Giáo trình Ương ấu trùng và hàu giống - MĐ04: Sản xuất giống và nuôi hàu Thái Bình Dương

Chia sẻ: Minh Minh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:96

Thêm vào BST

Báo xấu

257
lượt xem 62
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Ương ấu trùng và hàu giống là một mô đun chuyên môn nghề, có thể dùng để dạy độc lập, sau khi học mô đun này người học có thể hành nghề việc chuẩn bị nơi ương, thu hoạch hàu, vận chuyển, tiêu thụ hàu giống. Mô đun này được học sau mô đun Cho đẻ và ấp trứng và học trước mô đun Nuôi hàu thương phẩm trong chương trình nghề Sản xuất giống và nuôi hàu Thái Bình Dương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Ương ấu trùng và hàu giống - MĐ04: Sản xuất giống và nuôi hàu Thái Bình Dương

1 BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN ƯƠNG ẤU TRÙNG VÀ HÀU GIỐNG MÃ SỐ: MĐ 04 NGHỀ: SẢN XUẤT GIỐNG VÀ NUÔI HÀU THÁI BÌNH DƯƠNG Trình độ: Sơ cấp nghề
2 TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm. MÃ TÀI LIỆU: 04
3 LỜI GIỚI THIỆU Trong những năm qua, dạy nghề đã có những bước tiến vượt bậc cả về số lượng và chất lượng, nhằm thực hiện nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực kỹ thuật trực tiếp đáp ứng nhu cầu xã hội. Cùng với sự phát triển của khoa học công nghệ trên thế giới, lĩnh vực nuôi trồng thủy sản nói chung và nghề sản xuất giống và nuôi hàu Thái Bình Dương ở Việt Nam nói riêng đã có những bước phát triển đáng kể. Chương trình khung nghề Sản xuất giống và nuôi hàu Thái Bình Dương đã được xây dựng trên cơ sở phân tích nghề, phần kỹ thuật nghề được kết cấu theo các mô đun. Để tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ sở dạy nghề trong quá trình thực hiện, việc biên soạn giáo trình kỹ thuật nghề theo các mô đun đào tạo nghề là cấp thiết hiện nay. Giáo trình được biên soạn nhằm đào tạo nghề Sản xuất giống và nuôi hàu Thái Bình Dương cho lao động nông thôn. Giáo trình dùng cho hệ Sơ cấp nghề, biên soạn theo Thông tư số 31/2010/TT-BLĐTBXH ngày 08/10/2010 của Bộ trưởng Bộ Lao động- Thương binh và Xã hội. Bộ giáo trình đã tích hợp những kiến thức, kỹ năng cần có của nghề, cập nhật những tiến bộ của khoa học kỹ thuật và thực tế sản xuất tại các địa phương. Bộ giáo trình gồm 6 quyển: 1) Xây dựng trại sản xuất giống 2) Chuẩn bị bè nuôi hàu 3) Cho đẻ và ấp trứng 4) Ương ấu trùng và hàu giống 5) Nuôi hàu thương phẩm 6) Thu hoạch và tiêu thụ sản phẩm Ương ấu trùng và hàu giống là một mô đun chuyên môn nghề, có thể dùng để dạy độc lập, sau khi học mô đun này người học có thể hành nghề việc chuẩn bị nơi ương, thu hoạch hàu, vận chuyển, tiêu thụ hàu giống. Mô đun này được học sau mô đun Cho đẻ và ấp trứng và học trước mô đun Nuôi hàu thương phẩm trong chương trình nghề Sản xuất giống và nuôi hàu Thái Bình Dương. Chương trình mô đun Ương ấu trùng và hàu giống có thể sử dụng dạy cùng một số mô đun khác cho các khóa tập huấn hoặc dạy nghề dưới 3 tháng (dạy nghề thường xuyên). Giáo trình Ương ấu trùng và hàu giống giới thiệu đặc điểm nhận dạng, phương thức sống, nuôi tảo làm thức ăn cho ấu trùng, chăm sóc và quản lý ấu trùng cấp 1, ấu trùng cấp 2, thu hoạch và tiêu thụ hàu giống; nội dung mô đun được phân bổ giảng dạy trong thời gian 96 giờ, gồm 5 bài:
4 Bài 1: Giới thiệu các giai đoạn phát triển của ấu trùng hàu Thái Bình Dương Bài 2: Nuôi tảo làm thức ăn cho ấu trùng Bài 3: Ương giống cấp 1 Bài 4: Ương giống cấp 2 Bài 5: Thu hoạch, vận chuyển hàu giống Trong quá trình biên soạn giáo trình, chúng tôi có sử dụng, tham khảo nhiều tư liệu, hình ảnh của các tác giả trong và ngoài nước. Chúng tôi xin chân thành cảm ơn. Nhóm biên soạn xin được cảm ơn vụ Tổ chức cán bộ - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, lãnh đạo và giảng viên trường Cao đẳng thủy sản, các chuyên gia và các nhà quản lý tại địa phương đã tạo điều kiện thuận lợi để chúng tôi hoàn thành cuốn giáo trình này. Do nhiều nguyên nhân, nên chắc chắn cuốn giáo trình này còn nhiều khiếm khuyết. Nhóm biên soạn rất mong có nhiều ý kiến đóng góp của các đồng nghiệp và bạn đọc để giáo trình hoàn thiện hơn trong các lần tái bản sau. Tham gia biên soạn: 1. Chủ biên : ThS. Nguyễn Thị Thủy 2. Th.S. Nguyễn Văn Tuấn 3. KS. Đinh Quang Thuấn
5 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ÂT: Ấu trùng
6 MỤC LỤC ĐỀ MỤC TRANG TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN ................................................................................. 2 LỜI GIỚI THIỆU ................................................................................................ 3 Bài 1: Giới thiệu các giai đoạn phát triển của ấu trùng hàu Thái Bình Dương ... 9 1. Ấu trùng Trochophore (ấu trùng bánh xe) ...................................................... 9 2. Ấu trùng chữ D (Veliger) .............................................................................. 10 3. Ấu trùng đỉnh vỏ (Umbo) .............................................................................. 11 4. Ấu trùng bám (Spat) ...................................................................................... 14 Bài 2: Nuôi tảo làm thức ăn cho ấu trùng .......................................................... 16 1. Chuẩn bị dụng cụ ........................................................................................... 16 2. Chuẩn bị bể nuôi tảo ...................................................................................... 19 3. Các loài tảo nuôi ............................................................................................ 20 4. Lựa chọn giống thuần…………………………………………………. 21 5. Chuẩn bị môi trường nuôi tảo........................................................................ 21 6. Nuôi sinh khối tảo.......................................................................................... 24 7. Thu hoạch tảo ................................................................................................ 29 Bài 3: Ương giống cấp 1.................................................................................... 31 1. Chuẩn bị bể ương ........................................................................................... 31 2. Chuẩn bị nước, sục khí .................................................................................. 35 3. Kiểm tra môi trường nước của bể ương ........................................................ 48 4. Đưa ấu trùng vào bể ương ............................................................................. 67 5. Chăm sóc ấu trùng ......................................................................................... 67 6. Quản lý bể ương ............................................................................................ 70 7. Thu hoạch ấu trùng cấp 1 .............................................................................. 71 Bài 4: Ương giống cấp 2.................................................................................... 74 1. Xác định nơi ương ......................................................................................... 74 2. Xác định môi trường ...................................................................................... 75 3. Thực hiện thả giống ....................................................................................... 78 4. Chăm sóc ....................................................................................................... 79
7 5. Quản lý nơi ương hàu .................................................................................... 80 Bài 5: Thu hoạch, vận chuyển hàu giống .......................................................... 81 1. Xác định thời điểm thu hoạch hàu giống....................................................... 81 2. Kiểm tra chất lượng hàu giống ...................................................................... 84 3. Thu hoạch hàu giống ..................................................................................... 84 4. Vận chuyển hàu giống ................................................................................... 85 HƯỚNG DẪN GIẢNG DẠY CỦA MÔ ĐUN................................................. 87 I. Vị trí, tính chất của mô dun ............................................................................ 87 II. Mục tiêu ........................................................................................................ 87 III. Nội dung chính của mô đun......................................................................... 87 IV. Yêu cầu về đánh giá kết quả hoc tập ........................................................... 88 VI. Tài liệu tham khảo ....................................................................................... 95
8 MÔ ĐUN: ƯƠNG ẤU TRÙNG VÀ HÀU GIỐNG Mã mô đun: MĐ 04 Giới thiệu: Mô đun Ương ấu trùng và hàu giống 96 giờ, trong đó có 17 giờ lý thuyết, 74 giờ thực hành và 8 giờ kiểm tra. Mô đun này trang bị cho người học các kiến thức và kỹ năng nghề để thực hiện các công việc: - Nhận dạng được các giai đoạn phát triển của ấu trùng hàu Thái Bình Dương; - Nuôi sinh khối tảo làm thức ăn cho ấu trùng; - Chăm sóc, quản lý ấu trùng và hàu giống; - Thu hoạch và vận chuyển giống. Nội dung mô đun gồm: - Nhận dạng các giai đoạn phát triển của ấu trùng - Nuôi tảo làm thức ăn - Ương giống cấp 1 - Ương giống cấp 2 - Thu hoạch và vận chuyển hàu giống Để hoàn thành mô đun này, học viên phải đảm bảo một số yêu cầu sau: - Học lý thuyết trên lớp và ngoài thực địa. - Tự nghiên cứu tài liệu ở nhà. - Thực hành kỹ năng cơ bản: tất cả các bài tập thực hành được thực hiện ở nơi sản xuất giống hàu của các Trại sản xuất giống hoặc hộ gia đình tại địa phương mở lớp.
9 Bài 1: Giới thiệu các giai đoạn phát triển của ấu trùng hàu Thái Bình Dương Mã bài: MĐ 04-01 Mục tiêu: - Nêu được các giai đoạn phát triển; phương thức sống của ấu trùng hàu Thái Bình Dương; - Nhận diện được ấu trùng Trochophore, ấu trùng chữ D (Veliger); ấu trùng đỉnh vỏ, ấu trùng bám; A. Nội dung 1. Ấu trùng Trochophore (ấu trùng bánh xe) 1.1. Đặc điểm nhận dạng ấu trùng - Sau khi trứng thụ tinh được khoảng 10 - 12 giờ thì Tiêm mao trứng phát triển đến giai đoạn ấu trùng bánh xe. - Ấu trùng bánh xe có dạng hình vuông, tròn, thoi toàn thân bao phủ bởi các tiêm mao, nhiều tiêm mao tập trung lại tạo thành vành miệng (đĩa bơi). Hình 4.1.1: Ấu trùng Trochophore 1.2. Phương thức sống của ấu trùng - Ấu trùng sống trôi nổi, vận động nhanh và liên tục, bơi lội tự do, chúng di chuyển tiến về phía trước hoặc di chuyển vòng tròn và có xu hướng tập trung ở tầng mặt - Giai đoạn này kéo dài khoảng 18 - 19 giờ thì chuyển sang giai đoạn ấu trùng chữ D. 1.3. Nhận dạng ấu trùng Bước 1: Chuẩn bị dụng cụ, hóa chất - Kính hiển vi để soi ấu trùng - Buồng đếm sinh vật phù du Sedgewick rapter - Đĩa lồng đựng ấu trùng - Formol để cố định ấu trùng - Công tơ hút để hút ấu trùng lên buồng đếm
10 Bước 2: Ấu trùng Trochophore được lấy trong bể đưa vào đĩa lồng Bước 3: Lấy công tơ hút để hút ấu trùng từ đĩa lồng vào buồng đếm động vật và cố định formol. Bước 4: Đưa buồng đếm lên kính hiển vi soi và quan sát dưới vật kính 40. Hình 4.1.2: Quan sát ÂT trên kính hiển vi Bước 5: Đọc kết quả dựa vào Tiêm mao - Hình dạng: Hình tròn, vuông, thoi và toàn thân bao phủ bởi các tiêm mao. - Hình thái: Soi dưới kính hiển vi có thể thấy được các cơ quan nội tạng bên trong bắt đầu hình thành. - Kích thước ấu Hình 4.1.3: Ấu trùng Trochophore trùng dao động từ 50 - 55m. 2. Ấu trùng chữ D (Veliger) 2.1. Đặc điểm nhận dạng ấu trùng - Ấu trùng chữ D xuất hiện sau 16 - 24 giờ từ khi thụ tinh, ấu trùng có dạng chữ D, có 2 nắp vỏ và có vành tiêm mao giữa 2 nắp vỏ, ấu trùng vận động nhanh nhờ sự vận động của vành tiêm mao miệng. - Thời gian biến thái giai đoạn ấu trùng chữ D từ 20 - 24 giờ. Hình 4.1.4: Ấu trùng chữ D - Khi vận động ấu trùng
11 thò vành tiêm mao ra ngoài, hoạt động liên tục của các tiêm mao làm cơ thể chuyển động. 2.2. Phương thức sống của ấu trùng - Giai đoạn này ấu trùng sống trôi nổi, kéo dài từ 2 - 4 ngày và kích thước ấu trùng dao động từ 70-85 µm. - Nhiệt độ thích hợp cho ấu trùng phát triển là 25 - 28oC, độ mặn 23- 26‰, thích hợp nhất là 24‰. Mật độ thích hợp ban đầu ương là 20000 ấu trùng chữ D/lít nước biển. - Thức ăn của giai đoạn này là các loài tảo Nanochloropsis oculata; Isochrysis galbana; Chaetoceros calcitrans, với tần suất cho ăn 2 lần/ngày. 2.3. Nhận dạng ấu trùng Từ bước 1 đến bước 4 giống như nhận dạng ấu trùng Trochophore Bước 5: Đọc kết quả dựa vào - Hình dạng: Quan sát dưới kính hiển vi ấu trùng có dạng chữ D - Hình thái: Có hai nắp vỏ trong suốt, vành tiêm mao nằm giữa hai nắp vỏ. - Kích thước: Kích thước ấu trùng chữ D khoảng 70 - 85m. Hình 4.1.5: Ấu trùng chữ D 3. Ấu trùng đỉnh vỏ (Umbo) 3.1. Đặc điểm nhận dạng ấu trùng - Đặc trưng của giai đoạn này là sự hình thành đỉnh vỏ, cơ khép vỏ, điểm mắt. - Kích thước ấu trùng dao động từ 105-280m. - Thời kỳ này chia làm 3 giai đoạn nhỏ: Giai đoạn tiền đỉnh vỏ: - Giai đoạn này ấu trùng xuất hiện mầm cơ
12 khép vỏ. - Nhìn hình dạng ngoài trên cạnh thẳng chữ D hơi lồi ra ở giữa. - Hình dạng ngoài của giai đoạn này khác với giai đoạn ấu trùng chữ D không nhiều Hình 4.1.6: ÂT hàu giai đoạn tiền đỉnh vỏ + Giai đoạn trung đỉnh vỏ - Giai đoạn này đỉnh vỏ nhô lên rất rõ, càng về sau các ụ nhô của đỉnh vỏ càng cao, phần cạnh thẳng chữ D bị đẩy cong lên về phía trước và phình ra hai bên đỉnh. - Hai nắp vỏ có độ cong khác biệt, nắp trước phẳng và nắp sau cong. - Kích thước ấu Hình 4.1.7: ÂT hàu giai đoạn trung đỉnh vỏ trùng dao động từ 135 - 170m. + Giai đoạn hậu đỉnh vỏ: - Đặc trưng giai đoạn này là điểm mắt xuất hiện ở phía dưới cơ quan thăng bằng. - Càng về cuối giai đoạn, đỉnh vỏ càng lớn, nhô cao hơn. Tỷ lệ giữa chiều cao và chiều dài lớn hơn rất nhiều so với giai đoạn ấu trùng chữ D. - Cuối hậu kỳ đỉnh vỏ xuất hiện điểm mắt màu đen, cơ khép vỏ, chân. Hình 4.1.8: ÂT hàu giai đoạn hậu đỉnh vỏ
13 - Cuối giai đoạn ấu trùng có xu hướng xuống đáy, ấu trùng chuyển từ đời sống bơi lội sang sống bò lê ở đáy. 3.2. Phương thức sống của ấu trùng - Thức ăn cho giai đoạn này là hỗn hợp 3 loài tảo 1/3 Nanochloropsis oculata, 1/3 Isochrysis galbana, 1/3 Chaetoceros calcitrans. - Cho ăn 60000-80000tế bào/ml. 3.3. Nhận dạng ấu trùng Từ bước 1 đến bước 4 giống như nhận dạng ấu trùng Trochophore Bước 5: Đọc kết quả dựa vào Giai đoạn tiền đỉnh vỏ + Hình dạng: Đỉnh vỏ hơi nhô + Hình thái: Quan sát trên kính hiển vi có thể quan sát thấy ruột, dạ dày và một số cơ quan như cơ quan thăng bằng trong suốt. Nhìn qua kính thấy nội tạng của ấu trùng có màu xanh hoặc màu nâu (màu của thức ăn là tảo). + Kích thước: Kích thước ấu trùng dao động từ 110 - 130m. Hình 4.1.9: ÂT hàu giai đoạn tiền đỉnh vỏ - Giai đoạn trung đỉnh vỏ - Hình dạng: Đỉnh vỏ nhô lên rất rõ, càng về sau các ụ nhô của đỉnh vỏ càng cao, phần cạnh thẳng chữ D bị đẩy cong lên về phía trước và phình ra hai bên đỉnh. - Hai nắp vỏ có độ cong khác biệt, nắp trước phẳng và nắp sau cong. - Kích thước ấu trùng dao động từ 135 - 170m. Hình 4.1.10: ÂT hàu giai đoạn trung đỉnh vỏ
14 - Giai đoạn hậu đỉnh vỏ + Hình dạng: Ấu trùng có hình dạng elip, viền quanh hai nắp vỏ có màu hồng nhạt. + Kích thước ấu trùng dao động từ 180 - 280m. Hình 4.1.11: ÂT hàu giai đoạn hậu đỉnh vỏ 4. Ấu trùng bám (Spat) 4.1. Đặc điểm nhận dạng ấu trùng Sau khi xuất hiện chân bò, hoạt động bơi của ấu trùng giảm dần, ấu trùng chuyển xuống bò dưới đáy, lúc này vành tiêm mao và điểm mắt thoái hoá dần. Hình 4.1.12: Ấu trùng bám (Spat) 4.2. Phương thức sống của ấu trùng - Ấu trùng chuyển sang hoàn toàn sống bám. - Thức ăn cho giai đoạn này là hỗn hợp 3 loài tảo 1/3 Tetraselmis chuii, 1/3 Isochrysis galbana, 1/3 Chaetoceros calcitrans. - Cho ăn 60000-80000 tế bào/ml. 4.3. Nhận dạng ấu trùng Từ bước 1 đến bước 4 giống như nhận dạng ấu trùng Trochophore
15 Bước 5: Đọc kết quả dựa vào - Hình thái: Quan sát thấy hình thành các tơ chân, màng áo, cơ khép vỏ và một số cơ quan khác. - Kích thước ấu trùng dao động từ 285 - 340m. Hình 4.1.13: Ấu trùng bám B. Câu hỏi và bài tập thực hành 1. Câu hỏi: Đặc điểm nhận dạng các loại ấu trùng của hàu Thái Bình Dương? 2. Bài tập thực hành Bài thực hành số 4.1.1: Nhận dạng ấu trùng hàu Thái Bình Dương ở giai đoạn ấu trùng chữ D và phương pháp thực hiện. C. Ghi nhớ - Ấu trùng bánh xe, ấu trùng chữ D, ấu trùng đỉnh vỏ sống trôi nổi; - Ấu trùng bám của hàu Thái Bình Dương sống bám.
16 Bài 2: Nuôi tảo làm thức ăn cho ấu trùng Mã bài: MĐ 04-02 Mục tiêu: - Biết được quá trình sinh trưởng và phát triển của tảo; - Lấy nước đạt tiêu chuẩn để cấp vào bể đáp ứng được điều kiện nuôi tảo; - Nhận dạng được loại tảo nuôi; - Cấy, nuôi và thu được tảo đúng thời điểm thích hợp cho ấu trùng hàu ăn; A. Nội dung 1. Chuẩn bị dụng cụ 1.1. Chuẩn bị dụng cụ lấy nước - Máy bơm nước Hình 4.2.14: Hình máy bơm nước - Ống nhựa dẫn nước Hình 4.2.15: Ống nhựa dẫn nước
17 1.2. Chuẩn bị dụng nuôi cấy tảo, thu tảo - Kính hiển vi: để quan sát các giai đoạn phát triển của tảo Hình 4.2.16: Kính hiển vi soi tảo - Buồng đếm sinh vật phù du Hình 4.2.17: Buồng đếm sinh vật phù du Sedgewick rapter - Vợt với thực vật phù du: Làm từ lưới GAZ 200 (200 2 lỗ/cm ). Đường kính miệng vợt 25-30cm, dài 40- 50cm. Dùng để lọc, thu tảo từ các bể nuôi sinh khối. Hình 4.2.18: Vợt thu tảo
18 - Túi nilon (a); bể kính (b); thùng nhựa (c); bể composite (d) A b C d Hình 4.2.19: Các dụng cụ để nuôi tảo Ống nhựa dẻo, đường kính 2-3cm dùng để hút nước tảo từ bể nuôi sinh khối vào vợt thu tảo. Hình 4.2.20: Ống nhựa dẻo
19 2. Chuẩn bị bể nuôi tảo 2.1. Chuẩn bị dụng cụ, hóa chất - Dụng cụ: Máy bơm, Máy sục khí - Hóa chất: Formol; Chlorin; Thiosulfatnatri; Xà phòng; Thuốc tím; ADTA 2.2. Vệ sinh bể nuôi tảo Bước 1: Bể nuôi được vệ sinh sạch bằng Iot hoặc Chlorin (0,25ml/l) cho 24 - 48 giờ. Bước 2: Lấy bàn chải trà khắp bể, đặc biệt chú ý các góc bể kính Bước 3: Rửa sạch bể bằng nước ngọt Bước 4: Để khô bể ít nhất 1 ngày trước khi đưa tảo vào nuôi 2.3. Cấp nước vào bể nuôi tảo - Bước 1: Nước biển sau khi đã được lọc sạch sẽ được cấp vào bể nuôi tảo bằng hệ thống ống dẫn PVC có đường kính từ 42 - 90mm. Nước được cấp vào bể đã qua lọc, khi cấp nước từ bể chứa vào bể ấp cần cấp qua túi siêu lọc. Cấp nước vào bể ấp bằng máy bơm chìm hoặc bơm nổi, cho nước vào đầy bể cách miệng thành bể tối thiêu khoảng 25-30cm. Hình 4.2.21: Cấp nước vào bể qua túi lọc - Bước 2: Cho 1-2 dây sục khí vào bể, sục khí nhẹ
20 3. Các loài tảo nuôi Tảo là thức ăn không thể thiếu được của hàu Thái Bình Dương từ giai đoạn ấu trùng đến giai đoạn trưởng thành, đặc biệt là giai đoạn ấu trùng. Các tảo hiện đang được nuôi làm thức ăn cho ấu trùng hàu Thái Bình Dương gồm có: - Chaetoceros calcitrans (khuê tảo) - Isochrysis galbana (tảo roi bám) - Nanochloropsis occullatai (tảo lục) - Tetraselmis chuii (tảo lục) Nanochloropsis occullata Isochrysis galbana Chaetoceros calcitrans Tetraselmis chuii Hình 4.2.22: Các loài tảo được nuôi làm thức ăn cho ấu trùng hàu TBD