Định hướng chăm sóc sức khỏe ban đầu trong tình hình mới của Tổ chức Y tế Thế giới

DiÔn ®µn chÝnh s¸ch<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> §Þnh h­íng ch¨m sãc søc kháe ban ®Çu trong<br /> t×nh h×nh míi cña Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi<br /> TS. TrÇn ThÞ Mai Oanh1<br /> <br /> <br /> <br /> T heo ®Þnh nghÜa cña Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi t¹i<br /> Tuyªn ng«n Alma-Ata, Ch¨m sãc søc kháe<br /> ban ®Çu (CSSKB§) lµ sù ch¨m sãc søc kháe<br /> toµn cÇu, ®Æc biÖt ®èi víi nh©n d©n c¸c n­íc<br /> nghÌo. N¨m 1998, Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi ®· ®iÒu<br /> chØnh néi dung cña chÝnh s¸ch nµy vµ ®æi thµnh<br /> thiÕt yÕu, dùa trªn nh÷ng ph­¬ng ph¸p vµ kü ch­¬ng tr×nh “Søc kháe cho mäi ng­êi trong thÕ<br /> thuËt thùc tiÔn, cã c¬ së khoa häc vµ ®­îc chÊp kû 21”, trong ®ã ®· kh¼ng ®Þnh tiÕp tôc ph¸t<br /> nhËn vÒ mÆt x· héi, phæ biÕn ®Õn tõng c¸ nh©n vµ triÓn CSSKB§. Trong mäi thêi kú, c¸c n­íc lu«n<br /> gia ®×nh trong céng ®ång, qua sù tham gia tÝch coi CSSKB§ nh­ lµ mét chÝnh s¸ch nÒn t¶ng cña<br /> cùc cña hä víi mét chi phÝ mµ céng ®ång vµ hÖ thèng ch¨m sãc søc kháe. N©ng cao dÞch vô<br /> quèc gia cã thÓ ®µi thä ®­îc ë bÊt cø giai ®o¹n CSSKB§ còng lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng ®Ó<br /> ph¸t triÓn nµo, trªn tinh thÇn tù lùc vµ tù quyÕt. cñng cè hÖ thèng ch¨m sãc søc kháe.<br /> Nã lµ mét bé phËn hîp thµnh võa cña hÖ thèng y Sau h¬n 30 n¨m thùc hiÖn Tuyªn ng«n Alma-<br /> tÕ Nhµ n­íc mµ trong ®ã, nã gi÷ vai trß träng t©m Ata vÒ søc kháe cho mäi ng­êi vµ CSSKB§, ®Õn<br /> vµ lµ tiªu ®iÓm chÝnh, võa cña sù ph¸t triÓn nay trªn thÕ giíi ®· cã nhiÒu sù thay ®æi lín, t¹o<br /> chung vÒ kinh tÕ x· héi vµ cña céng ®ång. Nã lµ ra nh÷ng th¸ch thøc míi ®èi víi CSSKB§. §ã lµ<br /> n¬i tiÕp xóc ®Çu tiªn cña ng­êi d©n víi hÖ thèng sù thay ®æi vÒ m« h×nh bÖnh tËt, c¬ cÊu d©n sè,<br /> y tÕ, ®­a sù ch¨m sãc søc kháe ®Õn cµng gÇn m«i tr­êng kinh tÕ x· héi, sù mong ®îi nhiÒu h¬n<br /> cµng tèt n¬i ng­êi d©n sèng vµ lao ®éng, trë cña ng­êi d©n vÒ vÊn ®Ò c«ng b»ng trong ch¨m<br /> thµnh yÕu tè ®Çu tiªn cña mét qu¸ tr×nh ch¨m sãc sãc søc kháe vµ tiÕp cËn dÞch vô y tÕ cã chÊt<br /> 2<br /> søc kháe l©u dµi . CSSKB§ ®· trë thµnh mét l­îng. Tr­íc nh÷ng thay ®æi nµy, vµo n¨m 2008,<br /> chÝnh s¸ch then chèt cña Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi tõ Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi ®· ®­a ra ®Þnh h­íng míi<br /> n¨m 1978 víi Ch­¬ng tr×nh “Søc khoÎ cho mäi vÒ thùc hiÖn CSSKB§ trong t×nh h×nh míi, víi<br /> ng­êi ®Õn n¨m 2000” nh»m c¶i thiÖn søc kháe nh÷ng quan ®iÓm tãm t¾t trong b¶ng d­íi ®©y.<br /> B¶ng 1: So s¸nh nh÷ng quan ®iÓm cña CSSKB§ giai ®o¹n tr­íc ®©y vµ<br /> quan ®iÓm míi trong CSSKB§ hiÖn nay3<br /> CSSKB§ tr­íc ®©y Nh÷ng quan t©m ®æi míi CSSKB§ hiÖn nay<br /> Më réng sù tiÕp cËn gãi can thiÖp y tÕ c¬ b¶n vµ ChuyÓn ®æi vµ ®iÒu chØnh hÖ thèng y tÕ hiÖn cã<br /> thuèc thiÕt yÕu cho ng­êi nghÌo ë vïng n«ng th«n nh»m môc tiªu ch¨m sãc søc kháe cho toµn d©n vµ<br /> ch­¬ng tr×nh b¶o ®¶m an sinh søc kháe<br /> <br /> Chó träng tíi søc kháe bµ mÑ vµ trÎ em Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò søc kháe cho mäi ng­êi d©n<br /> trong céng ®ång<br /> <br /> <br /> 1<br /> Phã ViÖn tr­ëng ViÖn ChiÕn l­îc vµ ChÝnh s¸ch Y tÕ<br /> 2<br /> Tuyªn ng«n Héi nghÞ Alma- Ata "Søc kháe cho mäi ng­êi tõ nay ®Õn n¨m 2000 vµ ch¨m sãc søc kháe ban ®Çu", 12/09. 1978.<br /> 3<br /> The World Health Report 2008: Primary Health Care Now More Than Ever<br /> <br /> <br /> 52<br />  T¹p chÝ<br /> <br /> <br /> ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 10/2012<br /> <br /> <br /> <br /> TËp trung vµo mét sè bÖnh, chñ yÕu bÖnh nhiÔm §¸p øng mét c¸ch toµn diÖn ®èi víi nh÷ng mong<br /> trïng vµ bÖnh cÊp tÝnh ®îi vµ nhu cÇu tõ phÝa ng­êi d©n, më réng ph¹m vi<br /> ch¨m sãc tíi c¸c nguy c¬ vµ c¨n nguyªn g©y bÖnh<br /> <br /> C¶i thiÖn m«i tr­êng vÖ sinh, n­íc, hÖ thèng xö lý Tuyªn truyÒn lèi sèng kháe m¹nh vµ lµm gi¶m t¸c<br /> r¸c th¶i vµ gi¸o dôc søc kháe ë tuyÕn th«n b¶n ®éng tíi søc kháe cña nh÷ng rñi ro vÒ m«i tr­êng<br /> vµ x· héi<br /> <br /> Sö dông c¸c kü thuËt ®¬n gi¶n ®èi víi ®èi t­îng T¹o ®iÒu kiÖn cho ®éi ngò nh©n viªn y tÕ tiÕp cËn<br /> t×nh nguyÖn viªn vµ nh©n viªn y tÕ céng ®ång vµ sö dông c¸c kü thuËt phï hîp vµ thuèc phï hîp<br /> kh«ng chuyªn nghiÖp<br /> <br /> Sù tham gia d­íi gãc ®é huy ®éng nguån lùc ®Þa ThÓ chÕ hãa sù tham gia cña tæ chøc d©n sù x· héi<br /> ph­¬ng vµ qu¶n lý trung t©m y tÕ th«ng qua Ban trong x©y dùng chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ hãa c¬ chÕ<br /> søc kháe ®Þa ph­¬ng tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh<br /> <br /> C¸c dÞch vô y tÕ do Nhµ n­íc cung øng vµ ®¶m HÖ thèng y tÕ phøc hîp ho¹t ®éng trong bèi c¶nh<br /> b¶o nguån tµi chÝnh, qu¶n lý tËp trung toµn cÇu<br /> Qu¶n lý trong hoµn c¶nh nguån lùc khan hiÕm Huy ®éng t¨ng nguån lùc cho y tÕ, h­íng tíi bao<br /> phñ toµn d©n<br /> <br /> ViÖn trî vµ hç trî kü thuËt song ph­¬ng Sù ®oµn kÕt toµn cÇu vµ häc hái kinh nghiÖm<br /> <br /> Ch¨m sãc ban ®Çu lµ ®èi lËp víi ch¨m sãc bÖnh Ch¨m sãc søc kháe ban ®Çu cã vai trß ®iÒu phèi<br /> viÖn ch¨m sãc søc kháe toµn diÖn ë tÊt c¶ c¸c tuyÕn<br /> <br /> CSSKB§ rÎ, chØ cÇn møc ®Çu t­ võa ph¶i CSSKB§ lµ tèn kÐm, ®ßi hái ®Çu t­ ®¸ng kÓ,<br /> nh­ng mang l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n so víi gi¶i ph¸p<br /> kh¸c.<br /> <br /> <br /> Trong B¸o c¸o søc kháe thÕ giíi 2008, Tæ cña ng­êi d©n; lµm cho dÞch vô y tÕ phï hîp h¬n<br /> chøc Y tÕ ThÕ giíi ®· ®­a ra bèn néi dung c¶i vµ mang tÝnh x· héi; cã tÝnh ®¸p øng h¬n ®èi víi<br /> c¸ch cña CSSKB§, cô thÓ lµ: bèi c¶nh thay ®æi cña toµn cÇu mµ kÕt qu¶ ®Çu ra<br /> (1) C¶i c¸ch vÒ bao phñ toµn d©n: nh»m cña nã lµ mang l¹i søc kháe tèt h¬n cho mäi<br /> n©ng cao c«ng b»ng trong CSSK. §©y lµ nh÷ng ng­êi d©n. Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi khuyÕn c¸o<br /> c¶i c¸ch ®¶m b¶o cho hÖ thèng y tÕ ho¹t ®éng m¹ng l­íi CSSKB§ cÇn ®­îc tæ chøc l¹i theo<br /> c«ng b»ng mµ tr­íc hÕt lµ sù dÞch chuyÓn cña c¸ch: (i) mang dÞch vô y tÕ ®Õn gÇn h¬n víi<br /> mét hÖ thèng y tÕ h­íng tíi tiÕp cËn toµn d©n, ng­êi d©n; (ii) m¹ng l­íi CSSKB§ ®¸p øng<br /> ®­îc thÓ hiÖn qua viÖc ®¶m b¶o tÝnh s½n cã cña ®­îc nhu cÇu ch¨m sãc søc kháe cña tõng nhãm<br /> dÞch vô y tÕ, lo¹i trõ ®­îc c¸c rµo c¶n trong tiÕp d©n c­; (iii) nhãm c¸n bé tham gia cung cÊp c¸c<br /> cËn dÞch vô y tÕ cña ng­êi d©n vµ thùc hiÖn b¶o dÞch vô CSSKB§ chÝnh lµ trung t©m cña sù ®iÒu<br /> ®¶m an sinh søc kháe. phèi, ®¶m b¶o sù thµnh c«ng cña hÖ thèng y tÕ<br /> quèc gia.<br /> (2) C¶i c¸ch cung øng dÞch vô y tÕ: lµm cho<br /> hÖ thèng y tÕ h­íng tíi con ng­êi. §©y lµ c¶i (3) C¶i c¸ch chÝnh s¸ch c«ng céng: nh»m<br /> c¸ch, tæ chøc l¹i hÖ thèng cung øng dÞch vô y tÕ, t¨ng c­êng tuyªn truyÒn gi¸o dôc n©ng cao søc<br /> trong ®ã chó träng tíi c¸c dÞch vô ch¨m sãc søc kháe cña céng ®ång, b¶o ®¶m céng ®ång kháe<br /> khoÎ ban ®Çu h­íng tíi nhu cÇu vµ mong ®îi m¹nh h¬n th«ng qua viÖc lång ghÐp c¸c ho¹t<br /> <br /> <br /> 53<br /> DiÔn ®µn chÝnh s¸ch<br /> <br /> <br /> <br /> ®éng y tÕ c«ng céng víi CSSKB§ vµ h­íng tíi l·nh ®¹o vµ qu¶n lý hÖ thèng y tÕ.<br /> c¸c chÝnh s¸ch c«ng céng cã lîi cho søc kháe Cã thÓ nãi, nhan ®Ò cña B¸o c¸o søc kháe thÕ<br /> mang tÝnh liªn ngµnh. giíi 2008 cña WHO “Primary health care -<br /> 4<br /> (4) C¶i c¸ch sù l·nh ®¹o: thay thÕ h×nh thøc Now more than ever” ®· thÓ hiÖn mét c¸ch sóc<br /> l·nh ®¹o kiÓu hµnh chÝnh mÖnh lÖnh hoÆc h×nh tÝch quan ®iÓm cña tæ chøc nµy ®èi víi chÝnh<br /> thøc phã mÆc cho t­ nh©n tù kinh doanh trong thÞ s¸ch CSSKB§. §Ó tiÕp tôc duy tr× vai trß nÒn<br /> tr­êng y tÕ b»ng h×nh thøc l·nh ®¹o toµn diÖn, d©n t¶ng cña CSSKB§ trong hÖ thèng y tÕ ViÖt Nam<br /> chñ, dùa trªn ®µm ph¸n (inclusive, participatory trong hoµn c¶nh hiÖn nay, B¸o c¸o søc kháe thÕ<br /> and negotiation-based leadership). Nh­ vËy, c¶i giíi 2008 cña WHO lµ mét trong nh÷ng tµi liÖu<br /> c¸ch l·nh ®¹o trong CSSKB§ x¸c ®Þnh vai trß vµ tham kh¶o quan träng ®èi víi nh÷ng ng­êi lµm<br /> tr¸ch nhiÖm chñ yÕu cña nhµ n­íc, chuyÓn tõ sù c«ng t¸c ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch y tÕ.<br /> l·nh ®¹o b»ng mÖnh lÖnh sang l·nh ®¹o thùc hiÖn<br /> c¸c chÝnh s¸ch ®­îc x©y dùng cã sù tham gia cña<br /> céng ®ång vµ cã sù ®µm ph¸n víi c¸c bªn liªn<br /> quan. C¶i c¸ch l·nh ®¹o CSSKB§ ®ßi hái c©n ®èi 4<br /> T¹m dÞch: “Ch¨m sãc søc kháe ban ®Çu - h·y nhiÒu h¬n<br /> ®­îc nguån tµi chÝnh ®Ó ®Çu t­ n©ng cao n¨ng lùc n÷a”<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 54<br />  T¹p chÝ<br /> <br /> <br /> ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 10/2012<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Sù ph¸t triÓn vµ vai trß cña y tÕ t­ nh©n trong<br /> ch¨m sãc søc kháe ë ViÖt Nam<br /> NguyÔn ThÞ Th¾ng1<br /> <br /> <br /> <br /> V íi hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, y tÕ t­<br /> nh©n lµ mét cÊu phÇn quan träng trong<br /> viÖc chia sÎ c«ng t¸c ch¨m sãc søc kháe ng­êi<br /> nghÜa. §©y lµ giai ®o¹n më ®Çu cho nh÷ng c¶i<br /> c¸ch vÒ y tÕ, trong ®ã cã viÖc ban hµnh c¸c chÝnh<br /> s¸ch liªn quan ®Õn sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn<br /> d©n víi hÖ thèng y tÕ c«ng lËp th«ng qua cung cña khu vùc y tÕ t­ nh©n. N¨m 1993, víi sù ra<br /> cÊp c¸c dÞch vô y tÕ. ë mét sè n­íc, y tÕ t­ nh©n ®êi cña Ph¸p lÖnh sè 26/PL/CTN/1993 vÒ Hµnh<br /> cßn tham gia vµo qu¸ tr×nh x©y dùng chÝnh s¸ch nghÒ y d­îc t­ nh©n, y tÕ t­ nh©n chÝnh thøc<br /> víi vai trß cña c¸c héi nghÒ nghiÖp. T¹i ViÖt ®­îc c«ng nhËn lµ mét bé phËn ho¹t ®éng trong<br /> Nam, y tÕ t­ nh©n ®· h×nh thµnh tõ nh÷ng n¨m hÖ thèng y tÕ n­íc ta. §Ó më réng c¸c lo¹i h×nh<br /> cuèi cña thËp niªn 80 vµ chÝnh thøc ®­îc hîp ho¹t ®éng t¹o ®µ cho khu vùc y tÕ t­ nh©n ph¸t<br /> ph¸p hãa vµo nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp niªn 90. triÓn, ChÝnh phñ ®· ra NghÞ quyÕt sè<br /> Víi c¸c lo¹i h×nh ho¹t ®éng bao gåm bÖnh viÖn 90/1997/NQ-CP vÒ ph­¬ng h­íng vµ chñ<br /> ®a khoa / chuyªn khoa, phßng kh¸m ®a khoa / tr­¬ng x· héi hãa c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc, y tÕ,<br /> chuyªn khoa, nhµ hé sinh, c¬ së dÞch vô y tÕ, c¬ v¨n hãa cho phÐp thµnh lËp bÖnh viÖn b¸n c«ng,<br /> së vËn chuyÓn ng­êi bÖnh trong n­íc vµ ra n­íc bÖnh viÖn t­, bÖnh viÖn liªn doanh hoÆc 100%<br /> vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Tíi n¨m 1999, NghÞ ®Þnh<br /> ngoµi..., y tÕ t­ nh©n ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ<br /> sè 73/1999/N§-CP tiÕp tôc ®­îc ChÝnh phñ ban<br /> trë thµnh mét bé phËn cña hÖ thèng y tÕ, ®¸p øng<br /> hµnh nh»m kªu gäi vµ khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc<br /> nhu cÇu vÒ ch¨m sãc søc kháe ngµy cµng ®a<br /> t­ nh©n vµ c¸c c¸ nh©n cïng tham gia ®Çu t­ cho<br /> d¹ng vµ n©ng cao cña ng­êi d©n.<br /> y tÕ víi ®iÒu kiÖn lµ kh«ng v× môc ®Ých lîi<br /> Lµ mét bé phËn cña hÖ thèng y tÕ, y tÕ t­ nh©n nhuËn. Tuy nhiªn vÊn ®Ò ®¸nh gi¸ vµ kiÓm so¸t<br /> ®· tõng b­íc ph¸t huy vai trß cña m×nh trong môc ®Ých ®Çu t­ kh«ng v× lîi nhuËn theo qui<br /> c«ng t¸c kh¸m ch÷a bÖnh ban ®Çu, t­ vÊn søc ®Þnh cña NghÞ ®Þnh th× ch­a ®­îc qui ®Þnh cô thÓ<br /> kháe, ch¨m sãc y tÕ vµ tham gia ph¸t hiÖn dÞch trong v¨n b¶n.<br /> bÖnh sím. Víi sù cã mÆt cña y tÕ t­ nh©n, kh¶<br /> Sau 10 n¨m triÓn khai Ph¸p lÖnh sè<br /> n¨ng tiÕp cËn dÞch vô y tÕ cña ng­êi d©n ®­îc c¶i<br /> 26/PL/CTN/1993, n¨m 2003, Ph¸p lÖnh sè<br /> thiÖn. Bªn c¹nh ®ã y tÕ t­ nh©n phÇn nµo t¹o ra sù<br /> 07/2003/PL - UBTVQH11 ®­îc ban hµnh thay<br /> c¹nh tranh víi hÖ thèng y tÕ c«ng trong viÖc c¶i thÕ cho Ph¸p lÖnh 26 nh»m bæ sung, söa ®æi mét<br /> thiÖn chÊt l­îng dÞch vô, n©ng cÊp trang thiÕt bÞ, sè ®iÒu cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña sù<br /> c¬ së vËt chÊt, ¸p dông c«ng nghÖ cao vµ n©ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn<br /> cao vÊn ®Ò y ®øc trong c«ng t¸c kh¸m ch÷a bÖnh. khuyÕn khÝch sù tham gia cña y tÕ t­ nh©n trong<br /> hÖ thèng y tÕ nh»m cung øng dÞch vô tèt h¬n cho<br /> C¸c chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc ®èi víi sù ng­êi d©n, ngµy 22/3/2005, Ban chÊp hµnh<br /> ph¸t triÓn cña y tÕ t­ nh©n Trung ­¬ng §¶ng ®· ban hµnh NghÞ quyÕt 46-<br /> N¨m 1986, ViÖt Nam tiÕn hµnh c«ng cuéc<br /> §æi míi chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ bao cÊp sang 1<br /> Khoa Nghiªn cøu Y tÕ C«ng céng, ViÖn ChiÕn l­îc vµ<br /> nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ ChÝnh s¸ch Y tÕ<br /> <br /> <br /> 55<br /> DiÔn ®µn chÝnh s¸ch<br /> <br /> <br /> <br /> NQ-TW víi ®Þnh h­íng ph¸t triÓn khu vùc y tÕ N¨m 2009, Ph¸p lÖnh sè 07/2003/PL-<br /> t­ nh©n mét c¸ch râ rµng h¬n “…Nhµ n­íc t¹o UBTVQH11 ®· ®­îc thay thÕ bëi LuËt sè<br /> ®iÒu kiÖn vµ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c c¬ së y 40/2009/QH12 vÒ Kh¸m vµ Ch÷a bÖnh. Theo<br /> tÕ t­ nh©n. C¸c c¸ nh©n hoÆc tæ chøc t­ nh©n quy ®Þnh cña LuËt, Bé Y tÕ vÉn lµ c¬ quan duy<br /> ®­îc phÐp ®¨ng ký thµnh lËp c¬ së hµnh nghÒ y nhÊt chÞu tr¸ch nhiÖm kiÓm ®Þnh, cÊp phÐp ho¹t<br /> d­îc, ®Æc biÖt lµ c¸c bÖnh viÖn ®a khoa, chuyªn ®éng cho khèi bÖnh viÖn t­ nh©n vµ ph©n cÊp<br /> khoa t­ nh©n…”[5]. §Ó NghÞ quyÕt 46 ®i vµo cho c¸c Së Y tÕ ®Þa ph­¬ng kiÓm ®Þnh vµ cÊp<br /> thùc tiÔn, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè phÐp ho¹t ®éng cho c¸c phßng kh¸m ®a khoa vµ<br /> 69/2008/N§-CP vÒ khuyÕn khÝch x· héi hãa chuyªn khoa. Trong LuËt Kh¸m vµ ch÷a bÖnh<br /> trong c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc, nghÒ nghiÖp, y tÕ, còng nh­ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt tr­íc ®ã th× vai<br /> v¨n hãa, thÓ thao vµ m«i tr­êng. Theo tinh thÇn trß cña c¸c héi nghÒ nghiÖp, héi chuyªn m«n<br /> cña NghÞ ®Þnh nµy, c¸c nhµ ®Çu t­ thµnh lËp trong c¸c quy tr×nh thµnh lËp, kiÓm ®Þnh, cÊp<br /> bÖnh viÖn sÏ ®­îc cÊp hay cho thuª ®Êt miÔn phÝ phÐp ®èi víi c¸c c¬ së y tÕ t­ nh©n vÉn ch­a ®­îc<br /> vµ ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i vÒ thuÕ... Nh­ vËy, cã ®Ò cËp.<br /> thÓ nãi c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ®· t¹o nªn Sù ph¸t triÓn cña y tÕ t­ nh©n<br /> mét m«i tr­êng thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t­ Tr¶i qua hai m­¬i n¨m h×nh thµnh vµ ph¸t<br /> ph¸t triÓn khèi bÖnh viÖn t­ nh©n ®Ó tham gia triÓn, y tÕ t­ nh©n ViÖt Nam ®· ph¸t triÓn nhanh<br /> vµo hÖ thèng cung øng dÞch vô kh¸m ch÷a bÖnh chãng c¶ vÒ sè l­îng vµ lo¹i h×nh, cung cÊp mét<br /> chung. l­îng kh«ng nhá dÞch vô y tÕ cho ng­êi d©n.<br /> <br /> Sè c¬ së YTTN qua c¸c n¨m<br /> 70000<br /> 65000<br /> 60000<br /> <br /> 50000<br /> <br /> 40000<br /> <br /> 30000 27400<br /> 30820<br /> 19836<br /> 20000<br /> <br /> 10000<br /> <br /> 0<br /> 1998 2001 2005 2007<br /> <br /> <br /> (Nguån sè liÖu: B¸o c¸o JARH 2006 vµ b¸o c¸o ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng YTTN Vô §iÒu trÞ 2007)<br /> <br /> Nh×n vµo sè liÖu trªn biÓu ®å cã thÓ thÊy sè khoa (16.900) vµ c¬ së dÞch vô y tÕ (7.793) th×<br /> l­îng c¸c c¬ së y tÕ t­ nh©n t¨ng kh¸ nhanh. tíi n¨m 2005 sè bÖnh viÖn ®· lªn tíi 48 bÖnh<br /> Trong vßng 10 n¨m sè c¬ së y tÕ t­ nh©n ®· t¨ng viÖn, 3.020 phßng kh¸m ®a khoa, 27.665 phßng<br /> gÊp h¬n 3 lÇn tõ 19.836 c¬ së (n¨m 1998) lªn tíi kh¸m chuyªn khoa/dÞch vô y tÕ vµ 87 nhµ hé<br /> 65.000 c¬ së (n¨m 2007). Bªn c¹nh t¨ng vÒ sè sinh.<br /> l­îng th× lo¹i h×nh còng ngµy mét ®a d¹ng h¬n. BÖnh viÖn t­ ph¸t triÓn t­¬ng ®èi nhanh c¶ vÒ<br /> N¨m 2001 trong sè c¸c c¬ së y tÕ t­ nh©n míi sè l­îng vµ qui m« gi­êng bÖnh. N¨m 1995, c¶<br /> chØ bao gåm lo¹i h×nh bÖnh viÖn (14), phßng n­íc míi cã 1 bÖnh viÖn víi 50 gi­êng bÖnh<br /> kh¸m ®a khoa (1.139), phßng kh¸m chuyªn nh­ng chØ sau 5 n¨m (2000) sè bÖnh viÖn ®·<br /> <br /> 56<br />  T¹p chÝ<br /> <br /> <br /> ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 10/2012<br /> <br /> <br /> <br /> t¨ng lªn lµ 12 víi tæng sè gi­êng lµ 749. Tíi nµy chñ yÕu cung cÊp c¸c dÞch vô kh¸m ch÷a<br /> 2005, sè bÖnh viÖn ®· t¨ng gÊp ®«i (48 bÖnh bÖnh ngo¹i tró cho c¸c bÖnh nh©n ë møc ®é<br /> viÖn) vµ sè gi­êng bÖnh t¨ng gÊp h¬n 4 lÇn bÖnh nhÑ. KÕt qu¶ tõ nghiªn cøu vÒ §iÒu tra y tÕ<br /> (3.245 gi­êng) so víi n¨m 2000. Hai n¨m sau quèc gia 2001-2002 vµ §iÒu tra møc sèng d©n<br /> (2007), sè bÖnh viÖn t­ ®· lªn tíi 92 víi tæng sè c­ 2006 cho thÊy y tÕ t­ nh©n cung cÊp kho¶ng<br /> gi­êng bÖnh lµ 5.934 [3,4]. Theo sè liÖu cña Côc tõ 60-75% c¸c dÞch vô y tÕ kh¸m vµ ®iÒu trÞ<br /> Qu¶n lý Kh¸m ch÷a bÖnh, n¨m 2010 sè bÖnh ngo¹i tró vµ chØ kho¶ng 4% dÞch vô néi tró [2].<br /> viÖn t­ lµ 121 (gÊp 1,3 lÇn so víi n¨m 2007) vµ Bªn c¹nh ®ã, do sù ph©n bæ tËp trung ë khu vùc<br /> sè gi­êng bÖnh lµ 6.920. ®« thÞ nªn tû lÖ sö dông kh¸m ch÷a bÖnh ngo¹i<br /> Tuy sè bÖnh viÖn t­ t¨ng t­¬ng ®èi nhanh qua tró ë khu vùc nµy cao h¬n so víi khu vùc n«ng<br /> c¸c n¨m, nh­ng qui m« cßn h¹n chÕ. Theo sè th«n lÇn l­ît lµ 42.4% vµ 36.7% (KÕt qu¶ tõ<br /> liÖu vÒ ho¹t ®éng y tÕ t­ nh©n n¨m 2009 cña Bé VLSS 2008).<br /> Y tÕ th× trung b×nh bÖnh viÖn t­ cã kho¶ng 79 T×nh h×nh sö dông dÞch vô y tÕ t­ nh©n cña<br /> gi­êng bÖnh, trong ®ã bÖnh viÖn cã sè gi­êng Ýt ng­êi d©n cã xu h­íng t¨ng. KÕt qu¶ tõ c¸c<br /> nhÊt lµ 10 vµ bÖnh viÖn cã sè gi­êng cao nhÊt lµ nghiªn cøu vÒ sö dông dÞch vô y tÕ t­ nh©n cña<br /> 500 gi­êng bÖnh. Tû lÖ bÖnh viÖn t­ so víi bÖnh ng­êi d©n trong kho¶ng thêi gian 10 n¨m qua<br /> viÖn c«ng lËp chiÕm 8,6% (92/1.063) vµ tû lÖ cho thÊy tû lÖ sö dông dÞch vô ë khu vùc nµy dao<br /> tæng sè gi­êng bÖnh t­ nh©n so víi tæng sè ®éng theo chiÒu h­íng t¨ng tõ 19,6% - 38,9%<br /> gi­êng bÖnh c«ng lËp n¨m 2007 chiÕm kho¶ng tïy ph¹m vi vµ ®èi t­îng nghiªn cøu. Theo ph¸t<br /> 9,3% (5.934/129.082 gi­êng). TÊt c¶ c¸c bÖnh hiÖn tõ nghiªn cøu cña §¬n vÞ nghiªn cøu søc<br /> viÖn t­ ®Òu cã c¸c khoa c¬ b¶n nh­ khoa kh¸m kháe céng ®ång - Bé Y tÕ th× thÊy r»ng tû lÖ<br /> bÖnh, khoa cÊp cøu, khoa cËn l©m sµng vµ khoa ng­êi ®Õn y tÕ t­ nh©n lµ 19,6% vµ mua thuèc vÒ<br /> d­îc. Trung b×nh mçi bÖnh viÖn cã 6 khoa tù ch÷a lµ 32,8%. Nghiªn cøu cña Tr­¬ng ViÖt<br /> (nhiÒu nhÊt lµ 12 khoa). So s¸nh víi bÖnh viÖn t­ Dòng t¹i 4 x· Qu¶ng Ninh ph¸t hiÖn tû lÖ ®Õn<br /> ë c¸c n­íc trong khu vùc th× qui m« bÖnh viÖn t­ thÇy thuèc t­ chiÕm 28%, vµ tû lÖ tù ®iÒu trÞ lµ<br /> ë n­íc ta cßn nhá. §©y cã thÓ lµ do h¹n chÕ vÒ 22%. HoÆc kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ kh¶ n¨ng tiÕp<br /> nguån vèn ®Çu t­ vµo lo¹i h×nh nµy. cËn c¸c dÞch vô CSSK t¹i 5 huyÖn cña Thõa<br /> Do ®Æc thï lµ kinh doanh, nªn c¸c c¬ së y tÕ Thiªn HuÕ cho thÊy tû lÖ sö dông y tÕ t­ nh©n lµ<br /> t­ nh©n ®Òu cã xu h­íng tËp trung ë nh÷ng vïng 38,9% vµ tù ®iÒu trÞ lµ 18,3%. Mét nghiªn cøu<br /> thµnh thÞ, ®«ng d©n, ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi kh¸ míi ®©y vÒ sö dông dÞch vô kh¸m ch÷a bÖnh cña<br /> vµ kh¶ n¨ng thu lîi nhuËn cao. Sè liÖu thèng kª ng­êi d©n t¹i ChÝ Linh, H¶i D­¬ng n¨m 2011 l¹i<br /> cña Bé Y tÕ cho thÊy c¸c bÖnh viÖn t­ chñ yÕu cho kÕt qu¶ kh¸ cao víi tû lÖ ng­êi d©n tù mua<br /> tËp trung ë c¸c thµnh phè lín nh­ Hµ Néi thuèc vÒ ®iÒu trÞ (54%), tiÕp ®Õn lµ ®i KCB<br /> (15/92) vµ Hå ChÝ Minh (30/92). C¸c tØnh miÒn ngo¹i tró (34,8%). Tû lÖ ng­êi èm tù ®i mua<br /> nói phÝa B¾c (Yªn B¸i) vµ T©y Nguyªn (§¨k thuèc vµ KCB ngo¹i tró cao nh­ vËy cho thÊy xu<br /> L¨k), mçi tØnh chØ cã 1 bÖnh viÖn t­. h­íng lùa chän lÜnh vùc y tÕ t­ nh©n ngµy mét<br /> nhiÒu h¬n [6].<br /> Vai trß cña y tÕ t­ nh©n trong cung øng Khi nh¾c tíi y tÕ t­ nh©n, ng­êi ta liªn t­ëng<br /> dÞch vô y tÕ tíi ®èi t­îng sö dông th­êng lµ ng­êi cã thu<br /> nhËp cao (ng­êi giµu). Thùc tÕ th× kh«ng h¼n<br /> Víi sù ph¸t triÓn t­¬ng ®èi nhanh vÒ sè l­îng<br /> nh­ vËy. Sè liÖu tõ c¸c nghiªn cøu cho thÊy ®èi<br /> vµ c¸c lo¹i h×nh, y tÕ t­ nh©n ®· cã nh÷ng ®ãng<br /> víi dÞch vô ch¨m sãc søc kháe ban ®Çu, ®èi<br /> gãp nhÊt ®Þnh trong sù nghiÖp ch¨m sãc vµ b¶o<br /> t­îng sö dông y tÕ t­ nh©n t­¬ng ®èi ®a d¹ng<br /> vÖ søc kháe nh©n d©n. Tuy nhiªn víi ®Æc ®iÓm lµ<br /> bao gåm c¶ nh÷ng nhãm yÕm thÕ trong x· héi<br /> lo¹i h×nh kinh doanh v× lîi nhuËn nªn khu vùc<br /> <br /> 57<br /> DiÔn ®µn chÝnh s¸ch<br /> <br /> <br /> <br /> nh­ ng­êi giµ, ng­êi nghÌo, phô n÷ vµ trÎ em... cøu håi cøu vÒ c¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh vÒ n¹o hót<br /> Sè liÖu tõ nghiªn cøu cña TrÇn ThÞ Mai Oanh thai ë phô n÷ ViÖt Nam, 2000). Tuy nhiªn, hä<br /> vÒ m« h×nh èm ®au vµ hµnh vi t×m kiÕm søc kháe s½n sµng chÊp nhËn v× theo hä ®©y lµ n¬i cã b¸c<br /> cña ng­êi cao tuæi ë mét vïng n«ng th«n ViÖt sÜ chuyªn m«n cao trong tØnh, mÆt kh¸c sö dông<br /> Nam cho thÊy tû lÖ ng­êi trªn 60 tuæi ®Õn thÇy dÞch vô t­ nh©n tèn Ýt thêi gian chê ®îi vµ ®­îc<br /> thuèc t­ ®Ó KCB cho bÖnh cÊp tÝnh chiÕm phôc vô tËn t×nh. Phô n÷ n«ng th«n sö dông y tÕ<br /> 33,5% vµ 20,3% lµ mua thuèc tù ®iÒu trÞ. Tû lÖ t­ nh©n ®Ó kh¸m ch÷a bÖnh khi bÞ èm chiÕm<br /> nµy t­¬ng ®èi cao so víi tû lÖ sö dông tr¹m y tÕ 23%, trong khi ®ã, lùa chän tr¹m y tÕ x· chØ<br /> x· (18%) [7]. Ph¸t hiÖn tõ b¸o c¸o ®¸nh gi¸ t×nh chiÕm 13,8% (Sè liÖu tõ nghiªn cøu cña Lª ThÞ<br /> h×nh ch¨m sãc søc kháe ng­êi nghÌo t¹i 5 tØnh Hång Th¬m (2006) vÒ tiÕp cËn vµ sö dông dÞch<br /> miÒn nói phÝa B¾c vµ T©y Nguyªn do ViÖn vô y tÕ cho phô n÷ n«ng th«n). Qua ®©y cã thÓ<br /> ChiÕn l­îc vµ ChÝnh s¸ch Y tÕ tiÕn hµnh n¨m thÊy r»ng, bªn c¹nh c¸c dÞch vô y tÕ cña nhµ<br /> 2007 thÊy r»ng cã tõ 30-40% ng­êi nghÌo ë c¸c n­íc th× y tÕ t­ nh©n ®ãng vai trß kh«ng nhá<br /> tØnh miÒn nói phÝa B¾c vµ 20% ë T©y Nguyªn tù trong lùa chän cña ng­êi phô n÷ khi sö dông<br /> ®iÒu trÞ khi èm ®au mÆc dï cã b¶o hiÓm y tÕ [5]. dÞch vô ch¨m sãc søc kháe.<br /> Nh­ vËy cã thÓ thÊy r»ng, y tÕ t­ nh©n cã kh¶ Tãm l¹i, y tÕ t­ nh©n ®· cã nh÷ng ®ãng gãp<br /> n¨ng cung cÊp c¸c gãi dÞch vô kh¸c nhau cho ®¸ng kÓ trong c«ng t¸c ch¨m sãc søc kháe ng­êi<br /> c¸c ®èi t­îng kh¸c nhau. d©n. B¸o c¸o hÖ thèng y tÕ ViÖt Nam 2006 còng<br /> Phô n÷ sö dông dÞch vô y tÕ t­ nh©n trong chØ râ vai trß kh«ng thÓ thiÕu cña y tÕ t­ nh©n<br /> ch¨m sãc søc kháe sinh s¶n t­¬ng ®èi phæ biÕn. trong ®¸p øng yªu cÇu cÊp b¸ch vÒ kh¸m, ch÷a<br /> Theo kÕt qu¶ cña ®iÒu tra nh©n khÈu häc vµ y tÕ bÖnh cña nh©n d©n, tõ ®ã phÇn nµo gióp gi¶m t¶i<br /> (DHS) n¨m 2002 th× cã tíi 14% c¸c ph­¬ng tiÖn cho c¸c bÖnh viÖn c«ng c¸c tuyÕn. Sù cã mÆt cña<br /> tr¸nh thai ®­îc cung øng bëi khu vùc khu vùc t­ y tÕ t­ nh©n ®· gióp ng­êi d©n cã thªm lùa chän<br /> nh©n. Sè liÖu tõ nghiªn cøu cña Tæng côc D©n sè khi kh¸m ch÷a bÖnh, tiÕp cËn dÞch vô nhanh h¬n<br /> n¨m 2011 cho thÊy, mÆc dï ®Æt dông cô tö cung vµ tiÕt kiÖm thêi gian chê ®îi ...[3]. Nhµ n­íc ®·<br /> th­êng ®­îc thùc hiÖn t¹i c¸c c¬ së y tÕ nhµ n­íc cã chñ tr­¬ng vµ chÝnh s¸ch nh»m t¨ng c­êng<br /> (h¬n 80% ë tr¹m y tÕ x·), tuy nhiªn tû lÖ y tÕ t­ vai trß vµ sù g¾n kÕt cña y tÕ t­ nh©n trong hÖ<br /> nh©n tham gia ®Æt dông cô tö cung chiÕm tíi thèng y tÕ , t¹o ®µ cho y tÕ t­ nh©n ph¸t triÓn. Tuy<br /> 7,2%. ë thµnh thÞ, phô n÷ sö dông biÖn ph¸p kÕ nhiªn ®Ó khu vùc y tÕ t­ nh©n ph¸t triÓn bÒn<br /> ho¹ch hãa gia ®×nh ë khu vùc y tÕ t­ nh©n víi gi¸ v÷ng vµ ®óng ®Þnh h­íng c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶<br /> thµnh t­¬ng ®èi cao víi 175.000®/ca hót ®iÒu th× c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch cÇn ®­îc tiÕp tôc bæ<br /> hßa kinh nguyÖt t¹i Cao B»ng (sè liÖu tõ nghiªn sung mét c¸ch kÞp thêi vµ phï hîp.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> 1. B¸o c¸o ®¸nh gi¸ c«ng t¸c kh¸m ch÷a bÖnh n¨m 2004 vµ kÕ ho¹ch n¨m 2005.<br /> 2. B¸o c¸o ®iÒu tra y tÕ quèc gia, 2001-2002.<br /> 3. Bé Y tÕ, (2005), B¸o c¸o ®¸nh gi¸ hÖ thèng y tÕ 2006.<br /> 4. Bé y tÕ, (2009), B¸o c¸o ho¹t ®éng y tÕ t­ nh©n.<br /> 5. C­¬ng §.V, Oanh T.T.M vµ céng sù, 2007, B¸o c¸o ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ch¨m sãc søc kháe ng­êi<br /> nghÌo t¹i 5 tØnh miÒn nói phÝa B¾c vµ T©y nguyªn, Ph¸i ®oµn ñy ban ch©u ¢u t¹i ViÖt Nam.<br /> <br /> <br /> 58<br />  T¹p chÝ<br /> <br /> <br /> ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 10/2012<br /> <br /> <br /> <br /> 6. Sö dông dÞch vô kh¸m ch÷a bÖnh cña ng­êi d©n t¹i CHILILAB, (2011): Thùc tr¹ng vµ mét sè ®Ò xuÊt.<br /> Website http://www.vpha.org.vn/index.php/Tap-chi-Y-te-cong-cong-So-24.<br /> 7. TrÇn ThÞ Mai Oanh, (2002). M« h×nh èm ®au vµ hµnh vi t×m kiÕm cña ng­êi cao tuæi ë mét vïng n«ng<br /> th«n ViÖt Nam. LuËn v¨n th¹c sÜ Y tÕ c«ng céng.<br /> 8. Thñ t­íng ChÝnh phñ, (2005), Ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cña ChÝnh phñ, thùc hiÖn NghÞ quyÕt sè 46-<br /> NQ/TW ngµy 23/02/2005 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ c«ng t¸c b¶o vÖ, ch¨m sãc vµ n©ng cao søc khoÎ nh©n<br /> d©n trong t×nh h×nh míi.<br /> 9. Vô §iÒu trÞ, (2007), B¸o c¸o ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng y tÕ t­ nh©n.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 59<br />