Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng chủ động nắm bắt và giải quyết tình huống cho sinh viên ở các trường đại học hiện nay

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 33 (58) - Thaùng 10/2017<br /> <br /> <br /> <br /> Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng chủ động<br /> nắm bắt và giải quyết tình huống cho sinh viên<br /> ở các trường đại học hiện nay<br /> <br /> Innovative teaching methods towards active holding and solving situations<br /> for students at the current universities<br /> <br /> Trần Đình Thúy,<br /> Học viện Chính trị<br /> <br /> Tran Dinh Thuy,<br /> Academy of Politics<br /> <br /> <br /> Tóm tắt<br /> Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng chủ động nắm bắt và giải quyết tình huống cho sinh viên ở<br /> các trường đại học hiện nay là vấn đề có ý nghĩa lý luận và thực tiễn, góp phần phát triển ở sinh viên các<br /> kỹ năng vận dụng kiến thức, kinh nghiệm để chủ động nắm bắt và giải quyết các tình huống trong quá<br /> trình học tập, cũng như các lĩnh vực khác; đồng thời phát triển kỹ năng thích ứng trong các tình huống<br /> khác nhau.<br /> Từ khóa: đổi mới phương pháp dạy học, chủ động nắm bắt, giải quyết tình huống.<br /> Abstract<br /> Innovative teaching methods towards active holding and solving situations for students at the current<br /> universities is a matter of theoretical and practical significance, contributing to the development of<br /> students' skills about using knowledge and experience to hold actively and solve situations during the<br /> learning process, as well as in other fields and develop adaptive skills in different situations at the same<br /> time.<br /> Keywords: innovative teaching methods, active holding, solving situations.<br /> <br /> <br /> Sự phát triển kinh tế - xã hội trong bối giáo dục mang tính hàn lâm, kinh viện, xa<br /> cảnh toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế sâu rời thực tiễn sang một nền giáo dục chú<br /> rộng ở nước ta hiện nay đã và đang đặt ra trọng đến việc hình thành năng lực tư duy,<br /> cho chúng ta những yêu cầu mới đối với sự năng lực hành động, phát huy tính tích cực,<br /> nghiệp đổi mới giáo dục - đào tạo, trong đó chủ động, sáng tạo, chủ động nắm bắt và<br /> có giáo dục thế hệ trẻ và đào tạo nguồn giải quyết tình huống của người học. Định<br /> nhân lực chất lượng cao cho sự nghiệp hướng quan trọng trong đổi mới phương<br /> công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. pháp dạy học là phát huy tính tích cực, tự<br /> Một trong những định hướng cơ bản của giác, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực<br /> việc đổi mới giáo dục là chuyển từ nền hành động, năng lực cộng tác làm việc của<br /> <br /> <br /> 171<br /> ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO HƯỚNG CHỦ Đ NG NẮM BẮT VÀ GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG…<br /> <br /> <br /> người học. Đó cũng là những xu hướng hành, chưa tích cực, chủ động nắm bắt và<br /> chủ yếu trong đổi mới phương pháp dạy giải quyết các tình huống.<br /> học ở các trường đại học hiện nay. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8<br /> Dạy học theo tình huống là một quan (khóa XI) về đổi mới căn bản, toàn diện<br /> điểm dạy học, trong đó việc dạy học được giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi<br /> tổ chức theo một chủ đề phức hợp gắn với mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học<br /> các tình huống thực tiễn cuộc sống và nghề theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực,<br /> nghiệp. Quá trình học tập được tổ chức chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức,<br /> trong một môi trường học tập tạo điều kiện kỹ năng của người học; khắc phục lối<br /> cho sinh viên kiến tạo tri thức theo cá nhân truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy<br /> và trong mối tương tác xã hội của việc học móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ,<br /> tập. Các chủ đề dạy học phức hợp là những khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người<br /> chủ đề mới có nội dung liên quan đến học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ<br /> nhiều môn học hoặc nhiều lĩnh vực tri thức năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học<br /> khác nhau, gắn liền với thực tiễn. Trong chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức<br /> nhà trường, các môn học chủ yếu được học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã<br /> phân theo các môn khoa học chuyên hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy<br /> nghành, còn cuộc sống thì luôn diễn ra mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và<br /> trong những mối quan hệ phức hợp. Vì vậy truyền thông trong dạy và học” [1].<br /> việc sử dụng các chủ đề dạy học phức hợp Để thực hiện tốt mục tiêu về đổi mới<br /> góp phần khắc phục tình trạng xa rời thực căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo<br /> tiễn của các môn khoa học chuyên nghành, theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày<br /> rèn luyện cho sinh viên có năng lực giải 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung<br /> quyết các vấn đề phức hợp, chuyên nghành ương khóa XI “Về đổi mới căn bản, toàn<br /> và liên nghành. Phương pháp nghiên cứu diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu<br /> trường hợp là một phương pháp dạy học công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều<br /> điển hình của dạy học theo tình huống, kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội<br /> trong đó sinh viên tự lực giải quyết một chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”, cần có<br /> tình huống điển hình, gắn với thực tiễn nhận thức đúng về bản chất của việc đổi<br /> thông qua làm việc nhóm. Vận dụng dạy mới phương pháp dạy học theo hướng chủ<br /> học theo các tình huống gắn với thực tiễn động nắm bắt và giải quyết tình huống<br /> là con đường quan trọng để gắn việc đào cho sinh viên hiện nay; bên cạnh đó cũng<br /> tạo trong nhà trường với thực tiễn đời sống cần phải thực hiện đồng bộ, hiệu quả một<br /> xã hội, góp phần khắc phục tình trạng giáo số nội dung, biện pháp cơ bản, chủ yếu<br /> dục hàn lâm, xa rời thực tiễn hiện nay của sau đây:<br /> các trường đại học. Tuy nhiên, nếu các tình Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ<br /> huống được đưa vào dạy học là những tình đạo của cấp ủy, đội ngũ cán bộ chủ trì các<br /> huống mô phỏng lại, thì chưa phải tình cấp trong Nhà trường theo hướng chủ<br /> huống thực. Nếu chỉ giải quyết các vấn đề động nắm bắt và giải quyết tình huống cho<br /> trong phòng học lý thuyết thì sinh viên sinh viên.<br /> cũng chưa có hoạt động thực tiễn thực sự, Cấp ủy đảng, Ban Giám hiệu Nhà<br /> chưa có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực trường, cán bộ lãnh đạo các cấp cần tăng<br /> <br /> 172<br />  TRẦN ĐÌNH THÚY<br /> <br /> <br /> cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo đề ra các mới phương pháp dạy học theo hướng chủ<br /> chủ trương, biện pháp sát đúng, động viên động nắm bắt và giải quyết tình huống<br /> tổ chức thực hiện có hiệu quả đổi mới cho sinh viên.<br /> phương pháp dạy học theo hướng chủ Đội ngũ cán bộ quản lý các cấp và<br /> động nắm bắt và giải quyết tình huống cho giảng viên cần quán triệt và thực hiện tốt<br /> sinh viên. Nâng cao vai trò của đội ngũ các khâu đột phá trong đổi mới phương<br /> cán bộ chủ trì, người đứng đầu các cơ pháp dạy học gắn với đổi mới phương pháp<br /> quan, đơn vị cần có nhận thức đúng và có kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh<br /> chủ trương, hành động đúng để tổ chức, viên. Xây dựng nội dung, chương trình dạy<br /> triển khai các hoạt động đổi mới phương học phù hợp với phương pháp dạy học theo<br /> pháp dạy học theo hướng chủ động nắm hướng chủ động nắm bắt và giải quyết tình<br /> bắt và giải quyết tình huống cho sinh viên. huống cho sinh viên, tạo sự chuyển biến rõ<br /> Các tổ chức đảng cũng cần tăng cường rệt về chất lượng giảng dạy. Trong đó trách<br /> nâng cao chất lượng sinh hoạt đảng, động nhiệm của đội ngũ giảng viên là quan trọng<br /> viên tinh thần, ý thức trách nhiệm của các nhất trong việc vận dụng các phương pháp<br /> tổ chức, các lực lượng tham gia; tổ chức dạy học theo quan điểm dạy học tích cực,<br /> tốt các buổi sinh hoạt chính trị, tư tưởng giúp sinh viên tập luyện xử lý các tình<br /> trong các khoa, tổ bộ môn, nhằm năng cao huống trong thực tiễn gắn với lĩnh vực<br /> nhận thức, thái độ, trách nhiệm trong đổi chuyên môn; năng lực tư duy thực tiễn với<br /> mới phương pháp dạy học theo hướng chủ phát triển các kỹ năng cần thiết, đáp ứng<br /> động nắm bắt và giải quyết tình huống cho yêu cầu công việc thực tiễn đòi hỏi cao của<br /> sinh viên. Tổ chức tốt các phong trào thi xã hội.<br /> đua, nêu gương điển hình tiên tiến trong Tăng cường bồi dưỡng đội ngũ giảng<br /> “Dạy tốt, học tốt, rèn luyện nghiêm và viên về năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư<br /> quản lý tốt” trong tập thể cán bộ, giảng phạm, phẩm chất đạo đức, phong cách, tác<br /> viên, sinh viên trong Nhà trường. phong sư phạm và kinh nghiệm thực tiễn<br /> Cấp uỷ các cấp chỉ đạo chặt chẽ và tổ thông qua đảm nhiệm các cương vị, chức<br /> chức thực hiện có hiệu qủa tất cả các khâu, trách được giao, để họ không chỉ là người<br /> các bước trong quá trình dạy học như: xây giải đáp những vấn đề lý luận về chuyên<br /> dựng mô hình, mục tiêu, chương trình, kế ngành, mà còn là người thầy hướng dẫn<br /> hoạch, nội dung, phương pháp, hình thức tổ kinh nghiệm thực tiễn cho sinh viên trong<br /> chức dạy học; hoạt động kiểm tra, đánh giá quá trình tổ chức dạy học.<br /> kết quả dạy học theo hướng chủ động nắm Ba là, xây dựng và tổ chức thực hiện<br /> bắt và giải quyết tình huống cho sinh viên; nghiêm túc kế hoạch đổi mới phương pháp<br /> đồng thời xây dựng và hoàn thiện các quy dạy học thực sự khoa học và sát thực tế.<br /> chế, quy định, các văn bản pháp quy về đổi Tổ chức dạy học theo hướng chủ động<br /> mới phương pháp dạy học theo hướng chủ nắm bắt và giải quyết tình huống cho sinh<br /> động nắm bắt và giải quyết tình huống cho viên có tác dụng phát triển kỹ năng vận<br /> sinh viên hiện nay. dụng kinh nghiệm của mình và của người<br /> Hai là, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ khác để nhận biết, xử lý các vấn đề trong<br /> về nhận thức, ý thức trách nhiệm của đội quá trình học tập cũng như các lĩnh vực<br /> ngũ cán bộ quản lý, giảng viên trong đổi khác; đồng thời, phát triển khả năng thích<br /> <br /> 173<br /> ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO HƯỚNG CHỦ Đ NG NẮM BẮT VÀ GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG…<br /> <br /> <br /> ứng trong các tình huống khác nhau. Đây tập cho sinh viên.<br /> là mục tiêu của dạy học hiện đại và rất phù Bốn là, cấu trúc nội dung dạy học<br /> hợp với môi trường dạy học ở các trường theo phương pháp dạy học tình huống,<br /> đại học hiện nay. đồng thời đổi mới khâu kiểm tra, đánh giá<br /> Dạy học theo tình huống không những kết quả học tập của sinh viên.<br /> nâng cao hiệu quả học tập của người học, Giảng viên cần cấu trúc nội dung bài<br /> mà còn có tác dụng đối với hoạt động sư giảng phù hợp với phương pháp dạy học<br /> phạm của người dạy và hoạt động giáo dục theo tình huống. Theo đó, khi dạy học theo<br /> của nhà trường trong thực hiện đổi mới phương pháp mới, từng giảng viên, tổ bộ<br /> phương pháp giáo dục và đào tạo. Bởi lẽ, môn phải tích cực, chủ động xây dựng các<br /> mọi hoạt động sư phạm của giảng viên đều tình huống dạy học gắn với thực tiễn môn<br /> hướng tới mục tiêu nâng cao chất lượng, học và thực tiễn của đời sống xã hội. Đồng<br /> hiệu quả học tập của người học. Nếu như thời, phải đổi mới khâu kiểm tra, giá kết<br /> dạy học truyền thống chủ yếu tập trung vào quả học tập của sinh viên, cần sử dụng tổng<br /> việc thực hiện mục tiêu nhận thức, thì dạy hợp nhiều phương pháp và hình thức đánh<br /> học theo tình huống rất thuận tiện cho giá khách quan, toàn diện; tăng cường đánh<br /> giảng viên thực hiện nhiều mục tiêu khác giá theo hướng phát triển năng lực xử lý<br /> nhau như: phát triển trí tuệ, phát triển kỹ tình huống, vận dụng kiến thức đã học, đã<br /> năng xã hội, giáo dục phẩm chất nhân cách biết để giải quyết các tình huống trong thực<br /> cho người học, để họ trở thành những con tiễn nghề nghiệp, chuyên môn và trong đời<br /> người có ích cho xã hội. sống xã hội của sinh viên.<br /> Dạy học theo tình huống làm thay đổi Năm là, bồi dưỡng, nâng cao chất<br /> căn bản nhận thức giảng dạy của giảng lượng đội ngũ giảng viên ở các trường đại<br /> viên; chuyển cách dạy thuyết trình độc học hiện nay.<br /> thoại sang cách dạy dựa trên sự tương tác Đội ngũ giảng viên giữ vai trò quyết<br /> giữa người dạy và người học. Người dạy định trong đổi mới phương pháp dạy học,<br /> có cơ hội để thực hiện nhiều vai trò khác yếu tố quyết định đến chất lượng, hiệu quả<br /> nhau trong dạy học, không chỉ đơn thuần là của quá trình dạy học. Do đó các trường<br /> người truyền đạt kiến thức, hướng dẫn các đại học cần có kế hoạch và lộ trình đào tạo,<br /> kỹ năng, quản lý, giám sát lớp học mà còn bồi dưỡng để chuẩn hóa đội ngũ giảng viên<br /> có vai trò rất quan trọng đó là định hướng hiện nay về trình độ học vấn theo quy định.<br /> (chỉ ra những yêu cầu cần được lý giải của Đồng thời, cần chủ động tổ chức các lớp<br /> tình huống), trợ giúp (chỉ ra nguồn thông bồi dưỡng về phương pháp sư phạm,<br /> tin, giải đáp thắc mắc...), đánh giá kiểm tra nghiệp vụ sư phạm…, giúp đội ngũ giảng<br /> các giả thiết và kết luận của sinh viên, hệ viên tiếp cận, vận dụng công nghệ dạy học<br /> thống hóa kiến thức, khái quát hóa các kết hiện đại và nhanh chóng đổi mới phương<br /> luận. Mặt khác, giảng viên có điều kiện đi pháp dạy học theo hướng chủ động nắm<br /> sâu tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lý, điều bắt và giải quyết tình huống cho sinh viên.<br /> kiện hoàn cảnh của sinh viên, tạo được Đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học<br /> không khí dân chủ, cởi mở, gần gũi với ở các tổ bộ môn, các khoa giáo viên và xây<br /> sinh viên, giúp sinh viên thoải mái, tự tin dựng hội đồng khoa học ở các trường đại<br /> trong học tập, từ đó nâng cao kết quả học học vững mạnh, hoạt động có hiệu quả;<br /> <br /> 174<br />  TRẦN ĐÌNH THÚY<br /> <br /> <br /> tăng cường sinh hoạt học thuật và nghiên hiện nay.<br /> cứu khoa học ở các tổ bộ môn, các khoa Đổi mới phương pháp dạy học theo<br /> giáo viên trong Nhà Trường. hướng chủ động nắm bắt và giải quyết tình<br /> Sáu là, thường xuyên kiểm tra, đánh huống cho sinh viên ở các trường đại học<br /> giá, tổng kết, rút kinh nghiệm việc thực hiện nay là một quá trình thường xuyên,<br /> hiện đổi mới phương pháp dạy học theo liên tục để không ngừng bổ sung, hoàn<br /> hướng chủ động nắm bắt và giải quyết tình thiện đổi mới phương pháp dạy học; các<br /> huống cho sinh viên ở các trường đại học nội dung, biện pháp như đã nêu ở trên có<br /> hiện nay. quan hệ chặt chẽ với nhau, tác động qua lại<br /> Đảng ủy, Ban Giám hiệu Nhà trường, lẫn nhau, không tách rời nhau. Do đó, các<br /> các cơ quan, đơn vị cần thường xuyên trường đại học cần phải lãnh đạo, chỉ đạo,<br /> kiểm tra, đánh giá hoạt động đổi mới tổ chức thực hiện đầy đủ và có chất lượng<br /> phương pháp dạy học theo tình huống của các nội dung, biên pháp nêu trên, không<br /> giảng viên. Việc kiểm tra, đánh giá cần tập được xem nhẹ hay tuyệt đối hóa bất cứ nội<br /> trung vào nội dung như: sự tích hợp của dung, biện pháp nào để góp phần nâng cao<br /> phương pháp dạy học với mục tiêu hướng kết quả của việc đổi mới phương pháp dạy<br /> tới người học, những thay đổi trong cách học theo hướng chủ động nắm bắt và giải<br /> dạy, cách học và tác dụng của nó đối với quyết tình huống cho sinh viên ở các<br /> chất lượng học tập của sinh viên… Từ đó trường đại học hiện nay.<br /> giúp Đảng ủy, Ban Giám hiệu Nhà trường TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> đánh giá đúng các tập thể và cá nhân thực<br /> 1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2013), Văn kiện<br /> hiện tốt, những vấn đề còn vướng mắc cần<br /> Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung<br /> tháo gỡ, những vấn đề cần điều chỉnh cho ương khóa XI, Văn phòng Trung ương Đảng,<br /> phù hợp, hiệu quả hơn đối với quá trình Hà Nội, tr.128-129.<br /> dạy học và đổi mới phương pháp dạy học 2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2013), Nghị quyết<br /> theo hướng chủ động nắm bắt và giải quyết số 29-NQ/TW, ngày 04/11/2013 của Ban Chấp<br /> tình huống cho sinh viên hiện nay. Định kỳ hành Trung ương khóa XI “Về đổi mới căn<br /> tổ chức sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng<br /> công tác lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong<br /> điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội<br /> hiện đổi mới phương pháp dạy học theo<br /> chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”, Nxb Chính trị<br /> hướng chủ động nắm bắt và giải quyết tình quốc gia, Hà Nội.<br /> huống cho sinh viên, chỉ ra những khó<br /> 3. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 6, Nxb<br /> khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tr.357.<br /> và xác định các biện pháp khắc phục trong 4. Nguyễn Chí Quang (2017), Đổi mới phương<br /> thời gian tới. Nhằm nâng cao hiệu quả của pháp dạy học các môn khoa học xã hội và<br /> việc đổi mới phương pháp dạy học theo nhân văn ở Trường Sĩ quan Pháo binh theo<br /> hướng chủ động nắm bắt và giải quyết tình hướng phát triển năng lực người học, Luận<br /> huống cho sinh viên ở các trường đại học văn Thạc sỹ Khoa học chính trị, Hà Nội.<br /> <br /> <br /> Ngày nhận bài: 07/9/2017 Biên tập xong: 15/10/2017 Duyệt đăng: 20/10/2017<br /> <br /> <br /> <br /> 175<br />