intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Hoạt động của phong trào Minh Tân ở tỉnh Mỹ Tho những năm đầu thế kỷ XX

Chia sẻ: Caygaolon Caygaolon | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

47
lượt xem
3
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết nghiên cứu hoạt động của phong trào Minh Tân ở tỉnh Mỹ Tho những năm đầu thế kỷ XX thông qua các hoạt động về ngoại thương, công thương, kinh doanh khách sạn, cuộc vận động thực hiện nếp sóng mới… Mời các bạn cùng tham khảo bài viết để nắm chi tiết nội dung nghiên cứu.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Hoạt động của phong trào Minh Tân ở tỉnh Mỹ Tho những năm đầu thế kỷ XX

TU UEU •, plNH CHINH sCf UEU<br /> <br /> <br /> HOAT BdlVG CrA PHOIVG T R A O M I M H TAJV d<br /> TiNH MY THO IVHCOVG IVAM DAIJ T H ^ ' KY XX<br /> <br /> <br /> NGUYEN PHtJC NGHlfiP'<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ^ My Tho, tfl nflm 1908, xufl't hi$n m^t Minh Tfin thye sy lfi cd scl kinh tfli, nOi lifin<br /> vJphong trao dfl'u tranh mfii dUpe gpi Ifi lgc, h^i hpp, diln thuytft vfl phfin phfit tfli<br /> Phong trflo Minh Tfin (Minh dflc Tfin dfin). li^u, nhfl't Ifl sfich bflo do Phan B$i Chfiu<br /> Phong trfio nfiy do Trfin Chfinh Chitfu gdi tfl nfldc ngofii v l d l tuyfin truyin cho<br /> (Gilbert Chitfu) phfit dfing. Dfiy lfi sfl ktft phong trfio.<br /> noi gifla Phong trflo Dfing Du vfl Phong Hoat dfing kinh doanh cua Khach san<br /> trao Duy Tfin, chu trUdng cfii each xa hfii, Minh Tan khfi da dang, bao gom:<br /> ehfl'n hUng dan tr\ boi dUdng dan khf vfl<br /> - Kinh doanh phong ngii va fin utfng:<br /> phfit triln cfing thUdng, cgnh tranh vdi tU<br /> ban Phfip vfl tu ban Hoa kilu nhfim dfinh Theo bfio Lue tlnh tdn vdn, ra ngfly 30-<br /> duoi thflc dan Phfip, gifinh dfic Iflp cho dfi't 1-1908 thi "gid phdng hgng nhOt trgn dim<br /> nflfic. hay 24 gid Id 1,10 dong, hgng nhat mgt<br /> budi trUa Id 0,5 dong; hgng nhi trgn dim<br /> Ve cfing thuong, T r i n Chfinh Chitfu vfi<br /> hay 24 gid Id 0,8 dong, hgng nhi mgt budi<br /> cac nhan vfit chii ehtft cua phong trfio xuc<br /> trUa Id 0,4 ddng. Trd Id du, nUdc nUa mat.<br /> tien thfinh Ifip cae cd scl kinh doanh, nhU<br /> nUde tdm sgeh se, cam dn tu y, muon dn<br /> khach san, hang xUdng, hfii bufin,...<br /> mdy cdc thi tgi minh".<br /> Luc btfy gid, tai My Tho, doi difin vfii ga<br /> - Bufin bfin tap hda:<br /> xe lfla vfi btfn tfiu lue tinh, efi Khach san<br /> Bao Luc tlnh tdn vdn, ra ngfly 4-10-<br /> Nam Ky do Huynh Dinh Diln, mot nhfin si<br /> 1908, dflng quang cfio khfich sgn "eo bdn<br /> yeu nude d Go Cfing, lflm chu. D l tao dilu<br /> kien thuftn ldi eho hogt dflng cua phong trd ngon, nUdc mdm Phu Qud'e dUng ve,<br /> trfio, Huynh Dinh Diln da cho Trfin Chfinh chiiu, sdp, savon (xd bdng) vd tgp hoa".<br /> Chitfu mUdn khfich sgn nfly. Trfin Chfinh • To chflc bilu diln ca nhac tfli tii:<br /> Chieu cho doi ten thfinh "Minh Tdn khdeh Bao Luc tinh tdn van, ra ngfly 4-10-<br /> sgn", efi lflc fing trfle tiep quan ly, cfi luc'fing 1908, dfing quang cfio tai khfich san vflo<br /> giao cho Nguyen Minh Tritft (Ca Tr^n) hofic "mdi budi chiiu ta 5 gid din 10 gid, cd nhgc<br /> Nguyin Chanh Sfit quan ly. Khfich san tdi ta ca xang, hui ddng thdi ru chgp trdi".<br /> <br /> TS. Dgi hpc Tien Giang<br /> 64 Rghien cflu Ljch sir, atf 11.2012<br /> <br /> Duyc bitft, hufi dfing lfi cfi dflo, thfli, ru, lyc c6 trinh d$, gifio dye hfldng v l thye<br /> chfip, trfi'i lfi nhflng di§u hfit cfi tfnh cfleh nghidp, khfing djnh vj trf kinh ttf cua giai<br /> chuc mflng. ctfp tu sfin Vi$t Nam.<br /> • Tfl vfi'n vfi thye hi§n miln phf cfic djeh Hogt d$ng kinh doanh ciia cfing ty diln<br /> vy vl phfip luflt: ra nhfl sau:<br /> Bfio Lt^c tinh tdn vdn, ra ngfiy 19-3- - Bfio Lyic tinh tdn van ra ngfly 13-3-<br /> 1908, dfing "ldi Kinh cdo cda dng J. B Xudn 1908 cho bitft, vi$c dfing tiln cfic p h i n h^n<br /> yiu cdu ddng bdo cd sa chi oan ac thi gdi dflyc titfn hfinh trong n$i thfing 3 nfly;<br /> tha (thu) thudt ddu dudi cho tdi nghe rdi tdi "Thdu Ay nhiit n^i thdng ndy phdi dong cho<br /> eoi ludt cd hay khdng thi tdi se trd ldi lgi tdt. Cudi thdng thi se rao sdchU vi cd ddng<br /> cho md bii't, nhU sa oan ac thi^t, vi theo bgc. Cdi xin bgn dong bang phdi gia ldi<br /> ludt khdng cd, thi tdi si liiu edng md td eho haa, ehd khd giing tri md hU viic ed".<br /> nhd nadc ro sU oan ac dd md xin. Gdi tha • Bfio L^c tlnh tdn vdn, ra ngfly 9-4-<br /> tgi Minh Tdn khdeh sgn". 1908, nhfic lai vi^c kfiu gpi cfie eo dfing ddng<br /> Dong thdi, T r i n Chfinh Chitfu eung cho tiln ctf phfin vfl ghi thfim "Cd ddng bgc tki<br /> thflnh Iflp "Nam Ky Minh Tdn cdng nghf ddng tgi Minh Tdn khdeh sgn My Tho hodc<br /> cfi tru scr dfit tgi khfich san Minh Tfin. Dfiy Id Nam Trung khdeh sgn Sdi Gbn".<br /> Ifi cfing ty ctf phfin, cfi dilu lfi, cfi vtfn ctf - Bfio Luc tinh tdn vdn, ra thfing 6-1908,<br /> djnh (1.000 dong, tfldng dfldng 25.000 eho bitft: "Minh Tdn cdng nghi dd nhom<br /> francs) vfii 17 sang Iflp vifin, trong dfi cfi Dgi hdi hdm ngdy 31 Mai (thdng 5). Nay dd<br /> den 9 sang Ifip vifin lfi ngfldi tinh My Tho, ngp diiu li cho notaire cdu chUng, vdi ngdy<br /> bao gom Trfin Vfin Binh cl lflng LUdng Phu naa se rao vd in ra 3.000 cudn (diiu li)<br /> (nay la LUdng Hoa Lac, Chp Ggo), T r i n phdt cho cha vi cd hdn, trong chitng mgt<br /> Quan Xufin d lflng Binh Cfich (nay Ifl Tfin thdng nQa se khi (khdi) cdn^.<br /> Binh Thanh, Chp Gao), Nguyin Tfl Thflc 6<br /> - Bao Luc tinh tdn vdn, ra ngfly 17-6-<br /> lflng Dong Sdn (nay Ifl Dong Thanh, Gfi<br /> 1908, dfla tin, nhfling ngfldi sfing Ifip md<br /> Cfing Tfiy), Dinh Vfln An cl lflng Binh Hfli<br /> Dgi hfii vfl Iflp vi bfing tai Minh Tfin khaeh<br /> (nay lfi Song Binh, Chp Gao), Lfi Vfin Thiln<br /> sgn, efl fing Nguyin Chfinh Chitfu Iflm Ting<br /> cl lfing Kim SOn (Chfiu Thfinh), Lfi Vfin<br /> ly, fing Nguyin Vifin Kilu lfim Chfinh hpi,<br /> Chflc cl lflng Binh Thanh Dfing (nay Ifl Long<br /> fing Trfin Quan Xufin lflm Tfl thd. Ngofli ra,<br /> Binh, Go Cfing Tfiy), Lfi Vfln Cflu cl lflng<br /> efin cLt 4 fing phfii vifin nghj sy vfi 5 fing<br /> Long Hoa (Lfldng Hoa Lgc, Chp Gao),<br /> phfii vifin thj sfl. Dai hfii d i n g y mua mfit sd<br /> Huynh Dinh Diln ti lfing Thflnh Phtf (thj xa<br /> dfi't tai lflng Dilu Hda (My Tho). Sd dtft nfiy<br /> Go Cfing).<br /> rpng hdn mfit rafiu vdi gia mSi thflde vufing<br /> Vific thfinh Iflp "Nam Ky Minh Tdn cdng lfi 1 cfie, tra t i l n m^t di xfiy dflng ed sd san<br /> nghi" nhfim muc dfch nhfl da ghi trong xufi't ngay Ifip tflc.<br /> Dilu lfi Ifl: "L Ldp lb nghi tgi NamK, Id chi. Bao Luc tinh tdn vdn, ra ngfiy 4-7-<br /> Id d^t, lb savon (xd bdng), thugc da vd pha 1908, eho bitft: "ddt dd mua gdn xong, Id<br /> ly (pha li),.,. 2. Dgy eon nit An Nam hgc gdn cdt. Dd phdi ngudi ra Tonkin (Bae l^)<br /> nghi oy", thflc chfi't Ifl nhfim canh tranh vdi md hgc edeh thac ldm hop quet cdng mUdn<br /> tu ban Phfip vfi tu ban Hoa kilu, phfit triln thdy thg. Bgc thdu vd ngdy hdm nay gdn<br /> tilu thu cfing nghifip, dflo tgo nguon nhfin 9.000 ding, cbn nhiiu vi chUa ddng bgc<br /> Ijoat dpng ciia phong teho Minh Tte...<br /> <br /> kdn thi xin rdng md dong cho mau, vi it thao vfi lfim v0 sinh xfldng san xufl't,<br /> ldu ddy cdng ty cdn ditng ldm". phdng hpc vfl nhfi d. Hpc vifin theo dgo<br /> - Bao Lue tinh tdn vdn, ra ngfly 23-7- Thifin Chfla hoflc dgo Phfit, dtfn ngfiy ll<br /> 1908, dflng ldi rao cua cfing ty Ifl dfl mua dgo, dflyc nghl d l di nhfl thd hay di chfla.<br /> dfl't cua fing de Balmann g i n cfiu sfit My Mli nflm, hpc vifin dflpc nghi 30 ngfly bai<br /> Tho, ngang rap hfit Tfl Lfii vfi titfn hflnh trfldng, 15 ngfiy ttft Nguyfin dfin, 15 ngfly<br /> giai toa mfit bfing: "cut xin vi ndo cd md md l l Qutfc khfinh nfldc Phfip (14-7). Cfing ty<br /> tgi dd phdi ddi di chd khdc ddng cdng ty lo nghifim cfi'm vific trflng phgt hpc vign<br /> cdt Id ddu vd savon. Hgn ba thdng, nhU bfing efich dfinh dfip. Ntfu hpc vifin nflo vi<br /> khdng chiu ddi thi se xin phep quan md ddi phgm n$i quy thi cho dflng ngofli cda Idp,<br /> chung vdo nghia dia eua ldng". Ding thdi, roi bflo cho giflm thj dfin dtfn Ting ly dl<br /> cfing ty cung cho bitft, se nfi'u dfiu dfla, quytft djnh hlnh thflc ky lu^t.<br /> trfldc dl bfin, sau d l lfim savon; vfi bfit d i u - Bfio Lgc tinh tdn vdn, ra ngfly 20-8-<br /> tuyin efing nhfin vfii lUdng thfing 50 dong, 1908, cho bitft "nhiiu ngudi hun dd gdi dan<br /> tUdng dfldng 125 francs, eho nhflng ai bitft eho con di hgc ldm nghi savon. Hgn mgt<br /> nfi'u dfiu dfla hoflc bitft cfich Iflm savon. thdng naa Id khep sd'. Cfing ty ra btf cfio<br /> NhQng ngudi cfi p h i n hfln, mutfn cho con thu mua nguyfin lifiu: "Bon hiiu chiu mua<br /> hpc hai nghe fl'y thi gdi ddn vfl ly ljch eiia hot du du ddu vd hot bdng vdi. Lue ehdu ai<br /> dfla tre cho cfing ty. cd thi nin gdi thd din md thUdng nghi, cdn<br /> ai khdng cd thi nin trong, bo ddt ldm chi<br /> - Bao Luc tinh tdn vdn, ra ngfly 6-8-<br /> cho udng. Kiim hot vdi bay, nd cdng mgc<br /> 1908, dfing ldi gpi "ddu gid mUdn trdng tre<br /> rdo ttdt cua cdng ty mdi mua vd ddp nin<br /> nhu chai".<br /> nhd lb ddu, lb savon vd nhd hgc viic". ' Bfio Lue tinh tdn vdn, ra ngfiy 3-9-<br /> - Bfio Luc tinh tdn vdn, ra ngfiy 13-8- 1908, dflng tin cong ty se "thu mua 100.000<br /> 1908, loan tin cong ty da tim dUdc t h i y , trdi daa khd di ldm savon, ai cd thi dem<br /> thp lam savon vfl se nhfim hpp hoi nghi co din bdn".<br /> dfing d l dinh vific xay cfi't Io san xufi't Bfio Luc tinh tdn vdn, ra ngay 5-9-<br /> savon. Tfi'ng ly Trfin Chfinh Chitfu ra 1908, tudng thuflt vific cfing ty md hpi nghj<br /> thfing hao cho eae c l dfing, ntfu ai cfi con CO dfing. Tai hfii nghi. Ting ly Trfin Chfinh<br /> mutfn hpc nghe thi gdi con den, thdi han Chieu d l nghi chi 1.000 dong "dgng mua do<br /> hpc la 7 nflm. Cfing ty dai thp fin d, cha bin Tdy vi md bdn, nhOng Id gidy bdng,<br /> me lo phfin qufin ao, mflng men. Ntfu hpc tagng son thuy...". Sau dfi, Chfinh chu hpi<br /> gioi, hoe vien se dUpe hfldng lUdng thfing, Nguyin Vifin Kilu mdi nhiing ngUdi dU hoi<br /> con ngUdc lgi, ntfu khong sieng nfing, vfi nghi dtfn xem vific xay dflng xfldng san<br /> ky luat thi se bj tra v l gia dinh. Sau khi xufi't. TrUdc khi hfii nghj btf mge, fing Tfi'ng<br /> thfinh nghl, hpc vifin phai phuc vy cho ly tfing moi ngUdi 4 cue savon do cfing ty<br /> cfing ty trong thdi h a n 7 nfim. Trong thdi<br /> san xufl't thfl nghifim "ddng dem ve md xdi<br /> gian hgc n g h l , hpc vifin dUpc hpc ky<br /> thU, tdi xdu se dem ldi ludn ciia cdc dng<br /> thuflt, sang tfl 6 gid dtfn 10 gid, chilu tfl 2<br /> ddng trin Lue tlnh tdn vdn".<br /> gid dtfn 5 gid, thdi gian eon lgi trong ngfly<br /> - Bfio Luc tinh tdn vdn, ra ngay 10-9-<br /> thi hpc chfl Quoe ngfl, chfl Phap vfl toan.<br /> 1908, dfing quang cfio trgn hai trang Idn vl<br /> Ngfiy thfl Nflm vfl Chu nhflt thi hpe the<br /> Savon hifiu Con Vjt do cfing ty sfin xufi't:<br /> 66 Rghian cflu Hch ait, atf 11.8018<br /> <br /> "Tdt hdn cua eh^c (Hoa kHu) ldm, bdn thgo tdn l&m thdy, kiu Id General<br /> nhiiu: hgng nhOt, 100 kilos gid Id 20 ddng. manager d^ng bdy bii'u cde vi^c, cbn<br /> hgng nhi, 100 kilos gid Id IS ddng, hgng mudn vdn cho nhiiu naa phdi thi chitn<br /> ba, 100 kilos gid Id 10 ddng. Bdn gid ri c&i sd biin chung sd bgc minh hdn ddng<br /> ldm: hgng nhOt, m^t cyLC 200 grammes 4 bao nhiiu cho hang, kiu Id Trust<br /> chiim (4 xu), hgng nhi, m^t ci^c 3 chiim, company, thi vay cdng ddng bdng sd dd.<br /> hgng ba, mdt c^c 2 chiim". Dfing thdi, kfiu Bdy gift tht ngadi Trung Qude edng bit<br /> gpi bfl con nfin mua hflng ciia cfing ty do chudc rdi dd. Cbn ngUdi xa minh chdng<br /> ngUdi Vi$t thflnh Itfp: "bgn ddng bang phdi ph&i Id cdy dd tUifng hinh nin khdng ldm<br /> rdn gidp nhau cho nin vi^e". ehi hit, nay chung tdi quyit lac ngUdi<br /> ddng chi trong bgn ddng bdo minh md<br /> - Bfio Li^c tlnh tdn v&n, ra ngfly 22-10-<br /> kiu ggi, dng ndo, b& n&o biit viic duy tdn<br /> 1908, cho bitft mfit hflng xfl bfing ciia COng<br /> thi hdy tham gia".<br /> ty Minh Tfin sfin xutft dgt chtft luyng ttft,<br /> du sflc cgnh tranh mflt hflng cflng logi do tfl • Ldi rao ciia Phgm Ngpc Tiiy, ty Hufi<br /> san ngudi Hoa sfin xufl't. Dilu nfiy giflp cho Dudng, d lflng Kim Sdn, t i n g Lyi Trudng<br /> ngudi tifiu dflng duyc hudng lyi; "TH ngdy dfing trfin L\ic tlnh tdn v&n, ra ngfly 13-2-<br /> cd savon Minh Tdn Id ra bdn gid ri, thi 1908, nhu sau; "Trong xui Nam ky ta thi tdi<br /> savon cdc Khdeh (Hoa kiiu) edng h^ gid tudng chdc viic Ida ggo Id phdn ldi thd<br /> theo, nin nay cdng ty h^ gid bdn cho cdc nhat, vi dd nhiiu m& lgi tdu cdc nUdc tM<br /> dgi ly hdn, hogc ai mua ta 100 kilos sdp Hn lui hodi, khdng khi ndo ngdt bin. Cbn ngudi<br /> cdng nhd dupe". Thanh thUdng (thUdng gia Hoa kiiu) thi<br /> Hudng ctng phong trflo Minh Tfin, d My thdi ldp ti4m n&y hdng kia trong xd ta cd<br /> Tho cfi mfit stf ngUdi hyp tfic vdi nhau thflnh trin hai tr&m cdi md mua Ida vd trS lua.<br /> lap "Minh Tdn tuc mi tdng cu^c". Dfiy Ifl Tdi thi4t ldy l&m tdi thdm m& rdi luy khdng<br /> efing ty c l phfin bufin bfin thfic gao nhfim biit Id dudng n&o vi xa ta chdng phdi Id<br /> cgnh tranh thfldng mfli vdi tU san mgi ban khdng cd ngudi khdn ngoan m& sao lgi chiu<br /> Hoa kilu vfi tu sfin Phfip trong vi^e kinh thua Slit nha o
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2