Hiệu quả điều trị bệnh nhân viêm gan siêu vi B mạn có HBeAg dương tính của chế phẩm diệp hạ châu (diệp hạ châu - xuyên tâm liên - cỏ mực - bồ công anh) kết hợp lamivudine

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ BỆNH NHÂN VIÊM GAN SIÊU VI B MẠN<br /> CÓ HBeAg DƯƠNG TÍNH CỦA CHẾ PHẨM DIỆP HẠ CHÂU<br /> (DIỆP HẠ CHÂU – XUYÊN TÂM LIÊN – CỎ MỰC – BỒ CÔNG ANH)<br /> KẾT HỢP LAMIVUDINE<br /> Lý Chung Huy*, Nguyễn Thị Bay*, Cao Ngọc Nga**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Diệp hạ châu được nghiên cứu cho thấy có hiệu quả trong điều trị viêm gan siêu vi B mạn.<br /> Trong nghiên cứu này, chúng tôi muốn thấy hiệu quả của chế phẩm Diệp hạ châu kết hợp với Lamivudine trong<br /> trên bệnh nhân viêm gan siêu vi B mạn có HBeAg dương tính.<br /> Mục tiêu: Nghiên cứu nhằm đánh giá hiệu quả bình thường hóa men gan ALT, giảm hoạt động của vi rút<br /> và chuyển đổi huyết thanh HBeAg của chế phẩm Diệp hạ châu kết hợp với Lamivudine.<br /> Phương pháp: Thử nghiệm lâm sàng có kiểm chứng, 84 bệnh nhân viêm gan siêu vi B mạn được chia<br /> thành 2 nhóm: Nhóm 1 dùng chế phẩm Diệp hạ châu kết hợp Lamivudine, nhóm 2 dùng Lamivudine đơn thuần,<br /> dùng trong 6 tháng, đánh giá mức ALT sau mỗi tháng, HBV-DNA (15 tuổi), giới tính, mức ALT trước khi<br /> điều trị. mật độ HBV DNA trước khi điều trị, các<br /> chỉ số đường huyết lúc đói, số lượng bạch cầu,<br /> hồng cầu, tiểu cầu, Creatinin, AST, GGT trước<br /> khi điều trị, các triệu chứng của bệnh trước khi<br /> điều trị.<br /> <br /> Biến số độc lập<br /> Gồm 2 nhóm, nhóm 1: kết hợp chế phẩm<br /> Diệp hạ châu với Lamivudine (DHC-LAM) và<br /> nhóm 2: Điều trị bằng Lamivudine đơn<br /> thuần (LAM).<br /> Biến số phụ thuộc<br /> Gồm ALT sau mỗi tháng điều trị, HBeAg,<br /> Anti HBe, mật độ HBV DNA, công thức máu: số<br /> lượng bạch cầu, hồng cầu, tiểu cầu Creatinine<br /> máu, đường huyết lúc đói AST, GGT sau 3<br /> tháng và 6 tháng điều trị, và các triệu chứng lâm<br /> sàng.<br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> Đặc điểm dân số trước nghiên cứu<br /> Bảng 1: Đặc điểm dân số trước nghiên cứu.<br /> Đặc tính<br /> Giới<br /> <br /> Tuổi<br /> <br /> Nam<br /> Nữ<br /> < 20<br /> 20 - 40<br /> > 40<br /> <br /> Tổng cộng<br /> 54 (64,29%)<br /> 30 (35,71%)<br /> 10 (11,9%)<br /> 58 (69,05%)<br /> 16 (19,05%)<br /> <br /> ALT ban đầu(U/L)<br /> 5-8<br /> HBV DNA ban đầu (log copy/ml)<br /> ≥8<br /> WBC (K/UL)<br /> Công thức máu<br /> RBC (M/UL)<br /> PLT (K/UL)<br /> Creatinin máu (µmol/l)<br /> Đường huyết lúc đói (mmol/l)<br /> <br /> 53 (63,10%)<br /> 31 (36,9%)<br /> <br /> DHC-LAM<br /> 26 (62%)<br /> 16 (38%)<br /> 6 (14,29%)<br /> 28 (66,67%)<br /> 8 (19,04%)<br /> 128,24 ± 55,18<br /> 27 (64,28%)<br /> 15 (35,72%)<br /> 6,48 ±1,38<br /> 4,36 ± 0,53<br /> 255,67 ± 57,85<br /> 89,19 ± 12,24<br /> 5,21 ± 0,76<br /> <br /> LAM<br /> 28 (66,67%)<br /> 14 (33,33%)<br /> 4 (9,52%)<br /> 30 (71,43%)<br /> 8 (19,05%)<br /> 108,88 ± 46,08<br /> 26 (61,9%)<br /> 16(38,10%)<br /> 6,24 ± 1,45<br /> 4,28 ± 0,51<br /> 226,74 ± 57,04<br /> 90,38 ± 13,84<br /> 5,07 ± 0,41<br /> <br /> P<br /> > 0,05<br /> <br /> P > 0,05<br /> P =0,07<br /> P > 0,05<br /> P = 0,44<br /> P = 0,47<br /> P = 0,27<br /> P = 0,6<br /> P = 0,33<br /> <br /> 84 bệnh nhân tham gia nghiên cứu, trong<br /> <br /> nồng độ ALT ban đầu, mật độ HBV- DNA ban<br /> <br /> đó có 42 bệnh nhân thuộc nhóm DHC-LAM<br /> <br /> đầu của 2 nhóm cũng khác nhau không có ý<br /> <br /> và 42 bệnh nhân thuộc nhóm LAM. Trong quá<br /> <br /> nghĩa thống kê. Các chỉ số trước nghiên cứu<br /> <br /> trình thực hiện, không có bệnh nhân nào bỏ<br /> <br /> về số lượng bạch cầu, hồng cầu, tiểu cầu,<br /> <br /> dở điều trị hay không tuân thủ điều trị. Trong<br /> <br /> nồng độ creatine máu, đường huyết lúc đói<br /> <br /> đó, giới nam chiếm đa số là 64,29%, và nhóm<br /> <br /> của cả 2 nhóm đều đa số nằm trong giới hạn<br /> <br /> tuổi chủ yếu từ 20 đến 40 tuổi chiếm 69,05%,<br /> <br /> Chuyên Đề Y Học Cổ Truyền<br /> <br /> 3<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> bình thường và sự khác biệt giữa 2 nhóm<br /> không có ý nghĩa thống kê.<br /> <br /> Mức hạ men gan ALT và bình thường hóa<br /> men ALT sau nghiên cứu<br /> Mức hạ men ALT sau mỗi tháng<br /> Kết quả men gan ALT trung bình sau mỗi<br /> tháng điều trị của cả 2 nhóm đều giảm. Nồng độ<br /> ALT sau mỗi tháng trong 5 tháng đầu của nhóm<br /> DHC-LAM giảm nhiều hơn so với nhóm LAM<br /> với sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05).<br /> Nhưng đến tháng thứ 6 thì nồng độ men ALT<br /> của 2 nhóm không khác nhau (p > 0,05). Như<br /> vậy ta thấy nhóm DHC-LAM có sự giảm men<br /> gan ALT nhiều hơn và sớm hơn so với nhóm<br /> chứng.<br /> <br /> hơn nhóm LAM là 4/42 (9,52%) với sự khác biệt<br /> có ý nghĩa thống kê (p < 0,05). Còn sau 3 tháng<br /> và 6 tháng điều trị thì cả 2 nhóm có tỷ lệ men<br /> ALT giảm về bình thường (≤ 40 U/L) khác biệt<br /> không có ý nghĩa thống kê. Tuy nhiên về mặt<br /> sinh học thì tỷ lệ của nhóm DHC - LAM cao hơn<br /> so với nhóm LAM. Điều này cho ta thấy ta có<br /> thể ứng dụng kết hợp chế phẩm Diệp hạ châu<br /> và Lamivudine trong viêm gan siêu vi B mạn<br /> khi bắt đầu điều trị có nồng độ ALT quá cao.<br /> <br /> Tỷ lệ bệnh nhân có đáp ứng siêu vi<br /> Tỷ lệ bệnh nhân có HBV-DNA giảm > 1log<br /> copy/ml và > 2 log copy/ml sau 3 tháng<br /> 78,57<br /> 80<br /> <br /> 64,29<br /> <br /> 70<br /> <br /> Nhóm DHC-LAM<br /> <br /> Nhóm LAM<br /> <br /> 66,67<br /> <br /> 60<br /> <br /> 47,62<br /> <br /> 50<br /> <br /> 140<br /> <br /> Nhóm DHC-LAM<br /> <br /> % 40<br /> 30<br /> <br /> 100<br /> <br /> 20<br /> <br /> 80<br /> <br /> 10<br /> <br /> U/L<br /> <br /> 120<br /> <br /> Nhóm LAM<br /> <br /> 0<br /> <br /> 60<br /> <br /> >1log<br /> <br /> >2log<br /> <br /> 40<br /> <br /> Hình 2: Đáp ứng siêu vi sau 3 tháng.<br /> <br /> 20<br /> 0<br /> tháng 0<br /> <br /> tháng 1<br /> <br /> tháng 2<br /> <br /> tháng 3<br /> <br /> tháng 4<br /> <br /> tháng 5<br /> <br /> tháng 6<br /> <br /> Hình 1: Diễn tiến nồng độ men ALT sau mỗi tháng.<br /> <br /> Kết quả bình thường hóa men gan ALT (≤<br /> 40U/L) sau 1 tháng, 3 tháng và 6 tháng<br /> Bảng 2: Kết quả bình thường hóa men gan ALT sau<br /> 1 tháng, sau 3 tháng, sau 6 tháng.<br /> Nồng độ<br /> Tổng số<br /> ALT<br /> (≤ 40U/L)<br /> Sau 1<br /> 17(20,24%)<br /> tháng<br /> Sau 3<br /> 61 (72,62%)<br /> tháng<br /> Sau 6<br /> 73 (86,9%)<br /> tháng<br /> <br /> DHC - LAM<br /> <br /> LAM<br /> <br /> P<br /> <br /> P<<br /> 0,05<br /> P><br /> 32 (76,19%) 29 (69,05%)<br /> 0,05<br /> P><br /> 37 (88,1%) 36 (85,71%)<br /> 0,05<br /> 13(30,95%)<br /> <br /> 4(9,52%)<br /> <br /> Ở thời điểm sau 1 tháng điều trị, tỷ lệ bệnh<br /> nhân có men ALT giảm về bình thường (≤ 40<br /> U/L) ở nhóm DHC-LAM là 13/42 (30,95%) cao<br /> <br /> 4<br /> <br /> Tỷ lệ đáp ứng sớm > 1log copy/ml và > 2log<br /> copy/ml của 2 nhóm khác biệt không có ý nghĩa<br /> thống kê (p > 0,05). Tuy nhiên tỷ lệ này khác biệt<br /> khá cao: ở tỷ lệ đáp ứng sớm > 1log copy/ml<br /> nhóm DHC-LAM cao hơn nhóm LAM là 12%, ở<br /> tỷ lệ đáp ứng sớm > 2 log copy/ml nhóm DHC<br /> LAM cao hơn nhóm LAM là 19,05%, có ý nghĩa<br /> về mặt sinh học. Đây là một kết quả gợi ý cho<br /> các nghiên cứu có cỡ mẫu lớn hơn.<br /> Tỷ lệ bệnh nhân có mật độ HBV-DNA < 250<br /> cp/ml, < 3log copy/ml, < 5log copy/ml sau 6<br /> tháng.<br /> Sau 6 tháng điều trị, tỷ lệ bệnh nhân ở<br /> nhóm DHC-LAM có mật độ HBV- DNA < 250<br /> cp/ml là 7/42 (16,67%), ở nhóm LAM là 3/42<br /> (7,14%) với sự khác biệt không có ý nghĩa. Tỷ<br /> lệ bệnh nhân có HBV- DNA < 5 log cp/ml 2<br /> nhóm DHC-LAM và nhóm LAM khác nhau<br /> không có ý nghĩa lần lượt là 34/42 (80,96%) và<br /> <br /> Chuyên Đề Y Học Cổ Truyền<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> 31/42 (73,81%). Điều này cho thấy sau 6 tháng<br /> điều trị, cả 2 nhóm đều có đáp ứng với<br /> điều trị.<br /> <br /> Điều trị của 2 nhóm<br /> 90<br /> <br /> 80,96<br /> 73,81<br /> <br /> 80<br /> 70<br /> 60<br /> %<br /> <br /> 42,86<br /> <br /> 50<br /> <br /> Nhóm DHC - LAM<br /> <br /> 40<br /> 30<br /> 20<br /> 10<br /> <br /> Nhóm LAM<br /> 21,43<br /> <br /> 16,67<br /> 7,14<br /> <br /> 0<br /> < 250 cp/ml<br /> <br /> < 3 log cp/ml<br /> <br /> < 5 log cp/ml<br /> <br /> Hình 3: Mật độ HBV DNA sau 6 tháng điều trị<br /> Tuy nhiên tỷ lệ bệnh nhân HBV-DNA < 3 log<br /> cp/ml của nhóm kết hợp cao hơn gấp đôi so với<br /> nhóm dùng Lamivudine đơn thuần lần lượt là<br /> 42,86% so với 21,43%, có ý nghĩa thống kê (p <<br /> 0,05). Và qua nghiên cứu của chúng tôi và 2<br /> nhóm nghiên cứu của Zhang và cộng sự<br /> (2001)(5), của Huang Zheng - Chang và cộng sự<br /> (2004) tại Trung Quốc (1) có tỷ lệ mất HBV DNA<br /> của nhóm phối hợp cao hơn có ý nghĩa so với<br /> nhóm Lamivudine đơn thuần thì thấy rằng ta có<br /> thể lạc quan khi kết hợp thuốc y học cổ truyền<br /> và Lamivudine trong điều trị viêm gan siêu vi B<br /> mạn. Sư kết hợp này giúp cho việc ức chế siêu vi<br /> tốt hơn.<br /> Tỷ lệ chuyển đổi huyết thanh của 2 nhóm<br /> sau 3 tháng, 6 tháng điều trị.<br /> Bảng 3: Tỷ lệ chuyển đổi huyết thanh của 2 nhóm<br /> sau 3 tháng, 6 tháng điều trị.<br /> Chuyển Tổng Số<br /> đổi<br /> n (%)<br /> huyết<br /> thanh<br /> HBeAg<br /> Có<br /> 3 (3,57%)<br /> <br /> DHC-LAM LAM n (%) P<br /> n(%)<br /> <br /> 2 (4,76%) 1(2,38%) p ><br /> Sau 3<br /> 0,0<br /> tháng Không 81(96,43%) 40(95,64%) 41(97,62%)<br /> 5<br /> Có<br /> 10 (11,9%) 8(19,05%) 2 (4,76%) p <<br /> Sau 6<br /> 0,0<br /> tháng Không 74 (88,1%) 34(80,95%) 40(95,64%)<br /> 5<br /> <br /> Chuyên Đề Y Học Cổ Truyền<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Tỷ lệ chuyển đổi huyết thanh HBeAg (100%<br /> xuất hiện Anti HBe) sau 3 tháng của 2 nhóm<br /> khác nhau không có ý nghĩa, nhưng sau 6 tháng<br /> điều trị tỷ lệ này của nhóm DHC LAM chiếm<br /> 19,05% cao hơn so với nhóm LAM chiếm 4,76%<br /> với sự khác biệt có ý nghĩa (p < 0,05). Kết quả<br /> này thấp hơn theo nghiên cứu của Lau GK<br /> (2005) trên hơn 800 bệnh nhân thì sau 6 tháng tỷ<br /> lệ mất HBeAg của nhóm dùng Lamivudine đơn<br /> thuần là 19%(2), trong nghiên cứu của Zhang và<br /> cộng sự tại Trung Quốc (2001), tỷ lệ chuyển đổi<br /> huyết thanh HBeAg của nhóm phối hợp Diệp<br /> hạ châu và Lamivudine sau 6 tháng là 52,8%(5).<br /> Điều này có thể do cỡ mẫu của chúng tôi còn<br /> thấp và các nghiên cứu trên đã từ lâu, và có thể<br /> hiện nay có tình trạng kháng Lamivudine<br /> nguyên phát, ở Việt Nam có thể bệnh nhân sử<br /> dụng thuốc không đúng, nên kết quả nghiên<br /> cứu của chúng tôi hiện nay kém hơn các nghiên<br /> cứu trước kia của nước ngoài. Do đó, đề tài có<br /> kết quả tốt hơn chúng tôi cần thực hiện với cỡ<br /> mẫu lớn hơn.<br /> <br /> Các kết quả đánh giá độ an toàn sau khi<br /> dùng thuốc<br /> Triệu chứng lâm sàng<br /> Trong 42 bệnh nhân sử dụng DHC- LAM có<br /> 2 bệnh nhân có triệu chứng mệt mỏi trước khi<br /> điều trị. Nhưng sau thời gian sử dụng thuốc 1<br /> tháng, 2 bệnh nhân này hoàn toàn hết mệt mỏi.<br /> Và trong 42 bệnh nhân này có 1 trường hợp thấy<br /> đau thượng vị, buồn nôn sau khi uống thuốc 1<br /> giờ. Điều này cũng phù hợp vì theo tài liệu<br /> nghiên cứu của Liu J, Lin H, Mc Intosh H năm<br /> 2001 tại Trung Quốc thì Diệp hạ châu có tác<br /> dụng gây buồn nôn, chán ăn, đau dạ dày (4%)<br /> trong thời gian điều trị 20 - 40 ngày(3). Còn 42<br /> bệnh nhân sử dụng Lamivudine đơn thuần<br /> hoàn toàn không có triệu chứng bất thường nào.<br /> Cận lâm sàng<br /> Trong thời gian sau 3 tháng và 6 tháng điều<br /> trị: các chỉ số về số lượng hồng cầu, bạch cầu,<br /> tiểu cầu, Creatinine máu, đường huyết lúc đói<br /> đều không khác biệt so với trước điều trị ở cả 2<br /> nhóm (p > 0,05).<br /> <br /> 5<br /> <br />