Đề thi Olympic môn Sinh học lớp 10 năm 2023-2024 có đáp án - Liên cụm trường THPT Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

9
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Các bạn hãy tham khảo và tải về “Đề thi Olympic môn Sinh học lớp 10 năm 2023-2024 có đáp án - Liên cụm trường THPT Hà Nội” sau đây để biết được cấu trúc đề thi cũng như những nội dung chính được đề cập trong đề thi để từ đó có kế hoạch học tập và ôn thi một cách hiệu quả hơn. Chúc các bạn thi tốt!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề thi Olympic môn Sinh học lớp 10 năm 2023-2024 có đáp án - Liên cụm trường THPT Hà Nội

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI KỲ THI OLYMPIC DÀNH CHO HỌC SINH LIÊN CỤM TRƯỜNG THPT LỚP 10, LỚP 11 NĂM HỌC 2023 – 2024 Môn thi: SINH HỌC 10 ĐỀ CHÍNH THỨC Ngày thi: 09/3/2024 Thời gian làm bài: 120 phút (Đề thi gồm 02 trang) Câu I (5,0 điểm) 1.1. Sắp xếp các đối tượng dưới đây theo thứ tự tăng dần về cấp độ tổ chức sống: con kiến, bó cơ đùi ếch, đàn bướm, cánh đồng, neuron, hemoglobin, ribosome. 1.2. Dựa vào đâu mà Schleiden và Schwann có thể đưa ra kết luận "Mọi sinh vật sống đều được cấu tạo từ tế bào và các sản phẩm của tế bào"? 1.3. Cấu trúc không gian của DNA được duy trì bởi các liên kết hydrogen (H). Khi nâng nhiệt độ lên, các liên kết H sẽ bị phá hủy làm cho hai mạch đơn DNA tách nhau ra gọi là hiện tượng biến tính, ngược lại, khi hạ nhiệt độ kèm một số điều kiện đặc biệt, hai sợi đơn có thể kết cặp trở lại, gọi là hiện tượng hồi tính (Hình 1). Có hai mẫu DNA cùng bị biến tính hoàn toàn ở nhiệt độ 890C. Khi làm biến tính hai mẫu này ở nhiệt độ 890C trong cùng một môi trường, rồi hạ dần nhiệt độ và thêm một số điều kiện để xảy ra hiện tượng hồi tính, các sợi đơn DNA bắt cặp lại với nhau. Tuy nhiên, khi nâng nhiệt lần thứ hai để gây biến tính, người ta nhận thấy nhiệt độ biến tính giảm xuống còn 720C. a. Em hãy đưa ra lý do giải thích nhiệt độ biến tính ở lần sau thấp hơn lần đầu. b. Nếu nhiệt độ biến tính ở lần sau bằng với lần đầu, em có nhận xét gì về cấu trúc của hai mẫu DNA trên? Giải thích. 1.4. Cho các mẫu vật chứa các phân tử sinh học và các hóa chất là thuốc thử đặc trưng (Ethanol 90%; Lugol; Fehling; Hỗn hợp NaOH 10% + CuSO4 1%) được sử dụng để nhận biết các phân tử đó. Biết rằng có đủ các điều kiện để phản ứng nhận biết diễn ra. Em hãy kẻ bảng vào giấy thi, điền tên hóa chất vào cột B tương ứng với các mẫu vật ở cột A và cho biết dấu hiệu đặc trưng khi phản ứng diễn ra ở cột C. A – Mẫu vật B - Hóa chất C - Dấu hiệu đặc trưng 1. Lòng trắng trứng gà 2. Dầu lạc 3. Dịch chiết chuối chín 4. Lát cắt quả chuối xanh Câu II (4,0 điểm) 2.1. Hình 2 mô tả cấu trúc tế bào động vật điển hình. a. Em hãy cho biết tên các cấu trúc X, Y, Z và T. b. Giả sử có một phân tử amino acid có đánh dấu đồng vị phóng xạ được đưa vào tế bào và phân tử này sẽ tham gia cấu trúc protein xuất bào. Em hãy cho biết sự phối hợp giữa các cấu trúc X, Y, Z và T trong việc sử dụng phân tử amino acid trên. c. Ở người bình thường, tế bào nào chứa nhiều cấu trúc Y nhất trong số các loại tế bào cơ tim, da, tụy? Giải thích. d. Cấu trúc Z và T có lớp màng tương tự nhau, điều này có ý nghĩa gì trong việc phối hợp hoạt động giữa các bào quan trong tế bào? 2.2. Có 3 mẫu tế bào ở người bị đột biến liên quan cấu trúc của tế bào: Tế bào lông ruột không hấp thu được các ion; Tế bào gan không tiếp nhận được insulin của tuyến tụy; Tế bào gan tích tụ nhiều glycoprotein trong tế bào. Hãy cho biết mỗi loại tế bào trên bị đột biến cấu trúc nào? Giải thích. Trang 1/2
Câu III (3,5 điểm) 3.1. ATP là gì? Ở tế bào nhân thực, ATP có vai trò gì và ATP được hình thành bằng những cơ chế nào? 3.2. Trong cơ thể người, enzyme hoạt động tối ưu ở nhiệt độ nào? Tại sao ở nhiệt độ cao trên 40 0C, hoạt tính của các enzyme ở người lại giảm mạnh? 3.3. Sơ đồ Hình 3 mô tả con đường chuyển hoá diễn ra trong tế bào, từ chất A tạo ra sản phẩm cuối cùng là các chất F, G và H. Các enzyme xúc tác cho các phản ứng được ký hiệu từ E1 đến E7. Em hãy cho biết: a. Khi lượng chất F dư thừa thì chất nào sẽ tăng bất thường? Giải thích. b. Tế bào có thể tăng cường tổng hợp G bằng những cách nào? Giải thích. Câu IV (3,5 điểm) 4.1. Tại sao khi tập thể dục hoặc lao động nặng thì chúng ta lại thở mạnh? 4.2. Cyanide (CN) là một loại chất ức chế đặc hiệu chuỗi vận chuyển điện tử trong ty thể, bơm CN vào tế bào thì sự vận chuyển tích cực các chất qua màng có bị ảnh hưởng không? Giải thích. 4.3. Giải thích vì sao khi muối chua rau quả (lên men lactic) người ta thường đổ ngập nước và đậy kín. 4.4. Cho phương trình tổng quát của quá trình quang hợp ở thực vật: 6CO2 + 6H2OC6H12O6 + 6O2. Biết rằng, phân tử O2 được giải phóng có nguồn gốc từ H2O. Em hãy nêu cách chứng minh điều đó. 4.5. Sơ đồ Hình 4.5 mô tả một chu trình diễn ra trong tế bào thực vật. a. Gọi tên chu trình và cho biết các chất X, Y, Z, T là những chất gì? b. Vì sao glucose được tạo ra từ quá trình quang hợp cần thiết cho tổng hợp nhiều hợp chất hữu cơ của tế bào? c. Khi chất Y tăng đột ngột còn chất Z bị giảm mạnh, em hãy dự đoán nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này, biết rằng các cấu trúc trong tế bào vẫn hoạt động bình thường. Hình 4.5 Câu V (4,0 điểm) 5.1. Ở người, hormone insulin do tuyến tụy tiết ra có tác dụng tăng hấp thu glucose vào tế bào gan để dự trữ, làm giảm lượng glucose tự do trong máu bằng cách kích thích tế bào gan tổng hợp túi mang protein vận chuyển glucose rồi gắn túi vào màng sinh chất của tế bào (Hình 5.1). a. Kể tên các giai đoạn ,  và  trong sơ đồ Hình 5.1. Túi mang protein vận chuyển glucose gắn vào màng sinh chất của tế bào hoạt động trong giai đoạn nào của quá trình truyền tin từ insulin? Hình 5.1 b. Nếu đưa insulin vào trong tế bào gan thì tế bào có tổng hợp ra túi mang protein vận chuyển glucose không? Giải thích. c. Ở người có thụ thể insulin trên màng tế bào gan bị bất hoạt sẽ mắc bệnh lý điển hình nào? Giải thích. 5.2. Sơ đồ Hình 5.2 mô tả sự biến động hàm lượng DNA trong tế bào qua các lần phân chia và qua các kì phân bào. a. Sơ đồ trên mô tả quá trình phân bào ở tế bào sinh dưỡng hay tế bào sinh dục? Giải thích. b. Biết rằng trong mỗi tế bào ở giai đoạn i có chứa 4 nhiễm sắc thể đơn. Em hãy cho biết số lượng nhiễm sắc thể trong các giai đoạn từ a đến h. Giải thích. -----------------HẾT----------------- Cán bộ coi thi không giải thích gì thêm. Họ tên thí sinh:………………………………………………Số báo danh:………………………….. Họ tên và chữ kí của cán bộ coi thi số 1: Họ tên và chữ kí của cán bộ coi thi số 2: Trang 2/2
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI KỲ THI OLYMPIC DÀNH CHO HỌC SINH LIÊN CỤM TRƯỜNG THPT LỚP 10, LỚP 11 NĂM HỌC 2023 – 2024 Môn thi: SINH HỌC 10 Ngày thi: 09/3/2024 HƯỚNG DẪN CHẤM Câu I (5,0 điểm) 1.1 Hemoglobin  ribosome  neuron  bó cơ đùi ếch con kiến  đàn bướm  cánh đồng. 0,5 1.2 Họ dựa vào kết quả công trình nghiên cứu của mình thấy được sự tương đồng về cấu tạo của tế 0,5 bào thực vật và tế bào động vật. Trên cơ sở đó họ đã đưa ra học thuyết tế bào với nội dung: "Mọi sinh vật sống đều được cấu tạo từ tế bào và các sản phẩm của tế bào" 1.3 a. - Các mạch của mỗi mẫu bắt cặp lại với nhau nhưng bị lệch nên số liên kết hidrogen được hình thành ít hơn, làm giảm nhiệt nóng biến tính. 0,5 - Mạch đơn của mẫu DNA này bắt cặp với mạch đơn của mẫu kia nhưng do trình tự không giống nhau hoàn toàn nên bắt cặp ít, số liên kết hydrogen được hình thành ít hơn. Do đó nhiệt 0,5 độ biến tính giảm. b. - Hai mẫu DNA có trình tự nucoeltide hoàn toàn giống nhau và trong mỗi mẫu không có trình tự lặp lại. Khi bắt cặp có thể các mạch của một mẫu hoặc các mạch khác mẫu vẫn tạo ra các 0,5 mẫu mới có trình tự giống ban đầu. Do đó nhiệt độ biến tính không thay đổi. - Hai mẫu ADN có trình tự nucoeltide hoàn toàn khác nhau và trong mỗi mẫu không có trình tự lặp lại. Khi bắt cặp chỉ các mạch cùng mẫu bắt cặp với nhau tạo ra mẫu giống ban đầu. Do đó 0,5 nhiệt độ biến tính không thay đổi. 1.4 A – Mẫu vật B - Hóa chất C - Dấu hiệu đặc trưng Mỗi 1. Lòng trắng trứng gà Hỗn hợp NaOH 10% + Phản ứng tạo dung dịch màu tím ô trả CuSO4 1% lời 2. Dầu lạc Ethanol 90% Nhũ tương dầu trong nước đúng được 3. Dịch chiết chuối chín Fehling Kết tủa màu đỏ gạch 0,25đ 4. Lát cắt quả chuối xanh Lugol Phức chất màu xanh tím Câu II (4,0 điểm) 2.1 a. X: nhân tế bào, Y: ty thể, Z: lưới nội chất, T: golgi. 0,5 b. Nhân chứa DNA tổng hợp ra mRNA quy định cấu trúc protein xuất bào; Lưới nội chất (Z) là nơi liên kết các amin acid tổng hợp protein xuất bào dựa trên khuôn 0,5 mRNA; 0,5 Bộ máy Golgi là nơi lắp ráp, tạo cấu trúc không gian cho protein và đóng gói xuất bào. Ty thể là nơi cung cấp năng lượng ATP cho các hoạt động trên. 0,5 c. Ở người bình thường, tế bào cơ tim chứa nhiều ty thể nhất, vì ty thể cung cấp năng lượng ATP cho tế bào mà tế bào cơ tim hoạt động liên tục, cần nhiều năng lượng ATP nhất so với các tế bào da, tụy. 0,5 d. Lưới nội chất tạo sản phẩm rồi đưa vào túi tiết chuyển đến bộ máy Golgi Nhờ cấu trúc màng giống nhau nên túi tiết dễ dàng nhập vào bộ máy Golgi, đưa sản phẩm từ LNC vào Golgi để biến đổi. 2.2 Tế bào lông ruột không hấp thu được ion là do protein vận chuyển ion trên màng bị mất chức 0,5 năng  đột biến gen quy định tổng hợp protein màng. Tế bào gan không tiếp nhận insulin của tuyến tụy  đột biến mất chức năng protein thụ thể trên 0,5 màng tế bào. Tế bào gan tích tụ nhiều glycoprotein do lysosome không phân giải hoặc chỉ phân giải một phần  đột biến gen liên quan đến lysosome 0,5 Trang 1/3
Câu III (3,5 điểm) 3.1 - ATP là hợp chất cao năng chưa ba gốc phosphate. 0,25 - Vai trò: cung cấp năng lượng cho mọi hoạt động sống của tế bào: tổng hợp các chất, vận chuyển tích cực, sinh công cơ học… 0,25 - Các cơ chế hình thành ATP: phosphorin hóa cơ chất (gắn gốc phosphate vào ADP trong quá trình đường phân); phosphorin hóa oxy hóa (tổng hợp ATP từ nguồn năng lượng oxy hóa các 0,75 hợp chất hữu cơ trong ty thể) và quang phosphorin hóa (tổng hợp ATP trong lục lạp từ nguồn (0,25đ/ cơ chế) năng lượng ánh sáng) 3.2 Ở người, enzyme hoạt động tối ưu ở khoảng 370C. 0,25 Enzyme được cấu tạo từ protein. Khi nhiệt độ trên 400C làm biến tính các phân tử protein  làm biến tính enzyme và làm giảm 0,25 hoạt tính enzyme. 0,25 3.3 a. Khi F dư thừa sẽ ức chế E2 nên B không tạo thành C nữa, làm tăng lượng B. Khi B tăng quá 0,5 mức sẽ ức chế E1 làm cho A không tạo ra B nữa. Vậy A sẽ tạo ra H làm H tăng cao bất thường. b. Tế bào có thể tăng cường tổng hợp G bằng cách: - Tăng hoạt tính của E5, E6 kích thích chuyển hóa C thành D và G; 0,5 - Do C tăng chuyển hóa thành D nên giảm lượng C bị chuyển hóa thành E, F, nhờ vậy hoạt tính E2 tăng lên, C được tạo ra nhiều hơn và sẽ chuyển hóa thành D rồi từ đó tổng hợp G. 0,5 Câu IV (3,5 điểm) 4.1 - Các cơ hoạt động liên tục đòi hỏi phải được cung cấp một lượng lớn năng lượng ATP. 0,25 - Để đáp ứng nhu cầu năng lượng ATP, tế bào tăng cường hoạt động hô hấp tế bào, tăng hấp thu O2 và tăng thải CO2, do vậy ta thường thở mạnh. 0,25 4.2 - CN ức chế chuỗi VCĐT  Tế bào không tổng hợp được ATP. 0,25 - Quá trình vận chuyển tích cực các chất qua màng tiêu tốn nhiều ATP. Khi TB không tổng hợp 0,25 được ATP  giảm khả năng vận chuyển tích cực các chất qua màng. 4.3 - Khi muối chua rau quả (lên men lactic) người ta thường đổ ngập nước và đậy kín để tạo môi 0,25 trường thiếu khí O2 (môi trường yếm khí). - Môi trường yếm khí sẽ tạo điều kiện cho vi khuẩn lactic phát triển để thực hiện quá trình lên 0,25 men lactic rau quả đồng thời hạn chế sự phát triển của vi khuẩn lên men thối. 4.4 Sử dụng phương pháp đánh dấu đồng vị phóng xạ: - Sử dụng nước có chứa oxygen phân tử là đồng vị 18O (nước trong tự nhiên chưa oxygen đồng 0,25 vị 16O) để cung cấp cho quá trình quang hợp của cây. - Sau đó thu và phân tích O2 do tế bào quang hợp thải ra người ta nhận thấy tất cả O2 thải ra đều 0,25 chứa đồng vị 18O. 4.5 a. Chu trình này là Chu trình Calvin; tên các hợp chất là: X: Ribulose – 1,5 di phosphate 0,5 (RuBP); Y là 3 phosphoglycerate (3PG); Z là Glyceraldehyt 3 phosphate (G3P); T là glucose (HS có thể gọi tên các chất hoặc viết ký hiệu nếu đúng vẫn được điểm tối đa) b. Glucose được tạo ra từ quá trình quang hợp cần thiết cho tổng hợp nhiều hợp chất hữu cơ của 0,5 tế bào vì: Glucose được tạo ra từ quá trình quang hợp có công thức hóa học là C 6H12O6 sẽ cung cấp mạch xương sống carbon trong tổng hợp nhiều chất hữu cơ khác cho tế bào như amino acid, acid b o,… c. Chất Y tăng đột ngột còn chất Z giảm mạnh chứng tỏ giai đoạn chuyển hóa Y thành Z bị dừng 0,5 lại. Nguyên nhân có thể do thiếu ATP và NADPH từ pha sáng chuyển sang  có thể do pha sáng bị dừng đột ngột vì thiếu ánh sáng. Câu V (4,0 điểm) 5.1 a. Các giai đoạn: + GĐ1: Tiếp nhận: insulin gắn với thụ thể trên màng tế bào. 0,25 + GĐ2: Truyền tin: thông tin được truyền vào trong tế bào. 0,25 + GĐ3: Đáp ứng. TB tổng hợp túi mang protein vận chuyển glucose và gắn vào màng sinh chất 0,25 để vận chuyển glucose vào tế bào gan. Túi mang protein vận chuyển glucose gắn vào màng sinh chất hoạt động trong giai đoạn đáp ứng 0,25 của quá trình truyền tin bắt đầu từ insulin. Trang 2/3
b. Nếu bơm trực tiếp insulin vào tế bào gan thì túi mang protein vận chuyển glucose không được 0,25 tạo ra. - Giải thích: Quá trình tổng hợp túi mang chỉ được kích hoạt khi insulin liên kết với thụ thể trên 0,25 màng sinh chất, gây ra quá trình truyền tin vào trong tế bào. Insulin được đưa thẳng vào tế bào gan nên không có thụ thể tiếp nhận và không gây ra các phản 0,25 ứng kích hoạt quá trình truyền tin. c. Người bị đột biến làm bất hoạt thụ thể insulin trên màng tế bào gan  tế bào không tiếp nhận 0,5 được insulin  glucose trong máu tăng quá mức  bệnh tiểu đường type 2. 5.2 a. Sơ đồ mô tả quá trình phân bào ở tế bào sinh dục 0,25 Ở lần phân chia cuối cùng, tạo ra tế bào có hàm lượng DNA giảm còn một nửa so với tế bào ban 0,25 đầu, tương ứng với quá trình giảm phân. b. Nếu ở giai đoạn i có 4 NST trong mỗi tế bào thì: +) Các giai đoạn a, c, e có 8 NST đơn (0,25đ); 1,25 +) Các giai đoạn b, d có 8 NST kép hoặc 16 NST đơn (0,5đ); +) Từ e, g, h, i thuộc giảm phân nên giai đoạn g có 8 NST kép, h có 4 NST kép hoặc 8 NST đơn (0, 5đ). -----------------HẾT----------------- Trang 3/3