VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
TĂNG MINH CHÂU
ĐA DANH LCH S N HÓA VIT NAM
VÀ CÁCH CHUYN DCH SANG TING ANH
Ngành:
Ngôn ng hc
số:
9.22.90.20
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÔN NGỮ HỌC
Hà Nội - 2024
Công trình được hoàn thành tại:
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
VIỆN NGÔN NGỮ HỘ
C VIỆN KHOA HỌC XÁC HỘI VIỆT NAM
Người hướng dẫn khoa hc: 1. PGS. TS. Phạm Hùng Việt
2. TS. Trần Thị Minh Phượng
Phản biện 1: PGS.TS. Ngô Hữu Hoàng
Phản biện 2: PGS.TS. Hồ Ngọc Trung
Phản biện 3: TS. Đặng Nguyên Giang
Luận án được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Học viện, họp tại Học
viện Khoa học hội, Viện Hàn lâm Khoa học hội Việt Nam, 477 Nguyễn
Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội.
Vào hồi .... giờ ... ngày .... tháng ..... năm 202...
Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Quốc gia Việt Nam
- Thư viện Học viện Khoa học xã hội
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài
Trong những năm đầu thế kỷ XXI, đất nước Việt Nam từng bước nâng
tầm phát triển nền kinh tế mô và phần nào đạt những kết quả khả quan từ các
ngành kinh tế trọng tâm và mũi nhọn. Trong thời gian tới, cùng với sự phát triển
vượt bậc của công nghệ 4.0, Việt Nam hứa hẹn hội nhập hiệu quả và nhanh
chóng với thời đại công nghệ cao hiện nay của thế giới. Một trong những thành
công vượt bậc trong nền kinh tế của Việt Nam sự phát triển của các ngành
công nghiệp du lịch, ngành công nghiệp “không khói”. Du lịch Việt Nam bắt
đầu có những bước tiến đáng kể khi chúng ta được UNESCO công nhận hơn 30
di sản thế giới ở nhiều hạng mục khác nhau tính đến tháng 10 năm 2019.
vậy, việc nghiên cứu xác lập định danh ngôn ngữ cho các
ĐDLSVHVN là công việc hết sức cần thiết tại thời điểm đất nước đang xúc
tiến công tác tuyên truyền, quảng về hình ảnh đất nước con người Việt
Nam. Du lịch Việt Nam đang từng bước khẳng định vị trí thương hiệu
trên bản đồ du lịch thế giới.
2. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Làm các đặc điểm về cấu tạo địa danh đặc điểm định danh của h
thống ĐDLSVHVN, xác định đề xuất cách chuyển dịch hệ thống địa danh
sang tiếng Anh.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Xác lập cơ sở lí luận của đề tài, gồm các vấn đề: lí thuyết địa danh học, quan
niệm về từ, ngữ, về cơ sở định danh, lí thuyết chuyển dịch tên riêng, danh xưng,
mối quan hệ giữa địa danh và lịch sử, văn hóa;
- Nghiên cứu đặc điểm cấu tạo từ của phức thể ĐDLSVHVN trong tiếng Việt;
- Nghiên cứu đặc điểm định danh của hệ ngữ liệu ĐDLSVHVN trong tiếng Việt;
- Phân tích nội hàm văn hóa, lịch sử trong hệ thống ĐDLSVHVN;
- Phân tích các tiêu chí tương đương, kiểu loại và tỉ lệ tương đương của sản phẩm
chuyển dịch với địa danh gốc ở tiếng Việt;
- Đề xuất phương pháp chuyển dịch ngữ liệu ĐDLSVHVN sang tiếng Anh, đảm
bảo các tiêu chí tương đương qua kiểm chứng sản phẩm dịch thuật.
3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
2
Luận án tập trung vào hệ thống địa danh lịch sử văn hóa trải dài trên đất
nước Việt Nam để thực hiện nghiên cứu đề tài. Tác giả thực hiện khảo sát, phân
loại chọn lọc nhóm địa danh chứa các di tích lịch sử, văn hóa cấp quốc
gia liên quan đến hoạt động tham quan, tìm hiểu của du khách đthực tế hóa
tính khả thi của công trình nghiên cứu.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận án tập trung nghiên cứu về đặc điểm cấu tạo tên gọi thể hiện qua từ,
ngữ phân ch cách thức định danh của ngữ liệu ĐDLSVHVN trong tiếng
Việt và tìm hiểu cách thức chuyển dịch các đơn vị này sang tiếng Anh.
4. Phương pháp nghiên cứu và ngữ liệu nghiên cứu
4.1. Phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng mt số phương pháp nghiên cứu như: phương pháp
nghiên cứu đối chiếu - dịch thuật; phương pháp điền ngôn ngữ học, phương
pháp miêu tả. Trong phương pháp miêu tả, luận án tập trung vào thủ pháp phân
tích thành tố trực tiếp và thủ pháp thống kê - phân loại.
4.2. Ngữ liệu nghiên cứu
Tài liệu nghiên cứu luận án hệ thống ĐDLSVHVN trong tiếng Việt
được rút ra từ 2 nguồn ngữ liệu chính:
- Danh mục các công trình được công nhận di tích lịch sử, văn hóa cấp Quốc
gia theo sở dữ liệu thống của Cục Di sản thuộc Bộ Văn hóa Thể thao
Du lịch đến thời điểm thực hiện luận án.
- Danh mục các công trình nghiên cứu song ngữ địa danh Việt - Anh, các ấn
phẩm, tạp chí chuyên ngành địa danh hệ thống phiên bản tiếng Anh của các
trang mạng về chủ đề ĐDLSVHVN.
5. Đóng góp của luận án
5.1. Đóng góp về lý luận
Luận án chỉ ra đặc điểm về cấu trúc từ vựng, ng nga của các
ĐDLSVHVN; ý nga nội hàm lịch sử văn a ẩn trong c phương thc định
danh địa danh này. Bên cnh đó, luận án còn khảo sát và đề xutch chuyn dịch
địa danh mang n gọi đặc thù sang tiếng Anh, đảm bảo c tiêu c tương đương
trong thuyết chuyn dịch.
5.2. Đóng góp về thực tiễn
Luận án được xem công trình nghiên cứu đầu tiên về các địa danh gắn
với lĩnh vực lữ hành. Công trình giá trị học thuật với nghề nghiệp hướng dẫn
du lịch, góp phần cung cấp phương pháp luận nguyên tắc luận trong nghiên
3
cứu đánh giá phức thể của đơn vị địa danh trong quá trình tác nghiệp dẫn đoàn
du lịch tìm hiểu tại hệ thống địa danh, di tích lịch sử văn hóa Việt Nam. Bên
cạnh đó, luận án cũng đề xuất cách thức sử dụng, định danh bằng tiếng Anh các
đơn vị địa danh khi thực hiện công tác hướng dẫn đoàn du lịch nước ngoài sử
dụng tiếng Anh.
6. Ý nghĩa của luận án
6.1. Ý nghĩa lý luận
Đây là luận án đầu tiên sử dụng ĐDLSVHVN trong tiếng Việt làm đối
tượng nghiên cứu về cấu tạo và ngữ nghĩa, dựa trên sở ngữ liệu thể coi
phong phú và đảm bảo.
Luận án đưa ra cái nhìn tổng quát về diện mạo ĐDLSVHVN trong tiếng
Việt bao gồm các đặc điểm về từ vựng, ngữ nghĩa, đặc điểm định danh; làm
thêm tư liệu tiếng Việt trong nghiên cứu địa danh.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Sau khi luận án được hoàn thành, tác gỉả mong muốn đưa các kết quả
nghiên cứu của luận án vào thực tiễn như sau:
- Làm tiền đề hiệu quả cho việc nghiên cứu, biên soạn cuốn từ điển chuyên ngành
địa danh trong lĩnh vực lữ hành du lịch;
- Đóng góp những tư liệu có giá trị học thuật cho lực lượng HDV đã và đang làm
công việc hướng dẫn du lịch với đối tượng khách tiếng Anh;
- Phục vụ công tác giảng dạy, nghiên cứu, truyền đạt các kinh nghiệm về chuyển
dịch ngôn ngữ chuyên ngành văn hóa, lữ hành;
- Hỗ trợ hiệu quả cá nhân nước ngoài trong hoạt động nghiên cứu, tìm hiểu hệ
thống địa danh, di tích song ngữ Việt - Anh.
7. Bố cục của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo phần phụ lục kèm
theo, luận án gồm 4 chương:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lí luận của luận án
Chương 2: Đặc điểm cấu tạo hệ thống địa danh lịch sử văn hóa Việt Nam
Chương 3: Đặc điểm định danh hệ thống địa danh lịch sử văn hóa Việt Nam
Chương 4: Thực trạng đxuất chuyển dịch địa danh lịch sử văn hóa Việt
Nam sang tiếng Anh