Đề tài nghiên cứu khoa học: Giải pháp phát triển xuất khẩu một số sản phẩm cơ khí của Việt Nam đến năm 2015

Chia sẻ: Nguyễn Hạ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:164

Thêm vào BST

Báo xấu

171
lượt xem 38
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu đề tài: đưa ra được những nét khái quát về thị trường các sản phẩm cơ khí thế giới, tổng kết thực trạng xuất khẩu một số nhóm sản phẩm cơ khí quan trọng và có tiềm năng xuất khẩu của Việt Nam, đề xuất các giải pháp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài nghiên cứu khoa học: Giải pháp phát triển xuất khẩu một số sản phẩm cơ khí của Việt Nam đến năm 2015

Bé th−¬ng m¹i ViÖn Nghiªn cøu Th−¬ng m¹i §Ò tµi nghiªn cøu Khoa häc CÊp Bé M· sè: 2006 - 78 - 005 Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn xuÊt khÈu mét sè s¶n phÈm c¬ khÝ cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2015 6706 28/12/2007 Hµ néi, 2007
Bé th−¬ng m¹i ViÖn Nghiªn cøu Th−¬ng m¹i §Ò tµi nghiªn cøu Khoa häc CÊp Bé M· sè: 2006 - 78 - 005 Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn xuÊt khÈu mét sè s¶n phÈm c¬ khÝ cña ViÖt nam ®Õn n¨m 2015 C¬ quan chñ qu¶n: Bé Th−¬ng m¹i C¬ quan chñ tr×: ViÖn nghiªn cøu th−¬ng m¹i Chñ nhiÖm ®Ò tµi: Ths. Ph¹m ThÞ C¶i C¸c thµnh viªn: Ths. §ç Kim Chi Ths. NguyÔn ViÖt H−ng CN. Hoµng ThÞ H−¬ng Lan Hµ néi, 2007
Môc lôc Trang Lêi Nãi ®Çu 1 Ch−¬ng 1 Tæng quan vÒ thÞ tr−êng c¸c s¶n phÈm c¬ 5 khÝ thÕ giíi I Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i s¶n phÈm c¬ khÝ 5 1 Kh¸i niÖm 5 2 Ph©n lo¹i c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ 5 II Kh¸i qu¸t t×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ trªn thÕ 8 giíi 1 §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ khi tham gia thÞ tr−êng 8 2 T×nh h×nh xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ trªn thÞ tr−êng thÕ giíi nh÷ng 11 n¨m gÇn ®©y 3 T×nh h×nh nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ trªn thÞ tr−êng thÕ giíi 22 III Kinh nghiÖm ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ 33 cña mét sè n−íc trªn thÕ giíi 1 Kinh nghiÖm ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu thiÕt bÞ ®iÖn cña Malaysia 33 2 Kinh nghiÖm ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu d©y ®iÖn vµ c¸p ®iÖn cña 35 Hµn Quèc 3 Kinh nghiÖm ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ phôc 37 vô n«ng, l©m, ng− nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn cña Trung Quèc 4 Mét sè bµi häc kinh nghiÖm cho ViÖt Nam 39 Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu mét sè s¶n phÈm 41 c¬ khÝ cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2001 - 2006 I Mét sè nÐt vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt m¸y ®éng lùc, c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ 41 phôc vô n«ng, l©m, ng− nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, thiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn ë ViÖt Nam II Thùc tr¹ng xuÊt khÈu m¸y ®éng lùc, c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ phôc vô 44 n«ng, l©m, ng− nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, thiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn ë ViÖt Nam 2.1 §èi víi m¸y ®éng lùc 44
2.2 §èi víi c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ phôc vô n«ng, l©m, ng− nghiÖp vµ c«ng 48 nghiÖp chÕ biÕn 2.3 §èi víi thiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn 51 III Thùc tr¹ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn xuÊt khÈu 56 c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ nãi chung vµ 3 nhãm s¶n phÈm lùa chän nªu trªn cña ViÖt Nam 3.1 C¬ chÕ, chÝnh s¸ch hç trî s¶n xuÊt, t¹o nguån hµng cho xuÊt khÈu 56 3.2 C¬ chÕ, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu 60 IV §¸nh gi¸ chung vÒ thùc tr¹ng xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ cña 62 ViÖt Nam nãi chung vµ cô thÓ ®èi víi 3 nhãm s¶n phÈm lùa chän 4.1 Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc 62 4.2 Nh÷ng tån t¹i, h¹n chÕ 63 4.3 Nguyªn nh©n vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra 65 Ch−¬ng 3: Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn 68 xuÊt khÈu mét sè s¶n phÈm c¬ khÝ cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2015 I Bèi c¶nh vµ dù b¸o kh¶ n¨ng ph¸t triÓn xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm c¬ 68 khÝ cña ViÖt Nam 1.1 Bèi c¶nh quèc tÕ vµ trong n−íc ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng xuÊt khÈu c¸c 68 s¶n phÈm c¬ khÝ cña ViÖt Nam 1.2 Dù b¸o kh¶ n¨ng ph¸t triÓn xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ cña ViÖt Nam 72 thêi kú ®Õn n¨m 2015 II Quan ®iÓm vµ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ 74 cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2015 2.1 Quan ®iÓm ph¸t triÓn xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ cña ViÖt Nam ®Õn 74 2015 2.2 §Þnh h−íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ cña ViÖt Nam ®Õn 77 2015
III C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn xuÊt khÈu m¸y ®éng lùc, c¸c 80 s¶n phÈm c¬ khÝ phôc vô n«ng, l©m, ng− nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, thiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn ë ViÖt Nam thêi kú ®Õn 2015 3.1 Nhãm c¸c gi¶i ph¸p ®èi víi ChÝnh phñ vµ c¸c Bé, Ngµnh cã liªn quan 80 3.2 Nhãm c¸c gi¶i ph¸p ®èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu m¸y 86 ®éng lùc, c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ phôc vô n«ng, l©m, ng− nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, thiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn 3.3 Nhãm gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao vai trß cña c¸c HiÖp héi ngµnh hµng vµ 91 HiÖp héi doanh nghiÖp trong viÖc thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c nhãm s¶n phÈm c¬ khÝ lùa chän nªu trªn ë ViÖt Nam IV Mét sè kiÕn nghÞ 95 4.1 Mét sè kiÕn nghÞ víi ChÝnh phñ, c¸c Bé Th−¬ng m¹i, Bé C«ng nghiÖp vµ 95 c¸c Bé, Ngµnh liªn quan 4.2 Mét sè kiÕn nghÞ víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu m¸y ®éng lùc, 96 c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ phôc vô n«ng, l©m, ng− nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, thiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn 4.3 Mét sè kiÕn nghÞ víi HiÖp héi doanh nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam vµ HiÖp héi 97 doanh nghiÖp nhá vµ võa ViÖt Nam 4.4 Víi c¸c tæ chøc khoa häc c«ng nghÖ cã liªn quan ®Õn s¶n xuÊt vµ xuÊt 97 khÈu c¸c nhãm s¶n phÈm c¬ khÝ nªu trªn KÕt luËn 98 Phô lôc 100
Lêi Nãi ®Çu Trong nh÷ng n¨m qua, thùc hiÖn c«ng cuéc “§æi míi” kinh tÕ, cïng víi c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng kh¸c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, c«ng nghiÖp c¬ khÝ ViÖt Nam ®ang cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn míi, kh¼ng ®Þnh néi lùc cña m×nh b»ng viÖc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm cã chÊt l−îng cao, ®¸p øng mét c¸ch hiÖu qu¶ cho yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ, quèc phßng vµ phôc vô tiªu dïng cña nh©n d©n. MÆt kh¸c, ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam còng ®ang tõng b−íc chøng tá tiÒm lùc cña m×nh th«ng qua viÖc xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ ra thÞ tr−êng n−íc ngoµi. Theo sè liÖu cña Bé C«ng nghiÖp, tèc ®é t¨ng tr−ëng b×nh qu©n cña ngµnh c¬ khÝ giai ®o¹n 1995 - 2005 ®¹t møc trªn 40%/n¨m. KÕt qu¶ trªn thÓ hiÖn sù ph¸t triÓn kh¸ m¹nh mÏ cña ngµnh c¬ khÝ. Ngµy 26/12/2002, Thñ t−íng ChÝnh phñ ký QuyÕt ®Þnh sè 186/2002/Q§/TTg phª duyÖt ChiÕn l−îc ph¸t triÓn ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam ®Õn 2010, tÇm nh×n tíi 2020 kh¼ng ®Þnh “C¬ khÝ lµ mét trong nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp nÒn t¶ng, cã vai trß quan träng trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, cñng cè an ninh, quèc phßng cña ®Êt n−íc” vµ x¸c ®Þnh môc tiªu “−u tiªn ph¸t triÓn 8 chuyªn ngµnh vµ s¶n phÈm c¬ khÝ träng ®iÓm ®Ó ®¸p øng vÒ c¬ b¶n nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ”. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhiÒu doanh nghiÖp ngµnh c¬ khÝ ®· tù v−¬n lªn t×m kiÕm nguån vèn ®Çu t− më réng s¶n xuÊt, ®æi míi c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm cã chÊt l−îng cao nªn s¶n phÈm cña hä ®· chiÕm ®−îc thÞ phÇn lín ë trong n−íc, víi c¸c th−¬ng hiÖu ®· quen thuéc víi ng−êi tiªu dïng nh−: Vanappro, Vikino, B«ng Sen, Futul… Bªn c¹nh viÖc ®¸p øng nhu cÇu tiªu thô trong n−íc, thêi gian qua, c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ chÕ t¹o cña ViÖt Nam ®· th©m nhËp vµ t¨ng thÞ phÇn trªn thÞ tr−êng c¸c n−íc kh¸c trªn thÕ giíi, ®em vÒ cho ®Êt n−íc mçi n¨m kho¶ng 500 triÖu USD. Trong 8 nhãm s¶n phÈm c¬ khÝ träng ®iÓm, c¸c nhãm s¶n phÈm cã kim ng¹ch xuÊt khÈu t−¬ng ®èi lín vµ thÞ phÇn trªn thÞ tr−êng thÕ giíi ngµy cµng t¨ng lµ: M¸y ®éng lùc, c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ phôc vô n«ng, l©m, ng− nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, thiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn... 1
C¸c thÞ tr−êng xuÊt khÈu chÝnh ®èi víi c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ cña ViÖt Nam lµ: NhËt B¶n, c¸c n−íc Trung §«ng, Nam Mü, c¸c n−íc Ch©u Phi, ®Æc biÖt lµ c¸c n−íc trong khu vùc ASEAN nh− : Philipin, In®«nªxia, Th¸i Lan... Cã thÓ nãi, ®©y lµ nh÷ng b−íc tiÕn ®¸ng kÓ cña ngµnh c¬ khÝ nãi chung vµ cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ nãi riªng. Tuy nhiªn, nh×n vÒ tæng thÓ, ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam vÉn ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. TØ lÖ gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña c¸c mÆt hµng c¬ khÝ cßn ë møc thÊp, míi chØ ®¹t 0,15% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña c¶ n−íc. MÆt kh¸c, Nhµ n−íc ch−a cã kÕ ho¹ch ph¸t triÓn mét c¸ch tæng thÓ, l©u dµi, do ®ã ch−a cã nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu vÒ ®Çu t− nghiªn cøu khoa häc, thiÕt bÞ chÕ t¹o, vÒ vèn, gi¸ c¶ nh»m t¹o m«i tr−êng thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña ngµnh c¬ khÝ, ®Æc biÖt c¸c gi¶i ph¸p kÝch cÇu, trî gi¸, cho vay vèn trung vµ dµi h¹n víi l·i suÊt thÊp ®Ó khuyÕn khÝch doanh nghiÖp ®Çu t− mua s¾m m¸y mãc, thiÕt bÞ, ®æi míi c«ng nghÖ vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc phôc vô ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ ViÖt Nam trªn tr−êng quèc tÕ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp vµ c¹nh tranh, ®· cã mét sè dù ¸n, mét sè cuéc héi th¶o ®−îc tæ chøc nh−: (1) Prof Ohno, XuÊt khÈu s¶n phÈm chÕ t¹o cña ViÖt Nam, 2003; (2) Ths. §ç Hång H¹nh, XuÊt khÈu s¶n phÈm c«ng nghiÖp: C¬ héi vµ th¸ch thøc, Dù ¸n GRIPS - NEU, 2004... vµ mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu nh−: (1) Héi KHKT C¬ khÝ ViÖt Nam, §¸nh gi¸ tæng qu¸t hiÖn tr¹ng c¬ khÝ ViÖt Nam, ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p ph¸t triÓn ngµnh c¬ khÝ trong giai ®o¹n 2000 - 2010 , 2000; (2) Héi KHKT C¬ khÝ ViÖt Nam, Kh¶o s¸t, nghiªn cøu lùa chän s¶n phÈm c¬ khÝ träng ®iÓm ®Õn n¨m 2010 vµ h−íng ®Õn 2020. §Ò xuÊt m« h×nh tæ chøc s¶n xuÊt, 2001; (3) TS. NguyÔn Xu©n ChuÈn, Th¸ch thøc vµ c¬ héi cña ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam sau WTO, T¹p chÝ C¬ khÝ ViÖt Nam, th¸ng 4/2006... Mét vÊn ®Ò cÇn ®−îc quan t©m lµ b¾t ®Çu tõ n¨m 2006, theo tiÕn tr×nh héi nhËp AFTA còng nh− sau khi ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn WTO th× c¸c −u ®·i vÒ thuÕ ®èi víi c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ cña ViÖt Nam sÏ bÞ huû bá. Sù c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ cïng lo¹i ®−îc s¶n xuÊt ë c¸c n−íc kh¸c trªn thÞ tr−êng quèc tÕ vµ ngay c¶ trªn thÞ tr−êng néi ®Þa sÏ lµ th¸ch thøc lín ®èi víi ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam. 2
§Ó ®¹t ®−îc môc tiªu ®· ®Ò ra trong ChiÕn l−îc ph¸t triÓn ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam ®Õn 2010, tÇm nh×n tíi 2020 vµ phÊn ®Êu “§Õn n¨m 2020, n−íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp theo h−íng hiÖn ®¹i” th× nhiÖm vô ®Æt ra cho ngµnh c¬ khÝ vµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ trong thêi gian tíi lµ rÊt nÆng nÒ. V× vËy, cïng víi sù nç lùc vµ n¨ng ®éng cña c¸c doanh nghiÖp vµ toµn ngµnh c¬ khÝ, ®ßi hái cÇn cã sù quan t©m ®Çu t− thÝch ®¸ng cña Nhµ n−íc còng nh− c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« ®Ó thùc hiÖn. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do c¬ b¶n nªu trªn, Bé Th−¬ng m¹i ®· duyÖt vµ cho phÐp tæ chøc nghiªn cøu §Ò tµi: “Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn xuÊt khÈu mét sè s¶n phÈm c¬ khÝ cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2015”. Môc tiªu chÝnh cña ®Ò tµi lµ: - §−a ra ®−îc nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t vÒ thÞ tr−êng c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ thÕ giíi - Tæng kÕt thùc tr¹ng xuÊt khÈu mét sè nhãm s¶n phÈm c¬ khÝ quan träng vµ cã tiÒm n¨ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nh−: M¸y ®éng lùc, c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ phôc vô n«ng, l©m, ng− nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, thiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn... vµ t×m ra c¸c vÊn ®Ò bøc xóc cÇn quan t©m gi¶i quyÕt. - §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn xuÊt khÈu c¸c nhãm s¶n phÈm c¬ khÝ nãi trªn cña ViÖt Nam thêi kú ®Õn 2015. §èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ - C¸c s¶n phÈm c¬ khÝ cña ViÖt Nam, trong ®ã tËp trung vµo 3 nhãm s¶n phÈm lµ: M¸y ®éng lùc, c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ phôc vô n«ng, l©m, ng− nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, thiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn... §©y lµ c¸c nhãm s¶n phÈm c¬ khÝ ®−îc ®¸nh gi¸ lµ ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ®¸p øng tèt yªu cÇu tiªu thô trong n−íc vµ cã kim ng¹ch xuÊt khÈu t−¬ng ®èi lín, thÞ tr−êng xuÊt khÈu t−¬ng ®èi æn ®Þnh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. - C¸c thÞ tr−êng xuÊt khÈu chÝnh ®èi víi c¸c nhãm s¶n phÈm nªu trªn cña ViÖt Nam 3
- ChÝnh s¸ch, c¬ chÕ cña Nhµ n−íc ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ nãi chung vµ c¸c nhãm s¶n phÈm lùa chän nªu trªn nãi riªng. Do giíi h¹n vÒ ph¹m vi vµ thêi gian nghiªn cøu, vÒ néi dung, §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu thùc tr¹ng vµ c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn xuÊt khÈu ®èi víi 3 nhãm s¶n phÈm c¬ khÝ lµ: M¸y ®éng lùc, c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ phôc vô n«ng, l©m, ng− nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, thiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn... VÒ kh«ng gian vµ thêi gian, §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu vÒ ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®èi víi 3 nhãm s¶n phÈm c¬ khÝ lµ: M¸y ®éng lùc, c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ phôc vô n«ng, l©m, ng− nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, thiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn... cña c¶ n−íc giai ®o¹n 2001 - 2006 vµ dù b¸o ®Õn n¨m 2015. C¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu chñ yÕu ®−îc sö dông lµ: - Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra, kh¶o s¸t, thu thËp th«ng tin, t− liÖu - Ph−¬ng ph¸p tæng hîp, ph©n tÝch, so s¸nh - Tham kh¶o ý kiÕn chuyªn gia vµ héi th¶o chuyªn ®Ò Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ c¸c phô lôc, b¶ng biÓu, ®Ò tµi ®−îc kÕt cÊu thµnh 3 ch−¬ng: Ch−¬ng 1: Tæng quan vÒ thÞ tr−êng c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ thÕ giíi Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu mét sè s¶n phÈm c¬ khÝ cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2001 - 2006 Ch−¬ng 3: Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn xuÊt khÈu mét sè s¶n phÈm c¬ khÝ cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2015 4
Ch−¬ng 1 Tæng quan vÒ thÞ tr−êng c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ thÕ giíi I - Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i s¶n phÈm c¬ khÝ 1- Kh¸i niÖm C«ng nghÖ c¬ khÝ hay kü thuËt c¬ khÝ lµ ngµnh øng dông c¸c nguyªn lý vËt lý ®Ó t¹o ra c¸c lo¹i m¸y mãc hoÆc c¸c vËt dông h÷u Ých. C¬ khÝ ¸p dông c¸c nguyªn lý nhiÖt ®éng lùc häc, ®Þnh luËt b¶o toµn khèi l−îng vµ n¨ng l−îng ®Ó ph©n tÝch c¸c hÖ vËt lý tÜnh vµ ®éng, phôc vô cho c«ng t¸c thiÕt kÕ trong c¸c lÜnh vùc nh− « t«, m¸y bay vµ c¸c ph−¬ng tiªn giao th«ng kh¸c, c¸c hÖ thèng gia nhiÖt vµ lµm l¹nh, ®å dïng gia ®×nh, m¸y mãc thiÕt bÞ, s¶n xuÊt vò khÝ... Trªn thùc tÕ, ®èi víi mçi lo¹i s¶n phÈm c¬ khÝ riªng biÖt, ng−êi ta ®Òu ®−a ra ®Þnh nghÜa hay kh¸i niÖm riªng phï hîp víi tÝnh n¨ng, c«ng dông cña lo¹i s¶n phÈm ®ã. MÆc dï ®· tham kh¶o nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt, tiªu thô vµ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ kü thuËt vµ quy tr×nh s¶n xuÊt, chÕ t¹o, c¸c b¸o c¸o kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn vµ m« h×nh tæ chøc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ... nh−ng ch−a cã mét tµi liÖu nµo ®−a ra kh¸i niÖm chung nhÊt vÒ s¶n phÈm c¬ khÝ. Theo quan niÖm cña nhãm nghiªn cøu, chóng t«i cho r»ng, c¸c s¶n phÈm do ngµnh c¬ khÝ chÕ t¹o ra ®Òu ®−îc gäi lµ c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ. 2- Ph©n lo¹i c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ S¶n phÈm c¬ khÝ ®−îc s¶n xuÊt tõ c«ng nghÖ c¬ khÝ vµ kü thuËt c¬ khÝ, v× vËy, cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ kh¸c nhau, dùa trªn c¸c tiªu chÝ kh¸c nhau. Cô thÓ lµ: - NÕu c¨n cø vµo c«ng nghÖ s¶n xuÊt, c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ ®−îc ph©n lo¹i thµnh: + S¶n phÈm c¬ khÝ chÝnh x¸c + S¶n phÈm c¬ khÝ chÕ t¹o + S¶n phÈm c¬ khÝ l¾p r¸p - NÕu c¨n cø vµo môc ®Ých sö dông trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt, c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ ®−îc ph©n lo¹i thµnh: + C¬ khÝ giao th«ng 5
+ C¬ khÝ x©y dùng + C¬ khÝ phôc vô n«ng, l©m, ng− nghiÖp + C¬ khÝ ®ãng tµu - NÕu c¨n cø vµo c«ng dông cña s¶n phÈm trong c¸c ngµnh kinh tÕ, c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ ®−îc ph©n lo¹i thµnh: + M¸y c«ng cô: M¸y khoan, dËp, tiÖn, phay, bµo... + M¸y n«ng, l©m, ng− nghiÖp: M¸y kÐo, gieo h¹t, gÆt ®Ëp, nghiÒn thøc ¨n gia sóc, m¸y c−a, m¸y thuû... + Dông cô cÇm tay vµ ®å c¬ kim khÝ gia dông: Xe ®¹p, nåi xoong, dao, kÐo, l−ìi c−a, khoan cÇm tay, k×m, bóa... ë ViÖt Nam, Thñ t−íng ChÝnh phñ ®· cã quyÕt ®Þnh sè 186/2002/Q§ - TTg ngµy 26/12/2002 phª duyÖt ChiÕn l−îc ph¸t triÓn ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam ®Õn 2010 vµ tÇm nh×n 2020, trong ®ã tËp trung ph¸t triÓn 8 chuyªn ngµnh vµ s¶n phÈm c¬ khÝ träng ®iÓm ®Ó ®¸p øng vÒ c¬ b¶n nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ: (1) ThiÕt bÞ toµn bé; (2) M¸y ®éng lùc; (3) C¬ khÝ phôc vô n«ng, l©m, ng− nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn; (4) M¸y c«ng cô; (5) C¬ khÝ x©y dùng; (6) C¬ khÝ ®ãng tµu thñy; (7) ThiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn - ®iÖn tö; (8) C¬ khÝ «t« - c¬ khÝ giao th«ng vËn t¶i. Víi ®iÒu kiÖn cô thÓ, ®Ò tµi tËp trung nghiªn cøu kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña 3 nhãm s¶n phÈm c¬ khÝ quan träng vµ cã tiÒm n¨ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam lµ: M¸y ®éng lùc, c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ phôc vô n«ng, l©m, ng− nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, thiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn. §Ó thuËn tiÖn trong nghiªn cøu th−¬ng m¹i quèc tÕ, hiÖn nay c¸c n−íc th−êng sö dông ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i HS. §©y còng lµ mét träng nh÷ng ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i ®−îc C¬ quan Thèng kª cña Liªn hiÖp quèc (UN Comtrade Statistic) sö dông trong thèng kª th−¬ng m¹i thÕ giíi. Trong khu«n khæ ®Ò tµi nµy, nhãm nghiªn cøu sö dông ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i HS 4 sè ®Ó nghiªn cøu thÞ tr−êng c¸c s¶n phÈm thuéc 3 nhãm s¶n phÈm ®−îc lùa chän trong ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi. 6
C¸c s¶n phÈm sÏ ®−îc nghiªn cøu bao gåm: (1) Nhãm c¸c s¶n phÈm m¸y ®éng lùc HS S¶n phÈm 8402 Nåi h¬i 8404 M¸y phô trî sö dông víi c¸c lo¹i nåi h¬i 8406 Turbin h¬i n−íc vµ turbin khÝ 8407 §éng c¬ ®èt trong kiÓu piston 8408 §éng c¬ ®èt trong 8409 C¸c bé phÇn dïng cho ®éng c¬ ®èt trong 8410 Turbin thuû lùc 8411 Turbin ph¶n lùc 8412 §éng c¬ vµ m«t¬ kh¸c 8413 B¬m chÊt láng, m¸y ®Èy chÊt láng 8414 B¬m kh«ng khÝ, b¬m ch©n kh«ng, m¸y nÐn vµ qu¹t kh«ng khÝ (2) Nhãm s¶n phÈm c¬ khÝ phôc vô n«ng, l©m ng− nghiÖp HS S¶n phÈm 8432 M¸y n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp dïng cho viÖc lµm ®Êt 8433 M¸y thu ho¹ch hoÆc m¸y ®Ëp, lµm s¹ch hoÆc ph©n lo¹i n«ng s¶n 8434 M¸y v¾t s÷a vµ m¸y chÕ biÕn s÷a 8435 M¸y Ðp, nghiÒn vµ c¸c lo¹i dïng trong chÕ biÕn rau qu¶ 8436 C¸c lo¹i m¸y kh¸c dïng trong n«ng, l©m nghiÖp 8437 M¸y lµm s¹ch, tuyÓn chän hay ph©n lo¹i ngò cèc 8438 M¸y chÕ biÕn dïng cho c«ng nghiÖp thùc phÈm 8478 M¸y chÕ biÕn hay ®ãng gãi thuèc l¸ 8701 M¸y kÐo (3) Nhãm s¶n phÈm thiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn HS S¶n phÈm 8501 §éng c¬ ®iÖn vµ m¸y ph¸t ®iÖn (trõ tæ m¸y) 8502 Tæ m¸y ph¸t ®iÖn 8503 C¸c bé phËn dïng cho 8501 vµ 8502 8504 BiÕn thÕ ®iÖn vµ cuén c¶m 8507 ¾c quy ®iÖn 8508 ThiÕt bÞ c¬ ®iÖn gia dông ®iÒu khiÓn b»ng tay hay m« t¬ ®iÖn 8509 ThiÕt bÞ c¬ ®iÖn gia dông cã l¾p ®éng c¬ 8511 M¸y ph¸t ®iÖn 8533 §iÖn trë 8544 D©y, c¸p ®iÖn 7
II - Kh¸i qu¸t t×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ trªn thÕ giíi 1 - §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ khi tham gia thÞ tr−êng a/ §Æc ®iÓm vÒ yªu cÇu kü thuËt S¶n phÈm c¬ khÝ lµ lo¹i s¶n phÈm ®−îc l¾p r¸p tõ nhiÒu bé phËn, chi tiÕt ®−îc s¶n xuÊt theo c¸c c«ng nghÖ kh¸c nhau, víi c¸c ®Æc ®iÓm vµ yªu cÇu kü thuËt kh¸c nhau. XuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm nªu trªn nªn mét s¶n phÈm c¬ khÝ dï ë d¹ng b¸n thµnh phÈm hay thµnh phÈm ®Òu ®ßi hái ®é chÝnh x¸c vµ kh¶ n¨ng l¾p lÉn rÊt cao. MÆt kh¸c, mét s¶n phÈm c¬ khÝ hoµn chØnh sÏ lµ tæ hîp cña nhiÒu bé phËn, chi tiÕt ®−îc s¶n xuÊt ë c¸c doanh nghiÖp kh¸c nhau, thËm chÝ ë c¸c n−íc kh¸c nhau. §iÒu nµy dÉn ®Õn nh÷ng ®ßi hái vÒ yªu cÇu kü thuËt ®èi víi c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ lµ hÕt søc nghiªm ngÆt nh»m t¹o sù ®ång bé cao trong viÖc tËp hîp c¸c chi tiÕt, phô tïng vµ kh¶ n¨ng cã thÓ vËn hµnh mét c¸ch an toµn trong sö dông s¶n phÈm. Ngoµi ra, khi sö dông c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ, kh¸ch hµng ®Æc biÖt quan t©m xem c¸c nhµ s¶n xuÊt cã thùc hiÖn ®óng quy tr×nh s¶n xuÊt hay kh«ng, c¸c s¶n phÈm ®−a ra thÞ tr−êng cã ®¸p øng ®−îc c¸c tiªu chuÈn vÒ kÝch th−íc hoÆc sai sè kü thuËt hay kh«ng, cã kh¶ n¨ng ®¸p øng ®−îc c¸c tiªu chuÈn vÒ ®é bÒn trong sö dông hay kh«ng... Trªn thÕ giíi hiÖn nay cã rÊt nhiÒu quy ®Þnh liªn quan ®Õn yªu cÇu kü thuËt cña c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ. Nh÷ng yªu cÇu nµy mét mÆt ®−îc c¸c n−íc sö dông nh− nh÷ng rµo c¶n kü thuËt ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc, mÆt kh¸c ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho ng−êi sö dông hoÆc c«ng nh©n vËn hµnh. Cã thÓ nªu mét sè vÝ dô nh− sau: - D©y vµ c¸p ®iÖn lµ mét mÆt hµng kh«ng khã s¶n xuÊt. Tuy vËy, nÕu muèn xuÊt khÈu ra thÞ tr−êng n−íc ngoµi, doanh nghiÖp ph¶i nghiªn cøu, t×m hiÓu c¸c quy ®Þnh vÒ yªu cÇu kü thuËt ®èi víi lo¹i s¶n phÈm nµy cña c¸c n−íc nhËp khÈu nh−: Lo¹i vËt liÖu c¸ch ®iÖn cã thÓ dïng ®−îc, tÝnh chÊt ch¸y cña vËt liÖu c¸ch ®iÖn, ®é dµy cña líp c¸ch ®iÖn, ®é mÒm dÎo cña s¶n phÈm... Trªn c¬ së c¸c quy ®Þnh vÒ yªu cÇu kü thuËt ®ã, c¸c doanh nghiÖp ph¶i t×m ®−îc nguån nguyªn liÖu ®Çu vµo phï hîp ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm thùc sù ®¸p øng ®−îc c¸c quy ®Þnh cña thÞ tr−êng. 8
- Yªu cÇu ®èi víi c¸c thiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn lµ ph¶i ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn b¾t buéc nh−: Kh«ng g©y nhiÔm tõ, kh«ng lµm nhiÔu sãng c¸c thiÕt thÞ radio hoÆc c¸c thiÕt bÞ viÔn th«ng… - Còng cã rÊt nhiÒu thÞ tr−êng kh«ng cã yªu cÇu b¾t buéc ®èi víi c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ. Tuy nhiªn, thùc tÕ bu«n b¸n s¶n phÈm c¬ khÝ trªn thÕ giíi cã nh÷ng quy ®Þnh tù nguyÖn. Trªn thÞ tr−êng NhËt B¶n, ®èi víi m¸y ®éng lùc, ngoµi tiªu chuÈn vÒ chÊt l−îng c«ng nghiÖp cña NhËt B¶n (JIS) nhiÒu doanh nghiÖp khi muèn l−u th«ng s¶n phÈm trªn thÞ tr−êng th× cÇn ph¶i cã tiªu chuÈn b¶o hµnh chÊt l−îng s¶n phÈm (GS). Theo ®ã, nÕu ng−êi tiªu dïng bÞ thiÖt h¹i do sö dông s¶n phÈm sÏ ®−îc ®Òn bï d−íi h×nh thøc b¶o hiÓm cho s¶n phÈm nh»m tr¸nh thiÖt h¹i cho c¶ nhµ s¶n xuÊt vµ ng−êi tiªu dïng. b/ §Æc ®iÓm vÒ ®é an toµn ®èi víi ng−êi sö dông Nh− ta ®· biÕt, c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ ®−îc sö dông ë nhiÒu lÜnh vùc cña s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. ChÝnh v× vËy, yªu cÇu quan träng ®èi víi c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ lµ ph¶i ®¶m b¶o an toµn ®èi víi ng−êi vËn hµnh vµ ng−êi sö dông. ë c¸c n−íc kh¸c nhau, yªu cÇu vÒ ®é an toµn ®èi víi ng−êi sö dông cña c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ ®−îc quy ®Þnh kh¸c nhau. VÝ dô c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ tiªu thô trªn thÞ tr−êng EU ph¶i cã nh·n CE, c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ tiªu thô trªn thÞ tr−êng NhËt B¶n ph¶i ®¸p øng ®−îc tiªu chuÈn JIS cña NhËt B¶n…C¸c n−íc EU quy ®Þnh ®èi víi tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ ®−a ra thÞ tr−êng ph¶i ®¸p øng ®ñ c¸c tiªu chuÈn cña “s¶n phÈm an toµn” (S¶n phÈm kh«ng chøa ®ùng rñi ro (kh«ng thÓ chÊp nhËn) nµo liªn quan trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Õn sù an toµn hay søc khoÎ con ng−êi th«ng qua kiÓu d¸ng, thµnh phÇn, chøc n¨ng, bao gãi, h−íng dÉn sö dông hay bÊt kú yÕu tè nµo kh¸c cña nã) bao gåm: an toµn trong thiÕt kÕ, chÕ t¹o vµ kiÓm tra, ®¸p øng tiªu chuÈn vÒ tÝnh t−¬ng thÝch trong l¾p r¸p ®Ó ®¶m b¶o an toµn trong qu¸ tr×nh vËn hµnh vµ ph¶i cã nh·n CE. Nh·n CE (Conformity European) cho biÕt s¶n phÈm tu©n theo nh÷ng yªu cÇu ph¸p lý cña Ch©u ¢u vÒ an toµn, søc khoÎ, m«i tr−êng vµ b¶o vÖ ng−êi tiªu dïng). Riªng ®èi víi s¶n phÈm c¬ khÝ, nh·n CE quy ®Þnh c¸c tiªu chuÈn liªn quan ®Õn thiÕt kÕ, vËt liÖu, mÇu s¾c, ®iÒu khiÓn, c¸c quy ®Þnh vÒ an toµn, hÖ thèng b¶o vÖ vµ c¶nh b¸o nguy hiÓm, b¶o d−ìng, söa ch÷a vµ h−íng dÉn sö dông. Nh·n CE cã thÓ ®−îc xem xÐt nh− mét d¹ng giÊy th«ng hµnh cho phÐp c¸c nhµ s¶n xuÊt l−u th«ng mét c¸ch tù do trong thÞ tr−êng EU c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp nh−: M¸y mãc, thiÕt bÞ ®iÖn h¹ thÕ, ®å ch¬i, c¸c thiÕt bÞ an toµn c¸ nh©n, thiÕt bÞ y tÕ vµ mét sè mÆt hµng kh¸c. 9
§Ó ®¶m b¶o an toµn cho ng−êi sö dông, EU tiÕn hµnh kiÓm tra s¶n phÈm ngay tõ n¬i s¶n xuÊt vµ cã hÖ thèng b¸o ®éng gi÷a c¸c n−íc thµnh viªn. V× vËy, ®Ó ®−îc cÊp nh·n CE, ng−êi mua vµ ng−êi b¸n ph¶i hîp t¸c chÆt chÏ ®Ó t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm ®¸p øng ®ñ tiªu chuÈn tõ vËt liÖu ®Õn thiÕt kÕ, chÕ t¹o. Riªng ®èi víi Hoa Kú, LuËt an toµn s¶n phÈm tiªu dïng quy ®Þnh c¸c tiªu chuÈn an toµn s¶n phÈm liªn quan ®Õn thµnh phÇn, quy tr×nh s¶n xuÊt, hoµn thiÖn, ®ãng gãi, d¸n nh·n vµ sù vËn hµnh cña s¶n phÈm. Nguyªn t¾c chung lµ nhµ s¶n xuÊt s¶n phÈm tiªu dïng lµ ®èi t−îng cña quy ®Þnh nµy ph¶i ph¸t hµnh giÊy chøng nhËn kh¼ng ®Þnh s¶n phÈm cña hä phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn quy ®Þnh vµ ph¶i d¸n nh·n trªn s¶n phÈm ghi râ ngµy, n¬i s¶n xuÊt s¶n phÈm, tªn vµ ®Þa chØ cña nhµ s¶n xuÊt, chøng nhËn tu©n thñ c¸c luËt lÖ ¸p dông vµ m« t¶ ng¾n gän c¸c luËt lÖ ®ã. Ngoµi ra, Uû ban An toµn s¶n phÈm tiªu dïng Hoa Kú (CPSC) còng quy ®Þnh ®èi víi mét sè s¶n phÈm cã sö dông ®iÖn cÇn ph¶i ®¶m b¶o kh«ng nguy h¹i ®Õn ng−êi tiªu dïng, vËt liÖu sö dông ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm ph¶i ®¶m b¶o tiªu chuÈn theo LuËt vÒ b¶o vÖ ng−êi tiªu dïng. c/ §Æc ®iÓm vÒ hÖ thèng ph©n phèi Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng vÒ nguyªn liÖu s¶n xuÊt, kü thuËt chÕ t¹o, ®iÒu kiÖn vËn hµnh vµ sö dông…nªn hÖ thèng kªnh ph©n phèi c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ nãi chung cã nhiÒu ®iÓm kh¸c biÖt so víi hÖ thèng kªnh ph©n phèi c¸c lo¹i s¶n phÈm tiªu dïng kh¸c. Khi s¶n xuÊt vµ ®−a c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ ra thÞ tr−êng, ng−êi s¶n xuÊt ph¶i th«ng b¸o tÝnh n¨ng kü thuËt, ®iÖn ¸p sö dông, c¸ch thøc vµ tr×nh tù vËn hµnh ®èi víi tõng s¶n phÈm cô thÓ. MÆt kh¸c, ng−êi sö dông vµ vËn hµnh c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ còng ®−îc ®ßi hái ph¶i cã tr×nh ®é nhËn thøc nhÊt ®Þnh ®Ó hiÓu biÕt c¸c h−íng dÉn tõ nhµ s¶n xuÊt. ChÝnh v× vËy, hÖ thèng ph©n phèi c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ, nhÊt lµ c¸c s¶n phÈm cã sö dông ®éng c¬ lµ rÊt phøc t¹p. Qu¸ tr×nh ®−a c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ tõ ng−êi s¶n xuÊt ®Õn víi ng−êi sö dông lu«n cÇn cã c¸n bé t− vÊn, gi¸m s¸t kü thuËt vµ h−íng dÉn vËn hµnh, ®ång thêi cÇn cã hÖ thèng b¶o hµnh, b¶o tr×, cung øng phô tïng, vËt t− thay thÕ, söa ch÷a…®Ó ®¶m b¶o s¶n phÈm cã thÓ ®−îc sö dông hiÖu qu¶ vµ an toµn. 10
d/ §Æc ®iÓm vÒ vÊn ®Ò marketing vµ tiÕp cËn thÞ tr−êng Kh¸c víi c¸c lo¹i s¶n phÈm kh¸c, ®èi víi c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ, ho¹t ®éng marketing vµ tiÕp cËn thÞ tr−êng còng cã nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt do ®Æc tÝnh vµ yªu cÇu kü thuËt cña nã quyÕt ®Þnh. §èi víi c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ chÕ t¹o m¸y, m¸y ®éng lùc, thiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn…, nhµ s¶n xuÊt kh«ng thÓ chÕ t¹o thö hoÆc chÕ t¹o s½n ®Ó chµo b¸n trªn thÞ tr−êng nªn viÖc t¹o dùng thÞ tr−êng tiªu thô æn ®Þnh lµ rÊt quan träng. Kinh nghiÖm cho thÊy, ®Ó thiÕt lËp hÖ thèng ph©n phèi c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ trªn thÞ tr−êng n−íc ngoµi, c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ cung øng s¶n phÈm cÇn tham gia vµo c¸c Héi chî, triÓn l·m hµng c¬ khÝ nãi chung vµ c¸c héi chî, triÓn l·m chuyªn ngµnh ®Ó giíi thiÖu, qu¶ng b¸ s¶n phÈm vµ doanh nghiÖp trªn thÞ tr−êng. §ång thêi, doanh nghiÖp cÇn th«ng qua c¸c c¬ quan ®¹i diÖn th−¬ng m¹i ë n−íc ngoµi ®Ó t¹o dùng thÞ tr−êng, t×m kiÕm b¹n hµng, tõng b−íc th©m nhËp vµo c¸c kªnh ph©n phèi c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ ë n−íc ngoµi. 2- T×nh h×nh xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ trªn thÞ tr−êng thÕ giíi nh÷ng n¨m gÇn ®©y a/ VÒ quy m« thÞ tr−êng S¶n phÈm c¬ khÝ chÕ t¹o ®ãng vai trß quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ lµ mét trong nh÷ng s¶n phÈm xuÊt khÈu cña nhiÒu n−íc. Trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, c¬ khÝ ®−îc coi lµ ®éng lùc quan träng ®Ó c¸c quèc gia thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc. B¶ng 1.1: Quy m« cña ngµnh c¬ khÝ chÕ t¹o ë mét sè n−íc T¨ng tr−ëng vÒ s¶n Gi¸ trÞ t¨ng thªm Tû träng trong N−íc l−îng c¸c SPCK cña ngµnh 2004 tæng xuÊt khÈu 1995 - 2004 (%) (% so GDP) (%) Hoa Kú 44,0 20,7 52,3 NhËt B¶n 6,0 25,6 71,9 §øc 21,0 28,7 75,8 Anh 5,0 21,0 46,0 Ph¸p 20,0 21,7 28,7 Italia 7,2 28,7 68,9 Trung Quèc na 52,0 84,5 Ên §é 88,0 27,1 60,7 Nguån: EIU (C¬ quan t×nh b¸o kinh tÕ thÕ giíi) 11
Thùc tÕ cho thÊy, hiÖn nay ngµnh c¬ khÝ ®ang ®ãng vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, kÓ c¶ ë nh÷ng n−íc ph¸t triÓn nh−: Hoa Kú, §øc, NhËt B¶n, Anh... ViÖc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ ®· t¹o nªn sù giÇu cã cña c¸c quèc gia ph¸t triÓn trong thêi gian tr−íc ®©y vµ ®ang ®ãng gãp vai trß quan träng thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n−íc hiÖn nay. Tuy nhiªn, hiÖn nay s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ ë c¸c n−íc ph¸t triÓn ®ang cã xu h−íng chuyÓn sang c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. Trung Quèc ®ang trë thµnh n−íc ®ãng vai trß quan träng trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu lo¹i s¶n phÈm c¬ khÝ vµ nhiÒu doanh nghiÖp c¬ khÝ, chÕ t¹o lín trªn thÕ giíi ®· ®Çu t− vµo Trung Quèc ®Ó s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu s¶n phÈm ra thÞ tr−êng c¸c n−íc kh¸c. B¶ng 1.2: ThÞ phÇn s¶n phÈm chÕ t¹o cña c¸c khu vùc trªn thÕ giíi 2005 §¬n vÞ tÝnh: % B¾c MüLa T©y EU §«ng Tr.§«ng& Trung Ên Ch.¸ Mü Tinh ¢u míi ¢u Ch©uPhi Quèc §é kh¸c N¨m 2005 29,3 5,0 30,2 2,3 2,3 6,4 4,8 8,0 11,7 Giai ®o¹n 26,3 5,1 27,9 2,9 2,6 6,8 6,8 7,3 14,3 2002 -2004 Nguån: §iÒu tra cña EIU n¨m 2006 Nghiªn cøu cña EIU ®· chØ ra r»ng: ThÞ phÇn c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ cña c¸c c«ng ty T©y ¢u vµ khu vùc B¾c Mü trªn thÞ tr−êng thÕ giíi ®ang cã xu h−íng gi¶m, kho¶ng 30% c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ lín trªn thÕ giíi ®ang tËp trung vµo c¸c thÞ tr−êng thuéc Ch©u ¸. Sù ph¸t triÓn cña ngµnh c¬ khÝ Ch©u ¸ kh«ng chØ lµ th¸ch thøc mµ cßn lµ c¬ héi ®èi víi c¸c n−íc ph¸t triÓn vµ lµ ®éng lùc chÝnh ®Ó c¸c tËp ®oµn c¬ khÝ trªn thÕ giíi ph¸t triÓn th«ng qua qu¸ tr×nh ®Çu t− vµo khu vùc nµy. 12
HiÖn nay, bªn c¹nh viÖc ph¸t triÓn tiªu thô trong n−íc, c¸c tËp ®oµn c¬ khÝ chÕ t¹o lín ®ang ®Èy m¹nh viÖc b¸n s¶n phÈm sang thÞ tr−êng n−íc ngoµi. Doanh thu cña c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ ngµy cµng t¨ng trªn thÞ tr−êng c¸c n−íc ph¸t triÓn, n¬i cã gi¸ b¸n s¶n phÈm c¬ khÝ cao nh−ng còng ®ßi hái ph¶i ®¸p øng ®−îc nh÷ng yªu cÇu kh¾t khe vÒ kü thuËt s¶n xuÊt vµ vÒ m«i tr−êng. MÆt kh¸c, c¸c tËp ®oµn c¬ khÝ hiÖn ®ang tËn dông qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm t¹i n¬i cã chi phÝ thÊp nhÊt. V× vËy, hä ®· di chuyÓn s¶n xuÊt sang khu vùc cã −u ®·i ®Çu t− vµ cã thÓ s¶n xuÊt hµng hãa víi chi phÝ thÊp, chØ ®Ó l¹i bé phËn nhá s¶n xuÊt ë thÞ tr−êng b¶n ®Þa. Tuy nhiªn, hä còng ®ang ph¶i ®èi mÆt víi t×nh tr¹ng lao ®éng cã tr×nh ®é thÊp vµ kh«ng cã kü n¨ng t¹i nhiÒu n−íc ®ang ph¸t triÓn. b/ C¸c n−íc xuÊt khÈu chÝnh ®èi víi mét sè chñng lo¹i s¶n phÈm c¬ khÝ Trong giíi h¹n nghiªn cøu, ®Ò tµi tËp trung nghiªn cøu 3 nhãm s¶n phÈm chÝnh bao gåm: M¸y ®éng lùc, c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ phôc vô n«ng, l©m, ng− nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, thiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn. §Ó ph©n tÝch t×nh h×nh thÞ tr−êng vµ c¸c lo¹i mÆt hµng thuéc c¸c nhãm s¶n phÈm c¬ khÝ lùa chän nªu trªn, nhãm nghiªn cøu ®· sö dông hÖ thèng ph©n lo¹i HS 4 sè (HS 2002) dùa trªn sè liÖu thèng kª cña Liªn hiÖp quèc (UN Comtrade statistic). - Nhãm s¶n phÈm m¸y ®éng lùc Theo sè liÖu cña UN Comtrade statistic, c¸c n−íc xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm m¸y ®éng lùc chÝnh bao gåm: Hoa Kú, §øc, NhËt B¶n vµ Anh Quèc. Bèn n−íc nµy chiÕm 51,76% gi¸ trÞ xuÊt khÈu s¶n phÈm m¸y ®éng lùc trªn thÞ tr−êng thÕ giíi. §å thÞ 1.1: ThÞ phÇn xuÊt khÈu m¸y ®éng lùc thÕ giíi n¨m 2006 Trung Pháp Quốc Đức Các nước 6,07% 3,59% 15,65% khác 31% ấn Độ 0,45% Italy Mỹ 4,5% 18,04% Nhật Bản A nh 9,79% 8,28% Thái Lan Malaysia 0,86% Hàn Quốc 0,42% 1,35% 13
Nguån: UN Comtrade statistic 2005 vµ tÝnh to¸n cña nhãm t¸c gi¶ Qua s¬ ®å trªn cã thÓ thÊy: ThÞ tr−êng m¸y ®éng lùc thÕ giíi chñ yÕu vÉn do c¸c n−íc ph¸t triÓn n¾m gi÷. C¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu m¸y ®éng lùc kh«ng lín. Nguyªn nh©n lµ do c¸c s¶n phÈm m¸y ®éng lùc chñ yÕu lµ nh÷ng s¶n phÈm ®−îc chÕ t¹o víi nh÷ng chi tiÕt phøc t¹p, cã yªu cÇu vÒ tr×nh ®é kü thuËt cao. MÆt kh¸c, ®Ó s¶n xuÊt ®−îc nh÷ng s¶n phÈm nµy cÇn chi phÝ nghiªn cøu vµ triÓn khai rÊt lín. §©y sÏ lµ rµo c¶n ®èi víi c¸c n−íc míi gia nhËp. B¶ng 1.3: XuÊt khÈu m¸y ®éng lùc thÕ giíi ph©n theo thÞ tr−êng (Toµn bé c¸c s¶n phÈm cã m· HS: 8402, 8404, 8406, 8407, 8408, 8409, 8410, 8411, 8412, 8413, 8414) 2002 2003 2004 2005 2006 TrÞ gi¸ ThÞ TrÞ gi¸ ThÞ TrÞ gi¸ ThÞ TrÞ gi¸ ThÞ TrÞ gi¸ ThÞ TriÖu phÇn TriÖu phÇn TriÖu phÇn TriÖu phÇn TriÖu phÇn USD (%) USD (%) USD USD (%) USD (%) (%) Tr. Quèc 3.044,1 1,72 3.899,0 1,93 5.858,8 2,39 7.920,2 2,93 10.706,9 3,59 Ph¸p 11.614,5 6,56 13.881,4 6,86 16.221,9 6,61 17.138,7 6,34 18.107,3 6,07 §øc 25.240,8 14,26 31.956,7 15,78 41.605,9 16,96 44.077,2 16,31 46.695,3 15,65 Ên §é - - 549,2 0,27 817,6 0,33 1.043,5 0,39 1.331,8 0,45 Italy 8.775,9 4,96 10.516,0 5,19 13.665,0 5,57 13.543,8 5,01 13.423,7 4,50 NhËt B¶n 18.965,8 10,71 20.707,9 10,23 24.425,4 9,96 26.720,1 9,89 29.230,4 9,79 Malaysia 684,7 0,39 609,6 0,30 857,3 0,35 1.034,3 0,38 1.247,8 0,42 Hµn Quèc 1.970,3 1,11 1.966,0 0,97 2.642,0 1,08 3.265,1 1,21 4.035,2 1,35 Th¸i Lan 845,5 0,48 1.195,0 0,59 2.138,6 0,87 2.349,2 0,87 2.580,5 0,86 Anh 17.695,9 9,99 20.403,6 10,08 21.271,5 8,67 22.930,1 8,49 24.718,0 8,28 Mü 37.143,2 20,98 36.367,9 17,96 41.373,4 16,87 47.200,7 17,47 53.848,8 18,04 C¸c n−íc 51.079,9 28,84 60.438,4 29,84 74.372,5 30,34 82.943,9 30,71 92.503,2 31,00 kh¸c ThÕ giíi 177.060,5 100,00 202.490,8 100,0 245.250,1 100,0 270.166,8 100,0 298.428,8 100,0 Nguån: UN Comtrade statistic 2005 vµ tÝnh to¸n cña nhãm t¸c gi¶ HiÖn nay, vÞ trÝ cña c¸c n−íc vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu m¸y ®éng lùc ®ang cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ. ThÞ phÇn cña Hoa Kú n¨m 2006 gi¶m ®i so víi n¨m 2002, trong khi thÞ phÇn Trung Quèc ®ang t¨ng lªn víi tèc ®é t−¬ng ®èi nhanh. Trong thêi gian tíi, Trung Quèc cã thÓ sÏ trë thµnh mét trong nh÷ng n−íc xuÊt khÈu m¸y ®éng lùc lín trªn thÕ giíi. 14
NÕu xem xÐt theo chñng lo¹i c¸c s¶n phÈm m¸y ®éng lùc cã thÓ nhËn thÊy r»ng: §éng c¬ ®èt trong (HS 8408), c¸c bé phËn dïng trong ®éng c¬ ®èt trong (HS 8409), m¸y b¬m chÊt láng, m¸y ®Èy chÊt láng (HS 8413)... cã tèc ®é t¨ng tr−ëng nhanh nhÊt víi tèc ®é t¨ng trung b×nh giai ®o¹n 2002 - 2006 lÇn l−ît lµ 24,67%, 24,11% vµ 24,38%/n¨m. §©y sÏ lµ nh÷ng s¶n phÈm cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn trong giai ®o¹n tíi. B¶ng 1.4: XuÊt khÈu m¸y ®éng lùc thÕ giíi 2002 - 2006 theo mÆt hµng §¬n vÞ: triÖu USD HS Tèc ®é MÆt hµng 2002 2003 2004 2005 2006 t¨ng 2002 bq 8402 Nåi h¬i 1.811,1 1.945,2 2.293,7 2.886,3 3.640,5 Tèc ®é t¨ng (%) 7,41 17,91 25,84 26,13 19,32 8404 M¸y phô trî sö dông víi c¸c lo¹i 592,7 636,0 783,0 923,3 1.090,0 nåi h¬i Tèc ®é t¨ng (%) 7,32 23,10 17,93 18,05 16,60 8406 Turbin h¬i n−íc vµ turbin khÝ 2.985,7 2.614,0 3.149,3 4.064,9 5245,8 Tèc ®é t¨ng (%) -12,45 20,48 29,07 29,05 16,54 8407 §éng c¬ ®èt trong kiÓu piston 26.287,5 27.960,8 30.482,4 32.528,9 34.724,6 Tèc ®é t¨ng (%) 6,37 9,02 6,71 6,75 7,21 8408 §éng c¬ ®èt trong 17.026,0 22.894,3 31.387,2 35.300,8 39.713,4 Tèc ®é t¨ng (%) 34,46 39,32 12,4 12,5 24,67 8409 C¸c bé phËn cho §C®èt trong 27.404,1 32.322,1 39.508,5 44.478,7 49.998,5 Tèc ®é t¨ng (%) 34,47 37,10 12,47 12,41 24,11 8410 Turbin thuû lùc 547,7 558,3 525,6 799,4 905,0 Tèc ®é t¨ng (%) 17,95 22,23 12,58 13,21 16,49 8411 Turbin ph¶n lùc 51.379,9 53.070,4 60.913,5 67.106,4 93.633,6 Tèc ®é t¨ng (%) 1,95 -5,86 52,10 39,53 21,93 8412 §éng c¬ vµ m«t¬ kh¸c 4.102,1 5.155,5 6.326,0 7.856,4 8.828,2 Tèc ®é t¨ng (%) 3,29 14,78 10,17 12,37 10,15 8413 M¸y b¬m, m¸y ®Èy chÊt láng 20.471,5 25.268,9 31.096,5 33.378,4 41.703,0 Tèc ®é t¨ng (%) 25,68 22,70 24,19 24,94 24,38 8414 B¬m kh«ng khÝ, b¬m ch©n 24.452,3 30.065,3 38.784,4 40.843,0 72.823,1 kh«ng, m¸y nÐn vµ qu¹t k. khÝ Tèc ®é t¨ng (%) 23,43 23,06 7,34 7,83 15,42 Tæng thÕ giíi 177.060,5 202.490,8 245.250,1 270.166,8 285.566,3 Tèc ®é t¨ng (%) 22,95 29,00 5,31 5,57 15,71 Nguån: UN Comtrade statistic 2005 vµ tÝnh to¸n cña nhãm t¸c gi¶ Tuy nhiªn, nÕu xÐt vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu th× Turbin ph¶n lùc lµ s¶n phÈm cã kim ng¹ch cao nhÊt v× ®©y lµ s¶n phÈm c«ng nghÖ cao, cã gi¸ trÞ lín 15