Giáo trình Huấn luyện kỹ năng lâm sàng: Phần 1

TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y KHOA PHẠM NGỌC THẠCH<br /> TRUNG TÂM HUẤN LUYỆN KỸ NĂNG LÂM SÀNG<br /> <br /> BỆNH VIỆN MÔ PHỎNG<br /> <br /> GIÁO TRÌNH HUẤN LUYỆN<br /> KỸ NĂNG LÂM SÀNG<br /> <br /> NHÀ XUẤT BẢN Y HỌC<br /> 2015<br /> <br /> Chủ biên:<br /> PGS.TS.BS.CKII. Cao Văn Thịnh<br /> Tham gia biên soạn:<br /> ThS.BS. Nguyễn Ngọc Phương Thư<br /> ThS.BSCKII. Bùi Phan Quỳnh Phương<br /> BS.CKI. Trịnh Trung Tiến<br /> ThS.BS. Đoàn Hùng Dũng<br /> ThS.BS. Nguyễn Minh Luân<br /> ThS.BS. Nguyễn Đức Quỳnh Vy<br /> BS. Trần Tú Trinh<br /> <br /> LỜI NÓI ĐẦU<br /> Trong đào tạo Y khoa, huấn luyện kỹ năng luôn có vai trò rất quan trọng, quyết định<br /> sự thành bại trong thực hành lâm sàng, đồng thời hỗ trợ hiệu quả giúp người học hiểu sâu sắc<br /> hơn những kiến thức có tính hàn lâm. Chính vì vậy mà chân lý “học phải đi đôi với hành”<br /> ngày càng được cổ vũ.<br /> Hiện nay, khái niệm “Huấn luyện kỹ năng Y khoa” đã được mở rộng hơn và có tính<br /> lồng ghép phong phú nhằm tận dụng tối đa các cơ hội giúp người học tiếp cận từng bước và<br /> sát với thực tế nhất, được duy trì trong suốt quá trình học tập, rèn luyện nâng cao kiến thức<br /> hay cập nhật kỹ thuật mới… trước khi người học tự tin và có trách nhiệm để có thể thực hành<br /> chính thức trên người bệnh tại các cơ sở y tế khám chữa bệnh.<br /> Huấn luyện kỹ năng Y khoa có nhiều cấp độ và ngày càng đa dạng do sự tiến bộ cả về<br /> kỹ thuật lẫn phương pháp tiếp cận hay truyền đạt. Trong đó, “Huấn luyện kỹ năng Y khoa tiền<br /> lâm sàng” vẫn là cơ bản và quan trọng nhất. Tại các quốc gia có nền giáo dục Y khoa truyền<br /> thống và phát triển, “Huấn luyện kỹ năng Y khoa tiền lâm sàng” rất được coi trọng và đầu tư<br /> với qui mô lớn, cùng lúc với bộ các kỹ năng cơ bản gồm: kỹ năng giao tiếp, kỹ năng thăm<br /> khám, kỹ năng xét nghiệm, kỹ năng thủ thuật và kỹ năng điều trị. Ngoài ra, còn được bổ sung<br /> bởi một số các kỹ năng mềm cần thiết khác, giúp người học tự tin hơn, có năng lực thực hành<br /> tốt hơn khi tiếp xúc với bệnh nhân thật và trong những tình huống lâm sàng thật. Mặc dù vậy<br /> cũng còn đâu đó những ý kiến tranh luận về khả năng ứng dụng kỹ năng lâm sàng trực tiếp<br /> ngay trên người bệnh hay không nhằm giảm thiểu những khoản đầu tư tốn kém và các qui trình<br /> huấn luyện công phu.<br /> Tại Việt Nam, hệ thống các Trường Đại học, Cao đẳng và Trung cấp chuyên nghiệp<br /> có tham gia vào công tác đào tạo nguồn nhân lực y tế được trải dài từ Bắc vào Nam với sự<br /> tham gia của cả hệ thống đào tạo Quân và Dân Y, Công lập và Tư thục… chưa kể đến trào lưu<br /> và xu hướng quốc tế hóa các cơ sở đào tạo Y, Nha, Dược đang được phát triển thì việc huấn<br /> luyện các kỹ năng Y khoa sẽ là một nội dung thú vị và đáng quan tâm hơn lúc nào hết và sẽ<br /> trở thành công cụ huấn luyện kỹ năng có hiệu quả, chất lượng trong đào tạo nguồn nhân lực y<br /> tế cung cấp cho hơn 1.250 Bệnh viện công và 170 Bệnh viện tư nhân cùng 30.000 phòng<br /> khám tư… trên toàn quốc. Xa hơn nữa rất cần vươn tới thực hiện kế hoạch đào tạo nhân lực Y<br /> tế chất lượng cao phục vụ được trong môi trường quốc tế ngay ở Việt Nam hoặc ở các nước<br /> khác trong khu vực hay trên thế giới.<br /> Trước yêu cầu và nhiệm vụ mới của công tác “Huấn luyện kỹ năng Y Khoa” dành cho<br /> tất cả các đối tượng là học sinh, sinh viên, học viên sau đại học của chuyên ngành sức khỏe<br /> như Bác sĩ Y khoa; Điều dưỡng; Hộ sinh; Kỹ thuật Y học,… việc tăng cường đầu tư đào tạo<br /> cán bộ giảng; cơ sở vật chất, thiết bị chuyên dụng và xây dựng chương trình phù hợp, có tính<br /> chuyên sâu và cập nhật phục vụ huấn luyện kỹ năng y khoa là động thái tích cực và cần thiết.<br /> Với tinh thần quyết tâm và năng động trong thực thi nhiệm vụ huấn luyện kỹ năng Y khoa,<br /> <br /> ngày 01 tháng 9 năm 2015 “Trung tâm Huấn luyện Kỹ năng Y khoa – Bệnh viện Mô<br /> phỏng” thuộc Trường Đại học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch đã chính thức được thành lập. Tiền<br /> thân của Trung tâm là “Đơn vị huấn luyện kỹ năng Y khoa tiền lâm sàng” ở giai đoạn 2005 –<br /> 2011; “ Bộ môn huấn luyện kỹ năng Y Khoa – Skillslab” giai đoạn 2011-2015 kết hợp với<br /> “Đơn vị Lab mô phỏng” giai đoạn 2011- 2015. Trung tâm đã hình thành và xây dựng kế<br /> hoạch hoạt động nhằm thực hiện nhiệm vụ “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào<br /> tạo”,  với trọng tâm là cải tiến sâu rộng phương pháp huấn luyện kỹ năng Y khoa. Lấy sinh<br /> viên làm trung tâm; Mở rộng phương thức huấn luyện theo đội (TeamWork) và lượng giá<br /> theo cấu trúc khách quan (OSCE); Chú trọng đào tạo Giảng viên chuyên trách; Hoàn thiện và<br /> đồng bộ cơ sở và trang thiết bị huấn luyện kỹ năng; Tiến tới liên kết và chuẩn hóa quốc tế…<br /> Như vậy, cùng với các nội dung mà “Trung tâm Huấn luyện Kỹ năng Y khoa – Bệnh<br /> viện Mô phỏng” cần thực hiện thì việc biên soạn “Giáo trình huấn luyện kỹ năng y khoa” là<br /> phù hợp. Trong quá trình biên soạn, mặc dù tập thể các Giảng viên đã có cố gắng nhất định để<br /> hoàn chỉnh tập bài giảng nhưng khó tránh khỏi những hạn chế. Ban biên tập mong nhận được<br /> các ý kiến xây dựng từ phía các đồng nghiệp và học sinh, sinh viên, học viên để kịp bổ sung<br /> hoàn chỉnh hơn nữa cho giáo trình.<br /> Ban Biên tập chân thành cảm ơn Ban Giám Hiệu và các Phòng Ban chức năng của<br /> Trường Đại học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch; Nhà xuất bản Y học chi nhánh TP.Hồ Chí Minh<br /> cùng toàn thể các độc giả đã động viên, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho việc hoàn<br /> thành tập giáo trình này.<br /> Trân trọng./.<br /> THAY MẶT BAN BIÊN TẬP<br /> TRƯỞNG TRUNG TÂM<br /> <br /> PGS.TS.BSCKII. Cao Văn Thịnh<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> Trang<br /> Lời nói đầu<br /> Danh mục hình<br /> Danh mục bảng<br /> Bài 1. Kỹ năng giao tiếp trong y khoa ............................................................................... 1<br /> Bài 2. Khám toàn trạng.................................................................................................... 13<br /> Bài 3. Phân tích dấu hiệu sinh tồn ................................................................................... 31<br /> Bài 4. Khám đầu mặt cổ - tuyến giáp .............................................................................. 45<br /> Bài 5. Khám mạch máu ngoại biên ................................................................................. 51<br /> Bài 6. Khám tim .............................................................................................................. 61<br /> Bài 7. Khám phổi............................................................................................................. 74<br /> Bài 8. Khám tuyến vú ...................................................................................................... 88<br /> Bài 9. Khám bụng ............................................................................................................ 96<br /> Bài 10. Khám hậu môn – trực tràng .............................................................................. 112<br /> Bài 11. Khám 12 đôi dây thần kinh sọ não.................................................................... 119<br /> Bài 12. Khám cảm giác và phản xạ ............................................................................... 132<br /> Bài 13. Phân tích các xét nghiệm thường quy ............................................................... 141<br /> Bài 14. Phân tích điện tâm đồ cơ bản ............................................................................ 149<br /> Bài 15. Kỹ thuật sử dụng các thuốc đường khí dung .................................................... 159<br /> Bài 16. Phân tích phim X-quang ngực thẳng ................................................................ 172<br /> Bài 17. Kỹ năng phòng mổ cơ bản ................................................................................ 183<br /> Bài 18. Các mũi khâu – cột chỉ phẫu thuật cơ bản ........................................................ 193<br /> <br />