Giáo trình ung thư part 3

Chia sẻ: Asda Asdad | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

111
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mô tả được ung thư là loại bệnh lý tiến triển theo thời gian. 2. Trình bày được các giai đoạn tiến triển của ung thư. 3. Trình bày được ứng dụng quá trình tiến triển tự nhiên của ung thư vào phòng chống bệnh ung thư. Nội dụng 1. Đại cương Ung thư là bệnh mạn tính. Mỗi loại ung thư đều trải qua nhiều biến cố thứ tự thời gian. Từ 1 tế bào, qua quá trình khởi phát dẫn đến những biến đổi mà không thể khồi phục kết quả là hình thành ung thư. Nếu không có...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình ung thư part 3

9. Cã nhiÒu gen tham gia qu¸ tr×nh sinh bÖnh ung th. §óng hay sai ? 10. Gen hMlH1 vµ hMSH2 lµ gen sinh ung th. §óng hay sai ? 11. Suy gi¶m miÔn dÞch cã thÓ g©y bÖnh ung th. §óng hay sai ? 13
Bµi 4: Qóa tr×nh tiÕn triÓn tù nhiªn cña ung th Môc tiªu häc tËp 1. M« t¶ ®îc ung th lµ lo¹i bÖnh lý tiÕn triÓn theo thêi gian. 2. Tr×nh bµy ®îc c¸c giai ®o¹n tiÕn triÓn cña ung th. 3. Tr×nh bµy ®îc øng dông qu¸ tr×nh tiÕn triÓn tù nhiªn cña ung th vµo phßng chèng bÖnh ung th. Néi dông 1. §¹i c¬ng Ung th lµ bÖnh m¹n tÝnh. Mçi lo¹i ung th ®Òu tr¶i qua nhiÒu biÕn cè thø tù thêi gian. Tõ 1 tÕ bµo, qua qu¸ tr×nh khëi ph¸t dÉn ®Õn nh÷ng biÕn ®æi mµ kh«ng thÓ khåi phôc kÕt qu¶ lµ h×nh thµnh ung th. NÕu kh«ng cã sù söa ch÷a hoÆc cã nhng kh«ng kÕt qu¶ th× cuèi cïng ung th sÏ cã biÓu hiÖn trªn l©m sµng vµ dÉn ®Õn tö vong. BÖnh sö tù nhiªn cña ung th chÝnh lµ tæng nh÷ng qu¸ tr×nh diÔn biÕn theo thêi gian, trong ®ã tiÕn triÓn tù nhiªn cña ung th cã thÓ chia thµnh 2 giai ®o¹n chÝnh: Giai ®o¹n tiÒn l©m sµng: chiÕm 75% thêi gian bÖnh sù tù nhiªn víi 30 lÇn nh©n ®«i tÕ bµo ®¹t sè lîng 109 tÕ bµo t¬ng ®¬ng víi thÓ tÝch 1 cm3 tríc khi xuÊt hiÖn c¸c triÖu chøng l©m sµng. Giai ®o¹n l©m sµng: chiÕm 25% thêi gian tiÕn triÓn tù nhiªn víi sù xuÊt hiÖn c¸c triÖu chøng l©m sµng H×nh 2 Theo thø tù thêi gian qu¸ tr×nh tiÕn triÓn tù nhiªn cña ung th tr¶i qua 6 giai ®o¹n: khëi ph¸t, t¨ng trëng, thóc ®Èy, chuyÓn biÕn, lan trµn vµ tiÕn triÓn. Giai ®o¹n tiÕn triÓn bao gåm qu¸ tr×nh x©m lÊn vµ di c¨n 2. C¸c giai ®äan tiÕn triÓn 2.1. Giai ®o¹n khëi ph¸t Giai ®o¹n nµy b¾t ®Çu thêng lµ tõ tÕ bµo gèc, do tiÕp xóc víi chÊt sinh ung th g©y ra nh÷ng ®ét biÕn. Lµm thay ®æi kh«ng håi phôc cña nh©n tÕ bµo. C¸c tÕ bµo ®ét biÕn 14
biÓu hiÖn sù ®¸p øng kÐm víi m«i trêng vµ u thÕ t¨ng trëng chän läc ngîc víi tÕ bµo b×nh thêng ë xung quanh. Qu¸ tr×nh nµy diÔn ra rÊt nhanh vµ hoµn tÊt trong kho¶ng vµi phÇn gi©y. §Æc ®iÓm: Kh«ng thÓ ®¶o ngîc ®îc. HiÖn nay cha x¸c ®Þnh ®îc ngìng g©y khëi ph¸t. Nh÷ng tÕ bµo ®îc khëi ph¸t thêng ®¸p øng kÐm víi tÝn hiÖu gian bµo vµ néi bµo. C¸c tÝn hiÖu nµy cã t¸c dông gi÷ v÷ng cÊu tróc néi m«. Trong cuéc ®êi cña con ngêi th× nhiÒu tÕ bµo trong c¬ thÓ cã thÓ tr¶i qua qu¸ tr×nh khëi ph¸t, nhng kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c tÕ bµo ®Òu sinh bÖnh. §a sè tÕ bµo ®îc khëi ph¸t th× hoÆc lµ kh«ng tiÕn triÓn thªm, hoÆc lµ chÕt ®i, hoÆc bÞ c¬ chÕ miÔn dÞch v« hiÖu hãa. 2.2. Giai ®o¹n t¨ng trëng Giai ®o¹n t¨ng trëng hay bµnh tríng chän läc dßng tÕ bµo khëi ph¸t cã thÓ tiÕp theo qu¸ tr×nh khëi ph¸t vµ ®îc t¹o ®iÒu kiÖn víi thay ®æi vËt lý cña vi m«i trêng b×nh thêng. 2.3. Giai ®o¹n thóc ®Èy Bao gåm sù thay ®æi biÓu hiÖn gen, sù bµnh tríng ®¬n dßng cã chän läc, vµ sù t¨ng sinh tÕ bµo khëi ph¸t. Giai ®o¹n nµy biÓu hiÖn ®Æc tÝnh phôc håi, kÐo dµi cã thÓ tr¶i qua nhiÒu bíc vµ phô thuéc vµo ngìng cña t¸c nh©n. Giai ®o¹n nµy kh«ng cã t¸c dông liªn hîp vµ ®a ®Õn quan s¸t ung th ®¹i thÓ. Møc ®é tiÕp xóc cña con ngêi víi nh÷ng t¸c nh©n thóc ®Èy lµ kh¸c nhau. Tõ 50 n¨m nay, ngêi ta ®· biÕt ®Æc trng cña qu¸ tr×nh khëi ph¸t vµ thóc ®Èy lµ rÊt kh¸c nhau. Sinh ra ung th gåm 2 giai ®o¹n: Khëi ph¸t vµ thóc ®Èy, trong ®ã khëi ph¸t xÈy ra tríc vµ cã thÓ ph©n biÖt sù kh¸c nhau cña hai giai ®o¹n nµy qua b¶ng tãm t¾t sau: So s¸nh ®Æc ®iÓm cña giai ®o¹n khëi ph¸t vµ thóc ®Èy (Theo Pitot, 1985). §Æc ®iÓm Khëi ph¸t Thóc ®Èy Qu¸ tr×nh §ét biÕn Thay ®æi gen T¨ng sinh tÕ bµo Kh¶ n¨ng håi phôc Kh«ng håi phôc Håi phôc Thêi gian Ng¾n KÐo dµi Sè bíc Mét NhiÒu Ngìng Kh«ng Cã Møc ®é tiÕp xóc ë ngêi RÊt khã tr¸nh Thay ®æi TÝnh tÝch tô TÝch tô Kh«ng tÝch tô TÝnh quan s¸t Kh«ngquan s¸t ®îc Quan s¸t vÒ ®¹i thÓ 2.4. Giai ®o¹n chuyÓn biÕn 15
Giai ®o¹n nµy hiÖn nay vÉn cßn lµ gi¶ thuyÕt. ChuyÓn biÕn lµ giai ®o¹n kÕ tiÕp cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ung th, cho phÐp sù th©m nhËp hay xuÊt hiÖn nh÷ng æ tÕ bµo ung th nhá, cã tÝnh phôc håi b¾t ®Çu ®i vµo tiÕn tr×nh kh«ng håi phôc vÒ híng ¸c tÝnh l©m sµng. 2.5. Giai ®o¹n lan trµn Sau giai ®o¹n chuyÓn biÕn, ung th vi thÓ tr¶i qua giai ®o¹n lan trµn. Giai ®o¹n nµy ®îc ®Æc trng bëi sù t¨ng trëng nhãm tÕ bµo c tró ë mét m« nµo ®ã ®ang bµnh tríng. Giai ®o¹n lan trµn cã thÓ ng¾n, chØ kÐo dµi vµi th¸ng, nhng còng cã thÓ trong nhiÒu n¨m. Trong giai ®o¹n nµy, khèi lîng ®ang bµnh tríng gia t¨ng tõ 1000 tÕ bµo ®Õn 1.000.000 tÕ bµo, nhng vÉn cßn qu¸ nhá ®Ó cã thÓ ph¸t hiÖn b»ng nh÷ng ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ®îc. 2.6. Giai ®o¹n tiÕn triÓn (x©m lÊn - di c¨n) Giai ®o¹n nµy ®Æc trng b»ng sù t¨ng lªn vÒ kÝch thíc cña khèi u do t¨ng trëng cña nhãm tÕ bµo ung th c tró ë mét n¬i nµo ®ã. Giai ®o¹n tiÕn triÓn bao gåm c¸c qu¸ tr×nh x©m lÊn vµ di c¨n. Qu¸ tr×nh x©m lÊn lµ nhê tÕ bµo ung th cã c¸c ®Æc tÝnh sau: - TÝnh di ®éng cña c¸c tÕ bµo ¸c tÝnh. - Kh¶ n¨ng tiªu ®¹m ë cÊu tróc n©ng ®ì cña m« vµ c¬ quan (chÊt Collagen). - MÊt sù øc chÕ tiÕp xóc cña c¸c tÕ bµo. Sù lan réng t¹i chç cña u cã thÓ bÞ h¹n chÕ bëi x¬ng, sôn vµ thanh m¹c. Qu¸ tr×nh di c¨n: Di c¨n lµ mét hay nhiÒu tÕ bµo ung th di chuyÓn tõ vÞ trÝ nguyªn ph¸t ®Õn vÞ trÝ míi vµ tiÕp tôc qu¸ tr×nh t¨ng trëng t¹i ®ã vµ c¸ch vÞ trÝ nguyªn ph¸t mét kho¶ng c¸ch. Nã cã thÓ di c¨n theo c¸c ®êng sau: - Theo ®êng m¸u (Hay gÆp trong ung th cña tÕ bµo liªn kÕt). Khi lan b»ng ®êng qua dßng m¸u, tÕ bµo di c¨n kÕt thóc ë mao m¹ch vµ t¨ng trëng. Sè lîng tÕ bµo di c¨n tØ lÖ víi kÝch thíc cña khèi u. - Theo ®êng b¹ch huyÕt (Hay gÆp trong c¸c ung th lo¹i biÓu m«). Khi lan b»ng ®êng b¹ch huyÕt, tÕ bµo ung th lan trµn vµo hÖ thèng b¹ch m¹ch t¹i chç, ®«i khi lµm t¾c chóng vµ sau nµy lan vµo c¸c h¹ch lymph« t¹i vïng. H¹ch b¹ch huyÕt thêng bÞ di c¨n ®i tõ gÇn ®Õn xa, qua c¸c tr¹m h¹ch, cã khi nh¶y cãc, bá qua h¹ch gÇn. - Di c¨n theo ®êng kÕ cËn vµ m¾c ph¶i: Di c¨n hay ®i däc theo m¹ch m¸u vµ thÇn kinh, theo lèi Ýt bÞ c¶n trë nh: ung th d¹ dµy lan qua líp thanh m¹c vµo æ bông g©y di c¨n ung th ë buång trøng. - Dao mæ, dông cô phÉu thuËt cã thÓ g©y cÊy tÕ bµo ung th ra n¬i kh¸c trong phÉu thuËt. NÕu mæ trùc tiÕp vµo khèi u. VÞ trÝ cña di c¨n: VÞ trÝ di c¨n cña ung th kh¸c nhau tïy theo c¸c ung th nguyªn ph¸t. C¬ quan hay di c¨n: Phæi, gan, n·o, x¬ng. C¬ quan Ýt di c¨n: C¬, da, tuyÕn øc vµ l¸ch. Khëi ph¸t T¨ng trëng Thóc ®Èy ChuyÓn biÕn Lan trµn TiÕn triÓn (x©m lÊn - di c¨n) 16
H×nh 3 S¬ ®å tãm t¾t tiÕn triÓn tù nhiªn vµ sinh bÖnh häc cña ung th C©u hái lîng gi¸ 1. Tr×nh bµy tãm t¾t tiÕn triÓn tù nhiªn cña ung th. 2. Nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh cña giai ®o¹n tiÒn l©m sµng vµ giai ®o¹n l©m sµng. 3. So s¸nh ®Æc ®iÓm cña giai ®o¹n kh¬i ph¸t vµ giai ®o¹n thóc ®Èy. 4. Tr×nh bµy giai ®o¹n tiÕn triÓn: x©m lÊn vµ di c¨n. 5. Ung th ph¸t triÓn tõ 1 tÕ bµo. §óng hay sai ? 6. Ung th lµ bÖnh lý cÊp tÝnh. §óng hay sai ? 7. Thêi gian cña giai ®o¹n khëi ph¸t ®îc kÐo dµi. §óng hay sai ? 8. Thêi gian cña giai ®o¹n thóc ®Èy kÐo dµi. §óng hay sai ? 9. Anh (chÞ) hay lùa chän ®êng di c¨n hay gÆp cña ung th biÓu m«: a. §êng m¸u b. §êng b¹ch m¹ch c. §êng kÕ cËn 10. Anh (chÞ) hay lùa chän ®êng di c¨n hay gÆp cña ung th liªn kÕt: a. §êng m¸u b. §êng b¹ch m¹ch c. §êng kÕ cËn 11. Anh (chÞ) h·y lùa chän nh÷ng giai ®o¹n nµo gi÷ vai trß quan träng trong 6 giai ®o¹n tiÕn triÓn tù nhiªn cña ung th: a. Khëi ph¸t b. T¨ng trëng c. Thóc ®Èy d. ChuyÓn biÕn e. Lan trµn f. TiÕn triÓn 17
Bµi 5: nguyªn nh©n ung th Môc tiªu häc tËp 1. Tr×nh bµy ®îc c¸c yÕu tè vËt lý g©y ung th. 2. Tr×nh bµy ®îc c¸c t¸c nh©n ho¸ häc g©y ung th. 3. Tr×nh bµy ®îc c¸c t¸c nh©n sinh häc g©y ung th. Néi dung Ngµy nay ngêi ta biÕt râ ung th kh«ng ph¶i do mét nguyªn nh©n g©y ra. Tïy theo mçi lo¹i ung th mµ cã nh÷ng nguyªn nh©n riªng biÖt. Mét t¸c nh©n sinh ung th cã thÓ g©y ra mét sè lo¹i ung th vµ ngîc l¹i mét lo¹i ung th cã thÓ do mét sè t¸c nh©n kh¸c nhau. Cã nhiÒu yÕu tè liªn quan ®Õn sinh bÖnh ung th trong ®ã cã 3 nhãm t¸c nh©n chÝnh g©y ung th: vËt lý, ho¸ häc vµ sinh häc. 1. T¸c nh©n vËt lý 1.1. Bøc x¹ ion hãa Bøc x¹ ion hãa chÝnh lµ nguån tia phãng x¹ ph¸t ra tõ c¸c chÊt phãng x¹ tù nhiªn hoÆc tõ nguån x¹ nh©n t¹o ®îc dïng trong khoa häc vµ y häc cã kh¶ n¨ng ion hãa vËt chÊt khi bÞ chiÕu x¹. Ngêi ta biÕt r»ng cã nhiÒu c¬ quan xuÊt hiÖn ung th sau khi bÞ chiÕu x¹ nhng lo¹i nguyªn nh©n nµy chØ chiÕm 2 ®Õn 3% trong sè c¸c trêng hîp ung th, chñ yÕu lµ ung th tuyÕn gi¸p, ung th phæi vµ ung th b¹ch cÇu. Tõ thÕ kû 16, ngêi ta thÊy nhiÒu c«ng nh©n má ë Joachimstal ( TiÖp Kh¾c) vµ ë Schneeberg (§øc) m¾c mét lo¹i bÖnh phæi vµ chÕt. VÒ sau cho thÊy ®ã chÝnh lµ ung th phæi do chÊt phãng x¹ trong quÆng ®en cã chøa uranium. §iÒu nµy cßn ®îc ghi nhËn qua tû lÖ m¾c ung th phæi kh¸ cao ë c¸c c«ng nh©n khai má uranium gi÷a thÕ kû 20. NhiÒu nhµ X quang ®Çu tiªn cña thÕ giíi ®· kh«ng biÕt t¸c h¹i to lín cña tia X ®èi víi c¬ thÓ. Hä ®· kh«ng biÕt tù b¶o vÖ vµ nhiÒu ngêi trong sè hä m¾c ung th da vµ bÖnh b¹ch cÇu cÊp. Ung th b¹ch cÇu cÊp cã tû lÖ kh¸ cao ë nh÷ng ngêi sèng sãt sau vô th¶ bom nguyªn tö cña Mü ë 2 thµnh phè Nagasaki vµ Hiroshima n¨m 1945. GÇn ®©y ngêi ta ®· ghi nhËn kho¶ng 200 thiÕu niªn bÞ ung th tuyÕn gi¸p vµ Leucemie sau vô næ ë nhµ m¸y ®iÖn nguyªn tö ë Chernobyl. T¸c ®éng cña tia phãng x¹ g©y ung th ë ngêi phô thuéc 3 yÕu tè quan träng. Mét lµ tuæi tiÕp xóc cµng nhá cµng nguy hiÓm (nhÊt lµ bµo thai). ViÖc sö dông siªu ©m chÈn ®o¸n c¸c bÖnh thai nhi thay cho X quang lµ tiÕn bé rÊt lín. Hai lµ mèi liªn hÖ liÒu - ®¸p øng. Ba lµ c¬ quan bÞ chiÕu x¹. C¸c c¬ quan nh tuyÕn gi¸p, tñy x¬ng rÊt nh¹y c¶m víi tia x¹. 1.2. Bøc x¹ cùc tÝm Tia cùc tÝm cã trong ¸nh s¸ng mÆt trêi. Cµng gÇn xÝch ®¹o tia cùc tÝm cµng m¹nh. T¸c nh©n nµy chñ yÕu g©y ra ung th ë da. Nh÷ng ngêi lµm viÖc ngoµi trêi nh n«ng d©n vµ thî x©y dùng, lµm ®êng s¸ cã tû lÖ ung th tÕ bµo ®¸y vµ tÕ bµo v¶y ë vïng da hë (®Çu, cæ, g¸y) cao h¬n ngêi lµm viÖc trong nhµ. §èi víi nh÷ng ngêi da tr¾ng sèng ë vïng nhiÖt ®íi, tû lÖ ung th h¾c tè cao h¬n h¼n ngêi da mµu. CÇn ph¶i lu ý trµo lu t¾m n¾ng th¸i qu¸ ë ngêi da tr¾ng chÞu ¶nh hëng nhiÒu cu¶ tia cùc tÝm. TrÎ em còng kh«ng nªn tiÕp xóc nhiÒu víi tia cùc tÝm. 18