PHÊÌN 3: TAÂI LIÏåU HÖÎ TRÚÅ TÊÅP HUÊËN<br />
<br />
58 <br />
<br />
HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG THCS VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIAÁO DUÅC GIAÁ TRÕ SÖËNG,<br />
KYÄ NÙNG SÖËNG VAÂ GIAO TIÏËP ÛÁNG XÛÃ TRONG QUAÃN LYÁ<br />
<br />
MÖ ÀUN 1 - HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG TRUNG HOÅC CÚ SÚÃ<br />
VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIAÁO DUÅC GIAÁ TRÕ SÖËNG TRONG GIAI ÀOAÅN HIÏåN NAY<br />
<br />
I. NHÛÄNG KHAÁI NIÏåM CÚ BAÃN<br />
1. Giaá trõ<br />
<br />
<br />
(dt). 1- Caái coá ñch vaâ àaáng quyá. 2 - Chó mûác àöå, hiïåu lûåc àïën àêu1 <br />
<br />
<br />
Giaá trõ laâ thûúác ào àïí xem xeát möåt con ngûúâi àaáng quyá àïën mûác naâo vïì mùåt<br />
àaåo àûác, trñ tuïå, nghïì nghiïåp, taâi nùng. Giaá trõ cuäng laâ nhûäng quan niïåm vaâ thûåc taåi<br />
vïì caái àeåp, sûå thêåt, àiïìu thiïån cuãa möåt xaä höåi.<br />
<br />
Xuêët phaát tûâ cuöåc söëng lao àöång, saãn xuêët, àïën chiïën tranh baão töìn noâi giöëng,<br />
àöëi phoá vúái thiïn nhiïn vaâ xêy dûång xaä höåi, con ngûúâi àaä phaát hiïån ra nhûäng caái coá<br />
ñch, caái àaáng quyá úã möîi con ngûúâi vaâ mong muöën coá, tön troång, giûä gòn, phaát huy<br />
nhûäng giaá trõ àoá nhû: trñ tuïå, loâng bao dung, loâng duäng caãm, tònh yïu thûúng, tñnh<br />
trung thûåc, sûác khoãe, trñ thöng minh, taâi gioãi, tñnh nùng àöång, saáng taåo,... Traãi qua<br />
nhûäng giai àoaån phaát triïín cuãa cöång àöìng, con ngûúâi luön phaãi nûúng tûåa vaâo nhau,<br />
cuâng nhau chung söëng, xêy dûång cöång àöìng àïí vûúåt qua thûã thaách, vûúåt qua nhûäng<br />
möëi àe doåa tûâ nhiïìu phña,... Quaá trònh àoá giuáp ngûúâi ta phaát hiïån ra nhûäng àiïìu quyá<br />
giaá vaâ coá ñch cho cöång àöìng, àoá laâ: loâng yïu nûúác, thûúng dên, tònh àoaân kïët, kó<br />
cûúng, truyïìn thöëng, traách nhiïåm xaä höåi,...<br />
<br />
Nhû vêåy, theo nghôa chung nhêët coá thïí hiïíu “Têët caã nhûäng gò coá ñch lúåi, àaáng<br />
ham chuöång, àaáng kñnh phuåc àöëi vúái caá nhên, hoùåc xaä höåi àïìu coá möåt giaá trõ”2. Möîi<br />
caá nhên, möîi cöång àöìng àïìu àûúåc phaát triïín tûâ nhûäng àiïìu kiïån tûå nhiïn vaâ xaä höåi<br />
khaác nhau, nïn coá nhûäng giaá trõ àùåc thuâ khaác nhau, àùåc biïåt laâ trong viïåc sùæp xïëp, lûåa<br />
choån thûá tûå ûu tiïn trong caác thang giaá trõ, hïå giaá trõ hay “giaá trõ cöët loäi”, “giaá trõ cú<br />
baãn”, “giaá trõ söëng coân”, “giaá trõ ûu tiïn”. Vñ duå, kïët quaã khaão saát cuãa möåt söë nûúác<br />
coá cuöåc söëng àang úã mûác ngheâo thò 4 giaá trõ àûúåc xïëp lïn haâng àêìu laâ: hoâa bònh, tûå<br />
do, sûác khoãe vaâ viïåc laâm. Giaá trõ “söëng coá muåc àñch” àûúåc xïëp thûá 11/20 trong baãng<br />
giaá trõ. Hai giaá trõ àûúåc xïëp cuöëi cuâng laâ: “cuöåc söëng giaâu sang” vaâ “cuöåc söëng coá àõa<br />
võ xaä höåi”. Àiïìu àoá chûáng toã, caác giaá trõ söëng coân – “töìn taåi hay khöng töìn taåi” – vêîn<br />
àang laâ caác “giaá trõ ûu tiïn” söë 1 àöëi vúái nhûäng ngûúâi tham gia phoãng vêën3.<br />
<br />
Ngaây nay, nhiïìu giaá trõ cuä àaä mêët ài, nhiïìu giaá trõ múái xuêët hiïån, nhûng nhûäng<br />
giaá trõ phöí quaát cuãa nhên loaåi, nhûäng truyïìn thöëng cú baãn cuãa dên töåc vêîn luön àûúåc<br />
khùèng àõnh, truyïìn baá trong thïë hïå treã. Nhûäng giaá trõ phöí quaát àoá coá thïí duâng laâm cú<br />
súã àïí xêy dûång Hïå giaá trõ tûâng ngaânh, tûâng trûúâng hoåc. Tuây theo yïu cêìu cuãa tûâng<br />
núi, nhûäng giaá trõ àoá coá thïí àûúåc vêån duång àïí xêy dûång thang giaá trõ, thûúác ào giaá trõ<br />
1 Nguyïîn Nhû YÁ (chuã biïn), (1998), Tûâ àiïín Tiïëng Viïåt cùn baãn, NXB Giaáo duåc, Haâ Nöåi.<br />
2 J.H. Fichter (1973), tr.175 (trñch theo Maåc Vùn Trang (2011), “Giaáo duåc giaá trõ söëng cho hoåc sinh phöí thöng<br />
<br />
hiïån nay”, 01X-12/03-2011-2, Haâ Nöåi, tr.28.<br />
<br />
3 Phaåm Minh Haåc (2011), “Têm lñ hoåc àêìu thïë kó XXI Têm lñ hoåc giaá trõ”, 01X-12/03-2011-2, Haâ Nöåi, tr.7.<br />
<br />
MÖ ÀUN 1- HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG TRUNG HOÅC CÚ SÚÃ<br />
VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIAÁO DUÅC GIAÁ TRÕ SÖËNG TRONG GIAI ÀOAÅN HIÏåN NAY<br />
<br />
duâng vaâo viïåc àaánh giaá, tuyïín choån, quy àõnh chïë àöå cöng lao àöång, khen thûúãng...,<br />
àùåc biïåt laâ vêån duång vaâo àõnh hûúáng giaá trõ - giaáo duåc giaá trõ úã moåi núi, nhêët laâ trong<br />
caác trûúâng hoåc, Àoaân thanh niïn, Àöåi thiïëu niïn, nhi àöìng4 <br />
2. Àõnh hûúáng giaá trõ<br />
<br />
Song song vúái khaái niïåm “Giaá trõ” laâ khaái niïåm “Àõnh hûúáng giaá trõ”. Cêìn hiïíu<br />
“Àõnh hûúáng giaá trõ” theo 2 nghôa cú baãn sau: Möåt laâ, möîi caá nhên hay cöång àöìng<br />
àõnh hûúáng giaá trõ cho möåt ngûúâi hay möåt têåp thïí naâo àêëy coá nghôa laâ giaáo duåc giaá<br />
trõ. Hai laâ, möîi caá nhên hay cöång àöìng naâo àoá àõnh hûúáng giaá trõ cho mònh, coá nghôa<br />
laâ lûåa choån cho mònh möåt giaá trõ hoùåc hïå thöëng giaá trõ naâo àêëy.<br />
<br />
Khi möåt giaá trõ àaä àûúåc möåt caá nhên hay möåt têåp thïí lûåa choån thò moåi suy<br />
nghô, moåi haânh àöång haâng ngaây cuãa hoå àïìu àûúåc hûúáng túái giaá trõ àoá. Vò vêåy, caác nhaâ<br />
quaãn lyá giaáo duåc, caác thêìy giaáo, cö giaáo cêìn nùæm bùæt yá nghôa xaä höåi vö cuâng quan<br />
troång naây cuãa àõnh hûúáng giaá trõ àïí chó àaåo hoaåt àöång haâng ngaây cuãa hoåc sinh tûâ<br />
trong nhaâ trûúâng vïì àïën gia àònh vaâ ra ngoaâi xaä höåi. Khi xaác àõnh àûúåc àõnh hûúáng<br />
giaá trõ cuãa con ngûúâi, caác nhaâ quaãn lyá seä biïët caách àöëi nhên, xûã thïë húåp lyá vaâ àïì xuêët<br />
àûúåc caác biïån phaáp quaãn lyá hûäu hiïåu.<br />
3. Giaá trõ söëng<br />
<br />
Giaá trõ söëng laâ têët caã nhûäng àiïìu chuáng ta cho laâ quyá giaá, laâ quan troång, laâ coá yá<br />
nghôa àöëi vúái cuöåc söëng cuãa möîi ngûúâi, khiïën möîi ngûúâi mong muöën lônh höåi vaâ thïí<br />
hiïån ra àïí cuöåc söëng cuãa mònh trúã nïn töët àeåp hún vaâ goáp phêìn caãi thiïån cuöåc söëng chung.<br />
<br />
Giaá trõ söëng trúã thaânh àöång lûåc giuáp ngûúâi ta nöî lûåc phêën àêëu àaåt àûúåc noá. Giaá<br />
trõ söëng coá nguöìn göëc hònh thaânh, duy trò vaâ biïën àöíi theo nhûäng quy luêåt xaä höåi nhû<br />
moåi giaá trõ khaác noái chung. Nhûng khi àaánh giaá giaá trõ söëng, ngûúâi ta chuã yïëu hûúáng<br />
vaâo bònh diïån caá nhên, búãi vò giaá trõ söëng laâ söëng vúái tûâng giaá trõ chûá khöng phaãi chó<br />
laâ noái vïì caác giaá trõ àoá.<br />
II. SÚ LÛÚÅC MÖÅT SÖË QUAN ÀIÏÍM GIAÁO DUÅC GIAÁ TRÕ SÖËNG<br />
1. Giaá trõ söëng – quan niïåm cuãa caác nhaâ khoa hoåc giaáo duåc àûúng thúâi<br />
<br />
Giaá trõ söëng mang tñnh hûúáng àñch àïí möîi ngûúâi tu dûúäng – haânh àöång söëng<br />
coá ñch cho àúâi söëng cöång àöìng, xaä höåi. GV.VS. Phaåm Minh Haåc goåi àoá laâ Giaá trõ baãn<br />
thên. Öng coi àêy laâ möåt neát múái cuãa “Tû duy” (triïët lñ giaáo duåc) trong thúâi kò àêët<br />
nûúác phaát triïín vúái nïìn kinh tïë thõ trûúâng àõnh hûúáng XHCN, àêíy maånh CNH, HÀH,<br />
höåi nhêåp quöëc tïë. Tiïëp nöëi yá tûúãng àoá, PGS.TS Àùång Quöëc Baão cho rùçng: “Phaåm<br />
truâ Giaá trõ söëng àûúåc taåo nïn búãi Kyä nùng söëng thaânh thaåo trïn nïìn taãng Quan àiïím<br />
4 Phaåm Minh Haåc (2011), “Têm lñ hoåc àêìu thïë kó XXI Têm lñ hoåc giaá trõ”, 01X-12/03-2011-2, Haâ Nöåi, tr7.<br />
<br />
59 <br />
<br />
60 <br />
<br />
HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG THCS VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIAÁO DUÅC GIAÁ TRÕ SÖËNG,<br />
KYÄ NÙNG SÖËNG VAÂ GIAO TIÏËP ÛÁNG XÛÃ TRONG QUAÃN LYÁ<br />
<br />
söëng àuáng àùæn. Àêët nûúác naâo xêy dûång vaâ giuáp cho thïë hïå treã thûåc hiïån àûúåc hïå giaá<br />
trõ baãn thên àuáng àùæn vaâ húåp thúâi, thò àêët nûúác àoá seä coá caác giúâ hoåc töët, nhaâ trûúâng<br />
töët, hïå thöëng giaáo duåc vaâ nïìn giaáo duåc tiïn tiïën khöng laåc hêåu, laåc àiïåu vúái thúâi<br />
àaåi”5 <br />
<br />
Caác yïëu töë lyá tûúãng, nhêån thûác, tònh caãm, möåt khi àûúåc hònh thaânh vaâ phaát<br />
triïín seä chuyïín thaânh àöång cú cuãa hoaåt àöång, àöìng thúâi àoá cuäng chñnh laâ quaá trònh<br />
“taách mònh ra khoãi caái Töi”, goåi laâ quaá trònh tûå yá thûác, taåo nïn hïå thöëng thaái àöå, trong<br />
àoá coá thaái àöå àaánh giaá, bao göìm: àaánh giaá baãn thên (soi laåi mònh); àaánh giaá thïë giúái<br />
xung quanh: àaánh giaá caái gò cêìn, caái gò chêëp nhêån (tûác taåo nïn thûúác ào giaá trõ), caái gò<br />
tuên thuã, theo hïå thöëng chuêín mûåc naâo, caái gò coá yá nghôa cho hoaåt àöång cuãa mònh<br />
caái gò hún, caái gò keám (tûác taåo nïn thang giaá trõ), sùæp xïëp caác chuêín mûåc nhû thïë naâo,<br />
hoaåt àöång sùæp túái theo hûúáng naâo (tûác taåo nïn viïåc àõnh hûúáng giaá trõ). Trong giaá trõ<br />
hoåc, ngûúâi ta goåi chung àoá laâ hïå giaá trõ, trong àoá coá hïå thöëng thaái àöå giaá trõ.<br />
<br />
Coá hïå thöëng giaá trõ cuãa gia àònh, nhoám ngûúâi, têåp thïí, cú quan, cöång àöìng,<br />
quöëc gia – dên töåc, nhên loaåi. Giaá trõ cuãa caá nhên àûúåc goåi laâ thaái àöå giaá trõ nhên caách.<br />
Quaá trònh biïíu hiïån thaái àöå noái chung, thaái àöå giaá trõ noái riïng laâ quaá trònh hònh thaânh,<br />
böåc löå vaâ phaát triïín nhên caách. Nhên caách àûáng giûäa caác thaânh töë “Chñ, trñ, àûác,<br />
têm”. Giaá trõ nhên caách laâ cöët loäi cuãa giaá trõ baãn thên bao göìm caã trñ lûåc, têm lûåc,<br />
thïí lûåc taåo nïn àöång cú hoaåt àöång. Coá thïí kïët húåp caác thaânh töë kïí trïn vaâo hïå giaá<br />
trõ. Hïå giaá trõ laâ möåt trong caác hïå thöëng àöång cú trong cêëu truác nhên caách.<br />
<br />
Tûâ nùm 1990, Chûúng trònh phaát triïín Liïn hiïåp quöëc (UNDP) àaä quyïët àõnh<br />
lêëy chó söë phaát triïín con ngûúâi (HDI: GDP/ ngûúâi, tuöíi thoå vaâ phaát triïín giaáo duåc) laâm<br />
chó söë quan troång vïì phaát triïín àêët nûúác. “Yïëu töë con ngûúâi” trúã thaânh vêën àïì àûúåc<br />
quan têm haâng àêìu cuãa moåi quöëc gia úã thïë kó XXI. Trong àoá caác yïëu töë vùn hoáa, con<br />
ngûúâi, nguöìn nhên lûåc,... laâ möåt doâng chaãy trong phaåm truâ “phaát triïín bïìn vûäng”.<br />
Búãi vêåy, “giaá trõ con ngûúâi” laâ yïëu töë quyïët àõnh nhêët àöëi vúái sûå phaát triïín bïìn vûäng<br />
cuãa caã nhên loaåi, cuãa tûâng quöëc gia vaâ cuãa tûâng dên töåc.<br />
<br />
Chñ<br />
Lñ<br />
tûúãng,<br />
Nhêån<br />
thûác,<br />
Tònh<br />
caãm<br />
<br />
ÀÖÅNG CÚ<br />
HOAÅT ÀÖÅNG<br />
GIAO TIÏËP<br />
<br />
Àûác<br />
<br />
Nhên<br />
caách<br />
<br />
Têm<br />
<br />
HÏå GIAÁ TRÕ<br />
Trñ<br />
<br />
Sú àöì 7: Hïå giaá trõ trong cêëu truác nhên caách (theo GS.VS.Phaåm Minh Haåc, 2009)<br />
<br />
<br />
<br />
Hoaåt àöång laâ baãn thïí cuãa nhên caách thöng qua cú chïë giaá trõ, nhêët laâ trong xaä<br />
höåi vúái nïìn kinh tïë thõ trûúâng; muåc tiïu cuãa hoaåt àöång laâ giaá trõ. Àiïìu quan troång laâ<br />
taåo nïn sûå haâi hoâa giûäa giaá trõ tinh thêìn vaâ giaá trõ vêåt chêët, giûäa giaá trõ caá nhên vaâ giaá<br />
5 Àùång Quöëc Baão (2011), “Kïë thûâa caác hïå giaá trõ suy ngêîm vïì giaáo duåc giaá trõ cho thïë hïå treã Viïåt Nam hiïån nay tûâ<br />
<br />
caác böå söë 5”, 01X-12/03-2011-2, tr73.<br />
<br />
MÖ ÀUN 1- HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG TRUNG HOÅC CÚ SÚÃ<br />
VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIAÁO DUÅC GIAÁ TRÕ SÖËNG TRONG GIAI ÀOAÅN HIÏåN NAY<br />
<br />
trõ cöång àöìng xaä höåi. Caác chó söë giaá trõ cuãa nhên caách seä phaãn aánh bûác tranh àaåo àûác<br />
xaä höåi phûác taåp vaâ caác vêën àïì giaáo duåc àaåo àûác cho lúáp treã.<br />
<br />
GS.VS. Phaåm Minh Haåc nhêån àõnh”Con ngûúâi laâ muåc tiïu vaâ àöång lûåc cuãa<br />
phaát triïín kinh tïë - xaä höåi,... Cêìn tùng cûúâng giaáo duåc giaá trõ, laâm cho caác giaá trõ - vùn<br />
hoáa thêëm sêu vaâo moåi hoaåt àöång kinh tïë, moåi haânh vi cuãa con ngûúâi,... àõnh hûúáng<br />
cho phaát triïín, àiïìu chónh suy nghô,... haån chïë nhûäng taác àöång tiïu cûåc cuãa kinh tïë thõ<br />
trûúâng vaâ höåi nhêåp. Cêìn àuác kïët, xêy dûång Hïå giaá trõ chung cuãa chuáng ta, àõnh hûúáng<br />
giaá trõ theo àûúâng löëi phaát triïín àuáng, vûúåt qua ngûúäng “söëng coân”, xêy dûång möi<br />
trûúâng laânh maånh, àùåc biïåt tûâng ngûúâi biïët àiïìu hoâa moåi lúåi ñch, nghô vaâ laâm cho baãn<br />
thên, gia àònh, cöång àöìng, àêët nûúác”6. Nïëu caác giaá trõ söëng àûúåc phaát triïín bïìn vûäng<br />
thò nhên caách cuäng trûúãng thaânh vûäng vaâng, coá baãn lônh, baãn sùæc riïng. Do àoá, cêìn<br />
thiïët phaãi tiïën haânh giaáo duåc trong nhaâ trûúâng, trong toaân xaä höåi, taåo ra sûå àöìng thuêån<br />
trong àõnh hûúáng giaá trõ, thûúác ào giaá trõ. Hïå thûúác ào giaá trõ tûúng àöëi thöëng nhêët cuãa<br />
xaä höåi seä giuáp àaánh giaá àuáng con ngûúâi, nhêët laâ nhûäng con ngûúâi coá taâi nùng. Cêìn àùåc<br />
biïåt coá chñnh saách tuyïín duång, àïì baåt nhên sûå vaâo caác võ trñ àuáng vúái nùng lûåc vaâ àaáp<br />
ûáng yïu cêìu cuãa cöng viïåc, mang laåi hiïåu quaã, ài theo laâ chñnh saách tiïìn lûúng vaâ tön<br />
vinh nhûäng lao àöång coá nhiïìu àoáng goáp cho sûå phaát triïín kinh tïë – xaä höåi, laâm sao<br />
cho möîi ngûúâi laâm vaâ hûúãng àuáng giaá trõ mònh laâm ra.<br />
<br />
Àoá laâ nhûäng quan àiïím hiïån àaåi, nhûng àöìng thúâi cuäng mang tñnh kïë thûâa, giûä<br />
gòn vaâ phaát huy caác quan àiïím giaáo duåc giaá trõ söëng theo Nho giaáo, Phêåt giaáo vaâ quan<br />
àiïím maâ Chuã tõch Höì Chñ Minh luác sinh thúâi àaä xaác àõnh.<br />
2. Giaá trõ söëng – quan niïåm cuãa Baác Höì<br />
<br />
Àöëi vúái Baác Höì, giaá trõ söëng laâ caái göëc cuãa nhên caách. Sinh thúâi, Ngûúâi thûúâng<br />
noái: “...àaåo àûác caách maång laâ caái göëc, caái nïìn taãng, caái baãn chêët. Giöëng nhû söng phaãi<br />
coá nguöìn nûúác, khöng coá nguöìn thò söng khö caån. Cêy phaãi coá göëc rïî, khöng coá göëc<br />
thò cêy khö heáo. Ngûúâi caách maång phaãi coá àaåo àûác, khöng coá àaåo àûác thò taâi gioãi caách<br />
mêëy cuäng khöng laänh àaåo àûúåc nhên dên,...” Baác yïu cêìu ngûúâi caách maång phaãi lêëy<br />
“Àûác” laâm göëc. Tuy nhiïn, tû tûúãng àaåo àûác cuãa Ngûúâi rêët coi troång caã àûác vaâ taâi: Coá<br />
taâi phaãi coá àûác, coá taâi maâ khöng coá àûác, tham ö, huã hoáa chó coá haåi cho àêët nûúác. Coá<br />
àûác maâ khöng coá taâi chùèng laâm gò àûúåc thò khöng giuáp ñch cho ai. Baác àaä chó roä “muöën<br />
coá xaä höåi chuã nghôa, phaãi coá ngûúâi xaä höåi chuã nghôa. Muöën coá ngûúâi xaä höåi chuã nghôa<br />
phaãi coá tû tûúãng xaä höåi chuã nghôa”. Tûâ quan àiïím àoá, Baác àaä gùæn viïåc xêy dûång nhaâ<br />
trûúâng Viïåt Nam vúái cöng cuöåc xêy dûång àúâi söëng múái cuãa àêët nûúác. Trong taác phêím<br />
Àúâi söëng múái (1947), viïët dûúái daång Hoãi – Àaáp, Baác àaä phaác thaão caác àùåc trûng cuãa<br />
nhaâ trûúâng Viïåt Nam múái möåt caách roä raâng vaâ sêu sùæc nhû sau:<br />
<br />
<br />
“Hoãi: Thïë naâo laâ àúâi söëng múái trong möåt trûúâng hoåc?<br />
<br />
<br />
Àaáp: Trong möåt trûúâng hoåc, caác thêìy nïn thi nhau tòm caách daåy sao cho dïî<br />
hiïíu, dïî nhúá, nhanh choáng vaâ thiïët thûåc.<br />
<br />
<br />
Caác troâ nïn àua nhau hoåc. Àöìng thúâi, biïët tiïët kiïåm giêëy buát, biïët giûä kó luêåt.<br />
<br />
<br />
<br />
Tûâ tiïíu hoåc, trung hoåc, cho àïën àaåi hoåc, laâ núi reân luyïån nhi àöìng vaâ thanh<br />
6 Phaåm Minh Haåc (2011), “Biïën àöång phûác taåp möåt söë giaá trõ úã Viïåt Nam”, 01X-12/03-2011-2, Haâ Nöåi, tr13.<br />
<br />
61 <br />
<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
