Định loài sán lá gan nhỏ opisthorchis viverrini nhiễm trên người bằng kỹ thuật PCR trên hệ gen ty thể tại huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị

Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014<br /> <br />  <br /> <br /> ĐỊNH LOÀI SÁN LÁ GAN NHỎ OPISTHORCHIS VIVERRINI <br /> NHIỄM TRÊN NGƯỜI BẰNG KỸ THUẬT PCR TRÊN HỆ GEN TY THỂ  <br /> TẠI HUYỆN HƯỚNG HÓA, TỈNH QUẢNG TRỊ <br /> Nguyễn Văn Chương*, Bùi Văn Tuấn*, Huỳnh Hồng Quang* <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Đặt vấn đề: Sán lá gan nhỏ là vấn đề y tế công cộng quan trọng tại các vùng Đông Á và Đông Âu, bệnh <br /> gây ra bởi loài Opisthorchis viverrini, Opisthorchis felineus, Clonorchis sinensis và loài Opisthorchis lobatus mới. <br /> Hiện tại, có hơn 600 triệu người có nguy cơ nhiễm các sán lá này trên phạm vi toàn cầu. Hầu hết bệnh nhân <br /> nhiễm sán không có triệu chứng, chỉ có 5‐10% số ca nhiễm nặng biểu hiện các triệu chứng không đặc hiệu. Tuy <br /> nhiên, nhiễm nặng và kéo dài có thể dẫn đến một loạt bệnh gan mật (viêm đường mật, viêm túi mật, vàng da do <br /> tắc mật), đặc biệt trên cả mô hình thực nghiệm và dịch tễ học cho bằng chứng nhiễm các sán này là một trong các <br /> nguyên nhân dẫn đến ung thư biểu mô đường mật.  <br /> Phương pháp nghiên cứu: Với thiết kế cắt ngang mô tả. Sử dụng kỹ thuật giám định loài PCR trên gen ty <br /> thể xác định và phân biệt loài Clonorchis sinensis và Opisthorchis viverrini.  <br /> Kết quả: Kỹ thuật PCR đã xác định loài sán nhiễm trên người là loàiOpisthorchis viverrini. <br /> Kết  luận: Việc xác định đặc hiệu là rất cần thiết để hiểu biết về tính đa dạng loài sán lá gan nhỏ tại Việt <br /> Nam cũng như xây dựng bản đồ phân bố trong khu vực Mê Kông, đề ra các biện pháp phòng chống thích hợp. <br /> Từ khóa: Opisthorchis viverrini, Opisthorchis felineus, Clonorchis sinensis <br /> <br /> ABSTRACT <br /> IDENTIFICATION OF Opisthorchis viverrini BY A MITOCHONDRIAL‐BASED MULTIPLEX PCR  <br /> IN HUONG HOA DISTRICT, QUANG TRI PROVINCE <br /> Nguyen Van Chuong, Bui Van Tuan, Huynh Hong Quang <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 6‐ 2014: 540 – 545 <br /> Backgrounds:  Liver  fluke  infection  caused  by  Opisthorchis  viverrini,  Opisthorchis  felineus,  Clonorchis <br /> sinensis,  and  new  Opisthorchis  lobatus  is  a  major  public  health  problem  in  East  Asia  and  Eastern  Europe. <br /> Currently,  more  than  600  million  people  are  at  risk  of  infection  with  these  trematodes.  Most  people  with <br /> opisthorchiasis  or  clonorchiasis  have  no  symptoms,  only  5‐10%  of  infected  people  with  heavy  load  have  non‐<br /> specific  symptoms.  Nonetheless,  heavy,  long‐standing  infection  is  associated  with  a  number  of  hepatobiliary <br /> diseases (cholangitis, obstructive jaundice, cholecystitis), especially, both experimental and epidemiologic evidence <br /> strongly implicates these fluke infection in the aetiology of one of the liver cancer subtypes as cholangiocarcinoma.  <br /> Methods:  A  cross  sectional  study  was  conducted.  A  mitochondrial‐based  multiplex  PCR  was  used  to <br /> identify and discriminate of Clonorchis sinensis and Opisthorchis viverrini species.  <br /> Result: Themultiplex PCR technique in identification of adults fluke from infected patients was Opisthorchis <br /> viverrini.  <br /> Conclusion:  Specific  identification  is  necessary  for  understanding  of  the  liver  fluke  diversity  in  Vietnam, <br /> mapping of its distribution in Mekong region, and propose proper control measures. <br /> Key words: Opisthorchis viverrini, Opisthorchis felineus, Clonorchis sinensis <br /> * Viện Sốt rét KST‐CT Quy Nhơn g <br /> Tác giả liên lạc: TS. Huỳnh Hồng Quang     ĐT: 0905103496 <br /> <br /> 540<br /> <br /> Email: huynhquangimpe@yahoo.com <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br />  <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> Bệnh  sán  lá  gan  nhỏ  (SLGN)  là  một  trong <br /> những  bệnh  ký  sinh  trùng  lây  truyền  qua  thức <br /> ăn  quan  trọng,  với  3  loài  chính  Opisthorchis <br /> viverrini  (O.viverrini),  Clonorchis  sinensis  (C. <br /> sinensis)  và Opisthorchis felineus (O. felineus),  gây <br /> ảnh hưởng rất lớn đến sức khoẻ của con người, <br /> đặc  biệt  dẫn  đến  ung  thư  biểu  mô  đường  mật. <br /> SLGN  hiện  là  mối  nguy  cơ  và  đe  dọa  đến <br /> khoảng  600  triệu  người  trên  phạm  vi  toàn  cầu, <br /> đặc biệt tại khu vực Đông Á và Đông Âu(3). Loài <br /> O.  viverrinilưu  hành  chủ  yếu  ở  các  quốc  gia <br /> Đông Nam Á, gồm Thái Lan, Lào, Việt Nam và <br /> Campuchia; C. sinensis thường gặp ở vùng nông <br /> thôn  tại  Hàn  Quốc  và  Trung  Quốc(6).  Tại  Việt <br /> Nam,  bệnh  SLGL  nhỏ  lưu  hành  ít  nhất  25  tỉnh, <br /> thành, trong đó 15 tỉnh phía bắc và 10 tỉnh miền <br /> Trung‐Tây  Nguyên(7,8)  với  tỷ  lệ  nhiễm  từ  0,2  ‐ <br /> 37%. Hầu hết người bệnh SLGN không có triệu <br /> chứng, chỉ có 5‐10% số ca nhiễm nặng xuất hiện <br /> các triệu chứng không đặc hiệu như đau hạ sườn <br /> phải,  khó  tiêu  và  suy  nhược.  Tuy  nhiên,  nhiễm <br /> trùng nặng và kéo dài  có  liên  quan đến một số <br /> loại bệnh gan mật, gồm có viêm đường mật, tắc <br /> mật vàng da, gan lớn, xơ gan viêm túi mật và sỏi <br /> túi  mật,  thậm  chí  gây  ung  thư  biểu  mô  đường <br /> mật hoặc ung thư đường mật(2,7).  <br /> Người bị mắc bệnh SLGN là do ăn phải một <br /> số loài cá nước ngọt có chứa ấu trùng sán chưa <br /> được nấu chín, hoặc ăn sống dạng gỏi cá. Vốn dĩ <br /> thói quen của một số vùng ven biển miền Trung, <br /> thích  ăn  các  món  cá  nước  ngọt  dưới  dạng <br /> “shasimi” (ăn với mù tạt hoặc dạng gỏi) hoặc xử <br /> lý  chưa  chín  (tái)  như  một  yếu  tố  nguy  cơ  cao <br /> nhiễm  mầm  bệnh  SLGN.  Huyện  Hướng  Hóa, <br /> tỉnh  Quảng  Trị  với  6  xã  vùng  rìa  giáp  với  biên <br /> giới Lào qua sông Sepon với đa dạng nhiều loài <br /> cá  nước  ngọt  có  thể  là  nguồn  thực  phẩm  hàng <br /> ngày cho người dân hai bên sông, cùng với tập <br /> quán  ăn gỏi  cá  nước ngọt  nên  khả năng  có  lưu <br /> hành  bệnh  SLGN  là  rất  lớn(6).  Với  ý  tưởng  xác <br /> định loài SLGN lưu hành cũng như đề xuất biện <br /> pháp  phòng  chống  thích  hợp,  đề  tài  này  tiến <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng <br /> <br /> hành nhằm mục tiêu xác định loài SLGN ký sinh <br /> ở  người  và  ở  các  vật  chủ  trung  gian  tại  điểm <br /> nghiên cứu bằng ký thuật phân tử.  <br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG ‐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Địa điểm và thời gian <br /> Xã  Thanh  và  Xy,  huyện  Hướng  Hóa,  tỉnh <br /> Quảng Trị (xã giáp với biên giới Lào); <br /> Từ tháng 4/2013 đến tháng 6/2013. <br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu <br /> Người dân trong 2 xã được chọn, chọn từ 5 <br /> tuổi trở lên; <br /> Mẫu SLGN thu thập được trên người và trên <br /> vật chủ trung gian cá. <br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu <br /> Thiết kế nghiên cứu. <br /> Theo phương pháp nghiên cứu ngang mô tả. <br /> Cỡ  mẫu  nghiên  cứu  tỷ  lệ  nhiễm  SLG  nhỏ,  theo <br /> công thức: <br />    <br /> <br />  <br /> <br /> p.(1 ‐ p) <br /> <br /> n = Z2(1‐ /2)  <br />    <br /> <br />  <br /> <br />     d2 <br /> <br /> Trong đó: <br /> n : Cỡ mẫu tối thiểu cần đạt được; <br /> p:  Tỷ  lệ  nhiễm  SLGN  từ  một  điều  tra  thăm <br /> dò trước (pilot survey) = 13,5%    <br /> d: Sai số tuyệt đối, chọn 0,04. <br /> Z(1 ‐ /2): Hệ số tin cậy = 1,96 (với  = 0,05, độ <br /> tin cậy CI = 95% ) <br /> Vậy  cỡ  mẫu  sẽ  là:  n  ≈  280,3  cho  mỗi  điểm <br /> nghiên cứu. <br /> Cộng thêm những người mất mẫu + 10% số <br /> ca,  vậy  cỡ  mẫu  cuối  cùng  là  300  cho  mỗi  điểm. <br /> Tính trung bình mỗi hộ 4 người, chọn 75 hộ cho <br /> mỗi điểm. <br /> Nội dung nghiên cứu <br /> Nghiên cứu tỷ lệ, cường độ nhiễm sán lá gan <br /> bằng kỹ thuật Kato‐katz; <br /> Thu  thập  sán  trưởng  thành  trên  người  và <br /> định loại bằng hình thái học và giám định PCR; <br /> <br /> 541<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014<br /> <br />  <br /> Kỹ thuật nghiên cứu <br /> Xét nghiệm phân  Kato‐Katz:  Các mẫu  phân <br /> thu thập được; <br /> Kỹ thuật định loại SLGN bằng hình thái học <br /> (phân loại Nguyễn Thị Lê, 1995); <br /> Kỹ  thuật  giám  định  loài  SLGN  bằng  PCR: <br /> ADN  tổng số  của  từng  con sán  riêng  biệt  được <br /> tách  chiết  bằng  QIAamp  DNA  Extraction  kit <br /> (QIAGEN  Inc,  USA).  Mồi  được  sử  dụng  trong <br /> phản  ứng này  là  các  cặp  mồi  đặc  hiệu  được sử <br /> dụng  để  chẩn  đoán  phân  biệt  O.  viverrini  với <br /> C.sinensis (Le và cs, 2006), cho sản phẩm PCR xác <br /> định O.viverrini có độ dài là 1357 bp và C.sinensis <br /> là 612 bp; <br /> <br /> Phân tích và xử lý số liệu <br /> Nhập  số  liệu  vào  phần  mềm  Epidata  và  xử <br /> lý trên chương trình Stata. <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU <br /> <br /> Thực trạng SLGN tại các điểm nghiên cứu <br /> Bảng 1. Tỷ lệ và cường độ nhiễm SLGN chung ở 2 <br /> xã qua xét nghiệm phân <br /> Địa điểm<br /> Thanh<br /> Xy<br /> Cộng<br /> <br /> Số XN Số ca phát hiện Số trứng trên<br /> trứng sán<br /> 1 gam phân<br /> 302<br /> 35 (11,59%)<br /> 33,38<br /> 304<br /> 34 (11,18%)<br /> 29,52<br /> 606<br /> 69 (11,39%)<br /> 31,4<br /> <br /> Nhận xét: Tỷ lệ nhiễm sán tại 2 xã là 11,39%, <br /> trong  đó  tại  xã  Thanh  là  11,59%  và  xã  Xy  là <br /> 11,18%.  Cường  độ  nhiễm  sán  tại  xã  Thanh  là <br /> 33,38  trứng/gam  phân,  tại  xã  Xy  là  29,52 <br /> trứng/gam phân. <br /> <br /> Kết  quả  điều  tra  loài  SLGN  ở  người  và  ở <br /> vật chủ trung gian <br /> Bảng 2. Kết quả XN đãi phân thu thập SLGN <br /> trưởng thành <br /> Địa điểm Số ca XN phân Số ca có sán Lượng sán thu<br /> (+)<br /> được<br /> Xã Thanh<br /> 5<br /> 2<br /> 44<br /> Xã Xy<br /> 6<br /> 1<br /> 19<br /> Cộng<br /> 11<br /> 3<br /> 63<br /> <br /> Nhận xét: Trong số 35 ca (xã Thanh) và 34 ca <br /> (xã  Xy)  nhiễm  SLGN,  chỉ  chọn  5  ca  (xã  Thanh) <br /> và 6 ca (xã Xy) đưa đi đãi phân để xác định hình <br /> <br /> 542<br /> <br /> thái học và phân học phân tử định loài SLGN. Số <br /> ca  được  cho  uống  thuốc  và  đãi  phân  tìm  sán <br /> trưởng thành là 11 ca, song chỉ có 3 ca thu thập <br /> được  sán  trưởng  thành,  tổng  số  sán  lá  gan  nhỏ <br /> thu thập được là 63 con. <br /> Định loài bằng hình thái học <br /> <br />  <br /> Hình 1. Hình thể SLGN trưởng thành <br /> Nhận xét: Xác  định  hình thái 6  mẫu sán  cho <br /> thấy  cơ  thể  sán  mảnh,  màu  hồng  nhạt  khi <br /> nhuộm  Carmine,  giác  miệng  ở  đầu  nhỏ,  giác <br /> bụng  tròn  nằm  ở  1/3  phía  dưới,  tử  cung  gấp <br /> khúc nhiều lần, chứa đầy trứng, đặc biệt là tinh <br /> hoàn phân nhánh hình thùy nằm ở phía cuối cơ <br /> thể. Dựa vào khóa phân loại, căn cứ hình thái và <br /> kích  thước  của  sán,  loài  sán  ở  xã  Thanh  và  Xy <br /> thuộc  loài  Opisthorchis viverrini  (Cobbold,  1875), <br /> giống  Opisthorchis  (Looss,  1907),  họ <br /> Opisthorchidae  (Braun,  1901),  bộ  Opisthorchiida <br /> (La Rue, 1957). <br /> Giám định SLGN bằng kỹ thuật PCR <br /> <br />  1  2  3  4  5  6  7   8  <br /> <br /> O. <br /> viverrini <br /> <br /> 1,5kb<br /> <br /> ~1357bp <br /> 1kb <br /> <br />  <br /> Hình  2.  Kết  quả  điện  di  sản  phẩm  PCR  của  mẫu <br /> SLGN  sử dụng  cặp  mồi  OvF‐OvR  Giếng 1:  Chứng  <br /> (‐) Giếng 2: Chứng (+) O. viverrini, 1357bp Giếng 3‐<br /> 8:  Mẫu  SLGN  thu  nhận  tại  điểm.  Giếng  9:  Thang <br /> chuẩn DNA (1kb DNA ladder). <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br />  <br /> Phản  ứng  PCR  thực  hiện  bằng  mồi  đặc <br /> hiệu C. sinensis (CsF‐CsR) với các mẫu sán, kết <br /> quả cho thấy không có sản phẩm PCR nào thu <br /> được  từ  các  mẫu  sán  này,  ngoại  trừ  một  vạch <br /> DNA  của  C. sinensis  đã  được  giám  định  bằng <br /> phân tử dùng làm chứng (+) (612 bp, giếng 3). <br /> Từ  kết  quả  giám  định  này  cho  thấy  mẫu  sán <br /> thu nhận tại xã Thanh và xã Xy không phải là <br /> C. sinensis. <br /> BÀN LUẬN <br /> Bệnh  SLGN  gây  ảnh  hưởng  nghiêm  trọng <br /> đến  sức  khỏe  con  người,  song  các  hoạt  động <br /> phòng chống hiệu quả vẫn chưa được triển khai <br /> bao  phủ.  Bệnh  SLGN  lưu  hành  ở  những  tỉnh/ <br /> thành  có  tập  quán,  thói  quen  ăn  gỏi  cá  nước <br /> ngọt,  điều  kiện  vệ  sinh  môi  trường  kém.  Xã <br /> Thanh  và  xã  Xy,  là  2  xã  thuộc  huyện  Hướng <br /> Hóa,  tỉnh  Quảng  Trị  giáp  với  Lào  qua  sông <br /> Sepon, người dân ở đây chủ yếu là dân tộc Vân <br /> Kiều và một số ít người Kinh hoặc Paco vào đây <br /> buôn  bán  hoặc  là  cán  bộ  tăng  cường  và  bộ  đội <br /> biên  phòng.  Việc  quản  lý  phân  nói  riêng  và  vệ <br /> sinh môi trường nói chung còn “khoảng trống” <br /> (tỷ lệ hộ có hố xí chỉ khoảng 50%, nhưng đa số là <br /> hố xí đào chưa hợp vệ sinh). Tập quán ăn gỏi cá <br /> ở đây đã có từ lâu và người dân xem món ăn gỏi <br /> cá là món “khoái khẩu”. <br /> <br /> Tỷ lệ và cường độ nhiễm SLGN tại hai xã <br /> nghiên cứu <br /> Để xác định tỷ lệ nhiễm và cường độ nhiễm <br /> SLGN, xét nghiệm phân kỹ thuật Kato‐Katz cho <br /> 302  người  tại  xã  Thanh  và  304  đối  tượng  tại  xã <br /> Xy. Số liệu về tỷ lệ nhiễm SLGN chung tại 2 xã là <br /> 11,39%, trong đó tại xã Thanh là 11,59% và xã Xy <br /> là  11,18%,  không  có  sự  khác  biệt  có  ý  nghĩa <br /> thống kê. So với kết quả nghiên cứu của Nguyễn <br /> Văn Chương năm 1992 tại Phú Yên (36,97%) và <br /> năm 2002 tại Bình Định (20,17%) thì kết quả này <br /> thấp hơn, điều này tùy thuộc vào tỷ lệ ăn gỏi cá <br /> của người dân, hoặc điều kiện vệ sinh,… Nhưng <br /> so với nghiên cứu của Bùi Văn Tuấn và cộng sự <br /> năm 2007 tại xã Đăk Môn, huyện Đăk Glei, tỉnh <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng <br /> <br /> Kon Tum(4,1) với tỷ lệ nhiễm SLGN là 10,45% thì <br /> kết quả này có cao hơn.  <br /> Theo kết quả của bảng 3.5, cường độ nhiễm <br /> SLGN  tại  xã  Thanh  là  33,38  trứng  trên  1  gam <br /> phân, tại xã Xy là 29,52 trứng trên 1 gam phân. <br /> Cường  độ  nhiễm  trung  bình  của  2  xã  là  31,4 <br /> trứng/  gam  phân.  Khi  so  sánh  với  kết  quả  của <br /> Nguyễn Văn Chương và Đỗ Thái Hòa, cho thấy <br /> cường độ nhiễm trung bình trong nghiên cứu tại <br /> xã Thanh và xã Xy thấp hơn so với ở Mỹ Chánh, <br /> Bình  Định  (228  trứng/gam),  An  Mỹ  (225  trứng/ <br /> gam) và Nga An (229,5 trứng/ gam). Điều này có <br /> lẽ  do  tần  suất  ăn  gỏi  cá  các  đối  tượng  trong <br /> nghiên  cứu  này  thấp  hơn  tần  suất  tại  các  điểm <br /> nghiên cứu tác giả trên. <br /> <br /> Xác định loài SLGN tại xã Thanh và xã Xy <br /> Loài SLGN trên người <br /> Trong  số  69  trường  hợp  nhiễm  SLGN  xác <br /> định qua chuẩn vàng soi trứng trong phân đều <br /> được điều trị thuốc đặc hiệu, song để phục vụ <br /> có định loại sán, số ca được cho uống thuốc và <br /> đãi phân tìm SLGN trưởng thành là 11 ca, tuy <br /> nhiên  chỉ  có  3/11  ca  đó  thu  thập  được  sán <br /> trưởng  thành,  với  tổng  số  sán  thu  được  là  63 <br /> con.  Thực  hiện  khâu  định  loại  bằng  hình  thái <br /> học và phân tích sinh học phân tử, trong số 63 <br /> mẫu  sán  đại  diện  từ  3  cá  thể,  chọn  ra  6  mẫu <br /> (mỗi  cá  thể 2  mẫu)  dùng  trong  định  loại  hình <br /> thái  và  6  mẫu  (mỗi  cá  thể  2  mẫu)  dùng  trong <br /> định loại theo PCR. <br /> Kết quả xác định 6 mẫu sán tại điểm nghiên <br /> cứu sán có cơ thể sán mảnh, màu hồng nhạt khi <br /> nhuộm  carmine,  giác  miệng  ở  đầu  nhỏ,  giác <br /> bụng tròn nằm ở phần ba phía dưới, tử cung gấp <br /> khúc nhiều lần, chứa đầy trứng, đặc biệt là tinh <br /> hoàn  hình  thùy  nằm  ở  phía  cuối  cơ  thể.  Đối <br /> chiếu  với  phân  loại,  căn  cứ  hình  thái  và  kích <br /> thước cho biết SLGN ở xã Thanh và xã Xy thuộc <br /> loài  O.  viverrini  (Cobbold,  1875),  giống <br /> Opisthorchis  (Looss,  1907),  họ  Opisthorchidae <br /> (Braun,  1901),  bộ  Opisthorchiida  (La  Rue,  1957). <br /> Kết quả hình thái học, cho thấy loài SLGN giống <br /> như  loài  sán  thu  thập  được  ở  xã  Đăk  Môn, <br /> <br /> 543<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014<br /> <br />  <br /> huyện Đăk Glei, tỉnh Kon Tum mà nhóm nghiên <br /> cứu từng phát hiện(4,1). <br /> Để  giám  định  về  mặt  phân  tử  loài  sán  O. <br /> viverrini  tại  điểm  nghiên  cứu  đồng  thời  cũng <br /> không thể loại trừ khả năng loài SLGN tại đây có <br /> thể là một chủng lai giữa Opisthorchis ‐ Clonorchis <br /> nên cần thiết tiến hành kỹ thuật PCR. Phản ứng <br /> PCR  được  thực  hiện  với  mồi  đặc  hiệu  cho <br /> O.viverrini  (OvF‐OvR)  với  DNA  tổng  số  được <br /> tách chiết từ các mẫu sán thu nhận tại xã Thanh <br /> và xã Xy, sản phẩm điện di cho thấy sản phẩm <br /> PCR  thu  được  từ  các  mẫu  SLGN  có  kích  thước <br /> bằng với kích thước mẫu sán O.viverrini đã được <br /> giám định bằng phân tử dùng làm chứng dương <br /> (kích  thước  1357  bp),  sản  phẩm  PCR  của  các <br /> mẫu sán được giám định loài là đoạn DNA hiển <br /> thị rất rõ và đơn băng, chứng tỏ chất liệu DNA <br /> của SLGN ở xã Thanh và xã Xy rất đặc hiệu với <br /> cặp mồi dùng giám định O.viverrini (OvF‐OvR), <br /> từ kết quả giám định này cho thấy mẫu sán thu <br /> nhận tại xã Thanh và xã Xy là O. viverrini. <br /> Phản ứng PCR được thực hiện bằng cặp mồi <br /> đặc  hiệu  cho  O.viverrini  (OvF‐OvR)  với  DNA <br /> tổng số(7)được  tách  chiết  từ  các mẫu  SLGN  thu <br /> nhận tại xã Thanh và xã Xy, kết quả cho thấy sản <br /> phẩm  PCR  thu  được  từ  các  mẫu  SLGN  này  có <br /> kích thước bằng với kích thước của mẫu sán O. <br /> viverrini đã được giám định bằng phân tử dùng <br /> làm  chứng  dương  (kích  thước  khoảng  1357  bp, <br /> giếng 3), sản  phẩm PCR của  các mẫu  sán  được <br /> giám  định  loài  là  đoạn  DNA  hiển  thị  rất  rõ  và <br /> đơn băng, chứng tỏ khuôn DNA của SLG nhỏ ở <br /> xã  Thanh  và  xã  Xy  là  hết  sức  đặc  hiệu  với  cặp <br /> mồi  dùng  giám  định  O.viverrini  (OvF‐OvR).  Từ <br /> kết quả giám định này cho thấy các mẫu sán thu <br /> nhận  tại  xã  Thanh  và  xã  Xy  là  O.viverrini.  Kết <br /> quả giám định PCR cho thấy loài sán O.viverrini <br /> ở đây cũng giống như ở xã Đăk Môn, huyện Đăk <br /> Glei, tỉnh Kon Tum. <br /> Đồng  thời  phản  ứng  PCR  được  thực  hiện <br /> bằng  cặp  mồi  đặc  hiệu cho C.sinensis  (CsF‐CsR) <br /> với  DNA  tổng  số  được  tách  chiết  từ  các  mẫu <br /> SLGN thu nhận tại xã Thanh và xã Xy, kết quả <br /> <br /> 544<br /> <br /> cho thấy không có sản phẩm PCR nào thu được <br /> từ các mẫu SLGN này ngoại trừ một vạch DNA <br /> của C.sinensis đã được giám định bằng phân tử <br /> dùng làm chứng dương (kích thước khoảng 612 <br /> bp, giếng 3). Từ kết quả giám định này cho thấy <br /> các  mẫu  sán  thu  nhận  tại  xã  Thanh  và  xã  Xy <br /> không  phải  là  C.sinensis. Từ  kết  quả  giám  định <br /> cho thấy các mẫu sán thu nhận tại xã Thanh và <br /> xã Xy là O.viverrini.  <br /> <br /> KẾT LUẬN <br /> Tỷ lệ, cường độ nhiễm SLGN tại các điểm <br /> nghiên cứu <br /> Tại  xã  Thanh  và  xã  Xy  có  bệnh  SLGN  lưu <br /> hành,  tỷ  lệ  nhiễm  chung  11,39%,  trong  đó  tỷ  lệ <br /> nhiễm  tại  xã  Thanh  là  11,59%,  tại  xã  Xy  là <br /> 11,18%. Cường độ nhiễm SLGN tại xã Thanh là <br /> 33,38  trứng/gam  phân,  tại  xã  Xy  là  29,52 <br /> trứng/gam phân. <br /> <br /> Loài SLGN tại các điểm nghiên cứu <br /> Loài SLGN tại các điểm nghiên cứu thu thập <br /> trên  người  qua  định  loại  bằng  hình  thái  học  và <br /> giám định sinh học phân tử là loài O. viverrini. <br /> <br /> KIẾN NGHỊ <br /> Đẩy  mạnh  công  tác  tuyên  truyền  giáo  dục <br /> nâng  cao  kiến  thức  phòng  chống  bệnh  SLGN <br /> cộng đồng tại xã Thanh và Xy. Vận động người <br /> dân từ bỏ tập quán ăn gỏi cá, nâng cao tỷ lệ hộ <br /> có hố xí hợp vệ sinh; <br /> Nghiên  cứu  này  chưa  giải  trình  tự  đề  xác <br /> định sự tương đồng về loài O. viverrini tại hai <br /> điểm  này  nên  sẽ  là  một  hạn  chế  trong  phân <br /> tích sâu về mặt gen học, đồng thời điểm này sẽ <br /> là  định  hướng  nghiên  cứu  tiếp  theo  để  đánh <br /> giá  cũng  như  so  sánh  tương  đồng  trong  ngân <br /> hàng gen.  <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO <br /> 1.<br /> <br /> Bùi Văn Tuấn, Nguyễn Văn Chương (2011). Thực trạng nhiễm <br /> sán lá gan nhỏ tại xã Đak Môn. huyện Đak Glei. tỉnh Kon Tum. <br /> Tạp chí Y học thực hành. 796. 165‐168. <br /> <br /> 2.<br /> <br /> Honjo  S,  Srivatanakul  P,  Sriplung  H,  et al, (2005).  Genetic  and <br /> environmental determinants of risk for cholangiocarcinoma via <br /> Opisthorchis  viverrini  in  a  densely  infested  area  in  Nakhon <br /> Phanom. northeast Thailand. Int J Cancer. 117: 854–860. <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng <br /> <br />