Giải pháp củng cố, phát huy đầu tư phát triển nguồn nhân lực trên địa bàn tỉnh Đồng Nai - TS. Bùi Quang Xuân

GIẢI PHÁP CỦNG CỐ, PHÁT HUY ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN NGUỒN <br /> NHÂN LỰC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐỒNG NAI<br />                                                                                        TS. BÙI QUANG XUÂN<br /> <br /> <br /> Nguồn nhân lực là một trong những nguồn lực quan trọng của quá trình đầu tư <br /> phát triển của xã hội. Đây còn là nguồn lực đặc biệt bởi nó vừa là nhân tố tạo ra của <br /> cải vật chất và tinh thần cho xã hội nhưng cũng lại chính là đối tượng tiêu dùng những <br /> sản phẩm đó. Hơn nữa, tài nguyên con người là nhân tố  cần có cách quản lý và khai <br /> thác khác hẳn so với những tài nguyên khác. Vì vậy, vấn đề  đầu tư  phát triển nguồn <br /> nhân lực cũng mang nhiều đặc điểm khác biệt so với hoạt động đầu tư  phát triển nói <br /> chung. Việc nghiên cứu về đầu tư phát triển nguồn nhân lực cũng là một trong những  <br /> vấn đề cần thiết cấp bách, vì vai trò quyết định của nguồn nhân lực đối với xã hội nói  <br /> chung, và sự sống còn của các doanh nghiệp nói riêng.<br /> Đầu tư phát triển nguồn nhân lực là một trong những nội dung của đầu tư phát <br /> triển những tài sản vô hình. Đầu tư  phát triển nguồn nhân lực bao gồm những nội  <br /> dung cơ bản sau: đầu tư cho hoạt động đào tạo lực lượng lao động, đầu tư  cho công  <br /> tác chăm sóc sức khỏe y tế, đầu tư  cải thiện môi trường, điều kiện làm việc của <br /> người lao động.<br /> 1. Nguồn nhân lực từ giáo dục đào tạo là động lực phát triển kinh tế ­ xã <br /> hội<br /> Cùng với khoa học – công nghệ, vốn đầu tư, nguồn nhân lực đóng vai trò quyết <br /> định đến sự thành công của sự nghiệp đổi mới toàn diện kinh tế  – xã hội ở  nước ta.  <br /> Chỉ  có nguồn lực con người mới tạo ra động lực cho sự phát triển, những nguồn lực <br /> khác muốn phát huy được tác dụng chỉ có thể thông qua nguồn lực con người. Không  <br /> thể không khẳng định vai trò của con người trong việc sáng tạo ra công cụ  lao động, <br /> rồi vận hành và cải tiến chúng trong quá trình lao động, từ  đó thúc đẩy quá trình sản <br /> xuất. Nguồn lực của con người chính là tổng hợp năng lực được huy động vào trong <br /> quá trình sản xuất. Năng lực đó chính là động lực quan trọng cho sự phát triển. Đặc  <br /> biệt, đối với nước ta có nền kinh tế đang phát triển, với dân số đông,và dân số trẻ là <br /> tiềm năng cho nguồn nhân lực dồi dào. Nếu biết khai thác hợp lý nó sẽ  tạo nên một  <br /> động lực to lớn cho sự phát triển. <br />       Có thể khẳng định, khả  năng cạnh tranh cũng như  thu hút đầu tư  của nền  <br /> kinh tế đất nước phụ  thuộc phần lớn vào chất lượng nguồn nhân lực. Và giáo dục –  <br /> đào tạo có vai trò quyết định đối với việc hình thành quy mô và chất lượng nguồn <br /> nhân lực. <br /> Riêng với tỉnh Đồng Nai, mặc dù con số thống kê cho thấy tỷ  lệ lao động qua <br /> đào tạo trên địa bàn tỉnh đến năm 2015 là 65% (trong đó đào tạo nghề  là 50%). Tuy <br /> <br /> <br /> 1<br /> nhiên, chất lượng nguồn nhân lực, nhất là lao động kỹ thuật vẫn chưa đáp ứng được  <br /> cho nhu cầu phát triển. <br /> Để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, UBND tỉnh đã ban hành “Chương trình <br /> Tổng thể  đào tạo phát triển nguồn nhân lực tỉnh Đồng Nai”.  Mục đích của chương <br /> trình là đào tạo phát triển nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao, đủ về số lượng, <br /> đảm bảo chất lượng và sự  hợp lý về  cơ  cấu trình độ, ngành chủ  lực, mũi nhọn của  <br /> tỉnh, tạo bước đột phá, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế ­ xã hội và hội nhập quốc  <br /> tế của tỉnh trong giai đoạn 2016 ­ 2020.  Có 7 mục tiêu chính được đề ra trong chương <br /> trình, bao gồm:<br /> Một là: Ðào tạo lao động kỹ  thuật có tay nghề  cao theo chuẩn quốc gia, khu <br /> vực và quốc tế phục vụ các ngành kinh tế mũi nhọn, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh  <br /> tế  ­ xã hội trên địa bàn tỉnh; từng bước nâng cao tay nghề  cho đội ngũ lao động kỹ <br /> thuật đảm bảo xu thế hội nhập quốc tế.<br /> Hai là: Ðào tạo nhân lực khoa học và công nghệ  trình độ  cao, chất lượng cao,  <br /> hình thành đội ngũ chuyên gia giỏi (trước đây là chương trình 2 ­ đào tạo sau đại học).<br /> <br /> Ba là: Ðào tạo, bồi dưỡng nhân lực văn hóa nghệ  thuật  ở  trong nước, nước  <br /> ngoài về  thể  thao thành tích cao hướng đến mục tiêu giành huy chương tại Ðại hội  <br /> thể dục thể thao toàn quốc và Ðại hội thể thao Ðông Nam Á.<br /> <br /> Bốn là: Ðào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức nhằm nâng cao năng lực hoạt <br /> động thực hiện nhiệm vụ, công vụ đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế ­ xã hội và hội  <br /> nhập quốc tế, góp phần đẩy mạnh cải cách hành chính trên địa bàn tỉnh.<br /> <br /> Năm là: Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục phổ thông đảm <br /> bảo chuẩn hóa về chuyên môn, nghiệp vụ, đồng bộ về cơ cấu giữa các cấp học, giữa <br /> các bộ môn nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ <br /> thông; góp phần thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.<br /> <br /> Sáu là: Ðào tạo, bồi dưỡng nhân lực Bệnh viên Ða khoa Ðồng Nai và đào tạo  <br /> y, dược theo địa chỉ sử dụng cùa ngành Y tế.<br /> <br /> Bảy là: Ðào tạo, phát triển đội ngũ doanh nhân tỉnh Ðồng Nai có năng lực, trình <br /> độ để lãnh đạo, quản lý doanh nghiệp hoạt động có chất lượng, hiệu quả và sức cạnh  <br /> tranh cao.<br /> Với quan điểm giáo dục đào tạo là quốc sách hàng đầu được khẳng định từ <br /> nhận thức sâu sắc vai trò của giáo dục trong quá trình phát triển đất nước, là nhân tố <br /> quyết định sự tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội. Việc đầu tư cho giáo dục – đào  <br /> tạo sẽ thực hiện theo các hướng: đầu tư cho chương trình giảng dạy bởi đây là những <br /> nội dung, kiến thức mà người học sẽ  trực tiếp thu nhận. Đầu tư  cho chương trình <br /> <br /> 2<br /> giảng dạy nên bắt đầu ngay từ  cấp giáo dục mầm non xuyên suốt cho đến chương  <br /> trình giáo dụ  đại học và sau đại học. Nội dung quan trọng nữa trong đầu tư  cho giáo <br /> dục – đào tạo chính là đầu tư  đội ngũ cán bộ giảng dạy có đầy đủ  kiến thức chuyên  <br /> môn, trình độ  sư  phạm, và đạo đức nghề  nghiệp; và phương pháp dạy học phù hợp.  <br /> Đầu tư về đội ngũ giáo viên và phương pháp giảng dạy là nhân tố quan trọng cho việc <br /> phát triển giáo dục đào tạo, rất cần sự quan tâm của nhà nước. Bên cạnh đó, quan tâm <br /> đến đào tạo chất lượng nguồn lực đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp.<br /> Một số giải pháp đầu tư cho giáo dục – đào tạo cần tập trung thực hiện đó là: <br /> đổi mới chương trình giảng dạy, chuyển dần mô hình giáo dục hiện nay sang  <br /> mô hình giáo dục mở, tạo ra nhiều khả năng, cơ hội khác nhau cho người học. Trong  <br /> đó đối với giáo dục đại học, đầu tư thay đổi chương trình giảng dạy phù hợp với yêu <br /> cầu nhà tuyển dụng, các doanh nghiệp, ngoài các kiến thức cần giảng dạy thêm kỹ <br /> năng nghề  nghiệp; đồng thời có các  chính sách khuyến khích đối với sinh viên giỏi, <br /> sinh viên nghèo vượt khó như: chế  độ  học bổng , miễn giảm học phí cho các đối <br /> tượng thuộc chính sách xã hội, học bổng cho các sinh viên học giỏi...  Ngoài ra, chăm <br /> lo và đầu tư cho phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý GD; đổi mới mới <br /> cơ chế tài chính của nền GD, thực hiện xã hội hoá; thực hiện phân cấp quản lý <br /> theo tiêu chí chất lượng<br /> 2. Giải pháp củng cố, phát triển nguồn nhân lực tỉnh Đồng Nai<br /> Từ  thực trạng nguồn nhân lực cũng như  quy hoạch phát triển kinh tế  ­ xã hội <br /> của tỉnh Đồng Nai hiện nay thì việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tỉnh để từ đó <br /> phát huy và khai thác có hiệu quả  lợi thế  nguồn nhân lực phục vụ  quá trình CNH <br /> ­HĐH và đặc biệt là vấn đề  tái cấu trúc lại nền kinh tế sau khủng hoảng là một yêu  <br /> cầu cấp thiết. Trong các chương trình và chính sách nâng cao chất lượng nguồn nhân <br /> lực, một mặt cần phải bảo đảm nguồn nhân lực từ  trình độ  thấp chuyển sang nguồn  <br /> nhân lực có học vấn, có kỹ  năng và có chuyên môn kỹ  thuật cao. Nhà nước cần có  <br /> chương trình đào tạo nhân lực chuyên môn kỹ  thuật cho các ngành đang chịu sự  tác  <br /> động lớn của sự  phát triển và hội nhập kinh tế  quốc tế; tích cực đào tạo, nâng cao <br /> chất lượng đội ngũ doanh nhân Việt Nam. <br /> Mặt khác, nguồn nhân lực làm công tác giáo dục, đào tạo trong hệ  thống giáo  <br /> dục quốc dân phải được đặc biệt quan tâm và phát triển, đây là yếu tố quyết định tới  <br /> chất lượng của nguồn nhân lực nói chung. Nguồn nhân lực làm chức năng quản lý nhà  <br /> nước, quản lý kinh tế, quản lý văn hóa ­ xã hội phải được đào tạo cơ bản, toàn diện,  <br /> đòi hỏi phải có kiến thức sâu, rộng, có phẩm chất đạo đức trong sáng để  hoàn thành <br /> tốt chức năng và  trách nhiệm của mình; đẩy mạnh khuyến học, khuyến tài đi đôi với <br /> nâng cao vai trò quản lý nhà nước về giáo dục ­ đào tạo. <br /> Đồng Nai hiện có 5 trường đại học, 9 trường cao đẳng và cao đẳng nghề, 8  <br /> trường trung cấp và 10 trung tâm đào tạo nghề làm nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực <br /> phục vụ  quá trình CNH – HĐH của tỉnh. Phát triển các hình thức đào tạo nghề  theo  <br /> <br /> <br /> 3<br /> hướng liên kết với các cơ  sở  liên doanh. Đào tạo nghề  gắn với nhu cầu thị  trường,  <br /> cung cấp đội ngũ công nhân tay nghề tinh thông, góp phần giảm tỷ lệ thất nghiệp. Sự <br /> gắn kết giữa đào tạo ­ nghiên cứu­ sản xuất, kinh doanh; thiết lập quan hệ  hợp tác  <br /> giữa các tổ  chức KH&CN trong vùng theo mô hình 3 nhà “Nhà nước, nhà trường và <br /> nhà đầu tư” sẽ  góp phần khắc phục điểm yếu hiện nay là đào tạo không có địa chỉ <br /> cũng như khó khăn về kinh phí, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu  <br /> mới của nhà đầu tư. Mô hình này đang được áp dụng khá tốt tại các trường lớn là Đại <br /> học   Đồng   Nai,   Đại   học   Lạc   Hồng,   Đại   học   Công   nghệ   Đồng   Nai   và   Cao   đẳng <br /> Vinatex, đặc biệt là sự gắn kết giữa nhà trường và đào tạo nhân lực cho các khu công <br /> nghiệp tại Tỉnh. Xây dựng trung tâm đào tạo chất lượng cao và trung tâm dạy nghề, có <br /> phương án liên doanh với nước ngoài. Nghiên cứu xây dựng trung tâm khoa học và <br /> chuyển giao công nghệ có tầm cỡ quốc gia, khu vực và quốc tế qua việc xây dựng Đại <br /> học Công nghệ Nai. Cao đẳng Sonadezi … là nơi cung cấp nhân lực trình độ  cao cho  <br /> Tỉnh và cả vùng Đông Nam Bộ. <br /> Đông Nam bộ là nơi tập trung nhiều cơ sở đào tạo nên lượng sinh viên học tập  <br /> trên địa bàn là rất lớn, nhưng chủ yếu ở TP.HCM. Vùng này có nhiều cơ hội làm việc,  <br /> do đó sinh viên sau khi tốt nghiệp sẽ có nguyện vọng làm việc tại một số địa phương  <br /> có nền kinh tế  phát triển như  TP.HCM, Bình Dương, Đồng Nai nên Tỉnh cần thực <br /> hiện cơ  chế  phát hiện nhân tài ngay khi còn là sinh viên trong các trường trung học  <br /> chuyên nghiệp, cao đẳng, đại học để có kế hoạch bồi dưỡng, đào tạo chuyên sâu. <br /> Tỉnh cũng cần chú trọng hơn nữa trong việc đào tạo nhân tài đặc biệt là nguồn <br /> học sinh trường THPT chuyên Lương Thế  Vinh, đầu tư  và nâng cấp trường THPT  <br /> Long Khánh thành trường chuyên và xây dựng các trường THPT chất lượng cao tại các  <br /> huyện. Song song với việc nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo trong nước, việc <br /> chú trọng thúc đẩy quá trình đào tạo ngoài nước, đưa các sinh viên xuất sắc, giáo viên, <br /> cán bộ  quản lý học tập, tu nghiệp  ở  các trường đại học, viện nghiên cứu quốc tế  có  <br /> uy tín sẽ góp phần tích cực trong việc xây dựng nguồn nhân lực trình độ cao phục vụ <br /> đất nước trong tương lai. <br /> Tiếp tục tăng cường đào tạo giáo dục đại học,  ưu tiên các ngành khoa học và  <br /> công nghệ  (bao gồm cả  nông nghiệp). Giáo dục trung học tập trung vào việc tăng  <br /> cường chất lượng và hướng nghiệp hơn là việc đơn thuần dành nhiều chỗ cho những <br /> học sinh đã tốt nghiệp tiểu học. Giáo dục tiểu học cần được nâng cao chất lượng và  <br /> mở rộng để đạt yêu cầu phổ cập giáo dục. <br /> Thực hiện giáo dục và đào tạo trên những nguyên tắc mới: xã hội hóa, dân chủ <br /> hóa và nhân văn hóa. Xử  lý đúng đắn mối quan hệ  giữa giáo dục và thị  trường, đặc <br /> biệt là trong lĩnh vực đào tạo nhân lực, khắc phục cách thị  trường hoá nhà trường và  <br /> dạy học kiếm lợi nhuận. <br /> Hình thành thị trường đào tạo nhân lực gắn với thị trường lao động ­ việc làm.  <br /> Xây dựng hệ  thống các chuẩn đào tạo trên cơ  sở  chuẩn nghề  nghiệp. Bảo đảm sự <br /> thích ứng giữa đào tạo và sử dụng. Thực hiện xã hội hoá giáo dục. Tăng cường đầu tư <br /> <br /> <br /> 4<br /> cho giáo dục từ nhiều nguồn. Nhà nước, xã hội, doanh nghiệp, hỗ trợ quốc tế, tính đủ <br /> chi phí đào tạo các loại hình để bảo đảm chất lượng. <br /> Hoàn thiện hệ thống chính sách khuyến khích phát triển các loại hình giáo dục  <br /> ngoài công lập. Tăng cường sự  đóng góp của các doanh nghiệp, các tổ  chức xã hội ­ <br /> nghề  nghiệp trong sự  nghiệp phát triển giáo dục, đặc biệt là trong công tác hướng <br /> nghiệp, đào tạo và bồi dưỡng nghề nghiệp. Khuyến khích phát triển lao động kỹ thuật <br /> Tập trung đầu tư  phát triển hệ thống đào tạo nghề  (bán lành nghề, lành nghề, <br /> trình độ  cao), bậc đào tạo từ  sơ  cấp đến trung học, cao đẳng và đại học nghề, củng  <br /> cố, sắp xếp hệ thống đào tạo nghề hiện có của Đồng Nai cần phải đi tiên phong trong <br /> việc liên kết và tăng cường đào tạo công nhân kỹ thuật gắn với nhu cầu sử dụng của  <br /> các khu công nghiệp. <br /> Thực hiện tốt đào tạo liên thông trong hệ thống đào tạo nghề và liên thông với <br /> các bậc đào tạo khác, để tạo điều kiện cho công nhân hiện có ở  các khu công nghiệp  <br /> nâng cao trình độ cũng như khả năng tiếp cận với kỹ thuật ngày càng hiện đại của các  <br /> dây chuyền công nghệ. <br /> Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực là một yêu cầu tất yếu khách quan của <br /> quá trình CNH ­ HĐH ở tỉnh Đồng Nai. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực vừa khai  <br /> thác được lợi thế trong phát triển nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của  <br /> quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, vừa phục vụ hiệu quả mục tiêu phát triển theo <br /> chiều sâu và nâng cao năng lực cạnh tranh của cả tỉnh. Các sở, ban, ngành tỉnh Đồng  <br /> Nai cần phối hợp để thực hiện hiệu quả các giải pháp trên nhằm nâng cao chất lượng  <br /> nguồn nhân lực Tỉnh: Sở Lao động – thương binh và xã hội, cục Thống kê Đồng Nai  <br /> cần có những điều tra nhu cầu nguồn nhân lực hằng năm để xây dựng đề án phát triển  <br /> nguồn nhân lực chính xác, có quy hoạch và phù hợp với thực tiễn yêu cầu phát triển  <br /> của quá trình CNH – HĐH. <br />  Sở  giáo dục đào tạo, các trường đại học, cao đẳng, dạy nghề  phải gắn việc  <br /> đào tạo với nhu cầu lao động của xã hội. Xây dựng chương trình học tập thực tế sâu  <br /> sát đáp  ứng được yêu cầu của nhà tuyển dụng. Ngoài việc dạy nghề, cần phải chú <br /> trọng đào tạo nhân cách người lao động, nâng cao tác phong công nghiệp, các kĩ năng  <br /> xã hội để sản phẩm đào tạo sẵn sàng hòa nhập cùng sự phát triển của xã hội. UBND  <br /> Tỉnh cần chú trọng nhiều hơn đến khía cạnh thể  lực và phẩm chất, đạo đức của <br /> người lao động, có những chương trình, đề  án cụ  thể  để  phát triển nguồn nhân lực  <br /> toàn diện vì đây là điểm yếu của nguồn nhân lực Việt Nam nói chung và Đồng Nai nói <br /> riêng.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> <br /> 1. Kỷ  yếu hội thảo văn hoá, con người và phát triển nguồn nhân lực Việt  <br /> Nam trong thế  kỷ  XXI (Hội đồng lý luận TW và Viện KHXH Việt Nam, Hà <br /> Nội 2004)<br /> <br /> 5<br />  2. Kỷ yếu Đại hội lần thứ nhất Hội Khoa học và phát triển nguồn nhân lực  <br /> và nhân tài Việt Nam, Hà Nội 2005<br /> 3. Tạp chí Nghiên cứu con người, các số năm 2006,2007<br /> 4. Website tổng cục thống kê Việt Nam.<br /> 5. Website Bộ Giáo dục và Đào tạo.<br /> 6. Bộ Lao động – Thương binh và xã hội (2009), Báo cáo thực trạng cung – <br /> cầu lao động và những giải pháp, Hà Nội. <br /> 7. Cục thống kê tỉnh Đồng Nai (2010), Tổng quan dân số  và nhà  ở  tỉnh  <br /> Đồng Nai năm 2009, Đồng Nai. <br /> 8. Cục thống kê tỉnh Đồng Nai (2010, 2012), Niên giám thống kê tỉnh Đồng <br /> Nai 2010, 2012, Đồng Nai<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 6<br />