di sản thế giới (tập 8: châu mỹ (tiếp theo) - tái bản lần thứ hai): phần 1

Chia sẻ: Thangnam Thangnam | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:180

Thêm vào BST

Báo xấu

135
lượt xem 31
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

"di sản thế giới" là một bộ sưu tập khá hoàn chỉnh về các nền văn minh nhân loại thể hiện qua các di sản độc đáo và quý giá nhất còn tồn tại với thời gian. mời các bạn cùng tìm hiểu các di sản văn hóa - thiên nhiên - tổng hợp của châu mỹ quan phần 1 cuốn sách.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: di sản thế giới (tập 8: châu mỹ (tiếp theo) - tái bản lần thứ hai): phần 1

BÙJ ĐẸP f b iê n s o ạ n _Ji sản thế eiới L'w'.
DI SẢN THẾ GIỚI
■ ; ^ \ HOAN NGHÊNH BẠN ĐỌC GÓP Ý PHÊ BÌNH N H À XUẤT BẢN TRẺ 161b Lý Chính Thắng - Quận 3 - TP. Hồ Chí Minh Điện thoại : 9316289 - 9317849 - 9316211 E-mail : nxbtre@hcm.vnn.vn V____________________________________________________________
BÙI ĐẸP Biên soạn DI SẢN THẾ GIỚI (VĂN HÓA - Tự NHIÊN - H ỗN HỢP) ( Túi bún lần thứ hai) TẬ P 8: C H Â U MỸ TRƯỜNG DẠI ™NGT'*'1THƯVIẸN I NHÀ XUẤT BẢN TRẺ
Mẽxicô ỉ^giròi Maya ở Mêxieô Đặc tính dân tộc Mêxicô ngày nay đã đưạc hìn h th à n h dần dần trong quá trìn h p h á t triển nền văn hóa Anh-điêng trước đây. Vì vậy tới Mêxicô m à không có một n h ận thiíc cơ bản về nền văn hóa Anh-điêng sẽ không sao hiểu nổi hiện trạn g nền văn hóa nước này. Nền văn hóa M aya là m ột trong 3 nền văn hóa Anh-điêng lớ n tro n g b iê n giới Mêxicô cũng là m ộ t n ê n v ăn h ó a có trình độ p h át tr i ể n cao n h â 't trư ớ c k h i ng ư ờ i T ây B an N ha xâm nhập v ào châu Mỹ. Thành phố cổ xưa
Những cung điện th iế t k ế cao sang hùng vĩ với h àn g trăm b ik phù điêu, chạm khắc đầy tín h dân tộc bên trong. N hững điện thơ với tạo dáng bên ngoài th a n h th o át m à bên trong chứa đầy văn tự cổ mặc dù trả i qua h àn g ngàn năm vẫn điíng sừng sững cùng sông núi. Ngưòi M aya hơn 1000 năm trước, vói b àn tay, khối óc bình dị, đã khắc phục muôn vàn khó khăn, tay không tạo d\mg nên những công trìn h này trên những mõm n ú i cao, đã viết nên những tran g sử kiến thức hào h ù n g của dân tộc với một nghị lực siêu pham. H oạt động kinh tế chính của người M aya là nông nghiệp săn bắn và đánh cá. Họ có một n ề n v ăn h ó a lâ u đời với trìn h độ cao về các m ặt thiên văn, sô"học, kiến trúc.... M ặt khác, họ còn sán g tạo ra loại ch ữ v iê t tư ợ n g h ìn h đ ến nay chua ai giải m ã đưọc. Họ - những ngtrời M aya đã để lại trên đât Mêxicô m ột nền văn hóa lịch sử huy hoàng. Đó là vùng p h ía nam bán đảo Đích Tan, xứ B renquây, noi tập tru n g mọi tin h hoa của di tích Maya, nơi ngày nay, m ậ t độ người M aya đông nhất, tói vai vạn ngưbi, trong đó chủ y ếu tập tru n g tại th à n h phô lớn M erida. Điêu khắc hỗn hợp M erida n ằ m tạ i p h ía
Bắc bán đảo Đích-Tan, là m ột th à n h phô" đông vui sầm u â t n h ât của nguòi Maya. Muôn biết cuộc sông của ngưòd M aya không th ể không tói đây. Trung tâm M erida là chợ của ngiiòi M aya - m ột cái chợ CIỊC kỳ lớn. Tới đây, b ạn sẽ gặp những ngưòi M aya đủ các lira tuổi trong bộ quần áo d ân tộc có thêm nhiều hoa văn tru y ền thông đủ m àu sắc noi cổ tay và cổ áo đã cuô"n h ú t sự chú ý của khách th ậ p phưong. ơ đây, p h ần nhiều những phụ nữ quàng trên vai chiếc khăn dài đều là nguòi Maya biết nói tiếng Maya. Họ đều là ngưòi M aya có tuổi, trong sắc phục tưong p h ản giữa m àu khăn: xanh da trbi, đỏ, nâu, vàng hoặc trắn g với q u ần áo đã tạo nên khung cảnh CXỊCkỳ rực rỡ đập vào m ắt mọi nguòi. Tại Mêxicô, noi sử dụng tiếng Tây Ban N ha r â t th ịn h h àn h thì tiếng Maya liệu có là th ứ tiếng đang bị diệt vong? Một sô"gia đình coi trọng nền văn hóa dân tộc vẫn kiên trì các tập quán văn hóa Maya và nói tiếng nói của Maya trong giao tiếp vói ngưòi thân. N hững ngưòi Maya trưỏng th àn h trong gia đình này đã trở th à n h ngưòi bảo vệ nền văn hóa dân tộc của mình. Tuy nhiên, cũng có r ấ t nhiều gia đình hiện đại, đã xa dần với nền văn hóa dân tộc, cho ra đòi các th ế hệ con em ngttòi Maya không biết nói tiếng Maya. Thòi gian ở đây h ầu như ngừng trôi. Ngưòi Maya cứ tưỏng sống như vậy đòi đbi nôl tiếp nhau theo cách sông tray ền thông xa xua của cha ông, cách biệt vói th ế giới bên ngoài. Mặc dù làng xóm lạc hậu, nhà cửa xác xơ, v ật chất thiếu thôn, vậy mà nguữi Maya lại hào chiía một th ế giói tinh th ầ n cực kỳ giàu có phong phú. Từ th ế kỷ 16, người Tây Ban N ha xâm lưọc Mêxicô và biến họ th à n h thuộc địa, tiếng Tây Ban N ha đã trở th à n h ngôn ngữ của bọn quan lại. Sau khi Mêxicô độc lập, tiếng Tây B an N ha
nghiễm nhiên trỏ th à n h ngữ quốc. Ngôn ngữ A nh-diêng của r â t nhiều bộ lạc đã trỏr th à n h th ứ ngôn n g ữ không có “giá trị kin h tê ”. Điều đáng uy nghi là: qua h an g tră m n ăm th a y đổi, tiến g M aya bị “viit bỏ”, bị “đông ciỉng”, trê n thirong trưòng, tói nay, tro n g các lang m ạc vẫn còn điiạc mọi ngiròi sử dụng rộng rãi, coi n h ư m ột th ứ vũ khí lọi hại. Đó là do: tiếng M aya là cội nguồn của ngưòi M aya. Ngưòi M aya từ n g m ột thòi buóc lên đ ỉn h cao củ a lịch sử, hào hùng, tỏ a sá n g tro n g mọi lĩn h vực, n g ày n ay họ đ an g im lìm trong các thôn làn g xa xôi hẻo lán h , ch ẳn g ai b iê t tới, cách b iệ t h ẳ n vói th ế giói văn m inh bên ngoài. Khu bảo tồn sinh quyển Sìan Kaan K hu bảo tồn n ằm trê n b án đảo Y u catan ỏ Mêxicô cho phép bảo vệ hơn 5.000 km 2 rừ n g n h iệ t đới, đồng lầy, rừ n g đước và đá ngầm san hô. ơ đó h iện còn sinh sống k h o ản g 800 con ch áu của nguòi da đỏ M aya. Ngưòi M aya gọi vùng n ày là Q u in ta n a Roo và để lại ở đó n h ữ ng ngôi đền có từ th ế kỷ th ứ 5 trước CN. Người M aya hiện nay sinh sống chủ yếu b ằn g nghề đ án h b ắ t tôm h ù m , như ng họ vẫn còn tiếp tụ c nhữ ng phương thứ c trồ n g trọ t đã có từ h àn g nghìn đòi nay và th u hoạch n h ữ n g loại cây cổ tru y ề n d ù n g làm thuôc chữa bệnh, làm thứ c ăn hoặc n h à ở. Đ ể xây dự ng tạ i chỗ m ột tru n g tâ m nghiên CIXU n h ằm tìm h iểu và cải th iệ n k h u bảo tà n g này, n h ấ t là b ằn g cách học tậ p các phong tụ c tậ p q u án của ngiròd dân b ản địa.
Các khu bảo tồn sinh quyển nhằm bảo tồn những m ẫu vật của các hệ sinh th á i khác n h au trên h àn h tin h chúng ta. Một sô hệ sinh th á i này quan trọng đốỉ vói địa phưong nhưng chua có ý nghĩa th ậ t nổi b ậ t để được ghi vào D anh sách Di sản thê giói. Riêng ở Mỹ đã có 43 khu bảo tồn sinh quyển, trong đó chỉ có 5 khu đuọc ghi vào D anh sách, đó là công viên quốc gia Yellowatone, Evergiades, Redwood, Olympic và G reat Smoky M ountains. N hững n g ọ n n ú i n à y ở h a n g N o rth C arelsn a n ằ m tro n g d ãy rừ n g Appalaches và từ xa trông chúng như đưạc phủ trong một làn suong x a n h do đó mới có tê n gọi là Smoky. N ằm về phía nam các dãi băng h à lón xưa kia, chúng vẫn cồn giữ được một sô loài cây nh ư nh ân sâm, có họ hàng r ấ t gần gũi với những loài nguồn gốc ỏ miền Hoa Trung. Đây cũng là một vùng nhiều hoa lưỡng cư, ở đó có tói 22 loại kỳ giông trong đó lớn n h ấ t là loài ménopone dài tói 75cm. N hững khu rừng sồi và th ắn g núi, hutni đuôi trắn g và gấu đen này không phải là noi không có ngưòi ở. Hoàn toàn không có vấn đề xua đuổi các cư ân ở đây đi chỗ Một giống hoa lạ k hác hoặc n găn cấm k h ôn g cho
k h ách du lịch đến th ăm , n h im g phải giám s á t cẩn th ậ n việc xây dự ng và đôn cây để duy trì nguồn th u n h ập b ằn g du lịch hỗ trợ cho v ù n g này. Va n h ấ t là ô nhiễm vì xe hoi và các cơ sở nông nghiệp lân cận có th ể làm th ay đổi chính b ản chât của đ â t đai. Ý thiré của chúng ta về các giá tr ị sẽ bị th â p kém biết bao n ếu ta để cho các tr ậ n m ư a axit tiêu diệt n h ữ ng k h u rừ n g đã sống sót qua được n h ữ n g thòi kỳ đóng b ăng lớn. C ần tiến h à n h n h iều chiến lixọc ^ X ^ .. k h á c n h a u đ ể p h á t triển các h ệ th ố n g Đầu đàn ông điêu khắc Maya thời bảo tồn và q u ản lý. Đôi k h i điều đó cổ điển (600-900) Chiapas có nghĩa là mở ra nh ữ ng công trìn h đ ầu tư lớn tạ i vùng lân cận để hướng d ẫn d ân ch ú n g địa phuơng theo n h ữ ng h ìn h thức sinh sông khác. Đôi k h i lại p h ải p h ụ c hồi n h ữ ng tru y ền thông sinh sông cũ. Xem chừng không bao lâ u n ữ a chứng ta sẽ p h ải cần đến m ột hệ thống phiíc tạ p hơn r ấ t nh iều , trong đó các k h u bảo tồ n sin h quyển đuực tậ p họp lại th à n h “chùm ”. Nhơ vậy, việc q u ả n lý m ột số k h u V IỊC riêng b iệt đưọc phối họp để thự c h iện chiíc n à n g của m ột K hu bảo tổn sinh quyển sao cho m ột số tìn h h ìn h s in h th á i và xã hội - k in h t ế khác n h a u đuọc họrp n h ấ t lại th à n h m ột k h u sin h - địa lý duy n h ât. Q uan niệm bảo tồ n vĩ mô mói m ẽ n ày đem lại m ột sự linh h o ạt n h â t địn h không th ể th iế u đuọc tro n g m ột th ế giói đang biến chuyển m au lẹ. 10
Thành phố và Quốc gia lâm viên Palenque M ột đ iể n h ìn h q u an trọng n h ất của khu bảo tồn chim th ú trong thòi kỳ cổ điển là khi Palenque tồn tại từ năm 500 đến năm 700 sau CN có ảnh huởng đến to à n v ù n g U su m a c in ta River. Sự thanh lịch và khéo léo của câ"u trúc cũng như sự lộng lẫy của những tác phẩm chạm khắc mô tả thần thoại Maya, chiíng minh tài năng sáng tạo của nền văn minh này. Tấm bia đại sử (khoảng 1500 trước CN) tìm được tại di chỉ La Venta 11
Bang Tabasco và nền vãn minh Maya eổ đại ỏ m iền cực N am vịnh Mêxicô là tiể u b an g Tabasco. Đ ây là vùng có k h í h ậ u ven biển, th u ậ n lọi cho việc trồ n g cây ca cao, cây cà phê và cây chuôi. T iểu bang n ày có n h iề u rù n g rậ m và đầm lầy, sào h u y ệt của cá sấ u và rắ n độc. về m ặ t chính trị, b an g này từ lâu theo chê độ độc tà i chông giáo sĩ. M iền đ â t h u n g bạo đã tạo n ên tín h cách m ạo hiểm noi n h iều nguòi n h â t là tro n g việc đổ xô đi tìm giếng d ầu hỏa. T hủ p h ủ c ủ a b a n g T a b a s c o là V illaherm osa, m ột tru n g tâm h o ạt động lớn, các chuyên m áy b ay đi về đ ư a các kỹ s ư và th u o n g gia gặp n h au . C ư d ân V illaherm osa chỉ có 200.000 ngươi. Con sông G rijalva chảy q u a th à n h phố, đã m an g lại cái x an h tuoi rậm rạp cho cái th à n h phố vô duyên này. C ái đ án g chú ý n h ấ t của nó là V iện bảo tà n g Tabasco, m ột trong nhữĩig viện bảo tà n g p h o n g p h ú n h ấ t M êxicô vê nghệ th u ậ t thbi tiền Colomb Đâu người băng đất sét 12
(truóc khi ngiròi Tây Ban N ha tói). Công viên khảo cổ học La Venta cũng là m ột điểm dộc đáo không đâu có. ơ cửa ngõ th à n h phố, ngưòi ta đã SXIU tập các kho tà n g cổ tích vùng La V enta và trung bày trong m ột khu rừng rậm , khi k h u di tích này bị bọn khai thác dầu xâm chiếm. Trong rừng cổ tích du khách có th ể ngắm những cái d ầu nguời khổng lồ n ặn g tói vài chục tân , đó là công trìn h của các n h à điêu khắc Olmèoues. Đó là nhũng đầu của giông dân da đen tạc từ đá hoa cưang. T ừ Villahermosa, du khách có th ể dễ dàng đến thăm Palenque, kinh đô cũ của đ ế quốc Maya xưa, nằm trong tiểu bang Chiupas. Cách nay sáu th ế kỷ, khi nhà chinh phục Cortés đ ặt chân lên đất Mêxicô, th ì kinh th à n h Palenque đã chìm trong giấc ngủ quên lãng, ẩn k h u â t nghẹt thở trong đám cây rù n g nh iệt đód. Nguòi ta tự hỏi, tại sao ngưòi M aya trong muôn vàn khó k h ăn gian khổ đã dimg nên công trìn h k iệt tác bằng đá vói nghệ th u ậ t kinh tê như vậy, lại bỗng dung bỏ đi vào năm 900? Đây là m ột bí m ật m à lịch sử chua soi rọi m ột ch ú t tia sáng nào. K inh th à n h này chắc chắn đă có ngưòi ở truớc CN, nhim g chỉ đ ạt đến đỉnh cao của văn m inh vào th ế kỷ th ứ 8 hoặc th ứ 9. Công trìn h có những n ét kiến trúc khiến ta nhớ đến A ngkur V at của virong quốc Campuchia. Sau khi trềo lên bảy mưoi bậc, du khách lên đến đền thơ Bi Ký, thăm lăng mộ tuyệt tác không kém lăng mộ ở Kim tự th á p Ai Cập, vói những bức phù điêu quý giá, tạc những hình ngưòi. Trong quan tài bằng đá có chạm khắc, đã yên nghĩ hài cốt của m ột vị vua, hay một vị tư tế, chung quanh là muôn vàn châu b áu bằng vàng bằng ngọc, hiện tn in g bày ở Viện bảo tà n g n h ân chủng Mêxicô. Một cái th á p vuông đột khỏi lên ở tru n g tâm quần th ể rộng lớn, đuọc gọi là lâu đài, có lẽ dùng để quan s á t thiên văn. Vùng Trung Mỹ không có cái th áp nào tương tự cả. 13
Bang Tabasco và nền ván minh Maya cổ đại ơ miền cực Nam vịnh Mêxicô là tiểu bang Tabasco. Đây là vùng có khí h ậu ven biển, th u ận lọi cho việc trồng cây ca cao, cây cà phê và cây chuôi. Tiểu bang này có nhiều rừng rậm và đầm lầy, sào huyệt của cá sấu và rắn độc. về m ặ t chính trị, bang này từ lâu theo chế độ độc tài chống giáo sĩ. M iền đất hung bạo đã tạo nên tín h cách mạo hiểm noi nhiều ngưòi n h â t là trong việc đổ xô đi tìm giếng dầu hỏa. Thủ p h ủ c ủ a b a n g T ab a sc o là V illahermosa, một tru n g tâm hoạt động lớn, các chuyến máy bay đi về đưa các kỹ sư và thương gia gặp nhau. Cư dân Villaherm osa chỉ có 200.000 người. Con sông Grijalva chảy qua th àn h phố, đã m ang lại cái xanh tiioi rậm rạp cho cái thành phô" vô duyên này. Cái đáng chú ý n h át của nó là Viện bảo tàng Tabasco, một trong những viện bảo tàng phong p h ú n h á t Mêxicô vê' , Đáu người bang đát sét nghệ th u ậ t thơi tiền Colomb 12
Khu khảo cổ thành phố Mexico Được xây dựng vào th ế kỷ 16 bỏi ngưừi Tây B an N ha, diỊa trên tà n tích của vùng Tenochtitlan, là th ủ đô cũ Aztec, ngày nay nói là m ột trong những th à n h phố có m ậ t độ dân cư dày và đông n h ất th ế giới. Ngoài 5 đền thơ Aztec cồn có n h à thơ và những công trìn h xây dimg công cộng vào th ế kỷ 19 và 20 n h ư là Palacio de las Belas A rtes, cách 28 km về p h ía N am của th à n h phô" Xochimilco vói hệ thống kênh đào và đảo n h ân tạo là m ột chung cư đặc biệt cho sự cố gắng xây dụmg m ột xứ sở nằm giữa m ột môi trường sông không trong lành của ngưòi dân Aztec. Thành phố cổ ở Mêhicô 14
M éxico n h ìn từ q u á k h ứ Theo sử gia B em al Diaz del Cartillo, tác giả cuốn ký sự nổi tiến g chuyện th ậ t về việc chinh phục nước Tây B an N h a mới (H istone V érique de la conquête de la Nonvelle -j Espagne) th ì ngày 12-11-1519, ông H ern a cortes và b ạn bề đã lầ n đ ầu tiên vào thăiĩì th à n h phô" của Mêxicô là Tenochtitlan. T ấ t cả họ r ấ t kinh ngạc, sửng sô"t được th ấ y “N h ữ n g điều chưa từ n g thấy, cũng chiia tù n g mơ th ấ y ”. H ình ản h vua M otezum a II d ắ t tay ông Cortés trềo lên 114 bậc th a n g của đền thơ Teocalli, là m ột trong nhữ ng h ìn h ản h gây ấn tượng n h ấ t lịch sử. T ừ trê n đỉnh cao của đền thơ cao n h ấ t nước Mêxicô này, vua đã chỉ cho ông C ortés th â y to à n c ả n h c ủ a th ủ đô người A ztëques, với n h ữ n g chợ b ú a s â m uâ"t, n h ữ n g đư ờ ng phô th ẳ n g tắ p (bên cạn h luôn luôn là m ột con rạch đi song song), hề phô rộ n g r ã i... H ai n ền văn m inh đ ều ở đỉnh cao đã có dịp gặp gỡ, có điều ngiròi Tây B an N ha không làm sao q u ê n được cảm giác h ã i h ù n g , ta n h Tượng lính ngự lâm lợm khi vào trong ngôi 15
đền Teocalli, noi diễn ra các cuộc giết ngTJÔi để tê th â n (sát tê). Cho nên họ đã từ chôi việc chung sông hòa bình, tu y họ r ấ t khâm phục việc tổ chức hoan hảo ở kinh th à n h vĩ đại và trù phú. Theo uớc tính của sử gia Tacques Soustelle, th ì cư dân của kinh đô ngưòi Azt'eque hồi đó là vào khoảng 700.000 ngxiòi. H ai trăm năm tnróc đó, (tiíc trước 1519), m ột bộ lạc từ phía Băc đổ xuông đã gặp m ột con đại bàng đang xé xác m ột con ră n trên ngọn cây xưong rồng, họ cho đó là điềm lành, nên đã dừng chần vì tin rằn g m ình đã đ ặt chân lên m iền đâ't hiía. Hiện nay, di tích cbn lại của kinh th à n h T enochtitlan không còn bao nhiêu, ngoài nền của Kim tự th á p lớn, mói p h á t hiện bên cạnh nhà thb chính tba. Các viên đá đẽo dùng để xây dim g cung điện quốc gia phần nhiều lấy từ đống gạch hoang tà n của đền vua Moctezuma. Nguời Tây Ban N ha vào đây đã p h á sạch, giết sạch, h ầu như tiêu diệt h ẳ n nền văn m inh A ztèques. Muôn tìm hiểu quá k h ừ vàng son của nền văn m inh này, du khách phải đến thăm Bảo tà n g viện quô"c gia về N hân loại học tại khu rừng Chaphltepec. N ếu di tích của cô đô Tenochtitlan hiếm hoi, th ì kỷ niệm về thòi huy hoàng và cuộc k h án g chiến của ngưòi da đỏ đã trở th à n h một trong những huyền thoại làm nền cho N hà nưóc Mêxicô cách m ạng ở nửa đầu thê kỷ XX, nhà nưóc của dân b ản địa nổi lên chông lại m ẫu quô"c Tây Ban Nha. Còn r ấ t nhiều biíc họa do các họa sĩ bậc thầy sáng tác từ các năm 20 đến 30 của th ế kỷ 20. Cortés, nhà chinh phục, h iện nay không có tuợng đài nào, nhưng tượng đài của Cuauhtém oe người da đỏ th ì đxmg uy nghi sừng sững giữa ngã tư của hai đại lộ lớn n h ấ t Mêxicô là Reforma và Insurgentes. 16
D ầu sao, tru y ền thống Tây Ban N ha cũng đã đuợc dân bản địa th ù a n h ận trong b ản văn khắc ở quảng triiờng Ba nền văn hóa n h ư sau: “Tại đây, ngày 13-8-1521, th à n h phố Tlatelolco do ngiròi anh hùng Cuauhtem oc bảo vẹ, đã roi vào tay H erm an Cotés. Đây không phải là m ột chiến th ắn g cũng không phải một chiến bại, m à là sự h ìn h th à n h trong đau đớn của m ột giông nồi lai chủng, là nòi giống của nước Mêxicô hiện đại. Thành cổ Teotỉhuacan Cột phù điêu 17
Là m ột th à n h phố th ung lũng, đuọc xây từ th ế kỷ th ứ I đến thê kỷ th ứ 7 sau CN, là “noi chúa được sinh r a ” đưọc mọi ngưòi biết đến vì cách sắp xếp những biểu tuợng hình học của nhữ ng lăng tẩm và vì kích cỡ khổng lồ của chúng, đặc biệt là Kim tự tháp M ặt tròi và M ặt trăng. Đó là noi khảo cổ kỳ lạ về sự cuốn h ú t bỏi nét đẹp của nó cũng n h ư những điều nó giải thích về nhữ ng tru n g tâm lễ nghi và những câu trú c th à n h phô truóc đây của đâ"t niróc Mêxicô xa xua. Trên đ ấ t Mêxicô còn có vết tích của nền văn m inh Tolteque, một nền văn m inh p h át triển đến trìn h độ cao hon và đã ản h hưửng đến các dân tộc khác. Di tích Toltềque nổi tiếng là Teotihuacan, cách th ủ đô Mêxicô 50 km. Teotihuacan đã trỏí th à n h m ột điểm du lịch tâ p n ập nhơ nằm gần th ủ đô. Địa danh Teotihuacan có nghĩa là “nơi con ngưòi hóa th à n h th ầ n linh”. Có một số th á p ở k h u virc đông bắc th u n g lũng Mêxicô. Kim tụ tháp Mặt tròi Tháp M ặt tròi cao nhất, cao khoảng 62m, diện tích ở nền th áp là 45.000 m2. Tháp được xây trên m ột bệ mỗi cạnh rộng 220m. N hìn từ bên ngoài, th áp được xây th à n h 5 tầ n g vói các bậc thềm dùng làm khán đài khi có những đám riỉác. Các bậc th a n g ỏ dưới rộng, càng lên trên càng hẹp và dốc dần. Đỉnh th á p ngày nay chỉ là m ột m ặt bằng, rộng 12m 2. Tnróc kia có một ngôi đền 18