Giáo trình Kiểm tra đánh giá trong giáo dục: Phần 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:133

Thêm vào BST

Báo xấu

36
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 1 cuốn sách giáo trình "Kiểm tra đánh giá trong giáo dục" trình bày các nội dung: Giới thiệu khái quát về kiểm tra đánh giá trong dạy học, lập kế hoạch kiểm tra đánh giá trong dạy học, phương pháp và công cụ kiểm tra đánh giá trong dạy học. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Kiểm tra đánh giá trong giáo dục: Phần 1

SÁI CÔNG HỐNG - L Ê THÁI HIÍNG l Ê THỊ HOÀNG HÀ - LÊfl0c NBỌC ã • GIÁOTRÌNH KIỂM TRẠ TRONG EẨNH GIÁ DẠY HỌC < / 1 MS:283-KHXH-2017
GIÁO TRINH KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ TRONG DẠY HỌC • ■
SÁI CÔNG HÒNG, LÊ THÁI HUTNG, LÊ THỊ HOÀNG HÀ, LÊ ĐỨC NGỌC GIÁO TRÌNH KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ TRONG DAY HOC NHÀ X U ẤT BẢN ĐẠI HỌC Q U Ó C GIA HÀ NỘI
MỤC LỤC ■ ■ Lời nói đ ẩu ....................................................................................................... 7 Chưtíng 1. GIỚI THIỆU KHÁI QUÁT VÉ KlỂNI TRA ĐÁNHGIÁ TRONG DẠY H Ọ C .......9 1.1. Một số khái niệm ctí bản vé kiểm tra đánh giá trong dạy h ọ c ......................... 9 1.1.1. Đo lường......................................................................................................................................9 1.1.2. Trác nghiệm......................................................................................................................... 12 1.1.3. Kiểm tra đánh g iá .................................................................................................................13 1.1.4. Đánh giá.....................................................................................................................................14 1.1.5. Mối quan hệ giữa Đo lường - Trác nghiệm - Kiểm tra đánh giá và Đánh g iá ..............................................................................................................................15 1.2. Mục đích của kiểm tra đánh gíá trong dạy h ọ c .......................................... 16 1.2.1. Kiểm tra đánh giá kết quả học tập...............................................................................19 1.2.2. Kiểm tra đánh giá vì học tậ p ..........................................................................................20 1.2.3. Kiểm tra đánh giá như hoạt động học tập...............................................................22 1.3. Vai trò của kiểm tra đánh giá trong dạy h ọ c ................................................22 1.4. Nguyên tắc trong thực hành kiểm tra đánh giá trong dạy h ọ c .......................27 1.5. Độ giá trị và độ tin cậy của hoạt động đánh g iá ........................................... 28 1.6. Nội dung kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực người học.. 30 1.7. Một sô cách phản loại kiểm tra đánh giá trong dạy h ............................... ọc 32 1.7.1. Đánh giá truyẽn thống và đánh giá th ự c .................................................................32 1.7.2. Đánh giá dựa trên chương trình và đánh giádựa trên năng lự c ....................35 1.7.3. Đánh giá theo tiêu chí và đánh giá theo nhóm chuẩn.......................................37 Câu hỏi ôn tập chương 1 ................................................................................... 40 Chủ đé thảo luận chướng 1 ............................................................................... 40 Tài liệu tham khảo chương 1 ............................................................................. 41
GIÁO TRÌNH KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ TRONG DẠY HỌC Chưdng 2. LẬP KẾ HOẠCH KIỂMt r a đ á n h g iá t r o n g d ạ y h ọ c .....................4 3 2.1. Lập kế hoạch kiểm tra đánh giá trong dạy h ọ c........................................... 43 2.2. Xây dựng hệ mục tiêu dạy học/tiêu chí đánh giá theo tiếp cận năng lự c ............................................................................. 50 2.2.1. Mục tiêu dạy học............................................................................................................... 50 2.2.2. Tiêu chí đánh giá............................................................................................................... 52 2.2.3. Mối quan hệ giữa mục tiêu/tiêu chí đánh giá với dạy học và kiềm tra đánh g iá...................................................................................................................... 55 2.2.4. Xây dựng mục tiêu dạy học theo tiếp cận năng lực.......................................56 2.2.5. Một số yêu câu đối với mục tiêu dạy học theo tiếp cậnnănglự c..............63 2.2.6. Độ tin cậy và độ giá trị của mục tiêu dạy học/tiêu chíđánh giá...............65 2.3. Xây dựng bản đặc tả đé kiểm tra đánh g iá ................................................. 66 2.3.1. Khái niệm bản đặc tả .......................................................................................................66 2.3.2. Cấu trúc bản đặc tả đé kiểm tra .................................................................................67 Câu hỏi ôn tập chưởng 2 ................................................................................. 72 Nhiệm vụ nhóm chướng 2 ............................................................................... 72 Tài liệu tham khảo chướng 2 ........................................................................... 73 Chướng 3. PHƯƠNG PHÁP VÀ CÔNGcụ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ TRONG DẠY H Ọ C. 75 3.1. Phướng pháp kiểm tra v iế t....................................................................... 75 3.1.1, Câu trác nghiệm lựa chọn câu trả lời cho sẵn................................................... 78 3.1.2. Câu trắc nghiệm tư luận................................................................................................93 3.2. Phưdng pháp kiểm tra đánh giá hoạt động và sản phẩm học tậ.................9 7 p 3.2.1. Xác định hoạt động và sản phẩm cần đánh g iá ............................................... 98 3.2.2. Phát triển các công cụ để đánh giá hoạt động/ sảnphẩm..........................100 Câu hỏi ôn tập chưtíng 3 ............................................................................... 130 Nhiệm vụ nhóm chương 3 ............................................................................. 130 Tài ljệu tham khảo chương 3 ......................................................................... 131
M ụ clụ c CHƯƠNG 4. PHÂN TÍCH VÀ s ử DỤNG KẾT QUẢ KlỂM TRA OÁNH G IÁ ................1 33 4.1. Lý thuyết trắc nghiệm cổ điển.................................................................. 133 4.1.1. Độ k h ó ..................................................................................... 134 4.1.2. Độ phân biệt........................................................................................................................140 4.1.3. Độ tin cậy............................................................................................................................. 143 4.1.4. Độ giá t r ị.............................................................................................................................. 155 4.1.5. Các hạn chế của Lý thuyết trắc nghiệm cổ điển............................................165 4.2. Lý thuyết trắc nghiệm hiện đạí (Moderti Test T h e o ry ) ............................... 66 1 Càu hỏi ôn tập chương 4 ................................................................................ 180 Tài liệu tham khảo chương 4 ........................................................................... 181 CHƯONG 5. MỘT SÒ KĨ THUẬT ĐÁNH GIÁ TRONG LỚP H Ọ............................. 83 C 1 5.1. Giới thiệu vé đánh giá trong lớp h ọ ........................................................ c 183 5.1.1. Vai trò của cấc kĩ thuật đánh giá trong lớp học...............................................184 5.1.2. Tính cân thiết của việc sử dụng các ki thuật đánh giá trong lớp học.. 186 5.1.3. Phản hổi các kết quả đánh giá thường xuyên trong lớp h ọ c ..................186 5.1.4. Tần suất và cách sử dụng các kĩ thuật đánh giá............................................187 5.2. Lập kế hoạch và thực hiện đánh giá lớp h ọ............................................. 188 c 5.3. Kĩ thuật đánh giá lớp học mặt nhận thức................................................... 190 5.3.1. Bảng hỏi ngấn kiểm tra kiến thức nén................................................................. 190 5.3.2. Ma trận trí nhớ...................................................................................................................192 5.3.3. Ma trận dấu hiệu đặc trưng........................................................................................ 193 5.3.4. Bảng kê điểm mạnh/điểm yếu, thuận lợi/bất lợi, lợi ích/chi phí................195 5.3.5. Trưng câu ý kiến lớp h ọ c......................................................................................... 197 5.3.6. Dàn bài theo cấu trúc(cái gì, như thế nào, tại sao)......................................... 199 5.3.7. Hổ sơ người nổi tiếng..................................................................................................... 201 5.3.8. Tóm tát một câu.............................................................................................................. 203 5.3.9. Bản đổ khái niệm.............................................................................................................205 5.3.10. Sáng tạo đoạn đối thoại............................................................................................206 5.3.11. Câu hỏi thi do người học chuẩn bị.......................................................................209 5.3.12. Bài tập “1 phút” ............................................................................................................ 211
GIÁO TRÌNH KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ TRONG DẠY HỌC 5.4. Kĩ thuật đánh giá năng lực vận dụng . ...................................................... 213 5.4.1. Nhận diện vấn đề............................................................................................................213 5.4.2. Lựa chọn nguyên t ắ c ...................................................................................................217 5.4.3. Hổ sơ giải phấp.............................................................................................................. 220 5.4.4. Thẻ áp dụng..................................................................................................................... 223 5.4.5. Viết lại có định hướng..................................................................................................227 5.5. Kĩ thuật đánh giá phản hồi của người h ọ c................................................ 229 5.5.1. Bảng liệt kê mục tiêu của chủ đé đưỢc học.................................................... 229 5.5.2. Kĩ thuật tổng hđp (Nhớ lại, tóm tắt, đặtcâu hỏi, bình luận, kết nối) ...232 5.5.3. Khảo sát sự tự tin về chủ đề học............................................................................235 5.5.4. Đánh giá làm việc nhóm............................................................................................ 236 5.5.5. Đánh giá nhiệm vụ đưỢc giao...................................................................................238 5.6. Những lưu ý chung khi sử dụng các kĩ thuật đánh giá lớp h ọ c ....................2 40 Câu hỏi ôn tập chướng 5 ............................................................................... 242 Tài liệu tham khảo chương 5 ........................................................................ 243 PHỤ LỤC 1. Những nguyên tắc cán đảm bảo khi thực hiện kiểm tra đánh giá trong trường h ọ c ........................................................................ 244 PHỤ LỤC 2. Danh mục thuật ngữ Anh - Việt.................................................... 250 PHỤ LỤC 3. Bảng kiểm tra đánh giá chất iượng câu trắc n g h iệ..................... 55 m 2 Tài liệu tham k h ả o ...................................................................................... 261
LỜI NÓI ĐẨU Giáo trình được biên soạn mang tính nhập môn về '"Kiểm tra đánh giá trong dạy h ọ c ' dành cho sinh viên, học viên không chuyên Đo lường và đánh giá trong giáo dục cũng như các bạn đọc quan tâm đến Kiêm tra đánh giá trong giáo dục. Giáo trình bao gồm 5 chương; Chưong ì : Giới thiệu khái quát về Kiểm tra đánh giá trong dạy học Cung cấp những kiến thức cơ bản nhất về đo lường và đánh giá, giúp người học có hình dung ban đầu về mục đích, vị trí, vai trò của các hoạt động kiểm tra đánh giá trong dạy học. Chương 2: Lập kế hoạch kiếm tra đánh giá trong dạy học Đề cập đến hoạt động lập kế hoạch kiếm tra đánh giá mà mồi giáo viên cần thực hiện trong quá trình dạy học. T ừ khâu xác định mục tiêu dạy học, xây dựng tiêu chí đánh giá đến lập kế hoạch và xây dựng một bản đặc tả đề kiểm tra đánh giá sử dụng cho mục đích đánh giá trong lớp học. Chương 3: Phưcmg pháp và công cụ kiểm tra đánh giá trong dạy học Trình bày các phương pháp và công cụ kiểm tra đánh giá, với hai cách tiếp cận chính là đánh giá kết quả học tập và đánh giá hoạt động học tập thông qua các loại câu hỏi viết hay vấn đáp, các loại phiếu khảo sát đánh giá qua quan sát. Chương 4: Phân tích và sử dụng kết quả kiêm tra đánh giá Bao gồm những nội dung liên quan đến các phân tích chất lượng câu hỏi và đề thi theo lý thuyết khảo thí cổ điển; bước đầu giới thiệu lý thuyết khảo thí hiện đại. Người học có thể tự tính toán và phân tích được chất lượng của câu hỏi hay đề thi/kiểm tra cụ thể, chỉ ra được những điểm cần hoàn thiện.
8 ___________________________GIÁO TRÌNH KlỂlVI TRA ĐÁNH GIÁ TRONG DẠY HỌC Cliưovg 5: M ột số k ĩ thuật đánh íịiá tronịị lớp học Giới thiệu những kĩ thuật được sử dụng trong các hoạt động kiểm tra đánh 2Ìá V hoạt độn^ học tập hay như hoạt động học tập của / người học, có thê áp dụng cho bậc học phô thông. Và 3 phụ lục: Phụ lục 1: Nhừng nguyên tắc cần đám bảo khi thực hiện KTĐG trong trường học. Phụ lục 2: Danh mục thuật ngữ Anh - Việt. Phụ lục 3; Bảng kiểm đánh giá chất lượng câu trắc nghiệm. Nhóm tác giả mong nhận được các ý kiến đóng góp từ đông đảo bạn đọc để có thể ngày một hoàn thiện cuốn giáo trình này. Trân trọng cám ơn! Hà Nội, tháníị 01 năm 2017 Nhóm tác giả
Chương 1 GIỚI THIỆU KHÁI QUẤT VẼ KIỂM TRA ĐẮNH GIÂ TRONG DẠY HỌC Sau chương 1, người học có thê: Phát biêu và diễn giải được các khái niệm cơ bản của đo lường và kiêm tra đánh giá trong dạy học: kiểm tra, đánh giá, đo lường, chuẩn hóa, độ giá trị và độ tin cậy. Trình bày và giái thích được các chức năng, nguyên tắc và mục đích của kiêm tra đánh giá trong dạy học. Nêu và hệ thống được các nội dung cơ bản của kiểm tra đánh giá trong dạy học. Liệt kê và giái thích được đặc trưng của hệ thống kiểm tra đánh giá trong dạy học Liên hệ được với thực tiễn giáo dục Việt Nam đổ đưa ra điểm mạnh, điềm cần khắc phục trong hoạt động kiềm tra đánh giá hiện nay. 1.1. M ột số khái niệm cơ bản về kiểm tra đánh C trong dạy học • • giá 7 o • % Ị .I .l. Đo luòitg Đo lường {measurement) là một khái niệm chuyên dùng đế chỉ sự so sánh một vật hay hiện tượng với một thước đo hay chuẩn mực, có khả năng trình bày kết quả dưới dạng thông tin định lượng hoặc định tính. Nói cách khác, đo lường là một hoạt động sử dụng thang đo với mục đích gán con số hoặc thứ bậc cho đối tượng đo (nghiên cứu) theo một
_________________________ GIÁO TRÌNH KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ TRONG DẠY HỌC hệ thông quy tăc hay chuân mực nào đó. Trong lĩnh vực giáo dục có nhiều định nghĩa khác nhau về đo lường: - “Đo ìưÒTìg là gán các con số vào các cá thê theo một quy tắc có hệ thống đ ế hiếu diễn các đặc tính cùa cắc cá thê đó" (Allen M.J và Yen W .M „ 1979). - Đo lirờng là lượtĩg hóa m ột đặc điêrn hoặc khía cạnh nào đó của đôi tượng đề từ đó có thê miêu tả hay “đánh ẹ iá ” đôi tượìig. (GriíYin, 1993). - “Đo lườỉig là tiến trình đạt được sự mô tá bằng sổ lượng về mức độ mù m ột cá nhãn làm được trong m ột lĩnh vực cụ thê. ” (Gronlud, 1971). - “Đ o lườiiỊị trong giáo dục là phương tiện đê thu thập, phân tích dừ liệu về đặc tính, hành vi con người m ột cách có hệ tlĩống làm cơ sở cho những hành động thích h ợ p ”. (K.Stordahl, 1967). Những quan điêm trên đều thống nhất đo lường là sự xác định số lượng hay đưa một giá trị bang số cho việc làm của cá nhân/ tố chức, đó là một cách lượng hoá, là việc gán các con số hoặc thứ bậc theo một hệ thống qui tắc nào đó. Đối với hoạt động dạy học, đo lường là quá trình thu thập thông Ún inột cách định lượng về các đại lượng đặc trưng như nhận thức, tư duy, kĩ năng và các phâm chất nhân cách khác trong quá trình giáo dục. Đo lường có thê thông qua việc thi kiêm tra đế xác định mức độ người học nắm được kiến thức một môn học hoặc mức độ hiểu biết về một vấn đề nào đó. Kết quả thể hiện dưới dạng một đại lượng định lượng. Ví dụ phô biến nhất của đo lường trong lớp học là khi người dạy chấm điểm vấn đáp hoặc bài kiêm tra. Những định nghĩa trên đồng thời cũng chỉ ra những bước quan trọng khi thực hiện đo lường trong giáo dục (Hình 1.1):
C h ư ơ n g 1 . GIỚI THIỆU KHÁI QUÁT VẾ KIỂM TRA ĐÁN H GIÁ TRONG DAY HỌC T iến T h ao T h iế t đ in h C họn hành Phân tac h o á kế nội th a n g cto v á : tíc h k ể t duns, nội đo côna thu tập Ì quả clune cu đo cần đo d ữ U ệu Hình 1.1. Quá trình đo lường trong giáo dục Các loại thang đo có vai trò cực kỳ quan trọng. Thang đo lường trong nghiên cứu giáo dục có những loại chính sau đây: - Thang định danh {nominal scale)'. dùng cho các phép đo khái quát không nhằm cung cấp thông tin cụ thể, chính xác về đặc tính và sự khác biệt của các đối tượng đo. Thang đo này chi gán các con số để phân biệt và phân loại chúng. - Thang định hạng {ordinaì scaleỴ. dùng cho các phép đo lường sự vật, hiện tượng hay đặc tính theo thứ bậc hay trật tự của chúng. Thang định hạng cũng là phép đo khái quát không nhằm cung cấp thông tin cụ thế, chính xác về đặc tính và mức độ khác biột giữa các đối tượng mà chi nhằm chỉ ra vị trí, mối tương quan thứ bậc của các đối tượng đo. Thang đo này gán các con số cho các quan sát theo thứ tự từ thấp đến cao, từ nhò đến lớn hoặc ngược lại. - Thang định khoáng {iỉiterval scaleỴ. là thang định hạng có các khoang cách đều nhau nhưng không có điểm gốc là o . - Thang định tỷ lệ {ratio scciỉe): là thang định khoảng với một điểm không tuyệt đối trên thang đo. Có thế sử dụng được mọi phép phân tích thống kê với loại thang đo này. Khác với các lĩnh vực về khoa học tự nhiên, đo lường trong giáo dục có những đặc điểm khác biệt: - Đo lường trong giáo dục có liên quan trực tiếp đến con người - chủ thể của các hoạt động giáo dục, của các mối quan hệ đa chiều. Con người là người vừa tạo ra thước đo vừa là đối tượng đế đo.
_Ị2_________________________ GIÁO TRÌNH KIỂM tr a đánh giá tr o n g d ạ y học Đế thực hiện đo lường, điều quan trọng là phải chuyên cái cần đo thành các dấu hiệu hay thao tác. - Các phép đo lườns chủ yếu được thực hiện một cách gián tiếp. Công cụ đo lường có thể là các nhiệm vụ cần hoàn thành hoặc các bài kiểm tra. Thông qua các bài tập này người ta xác định đặc tính của cái cần đo. Bởi trong giáo dục, có rất nhiều biến không thê đo trực tiếp (kiến thức, kĩ năng, thái độ) mà phái suy từ những kết quá đo của cái thay thế (kết quả làm bài trắc nghiệm đê đo kiến thức của người học). Các biến cần đo thường dễ thay đôi và khó kiếm soát, chính vì vậy các phép đo lường trong giáo dục thường khó khăn và phức tạp. - Đo lường trong giáo dục không thê không sử dụng phương pháp định tính. Định tính là sự mô tả về những dấu hiệu của biến và rõ ràng định lượng trong giáo dục không thế tách yếu tố định tính. Chính vì vậy muốn tiến hành phép đo trong giáo dục cần phải mã hoá các mô tả định tính thành các con số. Phép đo định tính và định lượng trong giáo dục phải hồ trợ cho nhau khi thực hiện một phép đo. Nhiều tác giả nhấn mạnh tầm quan trọng cúa việc tuân thu ba nguyên tắc căn bản của đo lường trong giáo dục là (John R. Hills, 1981); - Quan sát từ nhiều kênh kluíc nhau. - Các quan sát phủi được kiêm soát. - Kết quả cùa cúc cịHcin sát phủi được chuyên đôi thành các con số. 1.1.2. Trắc nghiệm Trắc nghiệm (Test) là một phép thư (kiêm tra) đê nhận dạng, xác định, thu nhận những thông tin phan hồi về những khả năng, thuộc tính, đặc tính, tính chất của niộl sự vật hay hiện tượng nào đó. Ví dụ: trắc nghiệm đo chi số thôns minh (IQ); trắc nghiệm đo thị lực mắt; trắc nghiệm đo nồng độ cồn ớ nsười lái xe... Trắc nghiệm trong giảng dạy cũng là inột phép thử (một phương pháp kiềm tra đánh giá) nhàm đánh giá khách quan trình độ, năng lực cũng như kết quả học tập của người học trước, trong quá trình và khi
C h ư ơ n g 1 . GIỚI THIỆU KHÁI QUÁT VẾ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ TRONG DẠY HỌC_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Ị 3 _ kết thúc một giai đoạn học tập nhất định (một phần hoặc bài giảng lý thuyết hoặc thực hành); một chương hoặc một chương trình đào t ạ o ... Trắc nghiệm thường có các dạng thức sau: trắc nghiệm thành quả (achievement) để đo lường kết quả, thành quả học tập của naười học; trắc nghiệm năng khiếu hoặc năng lực (aptitude) đê đo lường khả năng và dự báo tương lai. Phương pháp trấc nghiệm có thể là khách quan (objective) hoặc chú quan (subjective). 1.1.3. Kiểm tra đánh giá Trong lịch sử phát triên ngành đo lường và đánh giá trong dạy học, đã có không ít quan điếm/cách tiếp cận khác nhau khi xác định khái niệm kiêm tra đánh giá (Assessment). Theo Griffin (1993), kiếm tra đánh giá (KTĐG) là m ột sự mô tà, bao gồm các hoạt động thu thập thông tin minh chứng về thành quả học tập của người học và diễn giải ý nghĩa thông tin minh chứng đó, mô tả thành quả học tập của người học dựa trên sự diễn giải. Định nghĩa này nói lên bản chất của hoạt động KTĐG mà không đề cập mục đích của hoạt động. Chươìĩg trình hiệu quà dạy học thuộc Trung tâm dạy và học, Đại học Oregon, Canada lại cho rằng: Bởi hoạt động học là mục tiêu cao nhất cứa tiếp cận lấy người học làm trung tâm nên KTĐG đóng vai trò quan trọng khi chúng ta chuyến sang phương thức dạy học này. Khi tiến hành đánh giá, chúng ta thường đặt những câu hỏi như “người học đã học được những gì, tiếp thu ở mức độ như thế nào”, “chúng ta đã hoàn thành nhiệm vụ giảng dạy ở mức độ nào so với mục tiêu đề ra” ... Chính bởi những câu hòi như thế, KTĐG nhiều khi được đánh đồng với đánh giá kết quả học tập của người học hay đánh giá sản phấm đầu ra cua giảng dạy. Đe tránh nhầm lẫn này, chương trình đưa ra định nghĩa: “kiểm tra đánh giá là quá trình thu thập và thảo luận về thông tin từ nhiều nguồn khác nhau nhàm có được một sự hiểu biết sâu sắc về những điều người học biết, hiểu và có thể làm với kiến thức của mình, như là kết quả của quá trình học tập của người học; mục đích
_Ị4_________________________ GIÁO TRÌNH KlỂM TRA ĐÁNH GIÁ TRONG DẠY HỌC cuối cùng của quá trình KTĐG là kết quả KTĐG được sử dụng để nâng cao chất lượng học tập” . Tuy định nghĩa không đề cập bản chất của quá trình đánh 2Ìá là xử lý thông tin thu thập được, nhưng đã cho chúng ta một khái niệm tương đối cụ thể, đặt trong bối cảnh giáo dục - dạy học. Mục tiêu cuối cùng, cao nhất cúa hoạt động K TĐG đã được nêu rõ: nâng cao chất lượiĩg học tập. Một định nghĩa khác được sử dụng nhiều hơn: KTĐG trong dạy học được định nghĩa là “quá trình thu thập thông tin đế đưa ra những quyết định giáo dục liên quan tới người học, đê phản hồi cho người học về sự tiến bộ, những điểm mạnh và điếm tồn tại trong học tập của chúng, để đưa ra phán quyết về hiệu quả của công tác giảng dạy và sự phù hợp của chương trình đào tạo, và cuối cùng là đề cung cấp thông tin xây dựng chính sách”(AFT, NCME, NEA, 1990; 1)'. Theo hầu hết các nghiên cứu về cơ sở lý luận và khoa học cúa hoạt động KTĐG trong dạy học thì chính mục tiêu đánh giá quyết định cách tiếp cận đánh giá. Nghiên cứu lịch sử phát triển các hệ thống đánh giá giáo dục, có thể thấy hoạt động đánh giá rất đa dạng cả về hình thức và quy mô cũng như cách thức và chủ thể điều khiển, tiến hành. Đ ánh giá có thế thực hiện tại các thời điểm khác nhau: đánh giá khới sự iplacem ent assessm ent), đánh giá quá trình ự onn a tìve assessm ent), đánh giá tổng kết {sumative assessm ent) và đánh giá chân đoán (D iagnostic assessm ent). 1.1.4. Đánh giá Đánh giá (Evaluation) là sự giải thích có tính chất tổng kết các dữ liệu có được từ các bài kiểm tra hay những công cụ đánh giá khác. Đánh giá là việc định ra giá trị của bản thân đối tượng được đánh giá trong mối tương quan với các đối tượng hay môi trường xung quanh. Đánh giá là việc nhận định sự xứng đáng của một cái gì đó, chẳng hạn ' AFT (Liên đoàn người dạy Hoa Kỳ], NCME [Hội đồng quốc gia về đo lường trong giáo dục), NEA (Hiệp hội giáo dục quốc gia]. (1990). Teacher Competence in Ediícatkmaì Assessment o f Students. USA.
C h ư ơ n g 1 ■ THIỆU KHẤI QUÁT VẾ KIẾM TRA ĐÁNH GIÁ TRONG DẠY HỌC _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ GIỚI __ đánh giá một chương trình, một nhà trường, một chính sách có ý nghĩa như thế nào đối với sự phát triền xã hội... Dựa vào sự đánh giá, người ta định giá trị kết quả đánh giá để phán đoán và đề xuất các quyết định giáo dục. Mối quan hệ giữa đánh giá, đo lường và định giá trị rất chặt chẽ mật thiết với nhau, không thể tách rời nhau. Đánh giá là quá trình phán đoán, muốn vậy, người ta phải đo lường sự vật và thuộc tính của nó dựa trên các quan điêm về giá trị. Chính vì vậy khi nói đến đánh giá có nghĩa chúng ta nói đến việc đo đạc các giá trị cua sự vật. Quan điểm về giá trị đóng vai trò quan trọng trong quá trình đánh giá. Quan điểm về giá trị của mọi người không giống nhau nên cách đánh giá về sự vật cũng khác nhau. Giá trị luôn là nhân tố khách quan, ngược lại đánh giá mang tính chủ quan nhưng giá trị là một loại tính hữu dụng đặc thù cho biết quan hệ giữa khách thể và chủ thể. Khi tính hữu dụng của sự vật khách quan kết hợp với nguyện vọng nhu cầu chủ quan thì cho ra đời một giá trị, mức độ kết hợp càng chặt chẽ thì giá trị càng lớn. 1.1.5. M ối quan h ệ giũn Đo lường - Trắc nghiệm - Kiểm tra đánh giá và Đánh giá Phân tích mối quan hệ của 4 khái niệm này, ta thấy hoạt động trắc nghiệm (testing) có phạm trù hẹp hơn cả, là một trong các phương thức thu thập thông tin phục vụ đo lường. Ket quả đo lường (measurement) là nguồn thỗng tin phổ biến phục vụ KTĐG ịassessment), ngoài ra còn dựa trên những nguồn thông tin đa dạng khác (định tính hoặc định lượng), không nhất thiết do đo lường mà có. Sự diễn giải, mô tả diễn ra trong hoạt động KTĐG là cơ sở để người ta đưa ra nhận định/phán quyết mang tính giá trị về đối tượng được đánh giá, hoạt động “cấp cao” nhất này được gọi là đánh giá {evaluation). Phân biệt rõ 4 khái niệm cơ bản trên trong khoa học đánh giá, cùng với việc nắm vững mối quan hệ giữa chúng sẽ góp phần giúp ta nhận rõ bản chất của đánh giá và sự hình thành cũng như quy trình diễn ra hoạt động đánh giá (xem hình 1.2).
16 GIÁO TRÌNH KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ TRONG DẠY HỌC Hình 1.2. Hoạt động kiểm tra đánh giá trong dạy học 1.2. M ục đích của kiểm tra đánh giá trong dạy học Trong giáo dục, những thông tin mà các hoạt động KTĐG mang lại được sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau, và người ta thường phải xác định rõ mục đích của việc sử dụng thông tin này để có thể thiết kế và tổ chức được hoạt động KTĐG phù hợp với mục đích đã xác định. Từ cấp độ quản lý nhà nước, thông tin mà K TĐG mang lại về trình độ năng lực của người học, đặc biệt khi thông qua các kỳ khảo sát quy mô rộng như kliảo sát quốc gia từng khối lớp hay thông qua việc tham gia các chương trình đánh giá quốc tế như TIMSS,
C h ư ơ n g 1 . GIỚI THIỆU KHÁI QUÁT VÉ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ TRONG DAY HỌC 17 PIRLS, P IS A ... sẽ rất hữu ích cho việc xây dựng chính sách và chiến lược đầu tư, phát triền giáo dục, giúp hệ thống giáo dục quốc gia phát triên hội nhập với xu thế phát triên chung của thế giới. Tại cấp độ nhà trường và lóp học, đánh giá phục vụ 3 mục đích lớn: (i) hỗ trợ hoạt động dạy và học, (ii) cho điểm cá nhân, xác định thành quả học tập cua người học đế phân loại, chuyên lớp, cấp bằng, và (iii) hỗ trợ nhà Irường đáp ứng đòi hởi giải trình với xã hội (E rnỊ 2003). ở cấp độ chương trình đào tạo, KTĐG giúp mang lại bức tranh chung về trình độ năng lực của người học, sự phù hợp của mục tiêu và chương trình đào tạo, sự phù họp của phương thức tổ chức đào tạo cũng như của chính hoạt động K T Đ G ... Từ nhừng thông tin mà KTĐG mang lại, người ta có thể có những điều chỉnh đối với chương trình, phương pháp giảng dạy và K T Đ G ... để mang lại hiệu quả giáo dục cao nhất. Trên tất cả, mục đích cuối cùng cúa đánh giá là nhằm nâng cao chất lượng của tất cả các hoạt động giáo dục, chương trình giáo dục, san phẩm giáo dục. Vì vậy, đánh giá cần phải mang tính dự đoán, giàu thông tin, mang lại tác động điều chỉnh, phát triên, nâng cao. Đánh giá cung cấp thông tin để chi đạo kịp thời các hoạt động ở một đơn vị giáo dục, giúp cho việc điều chinh thường xuyên các hoạt động giáo dục, nâng cao chất lượng giáo dục. Đánh giá làm cơ sở cho các cấp quản lý có những quyết định cụ thể như: quyết định về đội ngũ cán bộ để nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục, đội ngũ người dạy; quyết định về quá trình giáo dục và đào tạo như vấn đề tiếp tục hay cần cải tiến phương pháp, nội dung, chương trình đào tạo v.v...; quyết định đối với nsười học; những quyết định liên quan đến nghiên cứu khoa học phục vụ thực tiễn. Đối với người giáo viên khi thực hiện KTĐG ớ cấp độ lớp học, trước khi bẳt đầu xây dựng một hoạt động đánh giá, người giáo viên cần trả lời câu hỏi: Thực hiện hoạt động KTĐG này nhằm mục đích gì? Một số tình huống mà giáo viên có thể phải suy nghĩ về mục đích của đánh giá như: vào đầu năm học, khi nhận phân công giảng dạy một lớp, người dạy cần có thông tin về trình độ, năng lực của từng em cũng như cả lớp, từ đó có thể lựa chọn phương pháp và nội dung dạy ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRUNG TẦM THÔNG TIN THƯ VIỆN oooSũooo5ZO
_Ị8_________________________ GIÁO TRÌNH KlẩM TRA ĐÁNH GIÂ TRONG DẠY HỌC học phù họp nhất. Hoặc, sau khi kết thiíc mồi chươn»/bài, người dạv cần biết người học đã đạt được mục tiêu dạy học ờ mức độ nào, vì vậv người dạy thiết kế một bài kiêm tra nhằm đánh giá mức độ đạt được mục tiêu học tập của lớp. Hoặc, đê lựa chọn một nhóm người học tham gia đội tuyển dự thi Olympic của trường, nhà tiarờng yêu cầu người dạy thiết kế một bài kiểm tra nhằm đánh giá, phân loại người học, dự đoán những mặt mạnh trong năng lực nhận thức của mồi em. Như vậy, trong mỗi tình huống khác nhau, KTĐG mang những mục đích hoàn toàn khác nhau. Việc xác định rõ mục đích cúa hoạt động KTĐG sẽ giúp người dạy lựa chọn được hình thức cũng như nội dung KTĐG phù họp, đáp ứng tốt nhất mục đích đã đặt ra. Có thể liệt kê một số mục đích của hoạt động KTĐG mà người dạy thường xuyên cần có thông tin để phục vụ như (Wiersma, w . & Jurs, G.s.,1990): - Cung cấp thồng tin mô tả trình độ, năng lực cúa người học tại thời điểm đánh giá: - D ự đoán sự phát triên, sự thành công của người học trong tương lai. - Nhận biết sự khác hiệt giữa các người học. - Đánh giá việc thực hiện mục tiêu giáo dục, dạy học. - Đánh giá kết quả học tập (hay việc làm chủ kiến thức, k ĩ nàng) của người học so với mục tiêu giáo dục, dạy học đã đề ra. - Chấn đoán điểm mạnh, điếm tồn tại của người học đê có hoạt động giáo dục, dạy học pliù hcrp. - Đánh giá đầu vào và đầu ra đế đo lường tlìành tích học tập của người học. Trong thực tế, những bài KTĐG của chúng ta có thể phục vụ cho nhiều mục đích khác chưa được liệt kê trên đây. Nói như vậy để ta nhận thấy những bài KTĐG mà ta thiết kế trong quá trình dạy học có nhiều nhiệm vụ khác nhau. Chúng ta khó có thể sử dụng một đề kiểm tra cho nhiều mục đích. Trong thực tiền thiết kế bài KTĐG, khi một đề kiểm tra được xây d ự ns để phục vụ mục đích này thì tự nó đã khó có thể phù hợp với những mục đích khác.
C h ư ơ n g 1 . GIỚI THIỆU KHÁI QUÁT V Ẽ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ TRONG DẠY HỌC 9 1 M ột x u th ế p h â n loại KTĐ G theo m ụ c đích s ử d ụ n g Trong suốt thế kỉ XX, đánh giá được xem là nguồn cung cấp các chỉ số về việc học tập, và nó tuân theo trình tự: người dạy thực hiện giáng dạy, kiểm tra kiến thức của người học, tiến hành đánh giá về người học, dựa trên các kết quả kiểm tra, từ đó làm cơ sở cho các hoạt động dạy học tiếp theo. Tuy nhiên, gần đây cách tiếp cận này đã vấp phải những thứ thách lớn trước những yêu cầu của xã hội, khi sự thay đôi của khoa học đã cung cấp những vấn đề bản chất cúa hoạt động học. Đánh giá không chi dừng ớ việc thu thập và phân tích dừ liệu về kết quả học tập mà còn thực hiện các chức năng nhiệm vụ cao hơn với mục đích cuối cùng là sự tiến bộ không ngừng của đối tượng được đánh giá. Dưới đây là một xu thế phân loại KTĐG trong dạy học theo mục đích của việc sử dụng hoạt động đánh giá (Hình 1.3). Hình1.3. Sự đổi mới về mục đích kiểm tra đánh giá trong dạy học 1.2.1. Kiểm tra đánh giá k ầ quả học tập Với mục đích KTĐG giá kết quả học tập (assessm ent o f learning) là đánh giá nhàm công bố và kết quả là những nhận định định tính hay định lượng (điểm số) về việc ngưòi học có kết quả học tập như thế nào. Thông tin này thường góp phần để đưa ra những quyết định then chốt có ảnh hưởng đến tương lai của người học. Bản chất của hoạt động này là KTĐG tổng kết ịsiim m ative assessm ení), hoạt động này được diễn ra tại thời điểm cuối hoặc gần cuối một giai đoạn học tập,