Giáo trình Bệnh mi mắt

Chia sẻ: Than Kha Tu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

162
lượt xem 33
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mi mắt có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ nhãn cầu chống lại các yếu tố bên ngoài như: ánh sáng, sức nóng, bụi bặm và các dị vật khác, nhờ động tác nhắm mắt do cơ vòng cung mi thực hiện dưới sự điều khiển của thần kinh VII.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Bệnh mi mắt

BÖnh mi m¾t Mi m¾t cã vai trß quan träng trong viÖc b¶o vÖ nh·n cÇu chèng l¹i c¸c yÕu tè bªn ngoµi nh−: ¸nh s¸ng, søc nãng, bôi bÆm vµ c¸c dÞ vËt kh¸c, nhê ®éng t¸c nh¾m m¾t do c¬ vßng cung mi thùc hiÖn d−íi sù ®iÒu khiÓn cña thÇn kinh VII. Ngoµi ra nhê nh÷ng ®éng t¸c chíp mi, mi m¾t dµn ®Òu n−íc m¾t lªn gi¸c m¹c vµ kÕt m¹c, ®¶m b¶o ®é −ít cÇn thiÕt cho c¸c tæ chøc nµy. B×nh th−êng mi trªn ®−îc n©ng lªn trong ®éng t¸c më m¾t nhê sù hîp lùc cña 3 c¬: c¬ tr¸n, c¬ Muller vµ ®Æc biÖt lµ c¬ n©ng mi trªn. C¬ Muller do thÇn kinh giao c¶m chi phèi vµ tham gia n©ng mi kho¶ng 2mm, c¬ tr¸n n©ng mi kho¶ng 3mm. Riªng c¬ n©ng mi trªn do thÇn kinh III ®iÒu khiÓn, ®ãng vai trß quan träng nhÊt v× nã cã thÓ n©ng mi lªn ®−îc 10 – 12mm. 1. BÖnh sôp mi 1.1. §Þnh nghÜa. Sôp mi lµ sù sa cña mi m¾t trªn xuèng thÊp h¬n vÞ trÝ b×nh th−êng cña nã (b×nh th−êng mi trªn phñ r×a gi¸c m¹c cùc trªn kho¶ng 1 - 2mm). 1.2. Ph©n lo¹i VÊn ®Ò ph©n lo¹i sôp mi rÊt quan träng v× nã h−íng chóng ta tíi sù ®iÒu trÞ thÝch hîp. Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i sôp mi. Tuy nhiªn, theo ®a sè c¸c t¸c gi¶, sôp mi ®−îc chia lµm hai nhãm chÝnh: sôp mi bÈm sinh vµ sôp mi m¾c ph¶i. 1.2.1. Sôp mi bÈm sinh: ChiÕm kho¶ng 55% - 75% c¸c tr−êng hîp sôp mi. a. Sôp mi ®¬n thuÇn: - Th−êng gÆp nhÊt, mét hoÆc hai bªn. - Cã thÓ kÕt hîp víi tËt khóc x¹. - Kh«ng g©y nh−îc thÞ. b. Sôp mi bÈm sinh phèi hîp víi nh÷ng bÊt th−êng bÈm sinh kh¸c. * Sôp mi bÈm sinh phèi hîp bÊt th−êng vËn nh·n. 1
* Sôp mi bÈm sinh phèi hîp víi nh÷ng dÞ d¹ng ë mÆt (3 – 6%). 1.2.2. Sôp mi m¾c ph¶i: Sôp mi m¾c ph¶i cã thÓ xuÊt hiÖn lóc sinh vµ do ®ã cã thÓ bÞ nhÇm víi sôp mi bÈm sinh. Tû lÖ sôp mi m¾c ph¶i chiÕm kho¶ng 25% tæng sè tr−êng hîp sôp mi vµ ®−îc chia lµm 5 nhãm: a. Sôp mi do tæn th−¬ng thÇn kinh (nguån gèc trung t©m hoÆc ngo¹i biªn). - Nguån gèc trung t©m: LiÖt vËn nh·n víi møc ®é kh¸c nhau (tæn th−¬ng nh©n). - Nguån gèc ngo¹i biªn: + LiÖt thÇn kinh III th−êng kÌm theo liÖt vËn nh·n. NhiÒu khi kh«ng can thiÖp phÉu thuËt lo¹i sôp mi nµy v× mi bÞ sôp l¹i che chë tèt cho gi¸c m¹c, th−êng mÊt c¶m gi¸c do tæn th−¬ng d©y V. + Héi chøng khe gi¬i: LiÖt c¸c d©y III, IV, V, Vi cïng bªn lµm cho nh·n cÇu bªn tæn th−¬ng bÊt th−êng bÊt ®éng nh×n th¼ng, mi m¾t sôp, gi·n ®ång tö, mÊt c¶m gi¸c m¹c, tª b× vïng d©y V chi phèi. + Héi chøng ®Ønh hè m¾t: Lµ héi chøng khe gi¬i kÌm theo tæn th−¬ng thÞ thÇn kinh. + Héi chøng xoang hang: Sôp mi, nh·n cÇu ®øng yªn, ®ång tö gi·n, mÊt c¶m gi¸c m¹c, tª b× trªn vïng thuéc nh¸nh d©y V, låi m¾t th¼ng trôc, kh«ng ®Èy thôt nh·n cÇu vµo ®−îc, nghe ë vïng m¾t vµ th¸i d−¬ng cã tiÕng thæi. + Héi chøng cuèng n·o: Héi chøng Weber: LiÖt d©y thÇn kinh III cïng bªn, liÖt nöa ng−êi ®èi diÖn (th−êng do tæn h¹i ë ch©n cuèng n·o). Héi chøng Benedick: LiÖt d©y thÇn kinh III cïng bªn, run ch©n tay bªn ®èi diÖn (th−êng do tæn h¹i vïng chám cña cuèng n·o). - Héi chøng Claude Bernard – Horner: + Sôp mi, co ®ång tö, nh·n cÇu thôt + Lµm test NÐosynÐphrine (+). b. Sôp mi do c¬. 2
- Nh−îc c¬ th−êng gÆp ë nh÷ng bÖnh nh©n n÷, trÎ tuæi: + Lóc ®Çu sôp mi mét bªn, lµ dÊu hiÖu ph¸t hiÖn bÖnh. + Thay ®æi, t¨ng lªn khi mÖt mái, buæi chiÒu sôp nhiÒu h¬n buæi s¸ng. + Rèi lo¹n vËn nh·n (song thÞ). + Test Prostigmine hoÆc Tensilon (+). + §iÖn c¬ thÊy biªn ®é ho¹t ®éng c¬ gi¶m vµ c¬ chãng mÖt. - BÖnh c¬ do ti l¹p thÓ: + BÖnh di truyÒn (50%). + B¾t ®Çu kh¸c nhau, nÆng dÇn. + Sôp mi hai bªn víi møc ®é kh¸c nhau nh−ng th−êng nÆng. + LiÖt vËn nh·n kh«ng toµn bé. - BÖnh Steinert: + Sôp mi hai bªn. + Hë mi (tæn th−¬ng c¬ vßng). c. Sôp mi do c©n: + ë ng−êi lín tuæi. + Chøc n¨ng c¬ gÇn nh− b×nh th−êng. + Khi nh×n xuèng mi sôp. + NÕp gÊp da mi cao h¬n b×nh th−êng, mi máng. + Sôp mi nÆng hoÆc nhÑ. d. Sôp mi do chÊn th−¬ng . ChÊn th−¬ng ®ông dËp hoÆc ®©m xuyªn vµo c©n c¬ còng cã thÓ g©y sôp mi vÜnh viÔn. Tæn th−¬ng m« bÖnh häc cã thÓ phèi hîp c©n c¬ vµ sÑo. CÇn nghÜ ®Õn tæn h¹i c©n c¬ n©ng mi nÕu r¸ch mi cã lé líp mì tr−íc c©n c¬. PhÉu thuËt hèc m¾t vµ phÉu thuËt thÇn kinh còng cã thÓ g©y sôp mi. Th−êng theo dâi 6 th¸ng hoÆc l©u dµi v× trong giai ®o¹n nµy vÉn cã kh¶ n¨ng tù phôc håi. e. Sôp mi do t¸c nh©n c¬ giíi. - C¬ chÕ cña c©n (u, sa da mi). - BÖnh lý sÑo (x¬ ho¸ c¬, m¾t hét, báng). 3
CÇn ph©n biÖt sôp mi thùc sù víi gi¶ sôp mi. 1.2.3. Gi¶ sôp mi. Lµ t×nh tr¹ng mi m¾t tr«ng cã vÎ thÊp h¬n b×nh th−êng, nguyªn nh©n gåm: - Lâm m¾t hoÆc låi m¾t bªn ®èi diÖn. - Thõa da mi trªn qu¸ møc. - Nh·n cÇu nhá. - Kh«ng cã nh·n cÇu, teo nh·n cÇu. - L¸c lªn hoÆc xuèng ®èi bªn. - Co rót mi trªn ë mét m¾t cã thÓ lµm cho m¾t bªn kia cã vÎ sôp. - Lâm m¾t hoÆc låi m¾t bªn ®èi diÖn. - Epicanthus vµ sù kh«ng c©n ®èi cña khu«n mÆt. - HÑp khe mi phèi hîp víi héi chøng DuanÐs. 1.3. Th¨m kh¸m vµ ®¸nh gi¸. Trong sôp mi bÈm sinh cÇn x¸c ®Þnh tiÒn sö cña gia ®×nh, dÞ d¹ng mi vµ hèc m¾t, chÊn th−¬ng s¶n khoa. Khi th¨m kh¸m cÇn xem sôp mi ë mét hay hai bªn, møc ®é sôp mi, chøc n¨ng c¬ n©ng mi vµ c¸c dÊu hiÖu kÌm theo. Theo Héi nh·n khoa Mü, ë mçi bÖnh nh©n sôp mi cÇn ®o 4 yÕu tè l©m sµng: 1. §é cao khe mi. 2. Kho¶ng c¸ch bê mi – t©m ®ång tö. 3. VÞ trÝ nÕp gÊp da mi trªn. 4. Chøc n¨ng c¬ n©ng mi. 1.4.1. Ph©n lo¹i møc ®é sôp mi. Cã nhiÒu c¸ch ®o møc ®é sôp mi. * Theo Phan DÉn dùa vµo hai yÕu tè: - §o ®é réng cña khe mi khi m¾t ë t− thÕ nh×n th¼ng. B×nh th−êng kho¶ng 9 – 10mm. 4
- VÞ trÝ tù do mi so víi vïng r×a vµ ®ång tö. B×nh th−êng bê tù do mi trªn n»m ë ®iÓm gi÷a kho¶ng c¸ch nèi gi÷a vïng r×a gi¸c m¹c cùc trªn víi bê trªn cña ®ång tö. Sôp mi cã thÓ ph©n ®é nh− sau: + NhÑ: Khi bê tù do ë trªn ®ång tö (2mm). + Võa: Khi bê tù do ë s¸t ngay bê trªn ®ång tö (3mm). + NÆng: Khi bê tù do phñ lªn ®ång tö mét phÇn hay toµn bé ®ång tö (4mm hay h¬n n÷a). 1.4.2. §¸nh gi¸ chøc n¨ng c¬ n©ng mi. §¸nh gi¸ chøc n¨ng c¬ n©ng mi b»ng c¸ch ®o kho¶ng c¸ch bê tù do mi trªn khi nh·n cÇu vËn ®éng tõ t− thÕ liÕc hÕt søc xuèng d−íi råi liÕc hÕt søc lªn trªn. Dïng ngãn c¸i Ên lªn cung mµy ®Ó lo¹i trõ sù tham gia cña c¬ tr¸n. B×nh th−êng kho¶ng c¸ch nµy tõ 12 – 17mm. . Tèt : ≥ 8mm. . Trung b×nh : 5 – 7mm. . YÕu : ≤ 4mm. 1.4.3. C¸c dÊu hiÖu kh¸c kÌm theo: C¸c dÊu hiÖu nµy chøng tá sôp mi nÆng. - L«ng mi h−íng xuèng d−íi. - MÊt nÕp gÊp mi trªn. - Co rót c¬ tr¸n biÓu thÞ b»ng r−ín l«ng mµy. - Ngöa cæ ra sau. - Gi¶m thÞ lùc. - Thö nghiÖm lËt mi, nÕu mi trªn lu«n ë t− thÕ ®· bÞ lËt chøng tá c¬ n©ng mi yÕu hay kh«ng cßn ho¹t ®éng. 1.4.4. C¸c dÊu hiÖu bÊt th−êng kh¸c cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn kÕt qu¶ ®iÒu trÞ. a. BÊt th−êng vËn nh·n. CÇn ®¸nh gi¸ møc ®é liÕc m¾t lªn trªn hay cã dÊu hiÖu Charles – Bell kh«ng, v× nÕu kh«ng rÊt dÔ bÞ viªm gi¸c m¹c sau mæ. 5
b. T×nh tr¹ng gi¸c m¹c: §¸nh gi¸ c¶m gi¸c gi¸c m¹c (cã t¨ng hay gi¶m c¶m gi¸c) ph¶n x¹ chÕ tiÕt n−íc m¾t (cã kh« m¾t hay kh«ng) do nguy c¬ bÞ viªm gi¸c m¹c sau mæ cao. c. §ång vËn mi – x−¬ng hµm d−íi trong héi chøng Marcus – Gunn: Cã thÓ g©y t×nh tr¹ng mi trªn co rót sau mæ. d. HÑp khe mi bÈm sinh: Th−êng kÌm theo: + Sôp mi hai m¾t, lÖch l¹c gãc mi ngoµi vµ m¾t lâm. + Epicanthus ng−îc hoÆc hai gãc m¾t xa nhau. + LËt mi d−íi phÝa ngoµi. + ThiÕu hôt da mi hay cßn gäi mi nhá (microblepharie). §èi víi c¸c tr−êng hîp nµy cÇn ph¶i phèi hîp nhiÒu lo¹i phÉu thuËt. 1.4.5. C¸c xÐt nghiÖm ®Ó chÈn ®o¸n sôp mi do nh−îc c¬. a. Test Prostigmine. Tiªm b¾p 1 – 1,5mg Prostigmine, tr−íc ®ã 10 phót, tiªm 0,5mg Atropin ®Ó chèng t¸c dông phô cña Prostigmine. NghiÖm ph¸p Prostigmine (+) khi: sôp mi mÊt ®i sau 30 phót vµ kÐo dµi 2 giê. b. Test Tensilon: Tæng liÒu lµ 10mg, chia liÒu nhá ®Ó tiªm dÇn, ®Çu tiªn tiªm 2mg tÜnh m¹ch, 1 phót sau nÕu sôp mi kh«ng gi¶m th× tiªm thªm 4mg, 1 – 2 phót sau kh«ng gi¶m l¹i thªm 4mg n÷a. NghiÖm ph¸p Tensilon (+) khi sôp mi gi¶m sau khi tiªm 1 – 2 phót. 1.5. VÊn ®Ò tuæi ®iÒu trÞ. - Nªn phÉu thuËt lóc trÎ 4 – 5 tuæi, lóc nµy trÎ ®· cã thÓ hîp t¸c ®Ó kh¸m. Tuy nhiªn, nÕu sôp mi nÆng, cã thÓ g©y gi¶m thÞ lùc do nh−îc thÞ hoÆc lÖch ®Çu th× cÇn ph¶i mæ sím h¬n , cã thÓ tõ lóc 1 tuæi. 1.6. §iÒu trÞ sôp mi. 6
Sôp mi chñ yÕu ®−îc ®iÒu trÞ b»ng phÉu thuËt. Ph−¬ng ph¸p cô thÓ ®−îc quyÕt ®Þnh dùa vµo møc ®é chøc n¨ng cña c¬ n©ng mi. Cã rÊt nhiÒu ph−¬ng ph¸p phÉu thuËt ®Ó ®iÒu trÞ sôp mi nh−ng cã thÓ xÕp thµnh ba nhãm chÝnh: 1.7.1. Ph−¬ng ph¸p c¾t mét phÇn da mi phÝa tr−íc. Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc thùc hiÖn ®Çu tiªn bëi nh÷ng phÉu thuËt viªn ng−êi ¶ - rËp råi ®−îc c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn bëi Scarpa (1801) vµ c¸c t¸c gi¶ kh¸c. Ngµy nay, ph−¬ng ph¸p nµy Ýt ®−îc nh¾c tíi. 1.7.2. Ph−¬ng ph¸p c¾t ng¾n c¬ n©ng mi trªn. Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc chØ ®Þnh khi mµ søc c¬ n©ng mi trªn cßn ë møc trung b×nh hoÆc tèt. Cã thÓ thùc hiÖn b»ng ®−êng tõ phÝa sau qua kÕt m¹c hoÆc ®−êng tõ phÝa tr−íc qua da 1.7.3. Ph−¬ng ph¸p dïng sù hç trî cña c¸c c¬ l©n cËn. Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc chØ ®Þnh khi mµ søc c¬ n©ng mi trªn yÕu hoÆc kh«ng cßn. * Sö dông c¬ th¼ng trªn ®Ó thay thÕ ho¹t ®éng cña c¬ n©ng mi: Cã nhiÒu kü thuËt ®−îc giíi thiÖu nh− cña Motais, Dickey,Young, Berke… vµ ¸p dông khi chøc n¨ng c¬ th¼ng trªn cßn tèt. * Treo mi trªn vµo c¬ tr¸n: Lµ ph−¬ng ph¸p ®¬n gi¶n, t−¬ng ®èi th«ng dông. Trong phÉu thuËt nµy, ng−êi ta dïng c¸c chÊt liÖu sinh häc (c©n ®ïi, v¹t c¬ tr¸n…) hoÆc tæng hîp (chØ nilon, silicon, chØ Mersilene mesh…) treo mi víi c¬ tr¸n. Mi m¾t sÏ më ra khi bÖnh nh©n dïng c¬ tr¸n ®Ó kÐo l«ng mµy lªn. 2. QuÆm. 2.1. §Þnh nghÜa. QuÆm lµ sù cuén vµo trong cña mét phÇn hay toµn bé bê mi. BÖnh nÆng bëi nh÷ng biÕn chøng gi¸c m¹c do cä x¸t cña l«ng mi (viªm loÐt, ®ôc gi¸c m¹c) vµ ®©y lµ nguyªn nh©n chñ yÕu trùc tiÕp g©y mï loµ do bÖnh m¾t hét. 7
CÇn ph©n biÖt quÆm víi l«ng xiªu: L«ng xiªu lµ sù mäc lÖch l¹c cña sè Ýt l«ng mi trong khi bê mi vÉn ë vÞ trÝ b×nh th−êng. 2.2. C¸c h×nh th¸i l©m sµng: * QuÆm do tuæi giµ: QuÆm do tuæi giµ th−êng ë mi d−íi. PhÇn lín quÆm tuæi giµ lµ ë trªn nh÷ng m¾t bÞ lâm do tiªu mì hèc m¾t, lµm mÊt chç dùa phÝa sau cña mi khiÕn cho bê mi bÞ ®æ ra sau vµ vµo trong. * QuÆm bÈm sinh: Bê mi lén vµo trong do khuyÕt tËt cÊu tróc cña sôn mi, t¨ng s¶n c¬ vßng mi vµ líp da. * QuÆm do sÑo: Lµ mét biÕn chøng muén cña nh÷ng bÖnh kÕt m¹c vµ sôn mi (m¾t hét, héi chøng Stevens – Johnson, báng ho¸ chÊt, bÖnh Pemphigut m¾t…). Sôn mi m¾t bÞ uèn cong vµo trong, kÕt m¹c mi cã sÑo, ®«i khi cã dÝnh mi mét phÇn. * QuÆm do co th¾t: Chñ yÕu ë mi d−íi, x¶y ra ë ng−êi lín khi cã co th¾t mi m¹n tÝnh (do sang chÊn sau phÉu thuËt, viªm ë m¾t). BÖnh nh©n nheo m¾t kÐo dµi lµm cho bê mi bÞ cuén vµo trong. Sù kÝch thÝch gi¸c m¹c lµm cho quÆm ngµy cµng nÆng thªm. 2.3. §iÒu trÞ. - Tra mì kh¸ng sinh (Tobramicin, Erythromycin… 3 lÇn/ngµy ®Ó ®iÒu trÞ viªm gi¸c m¹c chÊm n«ng). - T¹m thêi cã thÓ dïng b¨ng dÝnh lËt bê mi ra xa nh·n cÇu. - Muèn ®iÒu trÞ døt ®iÓm th−êng ph¶i phÉu thuËt. 3. C¸c viªm nhiÔm cña mi m¾t. 3.1. Viªm bê mi. 3.1.1. §¹i c−¬ng. 8
Viªm bê mi lµ mét bÖnh rÊt hay gÆp, g©y nhiÒu khã chÞu cho bÖnh nh©n, viÖc ®iÒu trÞ ®«i khi khã kh¨n, dai d¼ng v× x¸c ®Þnh nguyªn nh©n khã hoÆc viªm do nhiÒu nguyªn nh©n phèi hîp g©y ra. BÖnh th−êng cã mét vßng luÈn quÈn g©y bÖnh víi: - Viªm bê mi. - BÊt ho¹t tuyÕn Meibomius. - Kh« m¾t. C¸c bÖnh nµy t−¬ng t¸c víi nhau rÊt khã ch÷a trÞ. N−íc m¾t Ýt sÏ kh«ng lo¹i bá ®−îc nh÷ng cÆn viªm bê mi, nh÷ng cÆn viªm nµy l¹i t¹o nªn viªm. 3.1.2. BÖnh nguyªn: C¸c nguyªn nh©n chÝnh g©y bÖnh gåm: 1. Vi sinh vËt: Hay gÆp nhÊt lµ c¸c chñng Staphylococcus, c¸c t¸c nh©n kh¸c gåm: C¸c vi khuÈn lao, giang mai, Chlamydia, virus (Moluscum contagiosum, HSV, VZV). NÊm (Candida, Coccidioidomycosis, Blastomycosis…) ký sinh trïng (rËn bÑn – Phthirus pubis, Onchocerciasis…). 2. Líp lipid cña film n−íc m¾t bÞ thay ®æi: Cã sù bÊt th−êng cña nh÷ng lo¹i lipid cùc lµm mÊt æn ®Þnh film n−íc m¾t (dÔ huû). 3. BÖnh trøng c¸ ®á (Rosacea): Cã sù viªm tuyÕn do vi khuÈn, vi khuÈn tiÕt ra men lµm tan mì g©y mÊt æn ®Þnh mµng film n−íc m¾t. 3.1.3. Mét sè lo¹i viªm bê mi th−êng gÆp. 3.1.3.1. Viªm mi do tô cÇu (Staphylococcal blepharitis): - Lµ lo¹i viªm bê mi hay gÆp nhÊt: NhiÔm Staphylococcus aureus ë mi m¾t lµ mét nguyªn nh©n quan träng cña viªm mi, kÕt m¹c vµ gi¸c m¹c. - Th−êng gÆp ë n÷ giíi (80%) vµ nh÷ng ng−êi trÎ. L©m sµng: C¶m gi¸c nãng (burning), ngøa (itching) vµ r¸t da (irritation) ®Æc biÖt vµo buæi s¸ng, dÝnh hai mi vµo buæi s¸ng. - VÞ trÝ: Viªm ë phÇn tr−íc mi. - Cã thÓ g©y viªm bê mi vïng gãc m¾t (angular blepharitis) víi ®Æc ®iÓm ®á, −ít, nøt nÎ vµ ®ãng v¶y ë gãc ngoµi, gãc trong hoÆc c¶ hai gãc m¾t 9
(toÐt m¾t) th−êng kÌm viªm kÕt m¹c nhó gai, ®«i khi cã tiÕt tè nhÇy mñ (macopurulent discharge) vµ tiÕt tè dÝnh (adherent exudate). - Trong thêi kú cÊp tÝnh: Cã loÐt vµ xuÊt huyÕt bê mi. - ThÓ viªm m·n tÝnh ®iÓn h×nh: Cã nh÷ng vÈy cøng, gißn ë gèc l«ng mi, b»ng m¾t th−êng ®«i khi chØ thÊy nh÷ng vÈy tr¾ng. Khi kh¸m bê mi b»ng sinh hiÓn vi thÊy vÈy cøng bao quanh mçi l«ng mi. §Æc ®iÓm: Khi nh÷ng vÈy nµy bao quanh l«ng mi, chóng tr«ng nh− cæ ¸o hay c¸i dï (vÈy nh− mét ®Üa trßn, l«ng mi xuyªn qua nh− mét c¸i «). Bê mi kh« dµy, ®á, l«ng mi cã thÓ bÕt l¹i víi nhau thµnh tõng bói. * L«ng mi th−êng b¹c, ng¾n, g·y, rông l«ng vµ mäc lÖch h−íng. Cã thÓ cã quÆm hoÆc mÊt l«ng mi do tæn th−¬ng nang l«ng. B¹c tõng l«ng mi riªng rÏ (poliosis) xuÊt hiÖn do tæn th−¬ng gèc l«ng do tô cÇu. * Ch¾p ngoµi lµ mét ¸p xe cña tuyÕn Zeiss ë phÝa tr−íc mi cã s−ng, ®á, ®au. Ch¾p trong lµ nhiÔm trïng trong tuyÕn Meibomius ë phÇn sau mi, g©y ®au, nã cã thÓ vì ra ngoµi da hoÆc vµo trong kÕt m¹c. * Kh« m¾t gÆp ë 50% bÖnh nh©n viªm mi – kÕt m¹c do tô cÇu. * Cã thÓ thÊy ph¶n øng nhó gai m¹n tÝnh cña kÕt m¹c sôn mi d−íi, c−¬ng tô kÕt m¹c mi vµ kÕt m¹c nh·n cÇu. * NhiÒu d¹ng viªm gi¸c m¹c cã thÓ x¶y ra kÌm viªm mi – kÕt m¹c do tô cÇu nh−: + Trãc biÓu m« d¹ng chÊm. + Th©m nhiÔm vïng r×a. + Viªm kÕt - gi¸c m¹c môn bäng. NhiÒu khi do dôi m¾t nhiÒu lµm trît da mi, béi nhiÔm cã mñ. §iÒu trÞ: Nh»m lµm gi¶m vµ lo¹i trõ tô cÇu ë mi vµ kÕt m¹c. - VÖ sinh: Cä s¹ch vÈy bê mi, massage bê mi, b«i mì kh¸ng sinh, Bacitracin, Erythomycin. - Nh÷ng tr−êng hîp dai d¼ng ph¶i dïng kh¸ng sinh toµn th©n: Uèng Tetracyclin, Doxycyclin, Erythromycin…. Thuèc Minocyclin giÕt vi khuÈn vµ 10
øc chÕ men tiªu lipid cña vi khuÈn ®−îc ®¸nh gi¸ lµ cã t¸c dông tèt trong ®iÒu trÞ viªm bê mi do tô cÇu. 3.1.3.2 Viªm bê mi t¨ng tiÕt b· nhên (seborrheic blepharitis). - Cã thÓ ®¬n ®éc. - Cã thÓ phèi hîp víi viªm bê mi do tô cÇu v× nhiÒu khi b· lµm t¾c tuyÕn. Tô cÇu rÊt −a nh÷ng n¬i cã nang l«ng, nhiÒu tuyÕn b· nªn dÔ g©y viªm, cã thÓ thµnh nhät (viªm nang l«ng s©u). - Viªm chñ yÕu khu tró ë bê mi phÝa tr−íc: TriÖu chøng: Nãng, r¸t, ngøa, sî ¸nh s¸ng, nÆng mi, ®«i khi cã c¶m gi¸c dÞ vËt. Th−êng kÌm t¨ng tiÕt b· nhên ë da ®Çu, tr¸n, vïng mÆt, tai hoÆc vïng x−¬ng øc. D¹ng kh« gåm: Viªm mi, v¶y gÇu kh« ë mi. D¹ng −ít: Gåm tiÕt nhên vµ l¾ng ®äng chÊt mì nhên ë l«ng mi, nh÷ng chÊt nµy cã thÓ kh« ®i t¹o thµnh v¶y. + Th−êng kÌm viªm da b· nhên. + 15% cã viªm kÕt m¹c hoÆc viªm gi¸c m¹c phèi hîp. Viªm gi¸c m¹c ®Æc tr−ng b»ng trãc biÓu m« d¹ng chÊm ë 1/3 d−íi gi¸c m¹c, kho¶ng 1/3 bÖnh nh©n cã kh« m¾t. Pityrosporum Ovale vµ Orbiculare lµ nh÷ng bµo tö nÊm men cã rÊt nhiÒu ë nh÷ng v¶y gÇu, nh−ng gi¸ trÞ cña chóng vÉn ®ang ®−îc bµn c·i. §iÒu trÞ: VÖ sinh mi, cä s¹ch v¶y víi xµ phßng trung tÝnh, massage bê mi. NÕu cã t¾c tuyÕn, cÇn nÆn tuyÕn, dïng kh¸ng sinh… §©y lµ bÖnh m·n tÝnh, ®iÒu trÞ rÊt nan gi¶i. ThÓ võa nhÑ cã thÓ ®¸p øng víi vÖ sinh mi 3.1.3.3. Lo¹n n¨ng tuyÕn Meibomius. TuyÕn Meibomius lµ nh÷ng tuyÕn h×nh èng, tiÕt ra chÊt b· nhên víi thµnh phÇn chÝnh gåm Sterol ester, ester s¸p vµ mét phÇn Ýt h¬n lµ Triglyceride. Nh÷ng biÕn ®æi ban ®Çu trong lo¹n n¨ng tuyÕn Meibomius lµ sõng ho¸ biÓu m« èng tuyÕn vµ lç tuyÕn dÉn tíi t¾c tuyÕn. TuyÕn bÞ gi·n, biÕn ®æi thµnh 11
phÇn lipid cña chÊt tiÕt. C¸c vi khuÈn nh−: P.acnes, Staphylococcus… tiÕt ra men hñy lipid, lµm biÕn ®æi c¸c acid bÐo, g©y mÊt æn ®Þnh mµng film n−íc m¾t. TriÖu chøng: §au, r¸t, c¶m gi¸c dÞ vËt, ®á mi vµ kÕt m¹c, nh×n lê mê vµ ch¾p t¸i ph¸t. Trong bÖnh nµy, viªm chñ yÕu giíi h¹n ë bê mi phÝa sau, kÕt m¹c vµ gi¸c m¹c mÆc dï ®«i khi bÖnh nh©n cã thÓ cã nh÷ng biÓu hiÖn t¨ng tiÕt b· nhên ë phÝa tr−íc bê mi. * Bê mi phÝa sau th−êng kh«ng ®Òu vµ cã h×nh “vÕt bót l«ng” do c¸c m¹ch m¸u næi lªn vµ ®i tõ phÝa sau ®Õn phÝa tr−íc bê mi. * C¸c lç tuyÕn Meibomius cã thÓ gi·n ra hoÆc biÓu hiÖn dÞ s¶n víi mét nót Protein sõng mµu tr¾ng lan réng qua lç tuyÕn. * Cã thÓ cã bät ë liÒm n−íc m¾t däc theo mi d−íi. * Th−êng bÞ mÊt æn ®Þnh mµng n−íc m¾t, gi¶m thêi gian ph¸ vì mµng film n−íc m¾t (BUT). * Viªm kÕt m¹c, trãc biÓu m« gi¸c m¹c d¹ng chÊm. * Trong 60% c¸c tr−êng hîp lo¹n n¨ng tuyÕn Meibomius, cã thÓ thÊy mét hoÆc nhiÒu biÓu hiÖn cña bÖnh trøng c¸ ®á ë mÆt bao gåm: Gi·n mao m¹ch, ban ®á dai d¼ng, sÇn, môn mñ, ph× ®¹i tuyÕn b· nhên vµ mòi s− tö. §iÒu trÞ: + Ch−êm nãng mi vµ cä s¹ch bê mi b»ng dÇu géi ®Çu dÞu ®Ó lµm s¹ch lipid vµ chÊt viªm. + Uèng kh¸ng sinh nhãm cyclin nh− Tetracyclin 250mg x 4 lÇn/ngµy hoÆc Doxycyclin 100mg/ngµy trong 4 tuÇn. + Cã thÓ ph¶i dïng Corticosteroid tra m¾t Ýt ngµy trong nh÷ng tr−êng hîp viªm võa ®Õn viªm nÆng. 3.1.3.4 Viªm bê mi do Demodex (Demodicosis). Demodex folliculorum lµ mét loµi c«n trïng sèng ë ch©n l«ng mòi vµ mi, chui vµo nang l«ng ®Î trøng. 12
Kh¸m trªn sinh hiÓn vi thÊy viªm bê mi phÝa tr−íc, c¸c vÈy ë bê mi gièng nh− mét èng bao quanh ch©n l«ng mi. Nhæ l«ng mi soi trªn phiÕn kÝnh cã thÓ thÊy Demodex b¸m ë ch©n l«ng mi. §iÒu trÞ: Cä ch¶i vÖ sinh bê mi, nhæ bá bít nh÷ng l«ng mi ®· cã v¶y v× trong v¶y cã trøng cña Demodex. Tra thuèc mì kh¸ng sinh Bacitracin, Erythromycin hoÆc Sulfacetamid. 3.1.3.5. Viªm bê mi do rËn bÑn (Phthiriasis). RËn bÑn Phthirus pubis th−êng thÊy ë l«ng bé phËn sinh dôc, tuy nhiªn chóng cã thÓ di c− ®Õn r©u, l«ng mµy, l«ng mi. BÖnh l©y do tiÕp xóc trùc tiÕp víi bÖnh nh©n hoÆc qua ®å dïng c¸ nh©n (kh¨n mÆt, ®å v¶i). Kh¸m l©m sµng thÊy cã viªm mi, kÕt m¹c. Soi ®Ìn khe thÊy rËn hót m¸u vïng ch©n l«ng mi vµ nhiÒu trøng b¸m trªn l«ng mi. §iÒu trÞ: Hít hÕt l«ng mi ®Ó lo¹i bá trøng rËn, vÖ sinh bê mi, lau bê mi b»ng dÇu géi ®Çu cã chøa Benzene hexachloride 1% vµ b«i mì Oxyt thuû ng©n 1% trong 14 ngµy. 3.2. Ch¾p. 3.2.1. §Þnh nghÜa. Ch¾p lµ mét lo¹i viªm khu tró cña mi m¾t, th−êng sinh ra tõ bªn trong hoÆc xung quanh tuyÕn Meibomius. VÒ mÆt m« bÖnh häc, ®ã lµ nh÷ng tæn th−¬ng u h¹t – mì m¹n tÝnh. 3.2.2. L©m sµng. Ch¾p biÓu hiÖn b»ng mét nèt d−íi da mi trªn hoÆc mi d−íi, Ýt ®au hoÆc kh«ng ®au, n»m s©u trong mi, cã thÓ n¾n thÊy trong bÒ dµy cña mi. BiÓu b× viªm võa ph¶i trõ tr−êng hîp béi nhiÔm hoÆc dß ch¾p, ng−îc l¹i, khi lén mi thÊy kÕt m¹c sôn ®á. Ch¾p cã thÓ cã nhiÒu h×nh th¸i tuú theo vÞ trÝ mäc: - Ch¾p ngoµi: Nèt h×nh b¸n cÇu ch¾c, kh«ng ®au, næi lªn d−íi da. - Ch¾p trong: Nèt ®au h¬n, thÊy râ khi lén mi. - Ch¾p ë bê tù do: Côc h×nh nãn nh« lªn ë kÕt m¹c bê tù do cña mi. - Viªm sôn tuyÕn Meibomius: Lµ sù hîp nhÊt cña nhiÒu ch¾p. 13
Tr−íc mäi tr−êng hîp ch¾p, cÇn t×m kiÕm bÖnh ®¸i th¸o ®−êng. Ch¾p th−êng phèi hîp víi viªm mi hoÆc viªm mi – kÕt m¹c cÇn ®−îc ®iÒu trÞ. 3.2.3. TiÕn triÓn. - Tho¸i triÓn ë ng−êi trÎ nh−ng cã nguy c¬ t¸i ph¸t nhiÒu lÇn. - Kh«ng tiÕn triÓn khi u h¹t ®· nang ho¸. - §«i khi biÕn chøng víi ph¶n øng viªm, viªm kÕt m¹c ph¶n øng, dß qua da hoÆc kÕt m¹c, u h¹t trªn mÆt ch¾p trong, béi nhiÔm trong tr−êng hîp ®Ì Ðp vµo lÖ qu¶n d−íi… 3.2.4. §iÒu trÞ. * Trong giai ®o¹n viªm cÊp tÝnh ®iÒu trÞ bao gåm: - Ch−êm nãng 15 – 20 phót, 4 lÇn/ngµy. + VÖ sinh mi m¾t, day Ên vµ Ðp cho chÊt viªm cña tuyÕn Meibomius tho¸t ra. + Dïng kh¸ng sinh, chèng viªm toµn th©n vµ t¹i chç. * §iÒu trÞ nh− trªn sau 2 – 4 tuÇn mµ ch¾p kh«ng khái, cÇn ph¶i r¹ch vµ n¹o bá ch¾p ®Ó gióp cho nang ch¾p tiªu ®i. + NÕu viªm m¹nh nhÊt ë mÆt sau mi: R¹ch qua kÕt m¹c vµ sôn ®Ó dÉn l−u ch¾p. + NÕu viªm m¹nh nhÊt ë mÆt tr−íc: R¹ch qua da vµ c¬ vßng cung mi ®Ó lÊy kÕt m« u h¹t. * Trong mét sè tr−êng hîp, nhÊt lµ khi ch¾p ë kÒ bªn lÖ ®¹o, cã thÓ tiªm Steroid vµo trong tæn th−¬ng (0,2ml Triamcinolon 10mg/ml). ViÖc tiªm Steroid t¹i chç cã thÓ g©y b¹c mµu da ë phÝa trªn vµ kh«ng hiÖu qu¶ b»ng r¹ch vµ n¹o tæn th−¬ng. 3.3. LÑo. 3.3.1. §Þnh nghÜa. LÑo lµ mét nhiÔm trïng cÊp tÝnh cña tuyÕn bê mi. 3.3.2. L©m sµng. Lóc ®Çu cã c¶m gi¸c nãng ë bê mi kÌm theo ®au khi sê n¾n ngoµi da. 14
LÑo lµ mét nhät bao quanh mét nang l«ng nªn ®au nhøc, rÊt nh¹y c¶m khi n¾n tay. §«i khi lÑo bÞ che lÊp bëi phï mi nh−ng lu«n lu«n cã ®au khi Ên chÝnh x¸c vµo bê tù do cña mi, Th−êng sau 4 – 6 ngµy, mñ vì ra vµ c¸c triÖu chøng t¹i chç gi¶m ®i, tiÕn triÓn dÉn tíi rông l«ng mi. 3.3.3. §iÒu trÞ. §iÒu trÞ thÝch hîp lµ ch−êm nãng vµ kh¸ng sinh t¹i chç. ChÝch r¹ch vµ n¹o s¹ch æ khi lÑo ®· ho¸ mñ. Ch©m cøu huyÖt phÕ du còng lµ c¸ch lµm tèt ®Ó gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh tiªu viªm, khu tró æ mñ. 15