Giáo trình tin học trong quản lý xây dựng - Chương 4
lượt xem 16
download
Tài liệu tham khảo Giáo trình điện tử môn học tin học trong quản lý xây dựng ( GV. ThS. Nguyễn Thanh Phong - Khoa kỹ thuật và công nghệ ) - Chương 4 Quuy hoạch tuyến tính
Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!
Nội dung Text: Giáo trình tin học trong quản lý xây dựng - Chương 4
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Chương 4 - QUY HO CH TUY N TÍNH (LINEAR PROGRAMING) CHƯƠNG 4 QUY HO C H TUY N TÍNH (LP-LINEAR PROGRAMMING) * M C TIÊU H C T P : Sau khi hoàn t t h c t p chương 4, sinh viên s có kh năng: 1. Mô t nh ng gi thuy t c a bài toán QHTT. 2. Li t kê các thành ph n và yêu c u c a bài toán QHTT. 3. Mô t cách thành l p bài toán QHTT. 4. Áp d ng p hương pháp đ th đ gi i bài toán QHTT có 2 bi n. 5. Nh n bi t 4 trư ng h p đ c bi t trong bài toán QHTT. 6. Th c hi n vi c phân tích đ nh y trong QHTT. 7. S d ng các công c tin h c đ gi i bài toán QHTT. 1. GI I THI U V QUY HO CH TUY N TÍNH R t nhi u quy t đ nh trong qu n lý liên quan đ n vi c c g ng s d ng hi u qu nh t ngu n tài nguyên (Resources) c a t ch c hay công ty mình. Tài nguyên thông thư ng bao g m: Máy móc, thi t b , lao đ ng, ti n, th i gian, không gian (kho bãi), và nguyên v t li u. Các tài nguyên này có th s d ng đ s n x u t t o ra s n ph m (ví d như máy móc, v t li u trang trí n i th t, th c ăn hay qu n áo) ho c cũng có th t o ra d ch v (chính sách marketing, k ho ch đi u đ trong s n xu t hay trong hàng không, ho c các quy t đ nh đ u tư). Q uy ho ch tuy n tính (QHTT)-LP (Linear Programming) là m t phương pháp toán đư c s d ng r t r ng rãi giúp cho ngư i qu n lý trong vi c ho ch đ nh và ra quy t đ nh liên quan đ n vi c p hân b các tài nguyên (resource allocation). Quy ho ch tuy n tính s d ng GV. ThS. Nguy n Thanh Phong- Trư ng Đ i h c M Tp. HCM 239
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Chương 4 - QUY HO CH TUY N TÍNH (LINEAR PROGRAMING) máy tính r t nhi u vì nh ng bài toán th c thư ng r t l n và ph c t p nên không th gi i b ng tay đư c. Có th cho r ng QHTT đ ã đư c phát minh trư c Th chi n II b i nhà toán h c Xô Vi t n i b t A.N.Kolmogorow. Sau đó m t nhà toán h c ngư i N ga khác, Leonid Kantorovich, đ ã đ t gi i thư ng Nobel kinh t khi đ t n n t ng cho nh ng khái ni m c a b ài toán l p k ho ch s n xu t t i ưu. Và m t ng d ng đ u tiên c a QHTT, phát minh vào năm 1945 b i Stiler, là bài toán mà ngày này chúng ta thư ng g i là bài toán ăn kiêng (Diet problem). Tuy nhiên, s phát tri n c a Q HTT ch th t s bùng n sau khi Geogre D.Dantzig phát tri n m t th t c đ gi i bài toán QHTT thư ng đư c g i là phương pháp đơn hình (Simplex Method). Dantzig và nhà toán h c Air Force đư c phân công các công tác liên quan đ n h u c u (logistics problem) trong quân s . Các ông đã nh n ra r ng có rât nhi u v n đ trong quân s liên quan đ n s gi i h n v tài nguyên và th a mãn các nhu c u khác nhau có th di n t dư i m t t p các phương trình và b t phương trình. M c dù ng d ng ban đ u trong quân s , QHTT cũng đã phát tri n vô cùng nhanh chóng trong các lĩnh v c công nghi p và qu n lý khi có s ra đ i c a máy tính. Th t ra, thu t ng QHTT ban đ u đư c g i là “Chương trình có c u trúc tuy n tính” (Programming in a linear structure). Tuy nhiên, vào năm 1948, Tjalling Koopmans đã đ ngh G eorge Dantzig đ i nó thành m t cái tên ng n g n hơn, đó chính là QHTT. V ào năm 1984, nhà toán h c ngư i M N .Karmarkar đã xây d ng m t thu t toán còn m nh hơn c phương pháp đơn hình trong r t nhi u ng d ng khác nhau đư c mang tên phương pháp đi m trong Karmarkar (Karmarkar’s interior point method). GV. ThS. Nguy n Thanh Phong- Trư ng Đ i h c M Tp. HCM 240
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Chương 4 - QUY HO CH TUY N TÍNH (LINEAR PROGRAMING) 2. CÁC THÀNH PH N C A BÀI TOÁN QUY HO C H TUY N TÍNH Trong hơn 50 năm qua, QHTT đã đư c ng d ng r ng rãi đ gi i quy t các v n đ trong các lĩnh v c quân đ i, công nghi p , nông nghi p , tài chính, và marketing. Dù đa d ng, các bài toán QHTT đ u có 4 thành ph n/đ c đi m chính như sau: 1. Hàm m c tiêu; 2. Các ràng bu c; 3. Các phương án l a ch n; 4. Hàm m c tiêu và các ràng bu c là hàm tuy n tính. 2.1. Hàm m c tiêu (Objective function) T t c các bài toán là nh m đ c c đ i hóa (Maximize) ho c c c ti u hóa (Minimize) m t đ i lư ng nào đó. Ví d : C c đ i hóa l i nhu n ho c c c ti u hóa chi phí + N gư i qu n lý s n xu t mu n l p m t k ho ch s n xu t và đưa ra m t chính sách t n kho đáp ng nhu c u khách hàng sao cho chi phí s n xu t và t n kho là ít nh t. + Chuyên gia phân tích tài chính mu n đ ưa ra quy t đ nh l a ch n các danh m c đ u tư sao cho s ti n thu đư c là nhi u nh t. + G iám đ c ti p th mu n xác đ nh s p hân b ngân sách c a vi c qu ng cáo đ i v i các phương ti n truy n thông khác nhau như đài, ti vi, báo, hay t p chí…sao cho mang l i hi u qu cao nh t. + N gư i qu n lý mu n xác đ nh s lư ng s n ph m c n p h i t các nhà máy v n chuy n đ n các nơi tiêu th sao cho chi phí v n t i là th p nh t. Chúng ta g i thành ph n này là hàm m c tiêu (Objective function) c a bài toán QHTT. Ví d : GV. ThS. Nguy n Thanh Phong- Trư ng Đ i h c M Tp. HCM 241
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Chương 4 - QUY HO CH TUY N TÍNH (LINEAR PROGRAMING) + M c tiêu chính c a các nhà s n x u t thông thư ng là là c c đ i hóa l i nhu n. + Còn đ i v i các h th ng phân ph i (v n chuy n b ng xe t i hay đư ng s t) thì m c tiêu có th là c c ti u hóa chi phí v n chuy n. Trong b t kỳ trư ng h p nào, m c tiêu đ u c n ph i đ ư c đ nh nghĩa m t cách rõ ràng và đư c xác đ nh b ng các công th c toán. Không quan tâm đ n vi c l i nhu n hay chi phí đư c đo b ng đơn v ti n t gì, tri u đ ng, t đ ng. 2.2. Các ràng bu c (Constraints) Là các hàm ch ra nh ng h n ch v tài nguyên c a t ch c. Nó s gi i h n m c đ đ t đư c m c tiêu c a chúng ta. Bài toán đ t ra cho chúng ta là c c đ i hóa ho c c c ti u hóa m t s đ i lư ng v i nh ng ràng bu c đã cho. Ví d : + S lư ng s n ph m s s n xu t ra m t công ty s b gi i h n b i máy móc và nhân s huy đ ng c a công ty cũng như nhu c u khách hàng. + V i c l a ch n m t chính sách qu ng cáo hay m t t p danh m c đ u tư s b gi i h n b i t ng s ti n s n có đ đ u tư. + Trong bài toán v n t i, vi c c c ti u hóa chi phí v n t i s b ràng bu c b i kh năng cung c p c a các nhà máy cũng như nhu c u t i các nơi tiêu th . V ì v y, chúng ta thư ng mu n c c đ i hóa hay c c ti u hóa các đ i lư ng (hàm m c tiêu) trong đi u ki n gi i h n v tài nguyên (các đi u ki n ràng bu c). 2.3. Ph i có các phương án đ l a ch n (There must be alternatives available). Có m t công ty s n xu t 3 lo i s n ph m khác nhau. Có th công ty t p trung s n xu t ch y u m t trong 3 s n ph m hay s n xu t đ u 3 lo i s n ph m, ho c phân b m t t l b t kỳ nào đó? Nhà qu n lý GV. ThS. Nguy n Thanh Phong- Trư ng Đ i h c M Tp. HCM 242
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Chương 4 - QUY HO CH TUY N TÍNH (LINEAR PROGRAMING) có th s d ng QHTT đ xác đ nh t l phân b c a chúng trong đi u ki n gi i h n v tài nguyên s n xu t (máy móc, công nhân,…) đ c c đ i l i nhu n. N u ch có m t phương án, chúng ta không c n QHTT. 2.4. Hàm m c tiêu và các ràng bu c đ u là hàm tuy n tính. D ng ràng bu c có th là: + B t p hương trình có d ng “≤” ho c “≥”; + Phương trình “=”. Hàm tuy n tính có nghĩa là s mũ c a các bi n quy t đ nh ph i d ng b c nh t (không đư c là b c 2, b c 3 hay các b c khác 1). Ví d : + Phương trình 2a+ 5b = 10 là phương trình tuy n tính, trong khi đó 2a2 + 5b3 + 3ab = 10 không ph i là phương trình tuy n tính b i vì bi n a có b c là 2, bi n b có b c là 3 và tích a.b cũng không kh thi . + H àm m c tiêu Z = 10x1 + 9x2 là hàm tuy n tính, trong khi đó Z = 10x1 + 9 x 2 không ph i là hàm tuy n tính. 2 Chúng ta thư ng g p các d ng ràng bu c b t phương trình khi gi i các bài toán QHTT. Đ i u này có nghĩa là các ràng bu c không ph i lúc nào cũng có d ng phương trình A + B = C. Các nhà khoa h c qu n lý đã nghiên c u và tìm ra l i gi i c a r t nhi u các mô hình toán h c bao g m m t hàm m c tiêu và m t t p các ràng bu c. Các mô hình này đư c g i là các mô h ình quy ho ch toán h c (mathematical programming models). Mô hình QHTT là m t d ng đ c bi t c a các mô hình quy ho ch toán h c, trong đó hàm m c tiêu và các ràng bu c đ u là hàm tuy n. GV. ThS. Nguy n Thanh Phong- Trư ng Đ i h c M Tp. HCM 243
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Chương 4 - QUY HO CH TUY N TÍNH (LINEAR PROGRAMING) 3. CÁC GI THI T CƠ B N C A QUY HO CH TUY N TÍNH Thông thư ng các mô hình toán ng d ng trong kinh t đ u có các gi thi t đ i kèm. V y t i sao phái s d ng các gi thi t? Câu tr l i là vì r t khó đ có mô hình toán h c nào mô t m t cách hoàn toàn chính xác đ n chi ti t trong các tình hu ng th c t và n u có thì mô hình đó s r t p h c t p. Vì v y, đ mô hình đư c đơn gi n hóa (nhưng v n ph i đ m b o không m t đ i tính th c t c a b ài toán), chúng ta c n có các gi thi t đ i kèm. Có 5 gi thi t/yêu c u cơ b n c n n m khi gi i các bài toán QHTT: 1. Tính ch c ch n (Certainty): Các con s trong hàm m c tiêu và các đi u ki n ràng bu c đ ư c bi t ch c ch n và không thay đ i trong su t quá trình nghiên c u. 2. Tính t l (Proportionality): Chúng ta ph i gi thi t có tính t l t n t i trong hàm m c tiêu và các ràng bu c. Nghĩa là s đ óng góp đ i v i hàm m c tiêu và giá tr tài nguyên trong m i ràng bu c ph i t l v i giá tr c a các bi n quy t đ nh. Ví d như n u s n xu t m t s n ph m m t 3 gi thì s n xu t 10 s n ph m s m t 30 gi . 3. Tính c ng d n (Additivity): G iá tr c a hàm m c tiêu và t ng tài nguyên s d ng đ ư c tính toán b ng cách l y t ng hàm m c tiêu đóng góp và tài nguyên s d ng c a t t c các bi n q uy t đ nh. Nghĩa là t ng các ho t đ ng s b ng k t qu c ng d n c a t ng ho t đ ng riêng r . Ví d : N u có m c tiêu là c c đ i hóa l i nhu n b ng 8 USD c a s n ph m 1 + 3 USD c a s n p h m 2 thì khi m t s n ph m đư c s n xu t, l i nhu n t ng c ng s là 8 + 3 = 11 USD. GV. ThS. Nguy n Thanh Phong- Trư ng Đ i h c M Tp. HCM 244
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Chương 4 - QUY HO CH TUY N TÍNH (LINEAR PROGRAMING) 4. Tính chia đư c (Divisibility): Bi n quy t đ nh là bi n liên t c. Gi thi t này ch p nh n các nghi m s d ng th p p hân (L i gi i không nh t thi t p h i là s nguyên). Nghĩa là có th ch p nh n giá tr như 1/3 cái bàn đư c s n xu t. 5. Tính không âm (Nonnegative): T t c các bi n ph i không âm. S d ng các con s âm đ đ m là không th . B n không th s n xu t m t s âm cái bàn, cái gh , cái đèn, hay máy tính… đư c. B ng 4.1 sau đây trình bày tóm t t các đ c đi m và gi thi t cơ bàn c a bài toán QHTT: B ng 4.1. Các đ c đi m và gi thi t cơ b n c a bài toán QHTT 4 đ c đi m c a QHTT 5 gi thi t c a bài toán QHTT 1. Hàm m c tiêu; 1 . Tính ch c ch n 2. Các ràng bu c; 2 . Tính t l 3. Các phương án l a ch n; 3 . Tính c ng d n 4. Hàm m c tiêu và các ràng 4 . Tính chia đư c bu c là hàm tuy n tính. 5 . Tính không âm 4. THÀNH L P BÀI TOÁN QUY HO CH TUY N TÍNH Thành l p m t bài toán QHTT liên quan đ n vi c xây d ng m t mô hình toán (mathematical model) đ di n t v n đ qu n lý. Vì v y, đ thành l p m t bài toán QHTT, chúng ta c n ph i hi u m t cách sâu s c v n đ qu n lý đang ph i đ i m t. Khi đã n m rõ, chúng ta có th b t đ u xây d ng mô hình toán cho v n đ . Vi c thành l p m t bài toán QHTT bao g m các bư c sau đây: 1. Hi u rõ v n đ qu n lý đang ph i đ i m t. 2. Xác đ nh hàm m c tiêu và các ràng bu c. 3. Đ nh nghĩa các bi n ra quy t đ nh. 4. S d ng các bi n ra quy t đ nh đ vi t các mô hình toán cho hàm m c tiêu và các ràng bu c. GV. ThS. Nguy n Thanh Phong- Trư ng Đ i h c M Tp. HCM 245
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Chương 4 - QUY HO CH TUY N TÍNH (LINEAR PROGRAMING) M t trong nh ng ng d ng ph bi n c a QHTT là bài toán k ho ch s n xu t nhi u s n ph m (Product mix problem). Hai hay nhi u s n ph m đư c s n xu t trong đi u ki n gi i h n v tài nguyên như lao đ ng, máy móc, nguyên v t li u…L i nhu n mà công ty mu n c c đ i đ ư c d a trên l i nhu n đóng góp c a m i đơn v s n ph m. Công ty s p h i quy t đ nh s n xu t bao nhiêu s n ph m m i lo i đ c c đ i hóa t ng l i nhu n trong ph m vi cho phép v tài nguyên. Ví d v cách thành l p 1 bài toán QHTT: Công ty s n xu t n i th t Phương Nam Công ty Phương Nam s n xu t các lo i bàn và gh g r ti n. Quy trình s n xu t c a m i s n p h m đ u có đi m chung là cùng tr i qua công đo n đóng m c (carpentry work) và sơn, đánh bóng (painting and varnishing): - M i cái bàn c n 4 gi đóng m c, 2 gi sơn và đánh bóng. - M i cái gh c n 3 gi đóng m c, 1 gi sơn và đánh bóng. Trong giai đo n s n xu t hi n t i, chu kỳ 1 tu n, v i l c lư ng công nhân lao đ ng hi n có, công ty Phương Nam có t ng c ng 240 gi đóng m c và 100 gi sơn, đánh bóng (S công nhân * Gi công m i ngày). M i cái bàn và gh khi công ty đem bán s đem l i l i nhu n tương ng là 70 USD và 50 USD. V n đ đ t ra cho công ty này là trong gi i h n v gi đóng m c và gi sơn như trên, công ty c n s n xu t bao nhiêu cái bàn và bao nhiêu cái gh là t i ưu d đem l i l i nhu n cao nh t. Gi i: Th i gian th c h i n t ng công đo n, th i gian có s n và l i nhu n đem l i cho t ng s n ph m (bàn và gh ) đư c tóm t t trong b ng sau đây: B ng 4.2. D li u c a công ty Phương Nam GV. ThS. Nguy n Thanh Phong- Trư ng Đ i h c M Tp. HCM 246
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Chương 4 - QUY HO CH TUY N TÍNH (LINEAR PROGRAMING) Th i gian (gi ) S gi c n thi t đ s n xu t T ng th i g ian m t cái có đư c trong 1 tu n Công đo n Bàn Gh 1. Đóng m c 4 3 240 2. Sơn và đánh 2 1 100 bóng 70 50 L i nhu n (USD) x1 x2 S lư ng c n s n xu t G i: + x1 = S lư ng bàn s s n xu t trong 1 tu n; + x2 = S lư ng gh s s n xu t trong 1 tu n. x1 và x2 đư c g i là các bi n quy t đ nh (decision variables). 1. Hàm m c tiêu (Objective function): Maximize L i nhu n Z = 70 x1 + 50 x2 (USD) Gi i thích: 1 cái bàn thu đư c 70 USD l i nhu n nên x 1 cái bàn s thu đư c 70x 1 U SD l i nhu n; tương t , 1 cái gh thu đư c 50 USD l i nhu n nên x2 cái gh s thu đư c 50x 2 U SD l i nhu n → T ng l i nhu n Z = 70x 1 + 50x2 (USD) 2. Ràng bu c (Constraints): T ng quát, t i m i công đo n ta có: T ng s tài nguyên (s gi ) s d ng ≤ T ng s tài nguyên (s g i ) s n có: 4x1 + 3x2 ≤ 240 + G i đóng m c: (1) 2x1 + 1x2 ≤ 100 + G i sơn và đánh bóng: (2) C 2 đ i u ki n ràng bu c này th hi n gi i h n c a kh năng s n xu t c a công ty, và t t nhiên, tác đ ng đ n t ng l i nhu n. Ví d : + Công ty Phương Nam không th s n xu t 70 cái bàn vì n u như th x1 = 70, khi đó c 2 đi u ki n ràng bu c đ u không th a. GV. ThS. Nguy n Thanh Phong- Trư ng Đ i h c M Tp. HCM 247
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Chương 4 - QUY HO CH TUY N TÍNH (LINEAR PROGRAMING) + Tương t , công ty cũng không th s n xu t 50 cái bàn (x1 = 50) và 10 cái gh (x2 =10) vì n u th thì ràng bu c th 2 s không th a mãn. C hú ý: Chúng ta có th nh n th y m t đ c đ i m quan tr ng c a QHTT, đó là t n t i m i quan h tương tác gi a các bi n. N u công ty s n xu t nhi u s n p h m này thì bu c p h i s n xu t ít đi s n ph m còn l i. C th hơn, kh năng c a doanh nghi p b gi i h n. 3. Đi u ki n biên (Ràng bu c m c đ nh): Đ bài toán có ý nghĩa thì giá tr x1 và x2 ph i là s không âm (ràng bu c không âm), nghĩa là: x1≥ 0 (S lư ng bàn s n xu t trong 1 tu n ≥ 0) x2 ≥ 0 (S lư ng gh s n xu t trong 1 tu n ≥ 0) * Tóm l i, ta có mô hình toán c a v n đ l p k ho ch s n xu t c a công ty Phương Nam như sau: - Hàm m c tiêu: Max L i nhu n Z = 70 x1 + 50 x2 (USD) - Ràng bu c: 4x1 + 3x2 ≤ 240 (1) 2x1 + 1x2 ≤ 100 (2) x 1≥ 0 , x 2 ≥ 0 N hư v y: Bài toán có 2 bi n và 4 ràng bu c, trong đó có 2 ràng bu c m c đ nh là: x 1≥ 0 , x 2 ≥ 0 5. GI I BÀI TOÁN QUY HO C H TUY N TÍNH C C Đ I HÓA B N G PHƯƠNG PHÁP Đ TH M t trong nh ng phương pháp đ gi i q uy t các bài toán QHTT đơn gi n là dùng phương pháp đ th . Phương pháp đ th ch s d ng đ i v i bài toán QHTT đơn gi n có 2 bi n quy t đ nh. Ví d : Ch ng h n như s lư ng bàn s s n xu t x1 và s lư ng gh s s n xu t x2 trong v n đ l p k ho ch s n xu t c a công ty Phương Nam. GV. ThS. Nguy n Thanh Phong- Trư ng Đ i h c M Tp. HCM 248
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Chương 4 - QUY HO CH TUY N TÍNH (LINEAR PROGRAMING) K hi bài toán QHTT có nhi u hơn 2 bi n, chúng ta không th bi u di n l i gi i b ng đ th trong h t a đ ph ng 2 chi u mà ph i s d ng các phương pháp gi i khác (phương pháp đơn hình). Tuy nhiên, phương pháp đ th s giúp chúng ta hi u rõ đ ư c b n ch t c a bài toán QHTT và trên cơ s đó nghiên c u các phương pháp gi i khác. Các bư c gi i bài toán QHTT b ng phương pháp đ th : + Bư c 1: Bi u d i n các ràng bu c lên đ th + Bư c 2: Tìm nghi m t i ưu, áp d ng 1 trong 2 phương pháp sau: § Phương pháp đư ng đ ng tr § Phương pháp các đi m g c. 5.1. Bư c 1: Bi u di n các ràng bu c lên đ th Đ tìm l i gi i t i ưu cho m t b ài toán QHTT, trư c tiên chúng ta ph i xác đ nh m i n nghi m kh thi (Feasible Solution Region), còn g i là mi n th a mãn các đi u ki n ràng bu c (mi n ràng bu c). Đ th c hi n đi u này, b ư c đ u tiên ta bi u d i n t ng đi u ki n ràng bu c lên đ th . Trong ví d này, bi n x1 (s lư ng bàn s n x u t trong 1 tu n) đư c th hi n trên tr c hoành c a đ th và bi n x2 (s lư ng gh s n xu t trong 1 tu n) đư c th hi n trên tr c tung c a đ th (tuy nhiên không nh t thi t lúc nào cũng như v y, ta v n có th bi u di n ngư c l i, nghĩa là bi n x1 n m trên tr c tung và bi n x2 n m trên tr c hoành). Đ bài toán có ý nghĩa thì giá tr x1 và x2 ph i là s không âm, nghĩa là: x1≥ 0 (S lư ng bàn s n xu t s n xu t trong 1 tu n ≥ 0) x2 ≥ 0 (S lư ng gh s n xu t s n xu t trong 1 tu n ≥ 0) Khi đó, chúng ta ch làm vi c trong góc ph n tư th I c a đ th (xem hình 4.1) GV. ThS. Nguy n Thanh Phong- Trư ng Đ i h c M Tp. HCM 249
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Chương 4 - QUY HO CH TUY N TÍNH (LINEAR PROGRAMING) Hình 4.1. Góc ph n tư I ch g m các giá tr không âm 4x1 + 3x2 ≤ 240 1. Ràng bu c th nh t: (1) * Cách bi u di n: - Chuy n ràng bu c b t phương trình thành d ng phương trình: 4x1 + 3x2 = 240 (1’) - Tìm 2 đi m A và B th a m ãn phương trình (1’) và v đư ng th ng n i 2 đi m đó: + Cho x1 = 0 → 4*(0) + 3*x 2 = 240 → x2 = 80 → A (x1 = 0, x2 = 80) + Cho x2 = 0 → 4* x1 + 3*(0) = 240 → x1 = 60 → B (x1 = 60, x2 = 0) - Xác đ nh mi n nghi m c a ràng bu c th nh t: Vùng phía dư i AB, ph n tô đ m c a hình 4.2. GV. ThS. Nguy n Thanh Phong- Trư ng Đ i h c M Tp. HCM 250
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Chương 4 - QUY HO CH TUY N TÍNH (LINEAR PROGRAMING) Hình 4.2. Bi u di n đ th cho ràng bu c th nh t (Gi i h n v Gi đóng m c) 2. Ràng bu c th hai: 2x1 + 1x2 ≤ 100 (2) * Cách bi u di n: - Chuy n ràng bu c b t phương trình thành d ng phương trình: 2x1 + 1x2 = 100 (2’) - Tìm 2 đi m C và D th a mãn phương trình (2’) và v đ ư ng th ng n i 2 đi m đó: + Cho x 1 = 0 → 2*(0) + 1*x 2 = 100 → x2 = 100 → C (x1 = 0, x 2 = 100) + Cho x2 = 0 → 2* x1 + 1 *(0) = 100 → x1 = 50 → D (x 1 = 50, x2 = 0) - Xác đ nh mi n nghi m c a ràng bu c th hai: Vùng phía dư i CD, ph n tô đ m c a hình 4.3. GV. ThS. Nguy n Thanh Phong- Trư ng Đ i h c M Tp. HCM 251
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Chương 4 - QUY HO CH TUY N TÍNH (LINEAR PROGRAMING) Hình 4.3: Bi u di n đ th cho ràng bu c 2 (Gi i h n v G i sơn và đánh bóng) 3. Xác đ nh mi n nghi m kh thi th a mãn c 2 ràng bu c: Ph n tô đm Chúng ta bi t r ng đ s n xu t ra bàn ho c gh thì đ u ph i tr i qua 2 công đo n đóng m c và sơn, đánh bóng. V i bài toán QHTT, chúng ta c n p h i tìm t p h p các đi m l i gi i đ ng th i th a mãn t t c các ràng bu c cùng m t lúc (simultaneously). V ì v y. 2 đư ng gi i h n ph i v trên cùng m t đ th (xem hình 4.4). Vùng tô đ m th hi n các s k t h p c a lư ng bàn và gh s n x u t đ ng th i th a mãn c 2 đ i u ki n ràng bu c v th i gian đóng m c và sơn, đánh bóng. Ta g i đó là mi n nghi m kh thi (Feasible Solution Region), g i t t là mi n kh thi. Mi n kh thi c a m t bài toán QHTT là t p h p các đi m th a mãn t t c các đ i u ki n ràng bu c c a bài toán, vì v y nó cũng chính là ph n trùng l p (che ph /ch ng lên nhau) c a t t c các đi u ki n ràng bu c. +Btc đ i m nào n m b ên trong mi n kh thi s cho ta m t nghi m kh thi (feasible solution). GV. ThS. Nguy n Thanh Phong- Trư ng Đ i h c M Tp. HCM 252
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Chương 4 - QUY HO CH TUY N TÍNH (LINEAR PROGRAMING) + B t c đ i m nào n m ngoài mi n kh thi s cho ta m t nghi m không kh thi (infeasible solution). Hình 4.4. Mi n nghi m kh thi cho v n đ c a công ty Phương Nam - Ta xét 3 đi m sau đây đ minh h a. + Đ i m M (x1 = 3 0, x2 = 20), nghĩa là s n xu t 30 cái bàn và 20 cái gh trong 1 tu n. Ta có: § Th i gian đóng m c là: 4*30 + 3*20 = 180 gi < 240 gi nên th a mãn đi u ki n ràng bu c th nh t: 4x1 + 3x2 ≤ 240. § Th i gian sơn và đánh bóng là: 2*30 + 1*20 = 80 gi < 100 gi nên th a mãn đ i u ki n ràng bu c th hai: 2x1 + 1x2 ≤ 100. + Đ i m N (x1 = 70, x2 = 40), nghĩa là s n x u t 7 0 cái bàn và 40 cái gh trong 1 tu n.. Ta có: GV. ThS. Nguy n Thanh Phong- Trư ng Đ i h c M Tp. HCM 253
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Chương 4 - QUY HO CH TUY N TÍNH (LINEAR PROGRAMING) § Th i gian đóng m c là: 4*70 + 3*40 = 400 gi > 240 gi nên không th a mãn đi u ki n ràng bu c th nh t: 4x1 + 3x2 ≤ 240. § Th i gian sơn và đánh bóng là: 2*70 + 1*40 = 180 gi > 100 gi nên không th a mãn đi u ki n ràng bu c th hai: 2x1 + 1x2 ≤ 100. + Đ i m P (x1 = 50, x2 = 5), nghĩa là s n xu t 50 cái bàn và 5 cái gh trong 1 tu n.. Ta có: § Th i g ian đóng m c là: 4*50 + 3*5 = 215 gi < 240 gi nên th a mãn đi u ki n ràng bu c th nh t: 4x1 + 3x2 ≤ 240. § Th i gian sơn và đánh bóng là: 2*50 + 1*5 = 105 gi > 100 gi nên không th a mãn đi u ki n ràng bu c th hai: 2x1 + 1x2 ≤ 100. Chú ý: Đ i m nào đó ch c n không th a mãn m t trong các đi u ki n ràng bu c thì đi m y cũng n m ngo ài mi n kh thi . Ch ng h n như đi m P(x1 = 50, x2 = 5) n m trong gi i h n v th i gian đóng m c nhưng l i vư t quá v th i gian sơn, đánh bóng cho phép nên đi m P cũng không n m trong mi n kh thi . 5.2. Bư c 2: Tìm nghi m t i ưu Cách 1: Phương pháp đư ng đ ng tr 5.2.1. Sau khi đ ã v mi n kh thi, chúng ta s ti n hành tìm nghi m t i ưu c a bài toán. Nghi m t i ưu là đi m n m trong mi n kh thi cho chúng ta giá tr hàm m c tiêu t t nh t (l i nhu n cao nh t). Nhưng có r t nhi u đi m trong mi n kh thi, v y chúng ta ph i làm như th nào đ tìm ra đ i m t t nh t, đi m cho ta l i nhu n cao nh t? B i vì có vô s đi m n m trong mi n kh thi c a bài toán, nên chúng ta không th dùng phương pháp th và sai (trial-and-error) đ đánh giá hàm m c tiêu c a t t c các nghi m kh thi đ x ác đ nh nghi m t i ưu. GV. ThS. Nguy n Thanh Phong- Trư ng Đ i h c M Tp. HCM 254
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Chương 4 - QUY HO CH TUY N TÍNH (LINEAR PROGRAMING) Có r t nhi u cách khác nhau đ tìm đư c nghi m t i ưu sau khi mi n kh thi đã đư c v trên đ th . Trong đó, m t trong nh ng cách nhanh nh t đ tìm nghi m t i ưu là ng d ng phương pháp đư ng đ ng tr (đư ng đ ng l i nhu n-isoprofit line method). Chúng ta b t đ u phương pháp b ng cách cho l i nhu n b ng 1 s b t kỳ nào đó (m t s ti n l i nhu n nh ), nghĩa là ta gán m t tr b t kỳ cho v ph i c a phương trình l i nhu n: gi s là 2100 USD. Đây là m c l i nhu n có th d dàng đ t đư c mà v n th a mãn các đi u ki n ràng bu c. Khi đó ta có hàm m c tiêu: 2.100 = 70x1 + 50x2. Phương trình đư ng th ng này đư c g i là đ ư ng đ ng l i nhu n (isoprofit line), vì nó th hi n t t c các s k t h p c a (x1, x2) cho ra l i nhu n t ng c ng là 2.100 USD. Đ v đư ng đ ng l i nhu n 2100 = 70x1 + 50x2, ta tìm 2 đ i m th a mãn phương trình và v đư ng th ng n i 2 đi m đó (gi ng như đã th c hi n cho các ràng bu c bư c 1). Tìm x 1 và x 2: + Cho x1 = 0 → 2100 = 70*(0) + 50*x2 → x2 = 42; và + Cho x2 = 0 → 210= 70*x1 + 50*(0) → x 1 = 30 Sau đó, chúng ta n i 2 đi m này b ng m t đư ng th ng. T t c m i đi m n m trên đư ng này có l i nhu n là 2.100 USD. GV. ThS. Nguy n Thanh Phong- Trư ng Đ i h c M Tp. HCM 255
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Chương 4 - QUY HO CH TUY N TÍNH (LINEAR PROGRAMING) Hình 4.5. Đư ng đ ng l i nhu n m c 2.100 USD D d àng nh n th y đư ng đ ng l i nhu n m c 2 .100 USD không ph i là đư ng cho ra l i nhu n cao nh t c a công ty. hình 4.6, ta c g ng v thêm 3 đư ng đ ng l i nhu n m c cao hơn. Trư c tiên ta v đư ng đ ng l i nhu n m c 2.800 USD có phương trình: 2.800 = 70x1 + 50x2 b ng cách: + Cho x 1 = 0 → 2800 = 70*(0) + 50*x2 → x2 = 56; và + Cho x2 = 0 → 2800= 70*x1 + 50*(0) → x1 = 40 Như v y, t t c các s k t h p c a (x 1, x2) n m trên đư ng đ ng l i nhu n 2800 = 70x1 + 50x2 đ u cho ra l i nhu n t ng c ng là 2.800 USD. Bây gi , chúng ta ti p t c v đư ng đ ng l i nhu n th ba mc 3.500 USD. Chúng ta nh n th y r ng càng xa g c t a đ thì thu đư c l i nhu n càng cao. M t đ c đi m quan tr ng n a là các đư ng đ ng l i nhu n đ u song song (parallel) v i nhau. Đi u này giúp chúng ta có th tìm đư c nghi m t i ưu cho bài toán. GV. ThS. Nguy n Thanh Phong- Trư ng Đ i h c M Tp. HCM 256
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Chương 4 - QUY HO CH TUY N TÍNH (LINEAR PROGRAMING) 7 1 Gi i thích: Ta có: Z = 70x1 + 50x 2 ⇒ x2 = − x1 + Z = -1,4x1 5 50 + 0,02Z (3) Phương trình (3) này th hi n đ d c (h s góc) c a hàm m c tiêu thông qua x1 và x2. Trong đó, h s c a bi n x1 = -1,4 là đ d c (slope) c a đư ng th ng hàm m c tiêu; còn h s c a bi n x2 là 0,02 là giá tr ch n (intercept) c a x2, t c là giá tr c a bi n x 2 khi đư ng th ng hàm m c tiêu ng có phương trình (3) đi qua tr c x 2. Thay th các giá tr l i nhu n Z tương ng là 2100, 2800, 3500 USD, ta đư c: + K hi Z = 2100 USD: x2 = -1,4x1 + 42Z (3a) + K hi Z = 2800 USD: x2 = -1,4x1 + 56Z (3b) + K hi Z = 3500 USD: x2 = -1,4x1 + 70Z (3c) Các đư ng đ ng l i nhu n trên đ u có cùng đ d c là -1,4 nên chúng song song v i nhau. Và đư ng th ng nào cho chúng ta giá tr ch n c a x 2 càng l n thu đư c l i nhu n càng cao, nghĩa là các đư ng xa d n g c t a đ . Chúng ta v m t chu i các đư ng th ng song song b ng cách di chuy n c n th n cây thư c v song song v i phương c a đư ng đ ng l i nhu n ban đ u và d n xa g c t a đ . Đư ng l i nhu n cao nh t là đư ng cách xa g c t a đ nh t và v n có đi m chung v i mi n kh thi (đ n khi ti p xúc v i các đi m biên, ta có l i gi i t t nh t). Chúng ta nh n th y đư ng đ ng l i nhu n 4.200 USD thì quá cao (không có đi m chung v i mi n kh thi) nên không xét. Đư ng đ ng l i nhu n cao nh t đư c trình bày trong hình 4.7. Đư ng này ti p xúc v i đi m góc c a mi n nghi m t i đi m I(x1 = 30, x2= 40) và đ t l i nhu n cao nh t là Z = 70*30 + 50*40 = 4.100 USD. Trong đó đi m I (x1 = 30, x2= 40) chính là giao đi m c a 2 đư ng ràng bu c nên t a đ c u nó 4x1 + 3x 2 = 240 chính là nghi m c a h p hương trình: . Như v y, m i 2x1 + 1x 2 = 100 GV. ThS. Nguy n Thanh Phong- Trư ng Đ i h c M Tp. HCM 257
- Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Chương 4 - QUY HO CH TUY N TÍNH (LINEAR PROGRAMING) tu n công ty Phương Nam nên s n xu t 30 cái bàn và 40 cái gh thì s đ t c c đ i l i nhu n Z = 4.100 USD. Hình 4.6. B n đư ng đ ng l i nhu n GV. ThS. Nguy n Thanh Phong- Trư ng Đ i h c M Tp. HCM 258
CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD
-
Giáo trình Tin học trong quản lý xây dựng - ThS. Nguyễn Thanh Phong
548 p | 575 | 244
-
Giáo trình Tin học trong quản lý xây dựng – ThS. Nguyễn Thanh Phong
548 p | 312 | 115
-
Giáo trình Cơ học đất: Phần 2 - Phan Hồng Quân
128 p | 248 | 65
-
Bài giảng ứng dụng tin học trong xây dựng part 5
8 p | 220 | 63
-
Giáo trình Tin học chuyên ngành - Cơ học biến dạng và Cán kim loại
172 p | 156 | 44
-
Giáo trình Tin Học: Tổng quan về công nghệ Ethernet
15 p | 147 | 30
-
Giáo trình tin học trong quản lý xây dựng - Chương 1
40 p | 142 | 24
-
Giáo trình tin học trong quản lý xây dựng - Chương 2
120 p | 124 | 20
-
Giáo trình hình thành tín hiệu điều biên và quan hệ năng lượng trong tín hiệu điều biên p3
11 p | 124 | 19
-
Giáo trình tin học trong quản lý xây dựng - Chương 3
72 p | 92 | 18
-
Giáo trình tin học trong quản lý xây dựng - Chương 6
77 p | 111 | 16
-
Giáo trình tin học trong quản lý xây dựng - Chương 5
65 p | 88 | 15
-
Giáo trình hình thành tín hiệu điều biên và quan hệ năng lượng trong tín hiệu điều biên p2
11 p | 101 | 8
-
Giáo trình Tin học ứng dụng AutoCAD 2 (Ngành: Xây dựng dân dụng và công nghiệp - Trung cấp) - Trường Cao đẳng Xây dựng số 1
44 p | 8 | 5
-
Giáo trình Tin học ứng dụng (Nghề Thí nghiệm và kiểm tra chất lượng cầu đường bộ - Trình độ cao đẳng): Phần 2 – Trường CĐ GTVT Trung ương I
75 p | 37 | 4
-
Giáo trình Tin học ứng dụng 2 (Photoshop) (Ngành: Công nghệ kỹ thuật nội thất và điện nước công trình - Trung cấp) - Trường Cao đẳng Xây dựng số 1
131 p | 8 | 4
-
Giáo trình Tin học ứng dụng (Nghề: Điện công nghiệp - Cao đẳng) - Trường Cao đẳng Gia Lai
96 p | 7 | 3
Chịu trách nhiệm nội dung:
Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA
LIÊN HỆ
Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM
Hotline: 093 303 0098
Email: support@tailieu.vn