Hiệu quả rửa mũi dùng dung dịch nước muối ưu trương (3%) trong chăm sóc bệnh nhân sau phẫu thuật nội soi mũi xoang

Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013<br /> <br /> HIỆU QUẢ RỬA MŨI DÙNG DUNG DỊCH NƯỚC MUỐI ƯU TRƯƠNG (3%) <br /> TRONG CHĂM SÓC BỆNH NHÂN SAU PHẪU THUẬT NỘI SOI MŨI XOANG <br /> Trần Mỹ Bình* , Trần Anh Tuấn* <br /> <br /> TÓM TẮT  <br /> Vai trò của rửa mũi sau phẫu thuật nội soi mũi xoang rất quan trọng, đã được nhiều y văn nói tới, chúng <br /> làm ẩm niêm mạc, giảm phù nề, làm mềm các vẩy máu, chất ứ đọng trong xoang và hốc mũi, tạo điều kiện để <br /> dẫn lưu và thanh thải các chất đó ra ngoài. Tuy nhiên, việc sử dụng loại dung dịch gì, chất phụ gia gì để có thể <br /> đạt được hiệu quả tốt nhất vẫn còn nhiều bàn cãi. Vai trò của rửa mũi sau mổ  xoang bằng nước muối đẳng <br /> trương đã được nhiều nghiên cứu trên thế giới nói tới. Gần đây có một số nghiên cứu ở nước ngoài nói đến việc <br /> sử dụng nước muối ưu trương có hiệu quả hơn so với dùng nước muối đẳng trương. Tuy nhiên ở Việt Nam <br /> chưa thấy có nghiên cứu nào nói về vấn đề này. <br /> Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá vai trò của phương pháp rửa mũi bằng dung dịch nước muối ưu trương <br /> trong chăm sóc bệnh nhân sau phẫu thuật nội soi xoang chức năng có so sánh với dung dịch muối đẳng trương. <br /> Kết quả: so với nước muối đẳng trương, rửa bằng nước muối ưu trương có một số khác biệt sau: ít đau sau <br /> mổ hơn, ít nghẹt mũi, khứu giác mau được cải thiện hơn tuy nhiên cũng gây rát mũi bệnh nhân hơn. Các thông <br /> số khác như tình trạng chảy dịch,, ăn ngủ, sặc, v.v… tương tự nhau hoặc khác nhau không có ý nghĩa.  <br /> Kết luận: Rửa mũi bằng dung dịch nước muối ưu trương 3% trong chăm sóc bệnh nhân sau phẫu thuật <br /> nội soi mũi xoang có hiệu quả, an toàn, giúp cải thiện triệu chứng đau, hồi phục khứu giác, nghẹt mũi tốt hơn so <br /> với dung dịch nước muối đẳng trương 0,9% một cách có ý nghĩa. Các triệu chứng khác tương tự như nước <br /> muối đẳng trương. <br /> Từ khóa: rửa mũi, dung dịch nước muối ưu trương 3%. <br /> <br /> ABSTRACT <br /> EFFECTIVE USE NASAL WASH HYPERTONIC SALINE (3%) IN PATIENT CARE AFTER SINUS <br /> ENDOSCOPIC SURGERY <br /> Tran My Binh, Tran Anh Tuan* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 ‐ Supplement of No 4 ‐ 2013: 140 ‐ <br /> 145 <br /> The role of nasal irrigation after endoscopic nasal sinus surgery is very important, has been much talk about <br /> literature, we do mucosa moist, reduce swelling, softening the blood of sprinkling, stagnant nature of the sinuses <br /> and nasal cavity, creating conditions for drainage and clearance of the substance out. However, the use of what <br /> kind of solution, what additives to achieve the best performance is still much debated. The role of postoperative <br /> nasal irrigation with isotonic saline sinus have been many studies around the world talking about. Recently a <br /> number  of  studies  abroad  comes  to  the  use  of  hypertonic  saline  is  more  effective  than  isotonic  saline.  But  in <br /> Vietnam have not seen any studies about this issue research. <br /> Objective: Assess the role of nasal irrigation methods with hypertonic saline solution in the care of patients <br /> after endoscopic sinus surgery functional comparison with isotonic saline. <br /> Results:  compared  with  isotonic  saline,  hypertonic  saline  wash  with  a  different  number  after:  less <br /> postoperative  pain,  less  congestion,  improved  sense  of  smell  more  quickly  but  also  cause  nasal  irritation  more <br /> patients.  Other  parameters  such  as  discharge  status,,  eat,  sleep,  choking,  etc.  ...  the  same  or  different  does  not <br /> * Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh. <br /> Tác giả liên lạc: TS.BS Trần Anh Tuấn – ĐT: 0903 731 120, Email: tuantranent@yahoo.com.vn <br /> <br /> 140<br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học  <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> make sense. <br /> Conclusions:  Nasal  irrigation  with  a  solution  of  3%  hypertonic  saline  in  patients  care  after  endoscopic <br /> nasal sinus surgery is effective, safe and improves symptoms and reversible olfactory nasal congestion better than <br /> with isotonic saline solution 0.9% a meaningful way. Other symptoms similar to isotonic saline. <br /> Keywords: nasal wash, solution of 3% hypertonic saline. <br /> nước  muối  ưu  trương  so  với  nước  muối  đẳng <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> trương vẫn thường sử dụng từ trước đến nay).  <br /> Rửa  mũi  đã  được  nhiều  nghiên  cứu  chứng <br /> Mục tiêu nghiên cứu <br /> minh  là  một  phương  pháp  hỗ  trợ  điều  trị  an <br /> Đánh giá vai trò của phương pháp rửa mũi <br /> toàn,  dung  nạp  tốt,  ít  tốn  kém,  và  có  hiệu  quả <br /> bằng <br /> dung  dịch  nước  muối  ưu  trương  trong <br /> trong việc cải thiện các triệu chứng và tình trạng <br /> chăm  sóc  bệnh  nhân  sau  phẫu  thuật  nội  soi <br /> sức khỏe của bệnh nhân bị bệnh mũi xoang. Để <br /> xoang chức năng, có so sánh với dung dịch nước <br /> giảm  thiểu  những  khó  chịu  mà  bệnh  nhân  sau <br /> muối đẳng trương. <br /> phẫu  thuật  mũi  xoang  thường  gặp  phải  như <br /> đau, nghẹt mũi, chảy dịch mũi, giảm khứu giác, <br /> nhiễm trùng, xơ dính,… công tác chăm sóc sau <br /> mổ  trong  đó  có  rửa  mũi  có  vai  trò  rất  quan <br /> trọng,  chúng  làm  ẩm  niêm  mạc,  giảm  phù  nề, <br /> làm mềm các vẩy máu, chất ứ đọng trong xoang <br /> và  hốc  mũi,  tạo  điều  kiện  để  dẫn  lưu  và  thanh <br /> thải  các  chất  đó  ra  ngoài.  Do  đó,  trong  thực <br /> hành,  bệnh  nhân  sau  phẫu  thuật  thường  được <br /> hướng dẫn thực hiện rửa mũi thường xuyên. <br /> Tuy  nhiên,  việc  sử  dụng  loại  dung  dịch  gì, <br /> chất phụ gia gì để rửa giúp tăng hiệu quả trong <br /> cải thiện các triệu chứng bệnh lý về mũi, xoang <br /> cũng đang được quan tâm và còn nhiều bàn cãi.  <br /> Vai  trò  của  rửa  mũi  sau  mổ  xoang  bằng <br /> nước  muối  đẳng  trương  đã  được  nhiều  nghiên <br /> cứu trên thế giới nói tới. Nó giúp bệnh nhân dễ <br /> chịu hơn, tình trạng lành vết thương nhanh hơn, <br /> ít xảy ra biến chứng hơn.  <br /> Gần đây có một số nghiên cứu ở nước ngoài <br /> nói  đến  việc  sử  dụng  nước  muối  ưu  trương  có <br /> hiệu  quả  hơn  so  với  dùng  nước  muối  đẳng <br /> trương.  Tuy  nhiên  ở  Việt  Nam  chưa  thấy  có <br /> nghiên cứu nào nói về vấn đề này.  <br /> Như  vậy  chúng  tôi  đặt  giả  thuyết  rằng <br /> phương  pháp  rửa  mũi  bằng  nước  muối  ưu <br /> trương giúp tăng cải thiện các triệu chứng ở mũi <br /> sau phẫu thuật nội soi xoang chức năng tốt hơn <br /> nước  muối  đẳng  trương  và  tiến  hành  nghiên <br /> cứu này để đánh giá hiệu quả của phương pháp <br /> rửa  mũi  bằng  dung  dịch  nước  muối  (cụ  thể  là <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Đối tượng nghiên cứu <br /> Bệnh nhân sau phẫu thuật nội soi mũi xoang <br /> tại khoa tai mũi họng bệnh viện Y Dược cơ sở 2. <br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh <br /> Tất cả bệnh nhân là người Việt nam (tuổi > <br /> 16) sau phẫu thuật nội soi mũi xoang tại khoa tai <br /> mũi họng bệnh viện Y Dược cơ sở 2. <br /> Tiêu chuẩn loại trừ <br /> Bệnh  nhân  không  đồng  ý  tham  gia  nghiên <br /> cứu. <br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu <br /> Nghiên cứu tiến cứu mô tả, có can thiệp lâm <br /> sàng  theo  quy  trình  định  sẵn  cho  từng  nhóm <br /> nghiên cứu. <br /> Cỡ mẫu: n =60 bệnh nhân, chia làm 2 nhóm. <br /> Nhóm 1: Rửa mũi bằng dung dịch muối ưu <br /> trương, n1=30. <br /> Nhóm  2:  Rửa  mũi  bằng  dung  dịch  muối <br /> đẳng trương, n2=30 (nhóm chứng). <br /> Cả hai nhóm đều cùng tiêu chuẩn chọn mẫu. <br /> Cách chọn mẫu: bốc thăm. <br /> <br /> Thời gian nghiên cứu <br /> Từ 8/2012 đến 3/2013. <br /> <br /> Quy trình nghiên cứu <br /> Chọn  mẫu,  làm  bệnh  án,  bốc  thăm  chọn <br /> dung dịch rửa.  <br /> <br /> 141<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013<br /> <br /> Sau khi người bệnh đã được rút mèche mũi <br /> chuẩn bị xuất viện, phát dụng cụ và hướng dẫn <br /> quy  trình  tự  rửa  mũi  cho  người  bệnh  theo  toa <br /> thuốc của bác sĩ. <br /> <br /> Tình trạng khứu giác: Dựa vào bảng tự đánh <br /> giá của bệnh nhân. <br /> <br /> Dặn dò và hướng dẫn người bệnh thực hiện <br /> đúng quy trình rửa  mũi  và  tái  khám  đúng  hẹn <br /> (mang  theo  bảng  tự  đánh  giá).  Gọi  điện  thoại <br /> nhắc hẹn cho người bệnh cho đến tuần thứ 8. <br /> <br /> Sốt: tình trạng thân nhiệt bệnh nhân tăng từ <br /> 37,5oC trở lên. <br /> <br /> Mỗi lần tái khám: Đánh giá tình trạng người <br /> bệnh,  Bác  sĩ  khám  ghi  nhận  tình  trạng  mũi <br /> xoang  người  bệnh  vào  bảng  đánh  giá  người <br /> bệnh qua kết quả nội soi. Chụp lại thông tin và <br /> hình ảnh mũi xoang người bệnh.  <br /> Quy trình kỹ thuật rửa mũi: (áp dụng cho cả <br /> hai nhóm đối tượng nghiên cứu). <br /> <br /> Nghẹt mũi: tình trạng thông thoáng mũi của <br /> bệnh nhân sau khi phẫu thuật. <br /> <br /> Sặc,  Rát,  Mức  độ  thoải  mái,  hài  lòng  của <br /> bệnh nhân. <br /> <br /> Những tiêu chí dựa vào sự thăm khám và nội <br /> soi <br /> Tình  trạng  tích  tụ  dịch  trong  khoang  phẫu <br /> thuật. <br /> Tình trạng phù nề hoặc teo nhợt niêm mạc. <br /> Xơ dính: tình trạng dính của niêm mạc. <br /> <br /> Phương pháp xử lý và phân tích số liệu <br /> Số liệu được thu thập, nhập vào máy tính và <br /> xử  lý  bằng  phần  mềm  chương  trình  thống  kê <br /> SPSS 16.0. <br /> <br /> KẾT QUẢ <br /> Đặc điểm nhóm nghiên cứu <br /> Nghiêng  đầu  qua  một  bên  ngay  phía  trên <br /> bồn rửa (lavabo) hoặc chậu. (Xem hình vẽ minh <br /> hoạ bên dưới). <br /> <br /> Há miệng để thở (không thở bằng mũi).  <br /> <br /> Tuổi <br /> Nhóm  HS  có  độ  tuổi  trung  bình  là  42,27+/‐<br /> 12,63 với tuổi trẻ nhất là 18 tuổi và cao nhất là 68 <br /> tuổi.  so  với  nhóm  NS  có  độ  tuổi  trung  bình  là <br /> 38,3±10,13 với tuổi trẻ nhất là 21 tuổi và cao nhất <br /> là 57 tuổi.  <br /> <br /> Bóp  nhẹ  nhàng  bình  rửa  để  đẩy  dung  dịch <br /> nước muối chảy từ từ vào một lỗ mũi và chảy ra <br /> ngoài  qua  lỗ  mũi  đối  diện  rồi  chảy  xuống  bồn. <br /> Mỗi bên mũi bơm rửa khoảng 125ml (nửa bình). <br /> <br /> Giới <br /> Tỷ  lệ  nam  trong  nhóm  HS  là  53,3%.  Tỷ  lệ <br /> nam trong nhóm NS là 56,7% cao hơn tỷ lệ bệnh <br /> nhân nữ là 43,3%. <br /> <br /> Thực hiện tương tự cho mũi còn lại với đầu <br /> nghiêng qua bên còn lại. <br /> <br /> Tích tụ dịch trong khoang phẫu thuật <br /> <br /> Đặt  nhẹ  nhàng  đầu  dụng  cụ  rửa  vào  một <br /> bên cánh mũi của lỗ mũi bên trên. <br /> <br /> Tiêu chí đánh giá <br /> Những tiêu chí dựa vào bảng tự đánh giá của <br /> bệnh nhân <br /> Đau sau mổ (mức độ đau và thời gian đau, <br /> biểu đồ đau theo thời gian). <br /> Chảy  dịch  mũi:  lượng  dịch  cũng  như  loại <br /> dịch chảy ra ở mũi.  <br /> <br /> 142<br /> <br /> Thời gian trung bình để khoang phẫu thuật <br /> sạch  sau  phẫu  thuật  ở  nhóm  HS  là  3,80±1,58 <br /> tuần; ở nhóm NS là 4,37±1,58 tuần. Sự khác biệt <br /> không có ý nghĩa (phép kiểm t test với p>0,05). <br /> <br /> Tính  chất  dịch  tích  tụ  trong  khoang  phẫu <br /> thuật <br /> Tuần  thứ  1  cả  hai  nhóm  HS  và  NS  có  dịch <br /> trong khoang phẫu thuật. Tuy nhiên, sang tuần <br /> thứ  2  dịch  máu  tụ  trong  khoang  phẫu  thuật  ở <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học  <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> nhóm  HS  giảm  rõ  (63,3%‐30,0%).  Nhóm  NS <br /> cũng giảm nhưng ít hơn (80%‐46,7%).  <br /> <br /> Tình  trạng  ăn  uống,  sinh  hoạt  sau  phẫu <br /> thuật <br /> <br /> Tình trạng niêm mạc hố mũi, cuốn mũi <br /> <br /> Thời gian trung bình cải thiện ăn uống, sinh <br /> hoạt  sau  phẫu  thuật  ở  nhóm  HS  là  1,83±1,84 <br /> tuần. ở nhóm NS là 1,90±1,51 tuần. Sự khác biệt <br /> không có ý nghĩa (phép kiểm t với p>0,05). <br /> <br /> Thời  gian  trung  bình  niêm  mạc  trở  lại  bình <br /> thường  ở  nhóm  HS  là  3,30±2,08  tuần.  Ở  nhóm <br /> NS là 2,77±1,92 tuần. sự khác biệt này là không <br /> có  ý  nghĩa  thống  kê  (phép  kiểm  t  test  với <br /> p>0,05). <br /> <br /> Đau sau phẫu thuật <br /> tỷ lệ bệnh nhân hết đau sau 5 tuần ở nhóm <br /> HS là 83,3%, ở nhóm NS là 56,7% Sự khác biệt có <br /> ý nghĩa (phép kiểm t test với p0,05).  <br /> Khứu  giác:  Tỷ  lệ  bệnh  nhân  cải  thiện  khứu <br /> giác ở nhóm HS trong tuần đầu là 36,7% nhóm <br /> NS là 30,0%. Sự khác biệt có ý nghĩa (phép kiểm <br /> t test với p