Đổi mới quản lý hoạt động khoa học công nghệ theo hướng tự chủ ở trường Đại học Thủ đô Hà Nội

86 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ĐỔI MỚI QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC<br /> CÔNG NGHỆ THEO HƯỚNG TỰ CHỦ<br /> Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI<br /> <br /> Đỗ Kim Cương, Nguyễn Thị Phương Anh<br /> Trường Đại học Thủ đô Hà Nội<br /> <br /> <br /> Tóm tắt: Hoạt động nghiên cứu khoa học có tầm quan trọng đặc biệt trong giáo dục đại<br /> học vì không những góp phần nâng cao chất lượng đào tạo mà còn tạo ra những tri thức<br /> mới, sản phẩm mới phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập. Hướng<br /> tới mục tiêu “Mỗi trường đại học là một viện nghiên cứu”, trường Đại học Thủ đô Hà<br /> Nội đã sớm nhận thức và triển khai đổi mới tổ chức, quản lý hoạt động khoa học công<br /> nghệ theo hướng tự chủ dựa trên nguồn nhân lực và cơ sở vật chất hiện có. Từ việc đánh<br /> giá thực trạng hoạt động khoa học công nghệ những năm vừa qua, bài viết đưa ra một số<br /> giải pháp đẩy mạnh hoạt động này trong thời gian sắp tới.<br /> Từ khóa: đổi mới cơ chế quản lý, định hướng, tự chủ, hoạt động khoa học công nghệ<br /> <br /> Nhận bài ngày 10.3.2019; gửi phản biện, chỉnh sửa và duyệt đăng ngày 10.4.2019<br /> Liên hệ tác giả: Đỗ Kim Cương; Email: dkcuong@hnmu.edu.vn<br /> <br /> <br /> <br /> 1. MỞ ĐẦU<br /> <br /> Dưới tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, thế giới đã và đang hình thành<br /> nền kinh tế tri thức, trong đó, khoa học và công nghệ (KH&CN) giữ vai trò quyết định sự<br /> gia tăng giá trị của sản phẩm. Sự liên kết giữa các trường đại học, viện nghiên cứu với các<br /> cơ sở sản xuất, doanh nghiệp ngày càng bền chặt. Hoạt động nghiên cứu khoa học trong<br /> các trường đại học được đề cao. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2, Ban Chấp hành Trung<br /> ương Đảng khóa VIII cũng đã chỉ rõ: “Các trường đại học phải là các trung tâm nghiên cứu<br /> khoa học, công nghệ, chuyển giao và ứng dụng công nghệ vào sản xuất và đời sống”.<br /> Trường Đại học Thủ đô Hà Nội hiện là trường đại học đa ngành phát triển theo định<br /> hướng ứng dụng, nhưng vốn là một trường Cao đẳng Sư phạm. Các kết quả nghiên cứu<br /> trước đây của trường chủ yếu thuộc lĩnh vực khoa học giáo dục, phục vụ trực tiếp sự<br /> nghiệp đào tạo giáo viên từ Mầm non đến Trung học Cơ sở cung cấp cho Thủ đô. Đội ngũ<br /> các nhà nghiên cứu cũng như cơ sở vật chất trang thiết bị phục vụ nghiên cứu còn nhiều<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC  SỐ 30/2019 87<br /> <br /> hạn chế. Đứng trước nhiệm vụ và yêu cầu mới, nhà trường buộc phải tận dụng mọi nguồn<br /> lực để đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu; đặc biệt, đổi mới cơ chế tổ<br /> chức, quản lý hoạt động KH&CN theo hướng tự chủ để gắn kết nghiên cứu với thực tiễn,<br /> tăng cường hiệu quả và khả năng ứng dụng kết quả nghiên cứu vào việc phát triển kinh tế,<br /> văn hoá, xã hội của Thủ đô và cả nước.<br /> <br /> 2. NỘI DUNG<br /> <br /> 2.1. Các lĩnh vực của hoạt động KH&CN<br /> Ở cấp vĩ mô, hoạt động KH&CN được hiểu là tập hợp toàn bộ các hoạt động có hệ<br /> thống và sáng tạo nhằm phát triển kho tàng kiến thức liên quan đến con người, tự nhiên và<br /> xã hội, nhằm sử dụng những kiến thức đó để tạo ra những ứng dụng mới.<br /> Tại Việt Nam, theo quy định của Luật Khoa học và Công nghệ, hoạt động KH&CN<br /> bao gồm các hoạt động: nghiên cứu khoa học, nghiên cứu và phát triển công nghệ, dịch vụ<br /> khoa học và công nghệ, hoạt động phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, hợp lý hóa sản<br /> xuất và các hoạt động khác nhằm phát triển KH&CN. Trong đó:<br /> - Nghiên cứu khoa học là loại hoạt động phát hiện, tìm hiểu các hiện tượng, sự vật,<br /> quy luật của tự nhiên, xã hội và tư duy; sáng tạo các giải pháp nhằm ứng dụng vào thực<br /> tiễn. Nghiên cứu khoa học gồm nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng;<br /> - Phát triển công nghệ là hoạt động nhằm tạo ra và hoàn thiện công nghệ mới, sản<br /> phẩm mới. Phát triển công nghệ bao gồm triển khai thực nghiệm và sản xuất thử nghiệm;<br /> - Triển khai thực nghiệm là hoạt động ứng dụng kết quả nghiên cứu khoa học để làm<br /> thực nghiệm nhằm tạo ra công nghệ mới, sản phẩm mới;<br /> - Sản xuất thực nghiệm là hoạt động ứng dụng kết quả triển khai thực nghiệm để sản<br /> xuất thử ở quy mô nhỏ nhằm hoàn thiện công nghệ mới, sản phẩm mới trước khi đưa vào<br /> sản xuất và đời sống;<br /> - Dịch vụ Khoa học và Công nghệ là các hoạt động phục vụ việc nghiên cứu khoa học<br /> và phát triển công nghệ; các hoạt động liên quan đến sở hữu trí tuệ, chuyển giao công<br /> nghệ; các dịch vụ về thông tin, tư vấn, đào tạo, bồi dưỡng, phổ biến, ứng dụng tri thức<br /> KH&CN vào thực tiễn.<br /> <br /> 2.2. Thực trạng hoạt động KH&CN ở trường Đại học Thủ đô Hà Nội<br /> Trước yêu cầu, đòi hỏi của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập, giáo<br /> dục đào tạo cần đổi mới toàn diện từ định hướng, mục tiêu, chương trình lẫn cách thức,<br /> phương pháp... nhằm tạo nguồn nhân lực mới với đầy đủ phẩm chất, tri thức và kĩ năng cần<br /> 88 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI<br /> <br /> <br /> thiết, đặc biệt, các tri thức, kĩ năng nghề nghiệp. Để đạt được mục tiêu trên, các cơ sở giáo<br /> dục đào tạo nhất thiết phải gắn liền và đẩy mạnh đồng thời hai hoạt động giáo dục đào tạo<br /> và KH&CN. Giáo dục đào tạo ngoài giáo dục phẩm chất, tri thức, nhân cách..., còn phải<br /> bồi dưỡng, khuyến khích, nâng cao tiềm năng, kỹ năng sáng tạo, ứng dụng KH&CN vào<br /> thực tiễn đời sống của người học, ngược lại, KH&CN gắn bó và thông qua nguồn nhân lực<br /> được đào tạo để thâm nhập sâu vào sản xuất, kinh doanh và đời sống xã hội. Các hoạt động<br /> KH&CN của các trường đại học, do đó, phải hướng tới phát triển năng lực nghiên cứu và<br /> khả năng ứng dụng KH&CN của giảng viên, sinh viên; tạo ra các sản phẩm thiết thực phục<br /> vụ trực tiếp quá trình đào tạo và nghiên cứu, ứng dụng.<br /> Những năm gần đây, hoạt động KH&CN của nhiều trường đại học, trong đó có trường<br /> Đại học Thủ đô Hà Nội, đã và đang có sự thay đổi nhanh chóng cả về nội dung và phương<br /> thức tổ chức thực hiện, yêu cầu chất lượng. Sở dĩ có điều này cũng là bởi yêu cầu bức thiết<br /> của thực tiễn. Các nghiên cứu lý thuyết thường có tính chuyên sâu, còn các nghiên cứu ứng<br /> dụng thì đa dạng, dễ phối hợp, dễ triển khai và nhanh chóng đánh giá được hiệu quả. Hơn<br /> nữa, sự liên kết, phối hợp giữa các ngành, các tổ chức nghiên cứu, doanh nghiệp sử dụng<br /> lao động và các cơ sở giáo dục đào tạo hiện nay cũng thông thoáng và thực chất hơn trước.<br /> Tất nhiên, như đã nói, NCKH cần có nguồn lực cả về con người và vật chất, trí tuệ và trang<br /> thiết bị, kinh nghiệm và khả năng. Công việc cũng như tố chất của nhà khoa học, nhà<br /> nghiên cứu hiển nhiên khác nhà sư phạm, nhà quản lý. Dù vậy, NCKH là một trong hai<br /> nhiệm vụ chính yếu của giảng viên; mỗi giảng viên cần xác định nghiên cứu trước hết là để<br /> phục vụ hoạt động giảng dạy, đào tạo của mình; phải hoàn thành nghĩa vụ, giờ chuẩn<br /> NCKH. Vấn đề không phải là ý thức hay trách nhiệm, mà là cần tổ chức, quản lý, thúc đẩy<br /> hoạt động này như thế nào, theo phương thức nào để khai thác, phát huy được nội lực, khả<br /> năng sẵn có của cán bộ, giảng viên... Tất cả những điều này là tiền đề để trường Đại học<br /> Thủ đô Hà Nội đẩy mạnh đổi mới tổ chức, quản lý hoạt động KH&CN theo hướng từng<br /> bước tự chủ, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững.<br /> Có thể thấy rất rõ việc phát triển và ứng dụng KH&CN là nội dung được tập trung đầu<br /> tư trong các nhiệm vụ trọng tâm của nhà trường liên tục mấy năm vừa qua. Bên cạnh việc<br /> ban hành Quy chế tổ chức, quản lý hoạt động khoa học công nghệ (năm 2015, chỉnh sửa bổ<br /> sung năm 2018); chú trọng chất lượng đội ngũ cán bộ có khả năng và kinh nghiệm nghiên<br /> cứu, chú ý khuyến khích, đẩy mạnh các nghiên cứu về khoa học tự nhiên, khoa học xã hội,<br /> khoa học kĩ thuật và công nghệ...; ưu tiên phát triển khoa học giáo dục nhằm phát huy thế<br /> mạnh sẵn có; nhà trường còn mạnh dạn thực hiện phân cấp kinh phí, quản lý, tổ chức hoạt<br /> động KH&CN đến từng đơn vị và cá nhân. Nhờ vậy, số lượng đề tài, công trình nghiên<br /> cứu và các hoạt động KH&CN trong trường đã có thay đổi, chuyển biến rõ rệt.<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC  SỐ 30/2019 89<br /> <br /> Số lượng đề tài NCKH các cấp năm 2018 so với trước năm 2015 tăng đáng kể. Điều<br /> này được thể hiện ở bảng 1 và bảng 2.<br /> Bảng 1: Số lượng đề tài KH&CN các cấp trước năm 2015<br /> <br /> TT Nội dung<br /> <br /> 1 Nghiên cứu khoa học<br /> Đề tài cấp Nhà nước/Đề tài, dự án giao trực tiếp 01<br /> Đề tài cấp Bộ/Thành phố 03<br /> Đề tài cấp cơ sở 15<br /> 2 Hợp tác quốc tế về nghiên cứu khoa học 0<br /> <br /> Bảng 2: Số lượng đề tài KH&CN các cấp năm 2018<br /> <br /> TT Loại hình Số lượng Kết quả<br /> 1 Đề tài KH&CN liên kết nước ngoài 02 Đang thực hiện<br /> 2 Đề tài KH&CN cấp Nhà nước 01 Đang thực hiện<br /> (NAFOSTED)<br /> 3 Đề tài KH&CN cấp Thành phố đang triển 02 Đang thực hiện<br /> khai (2016-2018)<br /> 4 Đề tài KH&CN cấp Thành phố năm 2018 03 Đã tuyển chọn<br /> 5 Đề tài KH&CN cấp Thành phố năm 2019 10 Đăng kí<br /> 6 Đề tài KH&CN cấp Trường (trọng điểm 46 Đã nghiệm thu<br /> và thông thường) - Đạt 46/46<br /> - Xuất sắc 16/46<br /> 7 Hợp tác quốc tế về KH&CN 02<br /> <br /> Sản phẩm KHCN là bài báo cũng không ngừng tăng qua từng năm. Các bài báo quốc<br /> tế (ISI/SCOPUS) năm 2015 là 7 bài, năm 2018 là 19 bài, tăng gần 3 lần. Bài báo<br /> (Procesdings) năm 2015 là 65 bài thì năm 2018 là 130 bài, tăng gấp 2 lần. Qua các số liệu<br /> trên, có thể thấy cán bộ, giảng viên của trường đã có ý thức và tinh thần nghiên cứu, sáng<br /> tạo tích cực, chủ động không ngừng, bất chấp những khó khăn, hạn chế về cơ sở vật chất,<br /> điều kiện nghiên cứu.<br /> Việc tổ chức hội thảo, hội nghị khoa học cấp khoa và cấp trường với mục đích nâng<br /> cao trình độ chuyên môn, trao đổi kinh nghiệm, tăng cường hợp tác được thực hiện nghiêm<br /> túc, có hiệu quả và tăng mạnh về số lượng cũng như chất lượng. Xin xem biểu đồ<br /> dưới đây:<br /> 90 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI<br /> <br /> <br /> <br /> 120<br /> <br /> 100<br /> <br /> 80<br /> Cấp Trường<br /> 60<br /> Cấp Khoa<br /> 40 Lượt GV tham dự<br /> <br /> 20<br /> <br /> 0<br /> 2015 - 2016 2016 - 2017 2017 - 2018 2018 - 2019<br /> <br /> <br /> Biểu đồ 1: Số lượng Hội thảo, Hội nghị khoa học<br /> <br /> Kinh phí cho hoạt động KH&CN đảm bảo chi ngân sách thường xuyên tăng theo yêu<br /> cầu và nhiệm vụ phù hợp với mục tiêu, định hướng ứng dụng của nhà trường. Năm 2017 là<br /> 544.000.000 VNĐ, chiếm 5% tổng chi và năm 2018 là 847.350.000 VNĐ, chiếm 7% tổng<br /> chi. Kinh phí phân bổ về các đơn vị đào tạo cụ thể như sau:<br /> Bảng 3: Kinh phí phân bổ về các khoa/đơn vị từ năm 2014 đến 2019 (đơn vị: triệu VNĐ)<br /> <br /> Đơn vị 2014-2015 2015-2016 2016-2017 2017-2018 2018-2019<br /> Khoa CN-MT 80 18 36 38.05<br /> Khoa CNTT 50 60 24 30<br /> <br /> Khoa GDCT 10 30 30<br /> <br /> Khoa GD Mầm non 30 20 24.4 30.3<br /> <br /> Khoa GDTC&SK 20 50<br /> Khoa GD Tiểu học 30 55 39 30 56<br /> Khoa KH Tự nhiên 70 30 54 146.5 64<br /> Khoa KH Xã hội 30 146 23 45 30<br /> Khoa Kinh tế - Đô thị 30 135<br /> Khoa Ngoại ngữ 5 10 8 32 10<br /> Khoa Tâm lí- Giáo dục 50 76 8 20 20<br /> Khoa VH-DL-DV 28 120<br /> TT GD Nghề nghiệp 30 24<br /> Các Phòng, TT 10 15 374 285.9 180<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC  SỐ 30/2019 91<br /> <br /> Ngoài việc cấp kinh phí trực tiếp trên, căn cứ trên tình hình triển khai và kết quả hoàn<br /> thành nhiệm vụ NCKH của cán bộ, giảng viên năm học 2017-2018, Hiệu trưởng nhà<br /> trường đã ra Quyết định 955/QĐ-ĐHTĐHN khen thưởng cho 92 cán bộ giảng viên với<br /> tổng số tiền là 100.178.000 đồng. Có thể nói, số tiền động viên, khen thưởng không lớn; số<br /> tiền phân bổ để các khoa/đơn vị chủ động tổ chức các hoạt động KH&CN nội bộ cũng<br /> không nhiều; song điều đó, một mặt thể hiện sự coi trọng phát triển, đẩy mạnh hoạt động<br /> KH&CN của lãnh đạo nhà trường, mặt khác, thể hiện một cách làm mới, một phương thức<br /> mới giúp cho mỗi đơn vị, cá nhân có thể chủ động đăng kí và triển khai mọi công việc liên<br /> quan đến nghiên cứu, ứng dụng. Vai trò, trách nhiệm của Hội đồng Khoa học khoa, đơn vị,<br /> do vậy cũng được nâng cao.<br /> <br /> 2.3. Định hướng đổi mới quản lý hoạt động KH&CN theo hướng tự chủ ở<br /> trường Đại học Thủ đô Hà Nội<br /> Tự chủ hoạt động dưới sự quản lý của Nhà nước và pháp luật là xu thế tất yếu của mọi<br /> đơn vị, tổ chức công lập và ngoài công lập, đặc biệt các trường đại học, cơ sở giáo dục<br /> trong những năm sắp tới. Điều này buộc các trường phải chủ động đề xuất và xây dựng<br /> phương án tự chủ phù hợp với tình hình và điều kiện hiện có. Với trường Đại học Thủ đô<br /> Hà Nội, tự chủ hoạt động đã được áp dụng thí điểm ở một số lĩnh vực, đơn vị phục vụ đào<br /> tạo. Phương án tự chủ từng phần, tiến tới tự chủ hoạt động KH&CN đã và đang được tính<br /> toán, cân nhắc. Điểm căn bản và cũng là bước đi đầu tiên của việc tiến tới tự chủ hoạt động<br /> KH&CN ở trường Đại học Thủ đô Hà Nội chính là việc đổi mới cách thức tổ chức, quản lý<br /> hoạt động này bằng việc phân quyền trực tiếp cho từng đơn vị, bộ phận. Theo đó, phòng<br /> chức năng là phòng Quản lý Khoa học Công nghệ và Hợp tác phát triển<br /> (QLKHCN&HTPT) chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch và triển khai hoạt động KH&CN<br /> hàng năm theo định hướng, nhiệm vụ trọng tâm năm học của trường; hướng dẫn, đôn đốc,<br /> giám sát quá trình thực hiện; tổ chức đánh giá và tổng kết. Các khoa, đơn vị trực tiếp, chủ<br /> động lựa chọn các hoạt động, đề tài KH&CN do cán bộ, giảng viên của mình đăng kí, đề<br /> xuất; Hội đồng Khoa học khoa, đơn vị... chịu trách nhiệm chính trước nhà trường về chất<br /> lượng, kết quả của các hoạt động, đề tài KH&CN đó. Sự phân cấp này có hiệu quả hai mặt,<br /> vừa giảm tải công việc hành chính sự vụ cho phòng QLKHCN&HTPT, để phòng tập trung<br /> cho các công việc lớn hơn như tìm kiếm nguồn lực đầu tư cho hoạt động KH&CN; tìm<br /> kiếm đối tác liên kết, hợp tác trong nghiên cứu; xây dựng kế hoạch hoạt động trước mắt và<br /> lâu dài v.v...; vừa tăng cường tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong tổ chức, điều hành và<br /> quản lý hoạt động KH&CN của các đơn vị theo hướng thiết thực, cụ thể. Tuy nhiên, việc<br /> giao quyền tự chủ hoạt động KH&CN cho các đơn vị cũng làm nảy sinh một số vấn đề<br /> chưa hoàn toàn hợp lý, gây thắc mắc tranh cãi, cần nghiên cứu giải quyết, chẳng hạn như<br /> 92 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI<br /> <br /> <br /> Ban Chủ nhiệm và Hội đồng Khoa học một số khoa mới còn chưa đủ kinh nghiệm và uy<br /> tín để điều hành; nhiệm vụ và hoạt động KH&CN của mỗi đơn vị khác nhau; các lĩnh vực,<br /> mảng, đề tài KH&CN khác nhau có đặc thù và đòi hỏi sự đầu tư, kinh phí khác nhau...<br /> Hiện việc giao quyền và phân bổ kinh phí hoạt động KH&CN vẫn dựa theo đầu việc và dự<br /> kiến, đề xuất đầu việc có tính chất liệt kê của các khoa, đơn vị (có đề tài nghiên cứu của<br /> cán bộ, có Hội nghị, Hội thảo khoa học...) chứ chưa tính đến các yếu tố bất hợp lý trên, ấy<br /> là chưa kể đến việc chưa có các phương án, dự trù kinh phí cho các chương trình nghiên<br /> cứu theo hướng chuyên sâu, lâu dài hay hỗ trợ cho các nghiên cứu ứng dụng, các sản phẩm<br /> nghiên cứu tiền khả thi, tiền thương mại.<br /> Tự chủ trong hoạt động KH&CN đương nhiên cần nguồn lực con người gồm các nhà<br /> khoa học, nhà nghiên cứu có chuyên môn, kinh nghiệm, uy tín, có khả năng liên kết, tổ<br /> chức, phối hợp và triển khai nghiên cứu với các tổ chức nghiên cứu, cá nhân khác. Nhà<br /> trường, bên cạnh việc khuyến khích cán bộ, giảng viên đăng kí triển khai đề tài KH&CN<br /> các cấp, ở các mức độ khác nhau, còn ủng hộ và hỗ trợ việc thu hút, đồng phối hợp, đồng<br /> triển khai đề tài, chương trình, kế hoạch nghiên cứu giữa cán bộ trường với các tổ chức, cá<br /> nhân khác. Điểm nhấn trong việc đổi mới tổ chức, quản lý hoạt động KH&CN theo hướng<br /> tự chủ này chính là ở chỗ, vừa qua, nhà trường đã thành lập ba nhóm nghiên cứu mạnh về<br /> khoa học giáo dục, khoa học tự nhiên và khoa học ứng dụng do ba đồng chí trong Ban<br /> Giám hiệu trực tiếp phụ trách. Theo đó, các hướng nghiên cứu có thể tận dụng, khai thác trí<br /> tuệ và kinh nghiệm từ đội ngũ cán bộ, giảng viên hiện có của nhà trường sẽ được huy động<br /> tối đa; đồng thời, đây cũng là các bộ phận đầu mối xây dựng chương trình, kế hoạch hoạt<br /> động; nghiên cứu, tiếp nhận, đặt hàng nghiên cứu cho các đơn vị, cá nhân trong toàn<br /> trường.<br /> Đổi mới quản lý hoạt động KH&CN ở trường Đại học Thủ đô Hà Nội theo hướng tự<br /> chủ còn được thể hiện ở việc coi trọng sự chủ động đề xuất và tổ chức các Hội nghị, Hội<br /> thảo khoa học các cấp. Nhà trường khuyến khích và hỗ trợ các khoa tổ chức Hội nghị Khoa<br /> học cán bộ định kì, các Hội nghị, Hội thảo học thuật chuyên ngành ở nhiều cấp độ, đặc biệt<br /> các Hội nghị, Hội thảo có sự tham gia của các chuyên gia đầu ngành trong nước và nước<br /> ngoài. Việc tổ chức các Hội nghị, Hội thảo Khoa học cấp quốc gia trong hai năm 2018,<br /> 2019, nhất là tổ chức thành công Hội thảo Khoa học quốc tế đầu tháng 1.2019 đã cho thấy<br /> hiệu quả bước đầu của việc đổi mới phương thức tổ chức, quản lý hoạt động KH&CN. Ý<br /> thức và tính chuyên nghiệp trong việc tổ chức, quản lý, điều hành hoạt động KH&CN đã<br /> được hình thành. Đây có thể coi là sự khác biệt cơ bản về chất của hoạt động KH&CN của<br /> trường từ khi trở thành một trường đại học và là kết quả ban đầu của sự quyết tâm đổi mới<br /> các hoạt động theo hướng tự chủ.<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC  SỐ 30/2019 93<br /> <br /> <br /> 2.4. Giải pháp đẩy mạnh đổi mới quản lý hoạt động KH&CN ở trường Đại học<br /> Thủ đô Hà Nội theo hướng tự chủ<br /> 2.4.1. Giải pháp chung<br /> Trường Đại học Thủ đô Hà Nội hiện tại là trường đại học đa ngành, phát triển theo<br /> định hướng ứng dụng, nên hoạt động KH&CN cũng phải theo hướng ứng dụng, thiết thực.<br /> Căn cứ thực tại đội ngũ cán bộ, giảng viên có khả năng nghiên cứu của trường, cần xác<br /> định rõ các lĩnh vực, phạm vi có thể đầu tư, hỗ trợ, đẩy mạnh nghiên cứu. Trước mắt, cần<br /> tập trung vào các lĩnh vực sau:<br /> - Ưu tiên hỗ trợ các nghiên cứu khoa học ứng dụng, tăng cường đầu tư nguồn lực cho<br /> các hoạt động nghiên cứu khoa học ứng dụng; sản phẩm nghiên cứu phải được ứng dụng<br /> để giải quyết các vấn đề cấp bách của trường. Hiện một số khoa, đơn vị đã triển khai<br /> nghiên cứu và có một số sản phẩm bước đầu, chẳng hạn Trung tâm Khoa học Công nghệ<br /> với công trình nước sạch đóng chai phục vụ nội bộ, khoa Công nghệ Môi trường với dự án<br /> trồng nấm Linh chi, sản xuất rượu Đông trùng hạ thảo… Tuy nhiên, cần nghiên cứu mở<br /> rộng quy mô, tiến hành các thủ tục cần thiết để sản phẩm được xuất hiện và có chỗ đứng,<br /> sức cạnh tranh trên thị trường.<br /> - Phát triển nghiên cứu khoa học cơ bản, chú trọng việc công bố công trình nghiên cứu<br /> khoa học trên các tạp chí có uy tín trong nước và quốc tế, đặc biệt là các tạp chí thuộc hệ<br /> thống ISI, SCOPUS. Ưu tiên các hướng nghiên cứu liên ngành trong đó có sử dụng công<br /> nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo và lượng tử. Nhóm nghiên cứu mạnh về khoa học tự nhiên<br /> đã hình thành, nhưng cần tích cực hơn nữa trong việc đề xuất các ý tưởng, xây dựng các dự<br /> án, chương trình nghiên cứu… để lôi cuốn các nhà nghiên cứu cùng lĩnh vực, chuyên<br /> ngành tham gia; đặc biệt, cần thúc đẩy hoặc tìm cách tháo gỡ một số vướng mắc trong việc<br /> tiếp nhận một số trang thiết bị đã từng dự kiến được tiếp nhận; định hình một kế hoạch,<br /> chiến lược hoạt động, phát triển cụ thể, tránh việc thành lập ra rồi bỏ đấy.<br /> - Triển khai các nghiên cứu khoa học giáo dục và quản lí, tiếp tục triển khai các hoạt<br /> động nghiên cứu thuộc các lĩnh vực là thế mạnh của Nhà trường, nhằm tìm kiếm cách đi<br /> mới, phù hợp với xu thế phát triển của xã hội, bám sát nội dung đổi mới giáo dục, tiếp cận<br /> các phương pháp giáo dục tiên tiến trên thế giới. Chú trọng đặc biệt Khoa học quản lý,<br /> trong đó có Khoa học quản lí dữ liệu, quản lí tri thức gắn liền với cách mạng 4.0.<br /> Để làm được điều này cần có sự đổi mới về tư duy, ý thức tổ chức, lãnh đạo, quản lý<br /> các hoạt động nói chung, hoạt động KH&CN nói riêng của lãnh đạo Nhà trường. Nhà<br /> trường cần xây dựng chương trình, kế hoạch tổng thể đổi mới theo lộ trình và gắn với thực<br /> tiễn điều kiện cụ thể của trường, trong đó, cần nhanh chóng triển khai đồng bộ các vấn đề<br /> chính yếu sau:<br /> 94 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI<br /> <br /> <br /> - Xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực KH&CN. Đảng ủy và Ban Giám hiệu<br /> nhà trường cần có chính sách thu hút, trọng dụng đội ngũ cán bộ KH&CN. Phát triển, bồi<br /> dưỡng các tài năng nghiên cứu từ đội ngũ cán bộ trẻ song song với việc tiếp nhận các nhà<br /> nghiên cứu thuộc các lĩnh vực nhà trường đang quan tâm, đầu tư phát triển.<br /> - Xây dựng và ban hành chính sách hỗ trợ đối với cán bộ KH&CN chủ trì hoặc phối<br /> hợp tham gia các chương trình, đề tài, dự án các cấp ngoài trường (ít nhất là tạo điều kiện<br /> về thời gian); chính sách đãi ngộ khen thưởng với các tác giả công trình được công bố<br /> quốc tế, các công trình khoa học có trong danh mục được Hội đồng chức danh Giáo sư Nhà<br /> nước công nhận; chính sách tiếp tục sử dụng cán bộ trình độ cao đã hết tuổi lao động có<br /> tâm huyết và đảm bảo sức khỏe làm việc phục vụ công tác NCKH.<br /> - Điều chỉnh phân bổ ngân sách chi thường xuyên cho hoạt động KH&CN theo hướng<br /> căn cứ vào kết quả, sản phẩm thực tiễn. Đẩy mạnh thực hiện cơ chế đặt hàng đối với nhiệm<br /> vụ KH&CN; thực hiện cơ chế khoán kinh phí đến từng sản phẩm KH&CN theo đúng tinh<br /> thần của Thông tư 55/2015/TTLT-BTC-BKHCN; xây dựng cơ chế đặc thù trong quản lý,<br /> sử dụng ngân sách để thực hiện nhiệm vụ KH&CN theo hướng giao quyền tự chủ, tự chịu<br /> trách nhiệm cho từng đơn vị, tập thể, cá nhân chủ trì nhiệm vụ KH&CN.<br /> - Thực hiện cơ chế đầu tư đặc biệt để triển khai một số dự án KH&CN quy mô lớn,<br /> phục vụ sự phát triển của Nhà trường; xây dựng và phát huy hiệu quả thực chất của các<br /> trung tâm nghiên cứu; triển khai nghiên cứu và đẩy nhanh quá trình ứng dụng sản phẩm<br /> KH&CN vào thực tiễn.<br /> - Có cơ chế khuyến khích các thành phần kinh tế, các doanh nghiệp, các cơ quan tổ<br /> chức hợp tác trong nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ. Phát triển thị trường<br /> khoa học và công nghệ. Thực hiện hợp tác theo phương châm: chủ động tích cực hội nhập<br /> quốc tế và hợp tác trong lĩnh vực KH&CN.<br /> 2.4.2. Giải pháp cụ thể<br /> - Tiếp tục chỉnh sửa, bổ sung, hoàn thiện Quy chế tổ chức, quản lý hoạt động khoa học<br /> công nghệ theo hướng phù hợp thực tiễn, khoa học, hiệu quả. Đổi mới phương thức quản lí<br /> theo phương châm “nghiêm túc nhưng không gò bó, thông thoáng nhưng không buông<br /> lỏng”, nhằm phát huy cao nhất tinh thần chủ động, sáng tạo và ý thức trách nhiệm của cá<br /> nhân và tập thể khoa học. Giảm tải các thủ tục, quy trình đăng kí, tuyển chọn, nghiệm thu<br /> rườm rà, bất hợp lý; tôn trọng công sức và kết quả nghiên cứu của nhà khoa học; tạo sự<br /> phối hợp đồng thuận, nhịp nhàng giữa phòng QLKHCN&HTPT với các đơn vị chức năng<br /> như phòng Đào tạo, phòng Tài chính - Kế toán trong việc tổ chức, thực hiện, thanh quyết<br /> toán các đề tài KH&CN.<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC  SỐ 30/2019 95<br /> <br /> - Tiếp tục cơ chế phân bổ kinh phí tự chủ hoạt động KH&CN đến các khoa, đơn vị, cá<br /> nhân trong trường, nhưng theo hướng có tính đến mục tiêu, kế hoạch, hoạt động cụ thể,<br /> thực chất để tạo sự cân đối, công bằng giữa các khoa, đơn vị. Nghiên cứu lập Quỹ hỗ trợ<br /> hoạt động KH&CN; điều chỉnh tăng mức kinh phí phân bổ hàng năm căn cứ vào thực tiễn<br /> của nhà trường và sự gia tăng, phát triển các hoạt động KH&CN.<br /> - Xem xét, tổ chức lại cơ cấu, hoạt động của các Hội đồng Khoa học; phát huy vai trò<br /> của các nhóm nghiên cứu mạnh; vai trò phản biện và tư vấn của các Hội đồng bao gồm cả<br /> Hội đồng đánh giá, nghiệm thu các đề tài.<br /> - Tăng cường cơ sở vật chất phục vụ nghiên cứu khoa học và đào tạo, đẩy nhanh các<br /> dự án ngắn hạn và trung hạn về đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ nghiên cứu<br /> khoa học và đào tạo; tập trung phát triển, nâng cao vai trò của Trung tâm Thí nghiệm thực<br /> nghiệm thực hành và Trung tâm Khoa học Công nghệ trong việc đẩy mạnh hoạt động<br /> KH&CN; xây dựng phương án tận dụng cơ sở vật chất hiện có (chẳng hạn khu phòng thí<br /> nghiệm, nuôi trồng ở cơ sở 2) để triển khai, hỗ trợ các nghiên cứu ứng dụng.<br /> - Phát huy vai trò đầu mối của phòng QLKHCN&HTPT trong việc mở rộng các mối<br /> quan hệ hợp tác trong nghiên cứu, triển khai các chương trình, đề tài, dự án KH&CN. Cần<br /> thiết lập các mối quan hệ gắn bó với các chương trình, dự án cấp quốc gia, các Bộ, ngành,<br /> các Sở KH&CN các địa phương để tạo cơ hội cho các nhà khoa học, cán bộ nghiên cứu<br /> của trường có thể chủ trì hoặc tham gia phối hợp thực hiện, ngoài các đề tài cấp trường và<br /> cấp Thành phố hiện nay. Điều này không chỉ khai thác được hết khả năng nghiên cứu<br /> chuyên sâu đa dạng, lôi cuốn, tạo động lực cho đội ngũ cán bộ, mà còn làm phong phú bức<br /> tranh tổng thể hoạt động KH&CN còn khá đơn điệu của nhà trường hiện nay.<br /> <br /> 3. KẾT LUẬN<br /> <br /> Phải thừa nhận rằng, từ khi được nâng cấp lên đại học, trường Đại học Thủ đô Hà Nội<br /> đã xác định rõ và có nhiều nỗ lực thúc đẩy hoạt động KH&CN, tuy nhiên, đầu tư cho<br /> KH&CN vẫn còn hạn chế. Kinh phí chi cho hoạt động KH&CN còn thấp và chưa xác định<br /> trọng điểm, nguồn thu từ các hoạt động KH&CN chưa có. Việc tổ chức, quản lý, điều hành<br /> các hoạt động KH&CN còn chưa khoa học, chưa hiệu quả. Thực tiễn trên đòi hỏi phải<br /> nhanh chóng đổi mới, bắt đầu từ đổi mới cơ chế, phương thức tổ chức, quản lý. Một số giải<br /> pháp đề xuất trên cũng chỉ là căn cứ từ thực tiễn hoạt động KH&CN hiện tại của nhà<br /> trường thời gian qua. Để hoạt động KH&CN phát triển, xứng đáng với vai trò, chức năng,<br /> hiệu quả của nó với một trường đại học nói chung, với mục tiêu, chiến lược phát triển bền<br /> vững của trường Đại học Thủ đô Hà Nội nói riêng, còn cần tiếp tục nghiên cứu, bổ sung và<br /> thực hiện đồng bộ, quyết liệt.<br /> 96 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI<br /> <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> 1. Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII, Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 về định hướng<br /> chiến lược phát triển giáo dục - đào tạo trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá và nhiệm<br /> vụ đến năm 2000.<br /> 2. Chính phủ, Quyết định số 418/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 11 tháng 4 năm 2012<br /> về “Chiến lược phát triển khoa học và công nghệ giai đoạn 2011- 2020”.<br /> 3. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa X, Luật Khoa học và Công nghệ,<br /> ngày 18 tháng 06 năm 2013.<br /> 4. Bộ Tài chính - Bộ Khoa học và Công nghệ, Thông tư liên tịch số 55/2015/TTLT-BTC-BKHCN<br /> ngày 22 tháng 4 năm 2015 về việc “Hướng dẫn định mức xây dựng, phân bổ dự toán và quyết<br /> toán kinh phí đối với nhiệm vụ khoa học và công nghệ có sử dụng ngân sách nhà nước”.<br /> 5. Trường Đại học Thủ đô Hà Nội, Báo cáo tổng kết việc thực hiện các nhiệm vụ KH&CN các<br /> năm 2015-2016; 2016-2017; 2017-2018.<br /> <br /> <br /> INNOVATING THE TECHNOLOGY AND SCIENCE<br /> MANAGEMENT BASED ON THE AUTONOMY ORIENTATION<br /> AT HANOI METROPOLITAN UNIVERSITY<br /> <br /> Abstract: Scientific research plays an important role at higher education because it not<br /> only contributes to enhance the quality of training but also creates new knowledge and<br /> product for the industrialization and modernization. Heading towards the target “Each<br /> university is one of the research institutes”, Ha Noi Metropolitan University is step by<br /> step implemented the autonomy to technology and science basing on the available human<br /> resource and facility. The article shows the result on the renovation of management<br /> mechanism, organizational orientation and scientific development at Ha Noi<br /> Metropolitan University in the coming time.<br /> Keywords: The renovation of management mechanism, orient, autonomy, technological<br /> and science.<br />