DƯA GANG TÂY

Chia sẻ: Nguyen Uyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

293
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong bài viết về quả Dây mát hay Lạc tiên trứng chúng tôi có đề cập đến một cây khác thuộc chi thực vật Passiflora (họ Passifloracea) cung cấp một loại trái cây được gọi là Dưa gang tây (Giant Passion fruit). Tên Dưa gang tây có thể gây một số nhầm lẫn trong việc gọi tên các loại trái cây tại Việt nam. Trong bài viết “Cập nhật về những giống Dưa” của GS Tôn Thất Trình, phổ biến trên Diễn đàn điện tử Khoahoc.net ngày 4 tháng 11 năm 2010, tên Dưa gang tây được dùng để...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: DƯA GANG TÂY

DƯA GANG TÂY Trong bài viết về quả Dây mát hay Lạc tiên trứng chúng tôi có đề cập đến một cây khác thuộc chi thực vật Passiflora (họ Passifloracea) cung cấp một loại trái cây được gọi là Dưa gang tây (Giant Passion fruit). Tên Dưa gang tây có thể gây một số nhầm lẫn trong việc gọi tên các loại trái cây tại Việt nam. Trong bài viết “Cập nhật về những giống Dưa” của GS Tôn Thất Trình, phổ biến trên Diễn đàn điện tử Khoahoc.net ngày 4 tháng 11 năm 2010, tên Dưa gang tây được dùng để gọi trái mơ-lông (melon) (Cucumis sativus) thuộc họ thực vật Cucurbitaceae. Ông cũng cho biết thêm “'Dưa gang tây hay melon trên thế giới chia ra rất nhiều loại khác biệt: mật sương (honey dew), căng-ta-lúp (cantaloupe)...”. Trong “Cây có vị thuốc tại Việt Nam” GS Phạm hoàng Hộ ghi: - Passiflora quadrangularis = Dưa gan (không có chữ g sau cùng) tây, Chùm bao dưa. (Trang 121),
- Cucumis sativus melo var. conomon = Dưa gang; Melon . Dưa Hoàng kim cũng thuộc loại này (Trang 126). Trong “Sách tra cứu tên Cây cỏ Việt Nam” Võ văn Chi ghi: - Cucumis melo = Dưa gang, dưa hồng, dưa bở... - Passiflora quadrangularis = Dưa gang tây, Dây chùm bao dưa. Theo DS Phan Đức Bình thì tên gọi trong nước của Dưa bở cũng là dưa gang (Cucumis sativus). Như thế có lẽ nên dành tên Dưa gang tây cho P. quadrangularis. Tên thực vật và các tên khác: Passiflora quadrangularis = P. macrocarpa thuộc họ thực vật Passifloracea. Các tên gọi của Anh, Mỹ: Giant granadilla hoặc đơn giản hơn Granadilla, Parcha. Tên Tây ban Nha có thể kèm theo các đặc tính của quả như Granadilla real, granadilla grande, parcha granadilla.Các tên gọi của Brazil: Maracuya; Peru và Ecuador: Tumbo hay tambo; Philippines: Parola, kasaflora; Thái : su-khontha-rot; Pháp: Barbadine... Vài đặc điểm thực vật
Cây thuộc loại dây leo lớn mọc rât nhanh, gốc thân hóa gỗ, phân nhiều cành nhánh dài, cạnh vuông và dẹt thành cánh. Cây có thể phát triển đến 10-15m. Lá đơn, mọc cách, hình trái xoan; chóp lá thuôn, gốc lá xẻ thùy hình trái tim. Phiến lá dài 10-12 cm, ngang 8-15 cm, màu xanh bóng. Cuống lá dài có 2 tuyến. Tua cuốn đối diện với lá mập, lớn màu xanh bóng. Hoa rất lớn, đường kính có thể đến 13 cm, mọc ở kẽ lá, kèm theo 3 lá bắc, thơm và đẹp. Cánh đài gồm 5 chiếc màu xanh ở mặt ngoài, mặt trong màu đỏ. Cánh tràng mềm và nhăn nheo, mặt trên màu hồng-tím, mặt dưới màu trắng nhạt với nhiều vạch mảnh màu trắng xen lẫn với tím. Phía trong cánh tràng có 2 vòng phụ: Vòng ngoài gồm các sợi dài màu tim xen với các đoạn màu trắng; vòng trong cũng gồm các sợi nhưng ngắn hơn. Tất cả các sợi đều nhăn nheo mà màu sắc xen lẫn với nhau. Quả mọng lớn, đường kính đến 15 cm hình hơi thuôn giống quả dưa dài đến 20-25 cm, màu xanh lục nhạt. Vỏ mỏng, dưới lớp vỏ có một phần cùi thịt dày chừng 2-4 cm, chắc, màu trắng hay hồng nhạt. Phần ruột của quả là một khối nhão màu trắng nhạt hay vàng nhạt có dạng nhày như keo, bở, hơi chua, thơm dễ chịu. Lẫn trong khối nhão là những hạt hình oval dẹt, màu nâu đỏ nhạt dài chừng 1-1.5 cm. Cây thường trổ hoa trong các tháng 5-10 và quả sẽ chín trong từ 62-85 ngày, kể từ khi hoa nở.
Các nhà vườn còn lai tạo ra những chủng trồng làm cây cảnh như Passiflora quadrangularis var. variegata lá lớn, màu xanh bóng, có nhiều vạch và đốm màu vàng. Dưa gang tây có nguồn gốc tại vùng nhiệt đới Trung Mỹ châu. Cây được trồng tại Barbados từ 1750 và sau đó tại nhiều đảo trong khu vực Bermuda. Cây rất phổ biến tại Mexico, Brazil và Peru. Cây được đưa sang vùng Đông Nam Á: vào Mã Lai và Việt Nam có lẽ vào thế kỷ 18 (cây chỉ được trồng và phát triển tại Nam Việt Nam) rối sau đó đưa qua Ấn độ, Phi. Tại lục điạ Úc, cây được trồng nhiều trong vùng Queensland. Tại Hoa Kỳ cây được trồng tại Hawaii từ 1888 và đến 1931 cây được xem như đã thuần hóa trở thành một cây địa phương. Bộ Canh nông Hoa Kỳ (USDA) nhận hạt giống từ Trinidad vào 1909 và thử trồng tại Florida. Cây khá mẫn cảm với nhiệt độ lạnh, nên không sống được tại California (ngoại trừ giữ trong nhà kiếng). Tại Indonesia và Queensland (Úc), cây trồng cho trái quanh năm, cung cấp mỗi năm từ 25-35 quả dạng lớn hoặc 70-120 quả cỡ trung bình. Thành phần dinh dưỡng
Phần ruột (sau khi bỏ vỏ) có thể chia thành 2 phần: Lớp cùi cứng dưới da và khối nhão có chứa hạt. 100 gram phần ăn được chứa : Khối nhão Phần cùi có hạt - Độ ẩm 94.4 g 78.4 g - Chất đạm 0.112 g 0.299 g - Chất béo 0.15 g 1.29 g - Chất sơ (thô) 0.7 g 3.6 g - Calcium 13.8 mg 9.2 mg
- Phosphorus 17.1 mg 39.3 mg - Sắt 0.80 mg 2.93 mg 0.004 - Carotene 0.019 mg mg - Thiamine 0.003 mg 0.033 - Riboflavine 0.120 mg mg 0.378 - Niacin 15.3 mg mg - Ascorbic 14.3 mg acid
Ngoài thành phần dinh dưỡng kể trên, các bộ phận của cây Dưa gang tây cũng chứa những hoạt chất tương tự như Cây chanh mát (P. edulis) hay cây Lạc tiên tây (P. incarnata) gồm các alkaloids (harmin, harmol, harmaline.. passiflorine), các flavonoids (api genin, ), các glycosides. Lá, da bên ngoài của vỏ và hạt non có chứa một glycoside cyanogenic (có thể tạo HCN) Vài nghiên cứu khoa học về Passiflora quadrangularis: -Phân chất thực hiện tại ĐH Quốc gia Columbia ghi nhận trong khối nhão của Dưa gang tây có nhiều monoterpenoids phức tạp thuộc các nhóm glucopyranoside (Phytochemistry Số 53-2000). Một số các hợp chất này cho thấy có khả năng bảo vệ được chuột thử nghiệm chống lại ung thư vú (Breast Cancer Research Số 46-1997). -Passiflora quadrangularis đã được các thày thuốc dân tộc tại Colombia, Nam Mỹ dùng để cầm máu khi bị rắn cắn. Thữ nghiệm nơi chuột, cho dùng nước chiết từ lá và thân Dưa gang tây trước và sau khi chuột bị chích độc tố của rắn Bothrops cho thấy độ chảy máu giảm xuống còn dưới 25 % (Ethnopharmacology Số 73/ 2000).
-Trong lá của P. quadrangularis có một saponin phức tạp loại hemolysin có tác dụng sát trùng và diệt tế bào ung thư (Brazilian Journal of Medical and Biological Research Số 38-2005). Công dụng - Dùng làm thực phẩm Phần thịt (cùi) của quả chín sau khi bỏ vỏ bên ngoài có thể cắt miếng nhỏ thêm vào các hỗn hợp gồm đu đủ, dứa, chuối sắt mỏng làm thành hỗn hợp trái cây, có thể gia thêm vị chanh. Phần cùi có thể nấu với đường để ăn tráng miệng, đóng hộp trong nước đường, làm kẹo nhưng vì tương đối nhạt nên phài thêm các chất phụ gia tạo vị. Tại Indonesia, cùi và khối nhão đươc ăn bằng cách trộn đường và đá bào nhỏ. Người Úc cho thêm nước cốt cam và ăn với kem; và có khi nấu chín cùi, trộn với khối nhão đễ làm thành nhân bánh pie. Khối nhão có thể ăn sống, không cần bỏ hạt. Có thể chế tạo một loại thạch (Jelly) bằng cách nấu riêng phần cùi cả vỏ trong 2 giờ, phần ruột nấu riêng lửa nhỏ. Sau đó gạn lấy nước từ cả hai phần, thêm đường và nước cốt chanh rồi cô đặc lại.
Khối nhão cung cấp một dịch chiết có thể làm nước giải khát rất tốt. Nước này được đóng chai tại Indonesia, bán tại các nhà hàng. Tại Úc, có một loại rượu được chế tạo bằng cách nghiền nát quả, thêm đường, nước ấm và để lên men trong 3 tuần, sau đó thêm rượu brandy và để trong 9-12 tháng. Cùi xanh có thể ăn như rau, và có thể xắt mỏng muối thành dưa như ở Việt Nam. - Dùng làm thuốc Quả dưa gang tây được dùng tại các quốc gia nhiệt đới như một loại thuốc bổ mát, giúp kiện vị. Tại Ba Tây, phần cùi được dùng để làm thuốc trấn an, trị các chứng nhức đầu, thần kinh bứt rứt, suyễn, tiêu chảy, mất ngủ. Một đặc chế được cấp bản quyền đã được quảng cáo là chữa được các biến chứng do tiểu đường và trị huyết áp cao. Nước nấu từ lá có tác dụng trừ giun sán, có thể đun thành nước tắm trị ngứa ngoài da.Rễ được dùng gây nôn, lợi tiểu và trử giun sán. Cò thể nghiền thành bột trộn với dầu thực vật để thoa trị ung loét, vết lở.
Tại Trinidad, lá được dùng làm trà dược trị tiểu đường và huyết áp cao. Trong kỹ nghệ hương liệu, một số nước hoa như Ferragamo Incanto Charm, Kylie minogue.. được quảng cáo là mùi hương do sự phối hợp của nhiều hương liệu trong đó có dưa gang tây, nhưng thật ra là dưa melon. Tiến sĩ Dược khoa Trần Việt Hưng