intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Địa chất dầu khí và phương pháp tìm kiếm thăm dò, theo dõi mỏ part 5

Chia sẻ: Pham Duong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:54

Thêm vào BST
Báo xấu
204
lượt xem 77
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Hình 5.6. Thaønh phaàn cô baûn cuûa voû ñaïi döông (A) (Theo K.E.Khain vaø M.G.Lomise) 217 CHÖÔNG 5 Chöông 6 DI CÖ HYDROCACBON Di cö Hydrocacbon laø söï chuyeån dòch hydrocacbon loûng vaø khí töø nôi naøy ñeán nôi khaùc döôùi taùc ñoäng cuûa yeáu toá aùp suaát. Tuy nhieân, cho ñeán nay coøn nhieàu vaán ñeà veà di cö chöa ñöôïc laøm saùng toû, nhö baèng phöông thöùc di cö naøo maø hydrocacbon tích luõy thaønh caùc moû daàu khoång loà vôùi tröõ löôïng leân ñeán haøng tyû taán. Khi nghieân cöùu quaù trình di cö caàn quan taâm tôùi thôøi gian baét ñaàu di...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Địa chất dầu khí và phương pháp tìm kiếm thăm dò, theo dõi mỏ part 5

  1. Hình 5.6. Thaønh phaàn cô baûn cuûa voû ñaïi döông (A) (Theo K.E.Khain vaø M.G.Lomise) 217 CHÖÔNG 5
  2. 6 Chöông DI CÖ HYDROCACBON Di cö Hydrocacbon laø söï chuyeån dòch hydrocacbon loûng vaø khí töø nôi naøy ñeán nôi khaùc döôùi taùc ñoäng cuûa yeáu toá aùp suaát. Tuy nhieân, cho ñeán nay coøn nhieàu vaán ñeà veà di cö chöa ñöôïc laøm saùng toû, nhö baèng phöông thöùc di cö naøo maø hydrocacbon tích luõy thaønh caùc moû daàu khoång loà vôùi tröõ löôïng leân ñeán haøng tyû taán. Khi nghieân cöùu quaù trình di cö caàn quan taâm tôùi thôøi gian baét ñaàu di cö, khoaûng thôøi gian di cö, phöông thöùc di cö, phaïm vi di cö vaø caùc ñaëc ñieåm lyù hoùa dieãn ra trong quaù trình di cö. Quaù trình di cö ñöôïc phaân ra laøm 2 loaïi : di cö nguyeân sinh vaø di cö thöù sinh (H6.1) Tích luõy daàu khí Di cö thöù sinh Di cö nguyeân sinh H.6.1. Sô ñoà di cö nguyeân sinh vaø thöù sinh 6.1.Di cö nguyeân sinh a) Cô cheá vaø caùc yeáu toá di cö nguyeân sinh Ñeå giaûi phoùng vi daàu ra khoûi ñaù meï caàn caùc yeáu toá nhö taêng nhieät ñoä, aùp suaát vaø caùc chaát dung moâi hoøa tan nhö: nöôùc, khí vaø
  3. CHÖÔNG 6 219 daàu. Khi taêng nhieät ñoä xuaát hieän caùc saûn phaåm hydrocacbon môùi, ñaëc bieät laø khí vaø hydrocacbon nheï (C5-C8). Do ñoù, ñieàu kieän taêng aùp ñöôïc thieát laäp vaø baét ñaàu söï vaän ñoäng cuûa caùc vi daàu. Chuùng coù xu höôùng hoäi tuï thaønh gioït lôùn, ñaùm lôùn vaø vaän ñoäng tieáp ñi theo caùc keânh daãn laø caùc khe nöùt, loå hoång thoùat ra khoûi ñaù meï. Ñoàng thôøi caùc khí vaø daàu nheï laø dung moâi raát toát ñeå hoøa tan caùc phaân ñoaïn daàu trung bình vaø naëng laøm cho hoãn hôïp naøy giaûm tyû troïng, giaûm ñoä nhôùt, giaûm söùc caêng beà maët vaø trôû neân linh ñoäng hôn, do ñoù chuùng deã di cö hôn. Quaù trình naøy coøn goïi laø quaù trình giaûi haáp hydrocacbon cao phaân töû ra khoûi ñaù meï. Vì vaäy, caùc vi daàu hoøan toaøn leä thuoäc vaøo aùp suaát, nhieät ñoä, noàng ñoä, ñoä phaân taùn vaø söùc caêng beà maët. Söï thaønh taïo löôïng hydrocacbon môùi do taêng nhieät cung caáp khoái löôïng lôùn HC taêng theâm aùp suaát vaø noàng ñoä laøm tieàn ñeà giaûm khaû naêng haáp phuï cuûa ñaù meï vaø taêng khaû naêng di cö, phaân boá laïi caùc vi daàu. Vi daàu sinh ra phaàn lôùn bò ñaù meï haáp thuï. Ñoái vôùi caùc lôùp seùt chöùa nhieàu nöôùc caùc vi daàu vaø khí laøm giaûm tính phaân cöïc cuûa caùc saûn phaåm, giaûm löïc haáp phuï, giaûm khaû naêng haáp phuï trong quaù trình thuûy mica vaø carbonat hoùa cuûa caùc vi daàu, khí, nhöïa vaø asfalten. Trong tröôøng hôïp ngöôïc laïi T vaø P khoâng ñöôïc taêng caùc saûn phaåm HC taêng tính phaân cöïc, taêng tính baùm dính vaøo beà maët caùc haït seùt vaøo thaønh vaùch caùc mao maïch vaø caùc khe nöùt, vi khe nöùt, caùc beà maët loã hoång... cuûa ñaù meï. Trong moät soá tröôøng hôïp khoâng coù loái thoùat khi löôïng khí vaø chaát loûng ñöôïc taêng cao thì xuaát hieän vuøng coù aùp xuaát dò thöôøng gaây nöùt taùch taïo keânh daãn vaø caùc loã hoång löu thoâng nhau. Trong ñaù carbonat nhanh choùng giaûm khaû naêng haáp phuï, taêng khaû naêng di cö. Caùc hoaït ñoäng kieán taïo, caùc chuyeån ñoäng nghòch ñaûo cuõng taùc ñoäng tôùi di cö nguyeân sinh. Chaúng haïn, luùn chìm nhanh, caùc hoaït ñoäng ñòa chaán gaây rung ñoäng, caùc öùng suaát kieán taïo cuøng taùc ñoäng vaøo caùc dung dòch noùng ôû döôùi saâu theo caùc ñöùt gaõy saâu ñi leân, coù lieân quan tôùi ñôùi nöùt neû, bieán daïng deûo hay ñaøn hoài, taùch giaõn hay neùn eùp, caùc dao ñoäng ngaén cho chu kyø ngaén ñeàu taùc ñoäng vaøo caùc vi daàu vaø laøm taêng khaû naêng vaän ñoäng cuûa daàu khí. Khi bò chìm daàn seùt bò neùt eùp vaø ñuoåi nöôùc ra keøm theo caû saûn phaåm bieán ñoåi cuûa vaät lieäu höõu cô, caøng saâu löôïng nöôùc trong seùt caøng giaûm daàn. Hedberg (1936) vaø Tissot (1967) laøm thí nghieäm thaáy raèng ôû ñoä saâu 560m seùt giaûi phoùng 88% nöôùc, ôû ñoä saâu 1500m
  4. DI CÖ HYDROCACBON 220 seùt giaûi phoùng 95% nöôùc vaø ôû ñoä saâu 2500m seùt giaûi phoùng 98% nöôùc. Caøng saâu löôïng khí hoøa tan trong nöôùc caøng nhieàu vì ñöôïc sinh ra nhieàu hôn vaø chòu aùp löïc lôùn hôn. Chuùng bò ñaåy vaøo nöôùc vaø vaän ñoäng tieáp tôùi ñaù chöùa. Moät soá thí nghieäm cuûa Snarski A. N cho thaáy khi taêng aùp suaát vaø nhieät ñoä ôû ñoä saâu >3100m xuaát hieän aùp suaát cuûa hôi nöôùc taêng tôùi 750 at, lôùn gaáp 2,5 laàn aùp suaát thuûy tónh vaø lôùn gaáp 1,1 laàn aùp suaát ñòa tónh. Lamtadje V. J ñaõ laøm thí nghieäm vôùi seùt chöùa daàu vaø nöôùc. aùp suaát taêng tôùi 5000kg/cm2 nöôùc vaø daàu bò ñuoåi ra ngoaøi nhöng thaønh phaàn cuûa chuùng khaùc vôùi phaàn coøn laïi (phaàn giöõ laïi 50%). Vôùi aùp suaát nhö vaäy seõ coù ñieàu kieän môû khe nöùt vaø giaûi phoùng caùc gioït daàu nguyeân sinh cuøng vôùi boït khí vaø nöôùc ra khoûi nôi cö truù. Chuùng hoäi tuï vaø taïo thaønh gioït lôùn, sau ñoù bò ñaåy ñi tieáp. Khi caùc lôùp seùt bò neùn eùp, giaûm loã roãng cuõng gaây aùp löïc (do giaûm theå tích ban ñaàu) ñaåy vi daàu ra ngoaøi, ñoàng thôøi cuõng giaûm löïc haáp phuï cuûa seùt. Neáu aùp suaát luoân bò maát lieân tuïc khaû naêng haáp phuï coøn phaùt huy taùc duïng cuûa caùc lôùp seùt, daàu sinh khoâng bò ñuoåi ra khoûi ñaù meï, thì coù ñieàu kieän hình thaønh caùc lôùp seùt phieán chöùa daàu (ñaù daàu). Loaïi naøy raát phaùt trieån ôû Venezuila, Mexico, vuøng Caucaz cuûa Nga... Vì vaäy, di cö xaåy ra khi coù cheânh aùp vaø caùc loã hoång, khe nöùt lieân thoâng nhau. Moät soá tính chaát vaät lyù cuûa vi daàu cuõng thay ñoåi coù lôïi cho chuyeån ñoäng - di cö nguyeân sinh khi luùn chìm laøm taêng theå tích cuûa nöôùc, taêng nhieät ñoä vaø aùp suaát, ñoù laø giaûm ñoä nhôùt, taêng khaû naêng thaám pha do caùc vi daàu baõo hoøa khí, ñaëc bieät khí CO2. Neáu vi daàu chöùa 20% khí CO2 seõ giaûm ñoä nhôùt tôùi 5- 6 laàn, thay ñoåi (laøm giaûm) tính baùm dính treân ranh giôùi daàu- nöôùc - ñaù, taêng khaû naêng giaûi haáp vaø taùch phaân ly pha hydrocacbon. Töø ñoù daãn ñeán di cö chuû ñoäng ôû pha töï do cuûa vi daàu, di cö thuï ñoäng cuûa chuùng ôû moâi tröôøng nöôùc vaø trong dung dòch coù khí hoøa tan. Loaïi di cö cuoái cuøng döôùi aùp löïc cuûa aùp suaát töøng phaàn (noäi taïi) laø maïnh meõ nhaát vaø coù tính quyeát ñònh. Toùm laïi, yeáu toá caàn thieát ñeå hydrocacbon di cö laø nhieät ñoä vaø aùp suaát. Khi lôùp traàm tích bò luùn chìm daàn daãn ñeán nhieät ñoä cuõng taêng theo hoaëc doøng nhieät töø döôùi saâu ñöa leân do caùc hoaït ñoäng kieán taïo khu vöïc hay ñòa phöông laøm taêng theå tích cuûa khí, daàu, hôi
  5. CHÖÔNG 6 221 nöôùc….taïo neân aùp suaát môùi. Söï luùn chìm laøm gia taêng aùp löïc ñòa tónh daãn ñeán ñoä roãng giaûm, aùp suaát chaát loûng taêng. Thôøi gian di cö caøng laâu caøng thuaän lôïi ñeå ñaåy phaàn lôùn hydrocacbon ñöôïc hình thaønh. Ñoä saâu luùn chìm caøng lôùn daãn ñeán nhieät ñoä, aùp suaát ñòa tónh vaø aùp löïc chaát loûng caøng taêng cao, caøng thuaän lôïi cho quaù trình di cö ñaåy hydrocacbon ra khoûi ñaù meï. b) Caùc daïng di cö nguyeân sinh Coù maáy khaû naêng di cö vi daàu vaø nöôùc: döôùi daïng dung dòch thöïc (trong nöôùc) hoøa tan vi daàu trong nöôùc döôùi daïng maøng daàu nöôùc, daïng keo - nhuõ töông (nhaân misel), hoøa tan vi daàu trong nöôùc baõo hoøa khí neùn. 1- Di cö HC trong dung dòch phaân töû nöôùc Dung dòch thaät (hoøa tan trong nöôùc) trong pha chuû yeáu sinh daàu thöôøng coù tôùi 20-25mg/l vi daàu. Trong ñoù chieám öu theá laø caùc hydrocacbon baõo hoøa. Neáu taêng To = 200oC thì khaû naêng naøy taêng tôùi 10 laàn. ÔÛ giai ñoaïn laéng neùn nöôùc töï do bò ñuoåi ra khoûi ñaù tôùi 80-90% vaø chieám phaàn khoâng gian roãng. Phaàn nöôùc coøn laïi coù hai daïng: nöôùc lieân keát vaät lyù vaø nöôùc lieân keát hoùa hoïc beàn vöõng - ñoù laø nöôùc tham gia vaøo caáu truùc phaân töû. Nöôùc lieân keát vaät lyù thöôøng baùm vaøo beà maët caùc haït seùt. Ví duï: montmo chuyeån sang illit khi ñaït ñoä saâu 1 ÷ 2000m. do neùn eùp daãn ñeán thay ñoåi ñoä roãng, ñoä thaám vaø ñaëc bieät taêng T töø 85 ñeán 115oC vaø cao hôn. Luùc naøy sinh ra haøng loaït HC loûng vaø khí, taïo neân taêng aùp suaát ñoät bieán (dò thöôøng aùp suaát). Khi luùn chìm, taêng T vaø P cuõng laøm taêng khaû naêng taùch nöôùc lieân keát vaät lyù, thaäm chí caû moät phaàn nöôùc lieân keát hoùa hoïc ra khoûi caùc haït seùt. Caùc yeáu toá treân taïo aùp löïc gaây nöùt neû thuûy löïc tôùi væa taïo thaønh caùc khe nöùt, veát raïn. Nhö vaäy luùc ñaàu laø taùch nöôùc töï do, sau ñoù ôû ñôùi nhieät xuùc taùc laø taùch nöôùc lieân keát do neùn eùp taêng theå tích khí vaø caùc chaát loûng, taêng hieäu öùng di cö cuûa vi daàu cuøng vôùi chaát loûng ra khoûi ñaù meï. Tuy nhieân, loaïi di cö naøy khoâng chieám tyû troïng lôùn. Trong lôùp ñaù meï neáu daàu coù trong nöôùc thaáp hôn möùc baõo hoøa thì caùc vi daàu di cö cuøng vôùi nöôùc bò hoøa tan. Neáu nöôùc ñaõ baõo hoøa
  6. DI CÖ HYDROCACBON 222 caùc vi daàu thì daàu seõ taùch ra khoûi nöôùc tröôùc khi bò ñuoåi ra khoûi ñaù meï coù nghóa laø taùch ra doøng vi daàu rieâng vaø coù theå bò nöôùc loâi ñi. A.H.Karsev ñaõ ñeà nghò tính cöôøng ñoä thau röûa cuûa nöôùc neùn eùp cuûa seùt trong thôøi gian laéng neùn nhö sau: Vs ∆n Ie = × Vc n Trong ñoù: Ie- heä soá cöôøng ñoä thau röûa cuûa nöôùc neùn eùp trong giai ñoaïn laéng neùn (Ielision). Vs- theå tích seùt tham gia laéng neùn. Vc- theå tích caùc laø ñaù chöùa. ∆n- möùc ñoä thay ñoåi ñoä roãng cuûa ñaù seùt. n- ñoä roãng cuûa caùt. Cöôøng ñoä thau röûa cuûa nöôùc neùn eùp cuûa seùt caøng maïnh (Ie caøng lôùn) caøng taïo ñieàu kieän cho quaù trình di cö nguyeân sinh vaø ñöa nhieàu caùc gioït daàu vaø boït khí ra khoûi ñaù meï. 2- Di cö HC trong dung dòch keo nhuõ töông Khi nghieân cöùu coù cô cheá hoøa tan keo nhuõ töông thaáy raèng quaù trình taïo nhuõ treân ranh giôùi nöôùc - vi daàu cuõng nhö ñoái vôùi vaät lieäu höõu cô khaùc phaùt hieän löôïng lôùn caùc chaát coù hoaït tính beà maët ñoù laø caùc phaân töû coù khaû naêng quang hoïc, mang tính chaát öa nöôùc (OH, COOH, NH...) vaø caû kî nöôùc döôùi daïng phaân taùn. Chuùng coù khaû naêng giaûm tính dính, giaûm söùc caêng beà maët. Caùc chaát nhö coàn ña tính, muoái natra cuûa caùc acide naften vaø acide beùo vaø acid humic ñeàu coù khaû naêng taïo caùc nhuõ töông öa nöôùc cuûa caùc hydrocacbon. Caùc caáu töû phaân cöïc nhö asfalten, nhöïa, parafin, caùc muoái chöùa Al, Ca, Si vaø Fe vaø caùc acide daïng daàu bò hoøa tan trong daàu cuõng deã taïo thaønh caùc nhuõ töông kî nöôùc vaø troâi noåi trong nöôùc. Caùc chaát naøy laïi toàn taïi trong khoaûng nhieät ñoä vaø aùp suaát raát roäng. Vieäc taùch daàu ra khoûi caùc dung dòch keo naøy chæ xaåy ra khi bò pha loaõng bôûi nöôùc trong ñaù chöùa, thay ñoåi pH cuûa moâi tröôøng chöùa muoái kali, do taêng khaû naêng chuyeån hoùa nhieät xuùc taùc (gia nhieät) cuûa caùc hôïp chaát cao phaân töû. Löôïng vi daàu chuyeån ñoäng döôùi daïng keo - nhuõ thöôøng gaáp 10 laàn loaïi vi daàu trong dung dòch thöïc. Caùc
  7. CHÖÔNG 6 223 chaát taêng khaû naêng hoaït tính beà maët thöôøng laø caùc acide carbon, coàn alifatic, asfalten, porfirin vaø caùc haït seùt coù kích thöôùc nhoû. Quaù trình nöùt thuûy löïc taïo khe nöùt caøng coù thuaän lôïi cho quaù trình di cö nhaân missel - nhuõ töông. Cô cheá di cö nguyeân sinh toái öu laø vaän ñoäng vi daàu trong nöôùc döôùi taùc duïng cuûa söùc caêng beà maët cuûa hoãn hôïp, ñaëc bieät maïnh bôûi caùc dung moâi höõu cô. Tuy nhieân, di dö döôùi daïng boït, bong boùng, keo vaø nhaân misel cuõng chieám tyû leä nhoû. 3-Di cö HC trong pha khí hay daàu hoaëc 1 pha daàu vaø khí, töùc laø trong pha hydrocacbon Di cö nguyeân sinh cuûa vi daàu trong dung dòch coù khí neùn hoaëc HC loûng nheï neùn thöôøng laø hieän töôïng taùch ngöôïc doøng ñaõ ñöôïc chöùng minh baèng thöïc nghieäm trong pha khí raát thuaän lôïi vì khí vaø HC nheï (C5-C8) coù ñoä nhôùt thaáp vaø tính linh ñoäng cao. - Trong khoaûng nhieät ñoä töø 40-200oC vaø cao hôn, aùp suaát ñaït töø 4 ñeán 70 MPa vaø cao hôn phaùt hieän thaáy taêng khaû naêng hoøa tan cuûa caùc saûn phaåm bitum vaø daàu trong khí neùn thieân nhieân. Khaû naêng hoøa tan cuûa khí taêng maïnh khi taêng löôïng phaân töû cuûa khí theo chu trình sau: N2 < CH4 < CO2 < C3H8 < khí hydrocacbon naëng khaùc. Ví duï: ôû giai ñoaïn than naâu (protocatagenez) löôïng khí sinh ra bao goàm CO2, N2, H2 vaø HC coù theå ñaït tôùi 11 ÷ 17m3/kg VLHC. Ñoù laø löôïng khí khoång loà. - Ñoä hoøa tan trong khí caøng cao cuûa caùc hydrocacbon parafin - sau ñoù giaûm ñoái vôùi naften theo chu trình sau: HC parafin > naften > hydrocacbon aromatic < Mono > bi- poly> acide amin > nhöïa > asfalten. Coù maët cuûa khoùang vaät thöù sinh laøm giaûm aùp suaát tôùi haïn trong heä thoáng daàu- khí (tôùi 42%). - Caùc caáu truùc hydrocacbon vaø bitum bò khí chieát ra khoûi ñaù thöôøng töïa nhö caùc condensat vaø caùc phaân ñoaïn töông töï condensat vaø daàu. Neáu taêng To vaø P vaø ñoä aåm cuûa ñaù trong thaønh phaàn cuûa dung dòch hoãn hôïp khí coù khaû naêng taêng phaàn hydrocacbon aromatic vaø caùc hoãn hôïp baõo hoøa, caùc dò nguyeân toá (N, S, O). Khaû naêng hoøa tan cuûa khí neùn coù thaønh phaàn hoãn hôïp (CH4, CO2, C2 ) ôû + pha chuû yeáu sinh daàu trong ñieàu kieän nhieät aùp coù theå ñöôïc tính laø 0,0012 m3 vi daàu trong 1 m3 khí. Ñoái vôùi vaät lieäu höõu cô humic hay humic - sapropel khaû naêng
  8. DI CÖ HYDROCACBON 224 hoøa tan hydrocacbon loûng trong khí raát cao. Coøn loaïi vaät lieäu höõu cô sapropel ñeå coù ñöôïc khaû naêng hoøa tan hydrocacbon loûng trong khí caàn vaät lieäu höõu cô coù haøm löôïng Corg > 0.5%. Quaù trình hoøa tan HC loûng trong doøng khí neùn ñaëc bieät xaûy ra maïnh meõ khi VLHC ôû ñôùi chuû yeáu sinh daàu. Löôïng daàu khí ñöôïc sinh ra oà aït taïo neân aùp löïc töøng phaàn raát lôùn vaø ñaåy chuùng ra khoûi ñaù meï trong doøng khí neùn. Quaù trình di cö tích cöïc xaûy ra döôùi daïng haït, gioït, maøng trong caùc boït khí. Ñeå ñaûm baûo daàu di cö lieân tuïc haøm löôïng cuûa noù phaûi ñaït > 20-30% trong chaát loûng vaø Corg > 1,6% (Theo Kapchenko L.N vaø nnk, 1980). Caùc löïc mao daãn vaø söùc caêng beà maët thuoäc heä thoáng seùt - nöôùc - hydrocacbon caàn thieát ñeå ñaåy vi daàu töø loã hoång nhoû vaøo loã hoång lôùn hôn thì söùc caêng beà maët cuûa nöôùc (7,9 Pa) phaûi lôùn hôn cuûa daàu (2,4Pa). Töø ñoù nöôùc laøm nhieäm vuï thay theá vi daàu vaø ñaåy daàu ra khoûi loã hoång nhoû. Phaïm vi taùc ñoäng löïc mao daãn bò haïn cheá bôûi caùc vuøng ñaù haït nhoû ngaäm nöôùc, öa nöôùc cuõng nhö nhieät ñoä. Neáu To> 200oC thì taùc ñoäng giöõa caùc phaân töû giaûm ñaùng keå vaø söùc caêng beà maët nhoû ñi nhieàu. Nhö vaäy, daàu khí di cö döôùi ba daïng chính: töï do; hoãn hôïp daàu nöôùc vaø keo - nhuõ töông; coù khí hoøa tan khaû naêng di cö daàu caøng maïnh, ñaëc bieät maïnh trong doøng khí neùn vaø HC loûng nheï hoøa tan. Vì khi doøng chaát loûng coù khí hoøa tan seõ laøm giaûm ñoä nhôùt, giaûm tyû troïng, giaûm ñoä baùm dính, giaûm aùp löïc mao daãn, taêng aùp löïc laøm cho doøng chaát loûng coù tính linh ñoäng hôn vaø di cö deã daøng. c) Caùc hình thöùc di cö - Di cö töï do khi löôïng khí ñaït giaù trò cao hôn khaû naêng baõo hoøa cuûa nöôùc. Khi ñoù khí hay hydrocacbon loûng taùch ra khoûi nöôùc, di cö töï do theo doøng vaø xaåy ra lieân tuïc dieãn ra treân beà maët cuûa caùc haït raén... - Di cö cuøng vôùi nöôùc trong khaû naêng baõo hoøa cuûa nöôùc, ñaëc bieät khi coù aùp suaát cao. Khi maát aùp xuaát hydrocacbon loûng vaø khí cuõng taùch ra khoûi nöôùc. - Di cö mao quaûn xaûy ra khi aùp suaát khí, hay hoãn hôïp lôùn hôn löïc baùm dính cuûa daàu vaøo caùc mao maïch. Nhö vaäy, khi taêng nhieät ñoä ñoä nhôùt cuûa daàu giaûm, söùc caêng beà maët giaûm, theå tích khí taêng laøm taêng tính linh ñoäng cuûa chaát loûng.
  9. CHÖÔNG 6 225 - AÙp löïc thuûy tónh cuõng gaây taùc ñoäng tôùi söï di cö cuûa hydrocacbon. Ngoaøi ra coøn aùp löïc thuûy ñoäng löïc, aùp löïc ñòa tónh... cuõng gaây neân söï di cö cuûa hydrocacbon. Caàn löu yù raèng, söï phaân huûy nhieät cuûa vaät lieäu höõu cô trong traàm tích ôû caùc caáp MK1-MK2 ôû To = 80÷90oC ñeán 150÷160oC taïo ñieàu kieän hình thaønh caùc chaát chöùa bitum linh ñoäng. Chuùng bao goàm asfalten, nhöïa, caùc hydrocacbon metanic, naftenic vaø aromatic, töø cao phaân töû (C35÷C40) ñeán thaáp phaân töû (C15÷C6). Ñoàng thôøi sinh ra löôïng khí C1÷C4, CO2 vaø caùc khí khaùc. Löôïng bitum chieám tôùi 30% cuûa loaïi vaät lieäu höõu cô sapropel vaø coøn laïi taøn dö (kerogen) tôùi 50÷60% ôû giai ñoaïn ñaàu cuûa catagenez. Traàm tích sinh daàu giaûi phoùng löôïng lôùn hydrocacbon ñaãy daàu. Quaù trình ñoù thöôøng ñeå laïi daáu veát di cö veà tính chaát lyù hoùa hay quang hoïc. Trong thaønh phaàn bitum troâi noåi thöôøng chöùa tôùi 70-90% hydrocacbon daãy daàu, < 10÷30% nhöïa vaø asfalten. Thaønh phaàn nguyeân toá bao goàm C = 84÷80%; H = 12÷13,5%; NOS = 1÷4%. Trong thaønh phaàn bitum coøn laïi trong ñaù meï thöôøng giaûm haøm löôïng hydrocacbon, taêng haøm löôïng asfalten vaø nhöïa. Trong thaønh phaàn nguyeân toá thaáy giaûm C vaø H, taêng toång caùc nguyeân toá NOS, haøm löôïng cao cuûa asfalten vaø nhöïa. Nhieàu nhaø nghieân cöùu coøn cho raèng cöôøng ñoä di cö daàu nguyeân sinh khoâng nhöõng leä thuoäc vaøo ñieàu kieän ñoäng löïc nhieät trong loøng ñaát maø coøn leä thuoäc vaøo ñoä gaàn guõi cuûa ñaù meï vôùi ñaù chöùa, töùc laø coù nôi ñeå giaûi toûa hydrocacbon ñöôïc sinh ra. Neáu ñaù meï daày laïi xa ñaù chöùa seõ gaây khoù khaên di cö hydrocacbon. Trong ñieàu kieän nhö vaäy, caøng xa ñaù chöùa (töø trung taâm taäp seùt daày ra ven rìa) caøng giaûm löôïng C, H, taêng löôïng NOS, giaûm noàng ñoä hydrocacbon trong bitum, giaûm haøm löôïng bitum trong vaät lieäu höõu cô. Vieäc giaûm noàng ñoä HC daïng daàu, bitum trong VLHC ôû giai ñoaïn MK3 laø keát quaû cuûa hai quaù trình phaùt trieån: Di cö cao cuûa hydrocacbon do khí vaø nöôùc laø chaát mang, maët khaùc do chuyeån ñoåi möùc ñoä bieán chaát cuûa caùc caáu töû asfalten - nhöïa cuûa bitum sang traïng thaùi khoâng hoøa tan cuûa vaät lieäu höõu cô coøn soùt laïi. Neáu löôïng bitum cuûa vaät lieäu höõu cô sapropel ôû ñôùi chuû yeáu sinh daàu laø 25÷30% thì chuyeån sang cuoái giai ñoaïn MK3 giaûm haún chæ coøn 5÷3% vaø cuoái apokatagenez chæ coøn 0,5÷0,2%. Sau khi vi daàu ôû traïng thaùi keo - nhuõ töông cuøng vôùi nöôùc hoaëc
  10. DI CÖ HYDROCACBON 226 hoãn hôïp daàu nöôùc ñaït tôùi baãy chöùa, do nhieät ñoä taêng cao hay thôøi gian ñòa chaát laâu daøi (vaøi chuïc trieäu naêm), ñaëc bieät ñöôïc boå sung caùc thaønh phaàn hydrocacbon nheï vaø caùc dung moâi höõu cô (coù thaønh phaàn condensat...) thì daàu ñöôïc taùch ra khoûi nöôùc vaø noåi leân treân. Nöôùc coù tyû troïng lôùn hôn laéng xuoáng döôùi (ñoù laø quaù trình phaân dò troïng löïc töï nhieân). Neáu thôøi gian ñòa chaát ngaén (vaøi trieäu naêm), nhieät ñoä væa laïi thaáp, aùp suaát cuûa hoãn hôïp coù khí hoøa tan cuõng thaáp thì vi daàu (gioït daàu) toàn taïi ôû traïng thaùi nhuõ töông hay keo - nhuõ seõ laâu daøi hôn. Do ñoù löôïng nhöïa vaø asfalten cuõng ít bò phaân cöïc vaø toàn taïi vôùi haøm löôïng cao trong væa nguyeân sinh. Trong tröôøng hôïp vi daàu vaän ñoäng cuøng vôùi nöôùc döôùi daïng nhuõ töông ôû ñieàu kieän To vaø P cao, nhöng sau khi ñaït tôùi baãy chöùa laïi maát aùp suaát vaø nhieät ñoä hoãn hôïp daàu nhuõ seõ bò taùch ra daàu noåi leân treân vaø nöôùc laéng xuoáng döôùi. Toùm laïi, coù theå ruùt ra moät soá yù chính sau: 1- Sinh daàu laø do phaân huûy döôùi taùc duïng cuûa thuûy sinh ban ñaàu, sau ñoù laø phaân huûy nhieät cuûa vaät lieäu höõu cô, maø phaân huûy nhieät laø cô baûn. 2- Tính cô hoïc cuûa quaù trình di cö laø ñoä saâu choân vuøi: ÔÛ ñoä saâu nhoû di cö trong dung dòch (nöôùc) vôùi boït khí vaø dung dòch keo - nhuõ töông. ôû ñoä saâu lôùn vai troø cuûa khí taêng taïo quaù trình di cö maïnh hôn trong pha khí. 3- Di cö daàu coù lieân quan tôùi söï luùn chìm cuûa beå, nhieät ñoä taêng, taïo ñieàu kieän sinh daàu, khí laøm giaûm söùc caêng beà maët vaø ñoä nhôùt cuûa daàu. 4- Bieán ñoåi cuûa daàu coù theå xaûy ra, ñaëc bieät daàu naëng coù theå bieán ñoåi sang daàu nheï khi taêng cheá ñoä nhieät vaø ngöôïc laïi khi giaûm cheá ñoä nhieät, coäng theâm taùc ñoäng cuûa doøng nöôùc ngaàm, cuûa caùc vi khuaån daàu laïi naëng hôn. 5- Khi taêng nhieät ñoä daãn tôùi giaûm haøm löôïng nhöïa, asfalten vaø caùc dò nguyeân toá (H.3.9). 6- Ñaù meï caûn trôû söï di cö khi khoâng ñöôïc gia taêng nhieät vaø khoâng bò neùn eùp tieáp. 7- Daàu vaø chaát chieát trong ñaù meï gioáng nhau veà nguoàn goác
  11. CHÖÔNG 6 227 nhöng khaùc nhau veà thaønh phaàn. Vì daàu laø saûn phaåm bò ñuoåi ra khoûi ñaù meï, coøn chaát chieát laø taøn dö cuûa vaät lieäu höõu cô sau khi ñuoåi hydrocacbon coù tính löïa choïn ra khoûi ñaù meï. 8- Theo chieàu taêng möùc ñoä bieán chaát cuûa vaät lieäu höõu cô do taêng cheá ñoä nhieät (töø treân xuoáng döôùi) caùc saûn phaåm laàn löôït seõ laø: Khí sinh hoùa → Daàu naëng chöùa nhieàu nhuõ töông, nhieàu nhöïa, asfalten vaø dò nguyeân toá → Daàu trung bình → Daàu nheï giaûm nhöïa, asfalten vaø dò nguyeân toá, coøn raát ít hoaëc vaéng nhuõ töông → tieáp ñeán laø khí condensat → khí khoâ → khí acide vaø cuoái cuøng laø grafit. Ví duï, ôû moû Baïch Hoå daàu ôû taàng miocen haï thuoäc loaïi trung bình ( ρ = 0,86 g/cm3), nhieàu nhöïa vaø asfalten, nhieàu löu huyønh. Heä soá baõo hoøa vaø haøm löôïng khí thaáp. Xuoáng tôùi taàng oligocen döôùi vaø moùng daàu nheï hôn ( ρ4 = 0,82g/cm3), nhöïa vaø asfalten giaûm haún, haøm löôïng khí vaø 20 aùp suaát baõo hoøa taêng cao hôn haún so vôùi daàu ôû caùc taàng treân (hình 6.2 vaø baûng 6.1).
  12. DI CÖ HYDROCACBON 228 Hình 6.2a. Sô ñoà phaân boá caùc chæ tieâu chuû yeáu cuûa daàu trong ñieàu kieän væa Hình 6.2b. Sô ñoà phaân boá caùc chæ tieâu chuû yeáu cuûa daàu trong ñieàu kieän tieâu chuaån moû Baïch Hoå
  13. Baûng 6.1: Nhöõng soá lieäu cô baûn veà daàu trong ñieàu kieän væa moû Baïch Hoå g g g Voøm Voøm Khoái suït Khoái rìa Khoái rìa Khoái Khoái caän Khoái Voøm Voøm Khoái Trung Baéc ñoâng caän ñoâng caän taây trung taâm ñoâng nam Chæ tieâu Ñôn vò tính Baéc Baéc suït taâm (bloc I) (bloc II) (bloc III) (bloc I) (bloc II) (bloc III) (bloc IV) AÙp suaát væa MPa 27,82 29,3 55,1 63 39,65 41,75 40,5 43,7 43,8 47 42,9 o Nhieät ñoä væa C 115,3 107,0 127,0 140,0 136,0 139,0 143,0 142,5 148,0 145,0 145,0 AÙp suaát hieän taïi MPa Ñoä saâu laáy maãu m 3070 DI CÖ HYDROCACBON AÙp suaát laáy maàu MPa 19,7 Daàu trong ñieàu kieän væa: AÙp suaát baõo hoøa MPa 14,60 20,37 115,55 14,35 20,89 23,31 27,40 20,52 24,15 29,10 8,68 Haøm löôïng khí m3/T 99,90 138,70 196,70 129,06 176,20 187,40 290,10 167,90 190,30 300,00 69,20 Heä soá theå tích: V/V.s - Trong ñieàu kieän væa 1,312 1,410 1,283 1,204 1,502 1,539 1,851 1,488 1,511 1,870 1,275 - Trong ñieàu kieän P baõo hoøa 1,348 1,433 1,345 0,285 1,567 1,604 1,922 1,559 1,587 1,980 1,350 Tyû troïng: Kg/m3 - Trong ñieàu kieän væa 739,20 705,20 748,10 761,20 653,20 646,30 589,70 651,70 652,70 588,00 707,10 - Trong ñieàu kieän P baõo hoøa 721,90 692,60 705,40 713,30 626,40 621,70 567,80 622,20 621,30 562,00 667,80 Ñoä nhôùt: mPa,s - Trong ñieàu kieän væa 1,989 1,170 2,155 3,390 0,467 0,430 0,249 0,505 0,412 0,248 0,766 - Trong ñieàu kieän P baõo hoøa 1,635 0,919 1,360 2,222 0,362 0,354 0,210 0,385 0,294 0,205 0,523 Heä soá neùn töø Pi ñeán Pb 1/MPa.E-4 18,79 19,52 14,84 11,08 22,56 22,55 34,03 21,24 25,07 32,00 16,69 Heä soá khí baõo hoøa trong daàu m3.E-5/m3.Pa 0,5929 0,6180 0,5326 0,5860 0,6959 0,6705 0,8123 0,6791 0,6545 8,1000 0,6624 o Nhieät ñoä baõo hoøa parafin C 52,2 49,1 56,3 66,7 52,4 52,3 55,0 54,0 55,0 54,8 56,0 % mole Taùch khí: 2,06 2,32 11,41 3,77 1,23 1,33 1,20 0,37 1,34 1,10 0,00 N2 vaø khí hieám khaùc 0,15 0,49 1,40 0,88 0,27 0,13 0,84 0,07 0,11 0,84 0,15 CO2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 H2S 59,14 64,10 61,95 43,32 69,65 69,42 65,31 70,28 71,12 68,31 49,61 CH4 38,65 33,09 25,24 52,03 28,85 29,12 32,65 29,28 27,43 29,76 50,24 C2+ Tyû troïng khí Kkhí =1 1,0000 0,8847 0,8529 1,1976 0,8431 0,8551 0,9330 0,8324 0,8167 0,8157 1,0244 Khoái löôïng phaân töû khí g/mol 24,49 24,48 26,68 23,83 23,41 - 29,22 Chaát loûng taùch: Tyû troïng khí Kg/m3 865,50 836,60 854,40 879,20 832,20 831,70 823,20 830,50 830,70 820,50 830,60 229 Ñoä nhôùt mPa.s 10,291 10,137 10,327 17,224 3,966 4,799 3,513 4,700 4,288 4,290 4,411
  14. DI CÖ HYDROCACBON 230 Kích thöôùc nhoû nhaát (coù theå laø chieàu cao) cuûa caùc tích luõy daàu ñeå coù theå baét ñaàu di cö ñöôïc tính nhö sau: Ptr − Pd hmin = g.∆P Ôû ñaây Ptr, Pd laø aùp löïc mao daãn ôû beà maët treân (Ptr) vaø beà maët döôùi (Pd) cuûa tích luõy daàu. g - giaù trò troïng tröôøng (9,81 g/cm3). ∆P- cheânh leäch tyû troïng cuûa nöôùc vaø daàu 6.2 Di cö thöù sinh a) Di cö thaåm thaáu Di cö thöù sinh dieãn ra trong ñaù chöùa do söï vaän ñoäng cuûa daàu khí theo nguyeân taéc do aùp löïc troïng tröôøng, löïc mao daãn vaø aùp löïc thuûy ñoäng theo ñònh luaät Darcy ñöôïc theå hieän nhö sau : ρ .k .S ( P12 − P22 ) aùp duïng cho khí vaø Q= 2.µ .h ρ .k .S ( P1 − P2 ) aùp duïng cho daàu, nöôùc Q= µ .h k - heä soá thaám, s - tieát dieän thaám, P12 − P22 - cheânh aùp ôû ranh giôùi treân vaø döôùi cuûa væa, µ - ñoä nhôùt, h - beà daøy væa, ρ- tyû troïng cuûa chaát loûng. Nguyeân nhaân di cö của HC laø do caùc yeáu toá chính sau : - Suït luùn cuûa traàm tích taïo ñieàu kieän nhieät ñoä taêng cao, aùp löïc ñòa tónh taêng daãn tôùi phaù vôõ theá caân baèng cuûa VLHC ôû giai ñoaïn tröôùc. Quaù trình naøy laïi laøm taêng khaû naêng chuyeån hoùa vaät lieäu höõu cô vaø daàu ñaõ ñöôïc taïo laäp tröôùc ñoù. Töø ñoù khí vaø caùc HC nheï ñöôïc taêng cöôøng. aùp suaát ñöôïc taêng leân taïo ñieàu kieän phaù vôõ caùc lôùp ñaù ôû phía treân, taïo khe nöùt cho hydrocacbon di cö (do söï cheânh aùp quaù lôùn). - Yeáu toá chuyeån ñoäng kieán taïo, chuyeån dòch thaúng ñöùng hay naèm ngang cuûa caùc khoái laøm taêng khe nöùt vaø ñöùt gaõy, tröïc tieáp laøm taêng ñöôøng di cö cho caùc hydrocacbon töø caùc baãy chöùa döôùi saâu di
  15. CHÖÔNG 6 231 dòch leân phía treân. Vì ôû ñieàu kieän nhieät ñoä cao caùc khoùang vaät maát nöôùc trôû neân doøn hôn, deã vôõ hôn. Aùp suaát cao gaây öùng suaát maïnh laøm raïn nöùt taêng leân. - Khi luùn chìm vaän ñoäng cuûa nöôùc ñöôïc taêng cöôøng vaø mang theo daàu khí tôùi caùc baãy môùi, nôi keùm baõo hoøa hôn, aùp suaát thaáp hôn (aùp löïc troâi, chaûy). (H.6.3) Khoâng coù doøng chaûy Doøng chaûy raát yeáu α β Doøng chaûy maïnh Doøng chaûy raát maïnh H.6.3. Caùc kieåu di cö phuï thuoäc vaøo aùp löïc cuûa nöôùc Trong quaù trình vaän ñoäng cuûa nöôùc væa, söï toàn taïi hay phaù huõy cuûa væa daàu khí hhoøan toaøn leä thuoäc vaøo toác ñoä cuûa doøng chaûy. - Neáu khoâng coù doøng chaûy væa daàu khí naèm ngang, ranh giôùi daàu nöôùc naèm ngang. Neáu doøng chaûy yeáu cuõng seõ taïo cho thaân daàu taïo cho thaân daàu nghieâng veà phía aùp suaát thaáp. Neáu doøng chaûy maïnh taùc ñoäng vaøo thaân daàu vaø goùc nghieâng cuûa ranh giôùi daàu nöôùc caøng taêng. neáu doøng chaûy raát maïnh coù theå laøm di dôøi thaân daàu sang vò trí môùi hay bò phaù huõy hoøan toaøn. Vì vaäy moät soá chuyeân giacho raèng neáu goùc nghieâng α cuûa ranh giôùi daàu nöôùc lôùn hôn goùc nghieâng cuûa
  16. DI CÖ HYDROCACBON 232 væa β (α > β) thì væa daàu bò ñaåy ñi nôùi khaùc. I.A. Sharnui ñaõ ñeà nghò tính toác ñoä tôùi haïn ñeå gioït daàu boït khí coøn toàn taïi khi coù doøng chaûy cuûa nöôùc væa nhö sau: 1 V min = η d × η g × ( ρ n − ρ k ) sin β µ Trong ñoù: Vmin- toác ñoä tôùi haïn cuûa nöôùc coù theå loâi cuoán gioït daàu hay boït khí η d - ñoä thaám cuûa ñaù chöùa η g - ñoä thaám töông ñoái cuûa khí vaø baèng 0.6645 µ - ñoä nhôùt cuûa khí (daàu) ρ n - tyû troïng cuûa nöôùc ρ k - tyû troïng cuûa khí β - goùc nghieâng cuûa væa. Nhö vaäy toác ñoä vaän ñoäng cuûa nöôùc væa vöôït giaù trò tôùi haïn naøy thì væa daàu hoaëc khí bò phaù huõy daàn. A.A. Karsev ñeà nghò xem xeùt tôùi quaù trình trao ñoåi nöôùc trong ñaù chöùa vaø ñeà nghò söû duïng heä soá cöôøng ñoä thau röûa cuûa nöôùc thaám doïc trong ñaù chöùa. F ×V × t I = th Vc × n Trong ñoù: I t h- heä soá cöôøng ñoä thau röûa cuûa nöôùc thaám loïc trong ñaù chöùa. V- toác ñoä vaän ñoäng cuûa nöôùc thaám loïc F- tieát dieän vuoâng goùc vôùi doøng chaûy t- thôøi gian thaám loïc Vc - theå tích ñaù chöùa n- ñoä roãng cuûa ñaù chöùa (caùt). Neáu cöôøng ñoä thau röûa cuûa nöôùc thaá, loïc caøng lôùn thì khaû naêng
  17. CHÖÔNG 6 233 ñöa daàu khí di dôøi nôi khaùc hay phaù huõy caøng cao. Tuy nhieân khi söû duïng coâng thöùc naøy caàn thaän troïng ñoái vôùi vuøng thaám loïc keùm vaø ñaëc bieät ôû nôi khoâng coù vuøng thoùat. Do neùn eùp khi luùn chìm tröïc tieáp taïo ñieàu kieän saép xeáp laïi caùc haït, Do ñoù ñoä roãng nhoû hôn laø tieàn ñeà ñeå ñaåy daàu khí tôùi nôi coù aùp löïc nhoû hôn. b) Di cö do löïc noåi cuûa daàu Khi nhieät ñoä taêng do luùn chìm, ñoä nhôùt cuûa daàu giaûm, tyû troïng daàu giaûm, söùc caêng beà maët giaûm, taêng tính linh ñoäng, boå sung thaønh phaàn nheï, löïc mao daãn yeáu daàn daãn ñeán löïc noåi cuûa daàu taêng cao vaø xaûy ra di cö thöù sinh tôùi vuøng coù aùp suaát thaáp, nôi ñoä baõo hoøa thaáp hôn (do khí nheï hôn daàu, daàu nheï hôn nöôùc neân chuùng coù xu höôùng noåi leân treân maët nöôùc). Ñeå bieåu dieãn khaû naêng di cö cuûa caùc gioït daàu qua caùc loã roãng töùc laø aùp löïc cuûa daàu khí (aùp löïc noåi) thaéng löïc mao quaûn vaø söùc caêng beà maët cuûa nöôùc Hubbert MK. (1940 vaø 1950) ñaõ ñöa ra coâng thöùc sau (Hình 6.4) 1 1 Z 0 .g .(δ w − δ 0 ) ≥ 2γ .( −) Rt Rq ÔÛ ñaây : Z0.g (δw - δ0) laø löïc noåi, 1 1 2γ ( − ) : laø löïc mao quaûn Rt Rq Z0 : chieàu cao gioït daàu R : ñöôøng kính loã hoång trong ñaù Rq : baùn kinh lôùn nhaát, Rt baùn kính heïp nhaát. g : gia toác troïng tröôøng 9.8cm/c2. γ : aùp löïc taïi ranh giôùi daàu nöôùc (δw - δ0) : tyû troïng cuûa nöôùc (δw) vaø daàu (δ0). Neáu phöông trình beân traùi caân baèng phöông trình beân phaûi thì gioït daàu khoâng chuyeån ñoäng ñöôïc. Neáu löïc noåi lôùn hôn löïc mao quaûn thì gioït daàu seõ chuyeån ñoäng
  18. DI CÖ HYDROCACBON 234 qua loã hoãng döôùi taùc duïng cuûa aùp löïc töøng phaàn (noäi taïi). Hình 6.4 Caàn löu yù raèng neáu gioït daàu nhoû hôn kích thöôùc cuûa loã hoång thì chuyeån ñoäng qua deã daøng. Neáu gioït daàu lôùn hôn kích thöôùc loã hoång thì töï baûn thaân noù coù khaû naêng bieán ñoåi hình daùng sang daïng keùo daøi ñeå kích thöôùc cuûa noù sao cho coù theå loït qua loã hoång döùôi aùp löïc neùn cuûa ba loaïi: aùp löïc ñaåy noåi, aùp löïc thuûy tónh, töùc laø xuaát hieän gradient thuûy ñoäng löïc vaø aùp löïc mao daãn. Quaù trình taùi phaân boá laïi caùc tích luõy hydrocacbon thöôøng xaûy ra theo caùc ñöùt gaõy, khe nöùt, beà maët baát chænh hôïp, beà maët baøo moøn, theo væa caùt hay do cheânh aùp, hoaëc qua lôùp phuû maát khaû naêng chaén, do bieán ñoåi khoùang vaät thöù sinh taêng ñoä roãng, ñoä thaám cuûa noù. Vì vaäy, caøng xa nguoàn ñoä baõo hoøa caøng giaûm, caøng taêng haøm löôïng hydrocacbon baõo hoøa, ñaëc bieät hydrocacbon nheï (taêng löôïng daàu saùng maøu), caøng giaûm löôïng hydrocacbon aromatic, giaûm löôïng nhöïa, asfalten, caøng taêng löôïng khí metan, taêng ñoàng vò nheï cuûa C12 (δ12C). Trong tröôøng hôïp ñoä baõo hoøa thaáp daàu khí di cö döôùi daïng hai pha: loûng vaø khí. Trong ñoù löôïng khí seõ di cö xa hôn, nhanh hôn daàu. Caùc tích luõy môùi seõ coù hai pha: pha loûng (daàu) ôû döôùi vaø khí ôû treân (muõ khí) vaø nöôùc ôû döôùi cuøng. Trong tröôøng hôïp coù aùp suaát vaø aùp suaát baõo hoøa khí cao hoãn hôïp di cö laø moät pha: daàu khí cuøng bò ñaåy ñi tôùi nôi aùp suaát thaáp. Trong tröôøng hôïp naøy möùc ñoä phaân dò caùc thaønh phaàn keùm hôn nhieàu so vôùi di cö hai pha. Nhö vaäy, di cö
  19. CHÖÔNG 6 235 do löïc noåi cuûa daàu khí phuï thuoäc vaøo söï khaùc nhau veà tyû troïng, ñoä nhôùt cuûa daàu, ñöôøng kính vaø hình daïng loå roãng, chieàu cao coät daàu, theá naêng cuûa nöôùc… c) AÛnh höôûng cuûa khí ñoái vôùi söï di cö Khi aùp suaát lôùn seõ laøm giaûm söùc caêng beà maët ranh giôùi tieáp xuùc cuûa daàu vaø nöôùc, giaûm aùp löïc mao daãn, giaûm tính dính öôùt cuûa chaát loûng. Khi ñoù caùc quaû caàu khí vaän chuyeån caùc quaû caàu loûng laùch theo caùc khe nöùt nhoû di cö nhanh hôn. Trong thôøi gian di cö tôùi baãy chöùa, luùc ñaàu khí bò taùch ra khoûi hoãn hôïp vaø chieám vò trí cao nhaát (taùch 2 pha). Sau ñoù, daàu ñöôïc taêng cöôøng vaø ñöôïc neùn vôùi aùp suaát lôùn thì khí laïi bò hoøa tan trong daàu hoaëc ngöôïc laïi daàu bò hoøa tan trong khí trong ñieàu kieän 1 pha. Neáu saûn phaåm di cö chuû yeáu laø khí hay khí saïch hoøan toaøn thì chieám phaàn lôùn laø khí meâ tan. Nhö vaäy, aùp löïc khí coù taùc duïng vaän chuyeån daàu raát toát vaø ñaåy daàu di xa khi coù ñieàu kieän hoaëc bò löu giöõ ôû baãy. Neáu nöôùc vaän ñoäng coù khí hoøa tan cuõng laøm taêng aùp löïc cuûa doøng chaûy veà phía theá naêng thaáp (coù theå laø cuøng thoùat ra) bôûi vì khí coù caáu truùc phaân töû nhoû laïi deã hoøa tan trong chaát loûng neân laøm taêng tính linh ñoäng cuûa chuùng. Tuy nhieân, khaû naêng di cö cuûa daàu hay khí hoaëc hoãn hôïp daàu khí coøn phuï thuoäc vaøo raát nhieàu yeáu toá nhö: baûn chaát vaät lieäu höõu cô - nguoàn cung caáp khí hay daàu, caùc ñieàu kieän nhieät aùp thuaän lôïi ñeå sinh ra daàu khí, ñaëc bieät chuùng ñöôïc choân vuøi ôû giai ñoaïn tröôûng thaønh naøo (pha chuû yeáu sinh daàu, pha chuû yeáu sinh condensat hay pha chuû yeáu sinh khí khoâ), cheá ñoä kieán taïo thuaän lôïi cho vieäc giöõ gìn baûo toàn hay phaù huûy (taïo khe nöùt, ñöùt gaõy), cheá ñoä thuûy ñoäng löïc kheùp kín hay vaän ñoäng, ñoâi khi ôû ñieàu kieän nhieäp aùp thaáp coøn phuï thuoäc vaøo söï thaâm nhaäp hay khoâng cuûa vi khuaån khöû hydrocacbon… Nhö vaäy daàu khí muoán di cö thì phaûi vöôït qua ñöôïc aùp suaát baõo hoøa trong nöôùc hoaëc khí vöôït qua aùp suaát baõo hoøa trong daàu, thì chuùng môùi taùch ra khoûi chaát löu ñeå vaän ñoäng töï do. Khí hydrocacbon hoøa vaøo daàu deã hôn gaáp 10 laàn so vôùi nöôùc. Trong ñoù caùc khí coù khaû naêng hoøa tan trong nöôùc gaàn nhö nhau, nhöng ñoái vôùi daàu thì khaùc nhau, chaúng haïn propan ôû ñieàu kieän p=
  20. DI CÖ HYDROCACBON 236 5at hoøa tan ñöôïc 25–30 m3/m3daàu. Caùc khí butan coù khaû naêng hoøa tan vôùi khoái löôïng lôùn hôn propan trong daàu. Ngoaøi ra, caùc khí hydrocacbon coøn bò haáp phuï bôûi caùc ñaù treân ñöôøng di cö. Neáu khí hoøa tan trong daàu laø ñoäng löïc ñeå ñaåy daàu di cö hoaëc ngöôïc laïi daàu hoøa tan trong khí (khi daàu laø thöù yeáu) thì söï vaän ñoäng cuûa hoãn hôïp caøng thuaän lôïi hôn, ví duï trong ñieàu kieän nhieät ñoä T =100÷2000C döôùi aùp löïc 400at thì 1m3 khí khoâ (meâtan vaø moät phaàn raát nhoû khí naëng khaùc) coù theå mang theo 25÷40 kg daàu. Cuõng ôû nhieät ñoä ñoù nhöng döôùi aùp löïc 700 at coù theå mang 100kg daàu. Chính nhôø caùc ñaëc ñieåm naøy maø hydrocacbon loûng naèm trong pha khí seõ di cö nhieàu hôn. Nhö vaäy, neáu ôû ñôùi diagenez chuû yeáu laø khí sinh hoùa thì caøng xuoáng saâu vai troø cuûa khí hydrocacbon naëng caøng theå hieän roõ raøng hôn vaø di cö caøng mang tính hoãn hôïp. Caùc khí hoøa tan trong daàu trong nöôùc hay daàu hoøa tan trong khí trong nöôùc chæ ñöôïc taùch ra khi giaûm aùp, khí daàn daàn chieám ôû vò trí treân cuøng sau ñoù ñeán daàu vaø döôùi cuøng laø nöôùc. Nhö vaäy, quan heä giöõa khí, daàu vaø nöôùc phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä, aùp suaát vaø thaønh phaàn coù trong hoãn hôïp, möùc ñoä bieán chaát, thôøi gian ñòa chaát vaø moät phaàn chaát xuùc taùc. Tuy nhieân, daàu vaø khí bao giôø cuõng coù xu höôùng ñi leân nôi coù cheá ñoä nhieät aùp giaûm. Treân cô sôû di cö naøy, caøng xa nguoàn sinh caøng taêng caùc khí nheï vaø hydrocacbon nheï. Coøn ôû nôi naøo nhieàu khí axít (CO2, H2S) chöùng toû coù ñieàu kieän oxy hoùa hay phaù huûy moû. Söï hoøa tan cuûa daàu khí trong nöôùc cuõng seõ deã daøng hôn neáu taêng nhieät ñoä vaø aùp suaát. Ví duï ôû nhieät ñoä T= 60÷1000C vaø p = 200at coù theå hoøa tan 2.7 m3khí/ m3nöôùc. Neáu taêng nhieät ñoä vaø aùp suaát thì coù theå hoøa tan 7.7 m3khí/m3 nöôùc, nhöng neáu nöôùc taêng ñoä khoùang hoùa thì khaû naêng hoøa tan cuûa hydrocacbon laïi giaûm tôùi 2.3 ÷ 3 laàn. Neáu trong nöôùc coù caùc chaát höõu cô (lipide) hay caùc nhaân misel thì chuùng seõ loâi cuoán caùc boït khí vaø gioït daàu ra khoûi caùc loå hoång nhoû raát deã daøng. Toác ñoä vaän ñoäng cuûa nöôùc cuõng taùc ñoäng maïnh coù söùc loâi cuoán boït khí vaø gioït daàu ra khoûi loå roãng. Toác ñoä caøng cao söùc loâi cuoán caøng maïnh. d) Di cö do aùp löïc mao daãn Söï chuyeån ñoäng cuûa chaát loûng trong væa luoân bò caûn trôû bôûi löïc
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.15: Bộ Đồ Án Tốt Nghiệp Chuyên Ngành Cơ Khí
65 tài liệu
2428 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
16=>1