Giáo án Lịch sử 10 bài 19: Những cuộc kháng chiến chống ngoại xâm ở các thế kỷ X - XV

Chia sẻ: Nguyễn Ngọc Lâm | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

1.765
lượt xem 73
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mời quý thầy cô và các bạn tham khảo Giáo án Lịch sử 10 bài 19: Những cuộc kháng chiến chống ngoại xâm ở các thế kỷ X - XV để nâng cao kĩ năng và kiến thức soạn giáo án theo chuẩn kiến thức, kỹ năng trong chương trình dạy học. Giáo án Lịch sử 10 bài 19: Những cuộc kháng chiến chống ngoại xâm ở các thế kỷ X - XV được soạn với hình thức 3 cột phù hợp quy định bộ GD và nội dung súc tích giúp học sinh dễ dàng hiểu bài học hơn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo án Lịch sử 10 bài 19: Những cuộc kháng chiến chống ngoại xâm ở các thế kỷ X - XV

BÀI 19 NHỮNG CUỘC CHIẾN ĐẤU CHỐNG NGOẠI XÂM Ở CÁC THẾ KỶ X - XV I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Về kiến thức - Gần 6 thế kỷ đầu thời kỳ độc lập, nhân dân Việt Nam phải liên tiếp tổ chức những cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, bảo vệ Tổ quốc. - Với tinh thần dũng cảm, truyền thống yêu nước ngày càng sâu đậm, nhân dân ta đã chủ động sáng tạo, vượt qua mọi thách thức khó khăn đánh l ại các cu ộc xâm lược. - Trong sự nghiệp chống ngoại xâm vĩ đại đó, không chỉ nổi lên những trận quyết chiến đầy sáng tạo mà còn xuất hiện một loạt các nhà ch ỉ huy quân s ự tài năng. 2. Về tư tưởng, tình cảm - Giáo dục lòng yêu nước, ý thức bảo vệ nền độc l ập và th ống nh ất c ủa T ổ quốc. - Bồi dưỡng ý thức đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau giữa các dân tộc. - Bồi dưỡng niềm tự hào dân tộc vai trò lòng biết ơn với các th ế h ệ tổ tiên, các anh hùng dân tộc đã chiến đấu quên mình vì Tổ quốc. 3. Về kỹ năng - Rèn luyện kỹ năng sử dụng bản đồ trong học tập, tích c ực b ồi d ưỡng kĩ năng phân tích, tổng hợp. II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY - HỌC - Bản đồ lịch sử Việt Nam có ghi các địa danh liên quan. - Một số tranh ảnh về chiến trận hay về các anh hùng dân tộc. M ột s ố đo ạn trích, thơ văn... III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY - HỌC 1. Kiểm tra bài cũ Câu hỏi 1: Nguyên nhân tạo nên sự phát triển nông nghiệp ở thế kỷ XI - XV? Câu hỏi 2: Sự phát triển của thủ công nghiệp thời Lý - Trần - Lê? 2. Mở bài Trong những thế kỷ đầu độc lập, xây dựng đất nước, nhân dân ta vẫn ph ải ti ếp tục tiến hành các cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm và đã làm nên bi ết bao chiến thắng huy hoàng giữa vững nền độc lập dân tộc. Chúng ta cùng nhau tìm hiểu bài 19 để cùng nhau ôn lại những chiến thắng huy hoàng ấy. 3. Tổ chức dạy và học Các hoạt động của thầy và trò Kiến thức cơ bản
- Trước hết GV gợi lại cho HS nhớ về triều đại nhà Tống ở Trung Quốc thành lập và sụp đổ ở thời gian nào. - HS nhớ lại kiến thức đã học ở phần Trung Quốc phong kiến để trả lời. + Thành lập: năm 960 + Sụp đổ: năm 1271 (cuối thế kỷ XIII) - GV dẫn dắt: trong thời gian tồn tại 3 thế kỷ, nhà Tống đã hai lần đem quân xâm lược nước ta, nhân dân Đại Việt đã hai lần kháng chiến chống Tống. *Hoạt động 1: Cả lớp và cá nhân I. CÁC CUỘC KHÁNG CHIẾN - GV yêu cầu HS theo dõi SGK để CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC thấy được nguyên nhân quân Tống TỐNG xâm lược nước ta, triều đình đã tổ 1. Kháng chiến chống Tống thời chức ks như thế nào và giành thắng lợi tiền Lê ra sao? - HS theo dõi SGK, phát biểu. - Năm 980 nhân lúc triều đình nhà - GV bổ sung và kết luận. Đinh gặp khó khăn, vua Tống cử quân sang xâm lược nước ta. - Trước tình hình đó Thái hậu họ - GV cấp thêm tư liệu: Năm 979 Đinh Dương và triều đình nhà Đinh đã Tiên Hoàng và con trưởng bị ám sát, tôn Lê Hoàn làm vua để lãnh đạo triều đình nhà Đinh lục đục gặp nhiều kháng chiến. khó khăn, Vua mới Đinh Toàn còn nhỏ mới 6 tuổi. Tôn mẹ là Dương Thị làm Hoàng Thái hậu. + Trước nguy cơ bị xâm lược Thái hậu Dương Thị đã đặt quyền lợi của đất nước lên trên quyền lợi của dòng họ, tôn Thập đạo tướng quân Lê Hoàn lên làm vua lãnh đạo kháng chiến. + Sự mưu lược của Lê Hoàn trong quá trình chỉ huy kháng chiến, lúc thì khiêu chiến, vờ thua để nhử giặc lúc thì trá hàng và bất ngờ đánh úp. - HS: nghe, tự ghi nhớ. - PV: Em nhận xét gì về thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Tống và cho biết nguyên nhân các cuộc thắng lợi. - Thắng lợi lớn nhanh chóng thắng - HS suy nghĩ trả lời. ngay ở vùng Đông Bắc khiến vua
- GV nhận xét, bổ sung, kết luận: Tống không dám nghĩ đến việc + Đây là thắng lợi rất nhanh, rất lớn xâm lược Đại Việt, củng cố vững đè bẹp ý chí xâm lược của quân Tống. chắc nền độc lập. Hàng trăm năm sau nhân dân ta được sống trong cảnh yên bình. Năm 1075 nhà Tống mới dám nghĩ đến xâm lược Đại Việt. + Nguyên nhân thắng lợi là do: Triều đình nhà Đinh và Thái hậu họ Dương sẵn sàng vì lợi ích dân tộc mà hi sinh lợi ích dòng họ để tạo thuận lợi cho cuộc kháng chiến chống Tống. Do ý chí quyết chiến bảo vệ độc lập của quân dân Đại Việt. Do có sự chỉ huy mưu lược của Lê 2. Kháng chiến chống Tống thời Hoàn. Lý (1075 - 1077) - HS nghe, tự ghi nhớ. *Hoạt động 1: Cả lớp, cá nhân - GV tiếp tục yêu cầu HS theo dõi SGK để thấy được: + Âm mưu xâm lược nước ta của quân Tống. + Nhà Lý tổ chức kháng chiến như thế nào qua 2 giai đoạn: Giai đoạn 1: Chủ động đem quân đánh Tống. Giai đoạn 2: Chủ động lui về phòng thủ giặc. - HS theo dõi SGK theo yêu cầu của giáo viên, phát biểu về âm mưu xâm lược của nhà Tống. - GV nhận xét, bổ sung, kết luận. + Sự khủng hoảng của nhà Tống: Phía Bắc phải đối phó với nước Liêu (bộ tộc Khiết Đan), nước Hạ (dân tộc Đảng Hạ), trong nước nông dân nổi dậy. Trong hoàn cảnh đó vua Tống và tể tướng Vương An Thạch chủ - Thập kỷ 70 của thế kỷ XI nhà trương đánh Đại Việt hi vọng dùng Tống âm mưu xâm lược Đại Việt, chiến công ngoài biên giới để lấn nát đồng thời tích cực chuẩn bị cho
tình hình trong nước, dọa nạt Liêu và cuộc xâm lược. Hạ. + Các hoạt động chuẩn bị của quân Tống: Tổ chức khu vực biên giới Việt Trung thành một hệ thống căn cứ xâm lược lợi hại. Trong đó Ung Châu (Nam Ninh, Quảng Tây) và cửa biển Khâm Khẩu và Khâm Liên Quảng Đông là những vị trí xuất quân của ĐạiViệt được bố trí rất chu đáo, nhất là Ung Châu được xây dựng thành căn cứ hậu cần lớn nhất chuẩn bị cho việc xâm lược (có thành kiên cố với 5000 quân). Âm mưu và hành động chuẩn bị xâm lược của nhà Tống đã để lộ ra và nhà Lý đối phó như thế nào? - HS trả lời: Nhà Lý kháng chiến thế nào qua 2 giai đoạn. GV nhận xét, bổ sung. - Kết hợp với dùng lược đồ trình bày các giai đoạn của cuộc kháng chiến. - Trước âm mưu xâm lược của - GV có thể đàm thoại với HS về Thái quân Tống, nhà Lý đã tổ chức hậu Ỷ Lan và Thái úy Lý Thường Kiệt kháng chiến. để HS biết thêm về các nhân vật lịch + Giai đoạn 1: Lý Thường Kiệt tổ sử. chức thực hiện chiến lược "tiên - GV giúp hs nhận thức đúng về hành phát chế nhân" đem quân đánh động đem quân sang đánh Tống của Lý trước chặn thế mạnh của giặc. Thường Kiệt, không phải là hành - Năm 1075 Quân triều đình cùng động xâm lược mà là hành động tự vệ. các dân tộc miền núi đánh sang đất Tống, Châu Khâm, Châu Liên, Ung Châu, sau đó rút về phòng thủ. + Giai đoạn 2: Chủ động lui về phòng thủ đợi giặc. - Năm 1077 ba mươi vạn quân Tống kéo sang bờ bắc của sông Như Nguyệt ⇒ ta chủ động giảng hòa và kết thúc chiến tranh. - GV có thể tường thuật trận chiến bên bờ sông Như Nguyệt: Đọc lại bài thơ thần của Lý Thường Kiệt. Ý nghĩa
của bài thơ, tác dụng của việc đọc vào ban đêm trong đền thờ Trương Hống, Trương Hát (Hai vị tướng của Triệu Quang Phục). - HS nghe, tự ghi nhớ: - Phát vấn: kháng chiến chống Tống thời Lý được coi là cuộc kháng chiến rất đặc biệt trong lịch sử: Em cho biết những nét đặc biệt ấy là gì? - HS dựa vào diễn biến cuộc kháng chiến suy nghĩ và trả lời. II. KHÁNG CHIẾN CHỐNG - GV kết luận: MÔNG - NGUYÊN THỜI TRẦN + Có giai đoạn diễn ra ngoài lãnh thổ (THẾ KỶ XIII) (kháng chiến ngoài lãnh thổ). + HS nghe và ghi nhớ. *Hoạt động 1: Cả lớp và cá nhân - Trước hết GV tóm tắt về sự phát triển của đế quốc Mông - Nguyên, từ việc quân Mông Cổ xâm lược Nam Tống và làm chủ Trung Quốc rộng - Năm 1258 - 1288 quân Mông - lớn, lập nên nhà Nguyên là một thế Nguyên 3 lần xâm lược nước ta. lực hung bạo chinh chiến khắp Á, Âu. Giặc rất mạnh và hung bạo. Thế kỷ XIII, 3 lần đem quân xâm lược Đại Việt. - Sau đó GV yêu cầu HS theo dõi SGK thấy được quyết tâm kháng chiến của - Các vua Trần cùng nhà quân sự quân dân nhà Trần và những thắng lợi Trần Quốc Tuấn đã lãnh đạo nhân tiêu biểu của cuộc kháng chiến. dân cả nước quyết tâm đánh giặc - HS theo dõi SGK theo yêu cầu của giữ nước. GV, phát biểu. - Những thắng lợi tiêu biểu: Đông - GV nhận xét, bổ sung, kết luận: Bộ Đầu, Hàm Tử, Chương Dương, GV: Có thể đàm thoại với HS về nhân Vạn Kiếp, Bạch Đằng. cách đạo đức, nghệ thuật quân sự của + Lần 1: Đông Bộ Đầu (bên sông Trần Quốc Tuấn được nhân dân phong Hồng từ dốc Hàng Than đến dốc là Đức Thánh Trần, lập đền thờ ở Hóc Mai Ba Đình - Hà Nội). nhiều nơi về quyết tâm của vua tôi + Lần 2: Đẩy lùi quân xâm lược nhà Trần. năm 1285. GV dùng lược đồ chỉ những nơi diễn Tiêu biểu nhất là trận Bạch Đằng ra những trận đánh tiêu biểu có ý nghĩa năm 1288 đè bẹp ý chí xâm lược quyết định đến thắng lợi của cuộc của quân Mông - Nguyên bảo vệ
kháng chiến lần 1, lần 2, lần 3. vững chắc độc lập dân tộc. + Nhà Trần có vua hiền, tướng tài, triều đình quyết tâm đoàn kết nội bộ và đoàn kết nhân dân chống xâm lược. - GV phát vấn: Nguyên nhân nào đưa + Nhà Trần vốn được lòng dân bởi đến thắng lợi trong 3 lần kháng chiến những chính sách kinh tế của mình chống Mông - Nguyên? ⇒ nhân dân đoàn kết xung quanh - HS suy nghĩ và trả lời: triều đình vâng mệnh kháng chiến. GV nhận xét, bổ sung, kết luận: + Nhà Trần có vua hiền, tướng tài, triều đình quyết tâm đoàn kết nội bộ và đoàn kết nhân dân chống xâm lược. + Nhà Trần vốn được lòng dân bởi III. PHONG TRÀO ĐẤU TRANH những chính sách kinh tế của mình ⇒ CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC nhân dân đoàn kết xung quanh triều MINH VÀ KHỞI NGHĨA LAM đình vâng mệnh kháng chiến. SƠN *Hoạt động 1: Cả lớp, cá nhân Năm 1407 cuộc kháng chiến chống - Trước hết GV cho HS thấy ở cuối quân Minh của nhà Hồ thất bại, thế kỷ XIV nhà Trần suy vong. Năm nước ta rơi vào ách thống trị của 1400 nhà Hồ thành lập. Cuộc cải cách nhà Minh. nhà Hồ chưa đạt kết quả thì quân Minh sang xâm lược nước ta. Nhà Hồ tổ chức kháng chiến nhưng thất bại. Năm 1407 nước ta rơi vào ách thống trị của nhà Minh. - Sau đó GV yêu cầu HS theo dõi SGK để thấy được chính sách tàn bạo của nhà Minh và hệ quả tất yếu của nó. - HS theo dõi SGK phát biểu. - GV kết luận: Chính sách bạo ngược của nhà Minh tất yếu làm bùng nổ các - Năm 1418: Khởi nghĩa Lam Sơn cuộc đấu tranh của nhân dân ta... tiêu bùng nổ do Lê Lợi - Nguyễn Trãi biểu là cuộc khởi nghĩa Lam Sơn của lãnh đạo. Lê Lợi. - GV đàm thoại với HS về Lê Lợi, Nguyễn Trãi. - Thắng lợi tiêu biểu: - GV dùng lược đồ trình bày những + Cuộc khởi nghĩa bắt đầu từ Lam thắng lợi tiêu biểu của cuộc khởi Sơn (Thanh Hóa) được sự hưởng nghĩa Lam Sơn. ứng của nhân dân vùng giải phóng
- HS theo dõi và ghi chép cành mở rộng từ Thanh Hóa vào Nam. + Chiến thắng Tốt Động, đẩy quân Minh vào thế bị động. + Chiến thắng Chi Lăng - Xương Giang đập tan 10 vạn quân cứu viện khiến giặc cùng quẫn tháo chạy về nước. - GV: Rút ra vài đặc điểm của khởi nghĩa Lam Sơn. - Đặc điểm: - HS suy nghĩ và trả lời. + Từ một cuộc chiến tranh ở địa - GV bổ sung kết luận. phương phát triển thành cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. + Suốt từ đầu đến cuối cuộc khởi nghĩa tư tưởng nhân nghĩa được đề cao. + Có đại bản doanh, căn cứ địa. 4. Củng cố Đặc điểm của cuộc kháng chiến chống Tống và khởi nghĩa Lam Sơn. Nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mông - Nguyên. Hướng dẫn HS lập niên biểu cho cuộc kháng chiến XI - XV. 5. Dặn dò Lập niên biểu của cuộc kháng chiến XI - XV theo mẫu: Cuộc kháng Thời gian Quân xâm Người chỉ Trận quyết chiến lược huy chiến chiến lượt