NHNT trở thành một NHTMQD, kinh doanh trong lĩnh vực đối ngoại, NHNT được mở chi nhánh ở nước ngoài và là trung tâm xuất nhập khẩu, dịch vụ đối ngoại và hải cảng quan trọng trong cả nước”. Chiến lược hoạt động kinh doanh của NHNT trong giai đoạn này là giữ vững thị phần hoạt động kinh doanh truyền thống là thanh toán xuất nhập khẩu, kinh doanh ngoại tệ, củng cố và phát triển hoạt động tín dụng, xây dựng NHNT thành một Ngân hàng phát Trang 18
Để đạt được mục tiêu trên, NHNT không ngừng đổi mới và thực hiện nhiều chính sách đồng bộ như: chính sách khách hàng, chính sách lãi suất, biểu phí, chính sách ưu đãi, chính sách đào tạo con người. Đồng thời thực hiện những nội dung của Đề án tái cơ cấu NHNT giai đoạn 2001-2003 về đổi mới công nghệ ngân hàng hiện đại, phát triển sản phẩm, dịch vụ dựa trên nền tảng công nghệ, mở rộng mạng lưới, tăng cường bán lẻ…Về phía nội bộ, NHNT xây dựng một cơ cấu tổ chức hoàn thiện, hướng tới phục vụ khách hàng và quản lý rủi ro. Đây thực sự là một bước đột phá mới , biến NHNT trở thành Ngân hàng của mọi doanh nghiệp, của mọi nhà chứ không còn đơn thuần là chỉ quan hệ với các DNNN như trước đây. Sau 3 năm (2000-2003) triển khai chủ trương này, NHNT đã đạt được những thành tựu đáng được khen thưởng như sau: tính đến cuối năm 2002 NHNT xử lý nợ tồn đọng 4.215 tỷ đồng trên tổng số nợ tồn đọng là 4.562 tỷ VNĐ (tương đương là 93%), như vậy vấn đề nợ xấu coi như đã được giải quyết căn bản. Vốn chủ sở hữu đạt 4.000 tỷ VNĐ, hệ số an toàn vốn theo nguồn vốn chủ sở hữu (CAR) đạt trên 5%, Tổng tích tài sản 81.515 tỷ, dư nợ tín dụng đạt 29.295 tỷ VNĐ. Ngoài công tác phát triển kinh doanh, NHNT còn tích cực thực hiện nhiều chính sách chăm lo cho đời sống cán bộ công nhân viên, từng bước xây dựng nét văn hóa NHNT Việt Nam, làm tốt công tác xã hội và các hoạt động từ thiện. + Phần thưởng cho tinh thần quyết tâm và lòng nhiệt huyết: Bằng tấm lòng phấn đấu quyết tâm không mệt mỏi của tập thể NHNT, từ Ban Giám đốc, các phòng ban đến từng cán bộ công nhân viên đã đưa NHNT vượt qua chặng đường đầy khó khăn, thử thách vươn lên thành một Ngân hàng phát triển mạnh bền vững và đủ khả năng để hội nhập cùng với các tên tuổi khác trên thị trường tài chính trong nước và trong khu vực. Cho đến nay (tính đến cuối năm 2003), NHNT đã phát triển thành một hệ thống gồm 25 chi nhánh cấp 1 trong nước; 26 chi nhánh cấp 2; 35 phòng giao dịch trên toàn quốc; 01 cty tài chính; 03 văn phòng đại diện ở nước ngoài; 01 cty chứng khoán; 01 công ty thuê mua tài chính; 01 công ty quản lý nợ và khai thác tài sản; góp vốn cổ phần vào 06 doanh nghiệp; 07 ngân hàng; 01 quỹ tín dụng và tham gia góp vốn liên doanh với 04 Ngân hàng nước ngoài. Trang 19