Giá trị của siêu âm trong chẩn đoán bệnh thoái hóa khớp gối

Tr ng ih cY c Th i Nguy n n tin Y c h c mi n n i s 3 n m 2012<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> GIÁ TRỊ CỦA SIÊU ÂM TRONG CHẨN ĐOÁN BỆNH THOÁI HÓA KHỚP GỐI<br /> <br /> L u Thị ình Nguyễn V n Thóa V ơng Th y Vân<br /> Tr ng i h c Y c Th i Nguy n<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Mô tả hình ảnh thoái hoá khớp gối trên siêu âm. Đối chiếu<br /> hình ảnh siêu âm và xquang trong chẩn đoán thoái hoá khớp gối. Đối tƣợng và<br /> phƣơng pháp nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả cắt ngang. Gồm 37 bệnh nhân với<br /> 67 khớp gối đƣợc chẩn đoán xác định thoái hóa khớp gối theo tiêu chuẩn của Hội<br /> Thấp khớp học Mỹ (ACR-1991 ). Kết quả: Trên siêu âm 100% khớp gối thoái<br /> hóa có biểu hiện giảm chiều dày sụn khớp, 80,6% khớp có gai xƣơng - tỷ lệ này<br /> trên phim chụp xquang là 83,6%. 58,2% khớp có tràn dịch, 59,7% khớp có viêm<br /> màng hoạt dịch. Kết luận: 100% các trƣờng hợp thoái hóa khớp gối trên xquang<br /> đều có các tổn thƣơng phù hợp trên siêu âm. Siêu âm còn phát hiện đƣợc các dấu<br /> hiệu tràn dịch khớp, viêm màng hoạt dịch mà xquang không xác định đƣợc.<br /> Từ khoá: Tho i hóa khớp g i (THKG) màng ho t dịch (MH ) giai đo n (Gđ)<br /> <br /> VALIDITY OF ULTRASOUND IMAGING IN DIAGNOSIS OF KNEE<br /> OSTEOARTHRITIS<br /> <br /> Luu Thi Binh, Nguyen Van Thoa, Vuong Thuy Van<br /> Thai Nguyen university of medicine and pharmacy<br /> <br /> SUMMARY<br /> Objective. To describe ultrasound (US) imaging of features of knee degeneration.<br /> To compare ultrasonographic findings with radiographic assessment in knee .<br /> Materials and methods: A cross- sectional descriptive study was used this study,<br /> 37 patients with 67 knee joints were diagnosed with knee osteoarthritis according<br /> to American college of Rheumatology criteria (ACR-1991) from 01/2012 to<br /> 08/2012. Results: On US imaging, 100% of knee joints with cartilage thickness<br /> was reduced, 80.6%of knees had osteophytes and on radiographic finding, this<br /> rate was 83.6%. Effusion was 58.2% of knees and 59.7% of knee had synovitis.<br /> Conclusions: 100% of cases with knee osteoarthritis on radiographic findings<br /> were consistent with US Imagings. And US used for detection of knee effusion,<br /> synovitis meanwhile Xray could not detect these diseases .<br /> Key word: osteoarthritis (OA) , Synovitis, Ultrasound (US).<br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Thoái hóa khớp gối (THKG) là bệnh thƣờng gặp nhất trong nhóm bệnh lý xƣơng<br /> khớp. Bệnh gặp tỷ lệ tăng dần theo độ tuổi với tỷ lệ mắc bệnh ở nam và nữ gần ngang<br /> nhau. Tổn thƣơng cơ bản của bệnh là tình trạng thoái hóa sụn khớp gây đau và biến dạng<br /> khớp, làm giảm khả năng vận động, sinh hoạt, nhiều trƣờng hợp dẫn đến tàn phế.<br /> Tỷ lệ mắc bệnh thoái hóa khớp tại Mỹ khoảng từ 8,0% đến 16,4%, tại Anh thoái hóa<br /> khớp chiếm 12,5% các bệnh về xƣơng khớp, tại Ý thoái hóa khớp gối chiếm tỷ lệ 29,8%<br /> ở các bệnh nhân ≥ 65 tuổi, tại Nhật tỷ lệ bệnh nhân bị thoái hóa khớp gối ở đối tƣợng ≥<br /> 65 tuổi chiếm 21% [10]. Tại Việt Nam, theo nghiên cứu của Trần Minh Hoa thoái hóa<br /> Tr ng ih cY c Th i Nguy n n tin Y c h c mi n n i s 3 n m 2012<br /> <br /> <br /> khớp chiếm 4,1% (2003) [10].<br /> Trƣớc đây chẩn đoán bệnh chủ yếu dựa vào hình ảnh xquang. Gần đây trên thế giới<br /> có nhiều nghiên cứu về hình ảnh siêu âm trong chẩn đoán thoái hoá khớp, các nghiên cứu<br /> cho thấy siêu âm là phƣơng pháp đơn giản, dễ áp dụng ở mọi cơ sở cũng nhƣ không gây<br /> ảnh hƣởng đến sức khoẻ, đồng thời siêu âm còn có khả năng đánh giá đƣợc độ dày sụn<br /> khớp, viêm màng hoạt dịch (MHD), tràn dịch trong ổ khớp [4,6,7,8,9]...giúp cho việc<br /> điều trị và tiên lƣợng bệnh hiệu quả hơn. Tại Việt Nam, siêu âm đã đƣợc ứng dụng đƣa<br /> vào trong chẩn đoán các bệnh lý về cơ xƣơng khớp, tuy nhiên có rất ít nghiên cứu về siêu<br /> âm bệnh lý khớp, đặc biệt việc chẩn đoán bệnh thoái hóa khớp gối trên siêu âm vẫn còn<br /> là vấn đề mới tại Bệnh Viện Đa khoa Trung ƣơng Thái Nguyên. Vì vậy chúng tôi tiến<br /> hành nghiên cứu đề tài này nhằm mục tiêu:<br /> - Mô t hình nh tho i ho khớp g i tr n si u âm.<br /> - i chiếu hình nh si u âm và xquang trong chẩn đo n tho i ho khớp g i.<br /> 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 2.1. Đối tƣợng nghiên cứu<br /> Gồm 37 bệnh nhân điều trị tại khoa Nội tim Mạch - Xƣơng Khớp, Bệnh Viện Đa<br /> khoa Trung ƣơng Thái Nguyên (từ tháng 01/2012 đến tháng 08 /2012) đáp ứng đủ tiêu<br /> chuẩn lựa chọn sau đây:<br /> - Bệnh nhân đƣợc chẩn đoán thoái hóa khớp theo tiêu chuẩn ACR 1991 [2].<br /> - Bệnh nhân đồng ý tham gia vào nghiên cứu<br /> Loại trừ: các bệnh nhân bị thoái hóa khớp nhƣng đã có phẫu thuật nội soi, bệnh<br /> nhân không đồng ý tham gia vào nghiên cứu.<br /> 2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu: Mô tả tiến cứu, thiết kế nghiên cứu cắt ngang, chọn<br /> mẫu có chủ đích.<br /> * Nội dung nghiên cứu: Tất cả các bệnh nhân đƣợc khám lâm sàng, chụp xquang và<br /> siêu âm khớp gối hai bên. Thu thập số liệu thống nhất theo mẫu bệnh án nghiên cứu.<br /> * Các chỉ tiêu nghiên cứu về lâm sàng:<br /> - Triệu chứng đau khớp gối: Ví trí đau (1 bên, 2 bên), khởi phát đau (đột ngột, khi vận<br /> động khớp, khi đi lại), tính chất đau (đau âm ỉ, đau buộc bệnh nhân không đi lại, đau tăng<br /> về đêm. giảm đau khi về đêm và nghỉ ngơi).<br /> - Mức độ đau đƣợc đánh giá theo thang điểm VAS (Visual Analog Scale). Có 4 mức độ<br /> - Không đau: 0 điểm, đau nhẹ: 1-2,5 điểm, đau vừa: 2,5- 5 điểm, đau nặng: > 5 điểm) [7]<br /> - Dấu hiệu bệnh lý khác: Hạn chế vận động, những thay đổi hình thái của khớp, các<br /> biến dạng, tràn dịch khớp gối (dấu hiệu bập bềnh xƣơng bánh chè +), khớp gối sƣng nề,<br /> đỏ, sờ thấy phì đại gai xƣơng, dấu hiệu cứng khớp dƣới 30 phút, dấu hiệu lục cục, lạo<br /> xạo khi cử động...<br /> * Các chỉ tiêu nghiên cứu về siêu âm khớp gối<br /> - Siêu âm đƣợc thực hiện trên máy siêu âm PHILIPS đầu dò tần số cao 3,5 MHz tại<br /> khoa Thăm dò chức năng - Bệnh Viện Đa Khoa Trung ƣơng Thái Nguyên. Siêu âm và đọc<br /> kết quả do Bác Sĩ chuyên khoa thực hiện.<br /> - Đánh giá tổn thƣơng khớp gối:<br /> + Có tràn dịch khớp: Khi có vị trí trống âm nằm ở vị trí các túi cùng dƣới cơ tứ đầu đùi,<br /> hoặc túi cùng trên xƣơng bánh chè. Khi có độ dày lớp dịch ≥ 4mm ở tƣ thế gối gấp [3]<br /> + Viêm màng hoạt dịch : Tăng sinh mạch máu (MHD phổ Doppler), màng hoạt dịch<br /> dày ≥4mm ở tƣ thế gối gấp [9]<br /> + Đo độ dày sụn khớp: Sụn khớp đƣợc đo ở mặt cắt ngang đầu dƣới xƣơng đùi ở tƣ<br /> thế gối gấp. Đáng giá có mỏng sụn khớp khi độ dày của lớp sụn