Hợp tác Việt Nam và Thái Lan trong việc giải quyết các vấn đề an ninh phi truyền thống hiện nay

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 31 (56) - Thaùng 8/2017<br /> <br /> <br /> <br /> Hợp tác Việt Nam và Thái Lan trong việc giải quyết<br /> các vấn đề an ninh phi truyền thống hiện nay<br /> Vietnam – Thailand cooperation in solving non-traditional security issues<br /> <br /> TS. Hà Lê Huyền,<br /> Viện Nghiên cứu Đông Nam Á<br /> <br /> Ha Le Huyen, Ph.D.,<br /> Institute for Southeast Asian Studies<br /> <br /> Tóm tắt<br /> Ở thế kỷ XXI, việc hội nhập quốc tế mang lại nhiều lợi ích nhưng cũng gia tăng không ít thách thức rủi<br /> ro, nguy hiểm về vấn đề an ninh phi truyền thống đối với các quốc gia nói chung và với Việt Nam, Thái<br /> Lan nói riêng. Trước tình hình đó, hai nước không ngừng nâng cao tầm kiểm soát về vấn đề an ninh<br /> thông qua họp Nhóm Công tác chung chính trị – ngoại giao – an ninh Việt Nam – Thái Lan. Đây là hình<br /> thức hợp tác được duy trì liên tục và luân phiên giữa hai nước, họp lần đầu tiên vào năm 2004 và đến<br /> nay đã tổ chức lần thứ 9 (7/2017) nhằm tăng cường hợp tác để xử lý các thách thức an ninh phi truyền<br /> thống đang nổi cộm hiện nay của Việt Nam và Thái Lan với ba vấn đề: ma túy, tuần tra chung ở Vịnh<br /> Thái Lan và nạn buôn bán người, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em.<br /> Từ khóa: quan hệ Việt Nam – Thái Lan, an ninh phi truyền thống.<br /> Abstract<br /> In the 21st century, international integration has brought many benefits but also increased many<br /> challenges regarding non-traditional security risks to countries in general, to Vietnam and Thailand in<br /> particular. Under those circumstances, the two countries have been improving their security control<br /> through the Vietnam-Thailand Political-Security-Diplomatic Working Group. This collaboration is a<br /> continuous and rotational form of cooperation between the two nations, which was first held in 2004<br /> and has taken place for the ninth time (July 2017) to tackle the current non-traditional security<br /> challenges of Vietnam and Thailand including three major issues: drugs, joint patrol in the Gulf of<br /> Thailand, and human trafficking, especially women and children.<br /> Keywords: Vietnam – Thailand relations, non-traditional security.<br /> <br /> <br /> <br /> 1. Những vấn đề lý luận cơ bản về cách chủ động, tích cực vào quá trình hội<br /> khái niệm an ninh phi truyền thống nhập quốc tế dưới các hình thức khác nhau<br /> Tình hình thế giới sau Chiến tranh để tăng cường vị thế của mình. Tuy nhiên<br /> Lạnh (1991) có diễn biến mới, hòa bình trở các quốc gia cũng phải đối mặt với những<br /> thành xu thế nổi trội, khu vực hóa và toàn thách thức mới từ mối đe dọa an ninh phi<br /> cầu hóa đang tạo nhiều điều kiện thuận lợi truyền thống. Thái Lan và Việt Nam cũng<br /> cho các nước vừa và nhỏ tham gia một không ngoại lệ.<br /> <br /> 64<br />  HÀ LÊ HUYỀN<br /> <br /> <br /> Theo tổ chức Liên Hợp quốc “An ninh hiếm nguồn lực, bệnh dịch, thiên tai, di cư<br /> phi truyền thống” (ANPTT) bao gồm 7 lĩnh không kiểm soát, thiếu lương thực, buôn<br /> vực chủ yếu là: kinh tế, lương thực, sức người, buôn ma túy và tội phạm có tổ<br /> khỏe, môi trường, con người, cộng đồng và chức”. Trong cách tiếp cận vấn đề an ninh<br /> chính trị. Có quan điểm khác lại khẳng phi truyền thống này, hai đối tượng bị<br /> định ANPTT gồm 6 nhóm chính là: ô thách thức trực tiếp ở đây là nhà nước và<br /> nhiễm môi trường, tình trạng thiếu hụt tài con người [18, 23].<br /> nguyên, tội phạm xuyên quốc gia, nạn Tại Việt Nam, phần lớn các học giả<br /> khủng bố, dịch bệnh và thảm họa thiên tai. nghiên cứu về quan hệ quốc tế cho rằng an<br /> Mely Caballero Anthony quan niệm mối đe ninh phi truyền thống là những mối đe dọa<br /> dọa ANPTT được định nghĩa là: “thách đối với an ninh quốc gia mà không xảy ra<br /> thức đối với sự tồn vong và thịnh vượng những xung đột quân sự giữa các lực lượng<br /> của các quốc gia, dân tộc, xuất hiện chủ quân đội [9]. Sách trắng Quốc phòng Việt<br /> yếu trong các nguồn phi quân sự, chẳng Nam năm 2004 đã xác định: “Những vấn<br /> hạn như thay đổi khí hậu, suy thoái môi đề chưa được giải quyết, liên quan đến<br /> trường xuyên biên giới và nguồn tài tranh chấp biên giới, lãnh thổ trên bộ, trên<br /> nguyên cạn kiệt, bệnh truyền nhiễm, thiên biển cùng những vấn đề an ninh phi truyền<br /> tai, di cư bất hợp pháp, tình trạng thiếu thống khác, như buôn bán và vận chuyển<br /> lương thực, buôn lậu, buôn bán ma túy và trái phép vũ khí, ma túy, cướp biển, tội<br /> các hình thức khác của tội phạm xuyên phạm có tổ chức xuyên quốc gia, khủng bố,<br /> quốc gia”[19]. nhập cư và di cư trái phép, suy thoái môi<br /> Ở khu vực Đông Nam Á khái niệm trường, sinh thái... cũng là những mối quan<br /> “An ninh phi truyền thống” được xuất hiện tâm an ninh của Việt Nam” [1,11]. Như<br /> chính thức trong “Tuyên bố chung ASEAN vậy, những mối đe dọa an ninh phi truyền<br /> - Trung Quốc về hợp tác trên lĩnh vực an thống đối với Việt Nam không chỉ từ các<br /> ninh phi truyền thống” thông qua tại Hội vấn đề trong nước, mà còn từ các vấn đề<br /> nghị thượng đỉnh lần thứ 6 giữa các nước khu vực và thế giới.<br /> thuộc Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á Như vậy, khái niệm ANPTT nội hàm<br /> (ASEAN) và Trung Quốc tại Phnôm Pênh rất rộng. hông phải ng u nhiên mà cách<br /> (Campuchia) ngày 01/11/2002. Đó là đặt vấn đề ANPTT của các quốc gia, khu<br /> những vấn đề về buôn lậu, ma túy, buôn vực và cộng đồng có những điểm khác<br /> bán phụ nữ và trẻ em, cướp biển, khủng bố, nhau nhất định. Việc khuôn những vấn đề<br /> buôn lậu vũ khí, rửa tiền, tội phạm kinh tế cụ thể nào đó trong nội hàm của ANPTT<br /> quốc tế và tội phạm công nghệ cao, đồng như các nhận thức nêu trên đều mang ý<br /> thời tạo ra những thách thức mới đối với nghĩa tương đối, nhằm phục vụ cho việc<br /> hòa bình, ổn định trong và ngoài khu vực. hoạch định, xây dựng chính sách, chiến<br /> Theo Amitav Acharya - nhà nghiên lược an ninh của đất nước và những cam<br /> cứu hàng đầu về quan hệ quốc tế cho rằng, kết an ninh song phương, đa phương trong<br /> an ninh phi truyền thống là “các thách thức hợp tác, liên kết quốc tế. Vì thế, có thể hiểu<br /> đối với sự tồn vong và chất lượng cuộc ANPTT tuy không đe dọa trực tiếp đến chủ<br /> sống của con người và nhà nước có nguồn quyền và toàn vẹn lãnh thổ, nhưng là<br /> gốc phi quân sự như thay đổi khí hậu, khan những mối đe dọa đối với trật tự, an toàn,<br /> <br /> 65<br /> HỢP TÁC VI T NAM VÀ THÁI LAN TRONG VI C GIẢI QUYẾT CÁC VẤN ĐỀ AN NINH PHI TRUYỀN THỐNG…<br /> <br /> <br /> an sinh xã hội của các quốc gia. Trong của khu vực Tam giác Vàng. Tội phạm ma<br /> khuôn khổ của bài tạp chí, nghiên cứu về túy lợi dụng tập quán sinh hoạt, sự phát<br /> hợp tác an ninh phi truyền thống giữa Thái triển của công nghệ thông tin, tính toàn cầu<br /> Lan và Việt Nam, chúng tôi chỉ phân tích 3 hóa để hoạt động.<br /> vấn đề nổi bật hiện nay của hai nước đó là: Theo tinh thần Hiệp định giữa Chính<br /> ma túy; tuần tra chung ở Vịnh Thái Lan; và phủ Việt Nam và Chính phủ Vương quốc<br /> nạn buôn bán người, đặc biệt là phụ nữ và Thái Lan về hợp tác kiểm soát ma tuý, các<br /> trẻ em. chất hướng thần và tiền chất được ký kết<br /> 2. Thực trạng hợp tác giữa Việt Nam ngày 7/10/1998 đã tạo hành lang pháp lý<br /> và Thái Lan trong việc giải quyết các cho các cơ quan chức năng hai nước tăng<br /> vấn đề an ninh phi truyền thống cường hợp tác trong các lĩnh vực liên quan<br /> Thông qua cơ chế hợp tác Nhóm Công tới ma túy. Trong thập niên đầu thế kỷ<br /> tác chung chính trị - ngoại giao - an ninh XXI, hai nước đã hợp tác một cách toàn<br /> Việt Nam - Thái Lan, hai bên đã tăng diện, triển khai nhiều hoạt động song<br /> cường mở rộng và nâng cao hiệu quả hợp phương về phòng, chống ma túy như:<br /> tác quốc phòng, an ninh; tăng cường hợp thường xuyên trao đổi các đoàn nghiên<br /> tác để xử lý các thách thức an ninh truyền cứu, học hỏi kinh nghiệm; tổ chức các lớp<br /> thống và phi truyền thống; đẩy mạnh hợp tập huấn, các hội nghị, hội thảo về phòng,<br /> tác về lãnh sự; và khẳng định cam kết chống ma túy; trao đổi, chia sẻ thông tin,<br /> không cho phép bất kỳ cá nhân hoặc tổ bắt giữ các đối tượng mua bán, vận chuyển<br /> chức nào sử dụng lãnh thổ của nước này ma túy trái phép. Trên các diễn đàn đa<br /> thực hiện các hoạt động chống lại nước kia, phương, hai nước luôn hợp tác và ủng hộ<br /> hợp tác phòng chống tội phạm xuyên quốc l n nhau.<br /> gia (chống di cư bất hợp pháp và buôn Thái Lan là quốc gia có tình hình tội<br /> người, chống khủng bố, ma túy, rửa tiền, phạm và tệ nạn nghiện ma tuý phức tạp ở<br /> tội phạm mạng, tội phạm kinh tế quốc tế), khu vực Đông Nam Á. Thuốc phiện từ<br /> hợp tác quốc phòng, pháp luật và tư pháp vùng Tam giác Vàng được vận chuyển vào<br /> cũng như các vấn đề có liên quan đến hai Thái Lan và đóng gói lại tiếp tục phân phối<br /> nước, trong đó có việc thảo luận và kiến đi các nơi khác. Những năm qua Thái Lan<br /> nghị các biện pháp nhằm giải quyết vấn đề đã mở nhiều chiến dịch tấn công truy quét<br /> ngư dân, tàu cá hai nước trên tinh thần tội phạm ma tuý có hiệu quả. Pháp luật của<br /> nhân đạo. Thái Lan qui định về các hình phạt cho tội<br /> 2.1. Vấn đề ma túy phạm ma tuý rất nghiêm khắc: Người nào<br /> Ma túy là vấn nạn của nhiều quốc gia tiêu thụ hoặc sở hữu để tiêu thụ các chất<br /> trên thế giới. Tình hình sản xuất, sử dụng ma tuý thuộc bảng I số lượng dưới 100<br /> ma túy tổng hợp đang lan rộng và gia tăng, gam đã được xác định là ma tuý nguyên<br /> xuất hiện ngày càng nhiều các tổ chức tội chất thì bị phạt tù từ 5 năm đến chung thân<br /> phạm quốc tế, sự đa dạng về tuyến đường và bị phạt tiền từ 50.000 - 500.000 Baht;<br /> vận chuyển và phương thức thủ đoạn hoạt trên 100 gam sẽ bị phạt chung thân hoặc tử<br /> động. Thái Lan và Việt Nam là hai quốc hình [20]. Hàng năm, các cơ quan chức<br /> gia trong khu vực có điểm chung là chịu sự năng của hai nước đã phối hợp tổ chức các<br /> tác động trực tiếp từ các điểm nóng ma túy hội nghị, hội thảo chuyên đề, trao đổi các<br /> <br /> 66<br />  HÀ LÊ HUYỀN<br /> <br /> <br /> đoàn thăm quan nghiên cứu học tập về mô phạm liên quan đến ma túy. Chính phủ<br /> hình tổ chức và chia sẻ những bài học kinh Hoàng gia Thái Lan rất mạnh tay với loại<br /> nghiệm rút ra từ công tác này. Việt Nam tội phạm này. Thái Lan bắt đầu thực hiện<br /> học tập của Thái Lan chiến dịch tổng tấn Chiến dịch Liên minh nhân dân chống ma<br /> công tệ nạn ma tuý trên qui mô toàn quốc túy từ ngày 1/4/2008 cho thấy Thái Lan<br /> tháng 02/2003, công tác phối hợp toàn dốc sức cho việc phòng chống ma túy. “Ba<br /> diện, đồng bộ giữa giảm cung, giảm cầu, giảm, ba tăng, ba tập trung” [14] là chiến<br /> giảm tác hại thông qua các biện pháp thiết lược chủ đạo của Thái Lan trong giải quyết<br /> thực để nâng cao hiệu quả công tác phòng, vấn đề ma túy.<br /> chống ma tuý... Đối với Việt Nam, hợp tác Ngoài ra, cơ quan chức năng của hai<br /> phòng chống ma túy với Thái Lan vì Thái nước Việt - Thái đã triển khai nhiều nội<br /> Lan là một trong những nước có nhiều kinh dung hợp tác. Chính phủ Thái Lan đã cử sĩ<br /> nghiệm để tham khảo, trao đổi. Bên cạnh quan liên lạc về phòng chống ma túy sang<br /> đó, do vị trí thuận lợi trong khu vực, Thái Việt Nam làm cầu nối trao đổi thông tin.<br /> Lan được chọn làm nơi đặt trụ sở của các ết quả đã phát hiện 3 vụ vận chuyển ma<br /> tổ chức quốc tế, trường đào tạo hành pháp túy qua đường hàng không, bắt 6 đối<br /> của ASEAN, trường đào tạo của Cơ quan tượng, thu giữ gần 10kg cocain. Để việc<br /> phòng chống ma tuý Hoa ỳ (DEA) và phối hợp hiệu quả hơn, trưởng đoàn hai<br /> đăng cai nhiều Hội nghị quốc tế về phòng nước quyết tâm bằng nhiều biện pháp để<br /> chống ma tuý nên rất nhiều cán bộ làm phát triển hơn nữa sự hợp tác bền vững<br /> công tác phòng chống ma tuý của Việt trong công cuộc phòng chống ma túy, vì<br /> Nam đã có dịp sang Thái Lan tham quan, một ASEAN không có ma túy. Trên các<br /> nghiên cứu, trao đổi kinh nghiệm, dự hội diễn đàn hợp tác khu vực và quốc tế như<br /> thảo quốc tế, tập huấn trong khuôn khổ SOCCOM, ASOD, ACCORD, MOU…,<br /> song phương cũng như đa phương. Thông hai nước luôn bàn bạc, phối hợp và nêu cao<br /> qua đó, mối quan hệ giữa các cán bộ phòng quan điểm, thúc đẩy thực thi các sáng kiến<br /> chống ma tuý của Việt Nam và Thái Lan nhằm hướng tới một khu vực ASEAN<br /> ngày càng tăng cường và phát triển. không có ma tuý; cùng nhau chia sẻ kinh<br /> Việc hợp tác giữa hai nước Việt Nam - nghiệm trong quá trình triển khai các dự án<br /> Thái Lan trong việc chống phòng chống hợp tác khu vực như dự án về tăng cường<br /> ma túy là rất cần thiết. ể từ khi hai nước năng lực giám định do JICA (Nhật Bản) tài<br /> có hợp tác song phương về phòng chống trợ. Cơ quan phòng chống ma túy Việt<br /> ma túy phần nào hạn chế hoạt động của tội Nam và Thái Lan nhất trí rằng, việc phối<br /> phạm. Việt Nam và Thái Lan chia sẻ nhiều hợp trao đổi thông tin giữa hai nước nhằm<br /> thông tin về các hoạt động liên quan đến phát hiện sớm các hoạt động buôn bán, vận<br /> buôn bán ma túy, xuất khẩu tinh dầu xá xị, chuyển trái phép các chất ma tuý trên tuyến<br /> trong đó điển hình có vụ điều tra ba Hành lang kinh tế Đông - Tây đang đặt ra<br /> container hàng tinh dầu xá xị bị Hải quan yêu cầu cấp bách cho cơ quan phòng chống<br /> Hoàng gia Thái Lan bắt giữ... Tổng thư ký ma tuý của hai nước.<br /> Ủy ban iểm soát ma túy Thái Lan Hợp tác giữa Việt Nam và Thái Lan đã<br /> Permpong Chaovalit cho rằng, đất nước góp phần nâng cao hiệu quả đấu tranh<br /> Thái Lan cũng đối mặt với nhiều loại tội phòng, chống tội phạm ma túy. Số vụ án<br /> <br /> 67<br /> HỢP TÁC VI T NAM VÀ THÁI LAN TRONG VI C GIẢI QUYẾT CÁC VẤN ĐỀ AN NINH PHI TRUYỀN THỐNG…<br /> <br /> <br /> ma túy và đối tượng bắt giữ ngày càng đường dây nóng giải quyết sự cố trên biển,<br /> tăng, mở rộng được nhiều vụ án xuyên tuần tra chung, diễn tập tìm kiếm cứu nạn<br /> quốc gia liên quan đến quốc tế; phối hợp và ứng phó thảm họa trên biển.<br /> quản lý buôn bán tiền chất dùng vào việc Vịnh Thái Lan nằm dọc theo dải<br /> sản xuất trái phép chất ma tuý; nâng cao Malacca, Singapore và Biển Đông, là một<br /> hiệu quả trao đổi thông tin… Thực tế trong những tuyến đường liên lạc trên biển<br /> những năm qua, thông qua các hoạt động quan trọng nhất thế giới. hu vực này<br /> hợp tác quốc tế trong phòng, chống ma tuý được biết đến như hành lang trung chuyển<br /> Việt Nam đã học hỏi và trao đổi được hàng lậu và các hoạt động trái phép, đồng<br /> nhiều kinh nghiệm phòng, chống ma tuý từ thời cũng là tuyến đường giao thương chủ<br /> Thái Lan, tranh thủ được sự ủng hộ, giúp yếu giữa các nước công nghiệp ở Đông<br /> đỡ về đào tạo cán bộ, cai nghiện về kinh Bắc Á và Trung Đông. Bởi thế, việc thống<br /> phí, trang thiết bị của cơ quan phòng chống nhất nguyên tắc thực thi pháp luật trên<br /> ma túy và tội phạm của Liên hợp quốc biển, tăng cường hợp tác giữa các nước<br /> (UNODC) và các quốc gia. Dự báo thời trong khu vực vùng Vịnh Thái Lan đóng<br /> gian tới vấn đề tội phạm ma tuý ở Việt vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu<br /> Nam, Thái Lan cũng như nhiều quốc gia buôn lậu, đồng thời góp phần cải thiện an<br /> trên thế giới sẽ gia tăng và có nhiều diễn ninh các tiểu vùng khác như dải Malacca,<br /> biến phức tạp. Cuộc đấu tranh phòng, Singapore, quần đảo Sulu.<br /> chống ma tuý của Việt Nam cũng như trên Trước tình hình đó, Thái Lan và Việt<br /> toàn cầu sẽ còn nhiều khó khăn, vất vả. Nam ký biên bản thỏa thuận tuần tra chung<br /> Tuy nhiên, thực tế cho thấy trên cơ sở Hiệp và thiết lập kênh liên lạc trên biển giữa Hải<br /> định và các cam kết, quan hệ hợp tác quân Việt Nam và Hải quân Thái Lan ngày<br /> phòng, chống ma tuý giữa hai nước ngày 20/6/1999. Để triển khai hợp tác, hai nước<br /> càng chặt chẽ, đồng thời mở rộng quan hệ tiến hành khóa học nâng cao cho cán bộ tàu<br /> hợp tác với các nước khác để đáp ứng với thuyền, xây dựng kế hoạch, liên lạc, tham<br /> yêu cầu của tình hình mới. mưu, hậu cần và các nghiệp vụ hỗ trợ trong<br /> 2.2. Vấn đề tuần tra chung ở việc ngăn chặn, can thiệp ở trên biển, hội<br /> Vịnh Thái Lan thảo về chỉ huy an ninh hàng hải...<br /> Bối cảnh an ninh khu vực đang có Với các hình thức hợp tác phù hợp với<br /> nhiều diễn biến mới, phức tạp và khó khả năng của các quốc gia, trong đó có các<br /> lường, trong đó có những thách thức an lĩnh vực như chia sẻ thông tin, xây dựng<br /> ninh trên biển như cướp biển, khủng bố, năng lực, phối hợp đào tạo và huấn luyện<br /> phổ biến vũ khí, buôn người, di cư bất hợp chung, thiết lập đường dây nóng giải quyết<br /> pháp, vận chuyển ma túy, tranh chấp lãnh sự cố trên biển, tuần tra chung, diễn tập tìm<br /> thổ, tài nguyên, tác động tiêu cực của biến kiếm cứu nạn và ứng phó thảm họa trên<br /> đổi khí hậu như động đất, sóng thần, gây ra biển. Thái Lan - Việt Nam đã tiến hành<br /> các thảm họa thiên tai cho nhân loại... được 29 chuyến tuần tra chung góp phần<br /> Trong nỗ lực đảm bảo ổn định cho vùng duy trì ổn định trật tự trên vùng biển tiếp<br /> Vịnh Thái Lan - một trong những tuyến giáp giữa hai nước. Biên đội tàu của 2<br /> đường biển quan trọng trên thế giới, Việt nước đã phối hợp xử lý các tình huống<br /> Nam đề xuất các nước trong vùng thiết lập như: tìm kiếm cứu nạn; luyện tập chống<br /> <br /> 68<br />  HÀ LÊ HUYỀN<br /> <br /> <br /> khủng bố… Qua đó, đã góp phần xây dựng gồm, ít nhất, việc bóc lột mại dâm những<br /> vùng biển giáp ranh hòa bình, ổn định, hợp người khác hay những hình thức bóc lột<br /> tác và phát triển; tạo điều kiện thuận lợi tình dục khác, các hình thức lao động hay<br /> cho ngư dân của mỗi nước làm ăn trên phục vụ cưỡng bức, nô lệ hay những hình<br /> vùng biển nước mình. Hải quân hai nước thức tương tự nô lệ, khổ sai hoặc lấy các bộ<br /> tăng cường trao đổi Đoàn các cấp; đẩy phận cơ thể” [15]. Đông Nam Á đã được<br /> mạnh các hoạt động phối hợp luyện tập xác định là khu vực có khoảng 200.000<br /> chung trên biển; tăng cường chia sẻ thông phụ nữ và trẻ em được mua bán mỗi năm<br /> tin; hợp tác về chống cướp biển và bảo vệ cho việc mại dâm [17, 18].<br /> môi trường biển; phối hợp với các cơ quan Nhận thức được tính nguy hiểm của<br /> chức năng của mỗi bên tăng cường công hoạt động này cũng như việc cần phải hợp<br /> tác tuyên truyền, giáo dục, thông báo cho tác cho việc phòng và chống buôn người,<br /> ngư dân của mình không vi phạm vùng ngày 24/3/2008 tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ<br /> biển của mỗi nước; phối hợp giải quyết Công An Lê Thế Tiệm (Việt Nam) và Bộ<br /> nhân đạo việc ngư dân vi phạm và đánh bắt Trưởng Bộ phát triển xã hội và an ninh con<br /> trái phép, góp phần giữ gìn ổn định và an người (Thái Lan) đã ký Hiệp định về hợp<br /> ninh trật tự trên vùng biển giáp ranh. tác song phương nhằm loại trừ nạn buôn<br /> 2.3. Vấn đề nạn buôn bán người, bán người, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em và<br /> đặc biệt là phụ nữ và trẻ em giúp đỡ nạn nhân bị buôn bán. Hiệp định<br /> Buôn bán người là một dạng của nô lệ có hiệu lực từ ngày 22/01/ 2009.<br /> thời hiện đại. Sự vi phạm quyền con người Nhằm tăng cường hơn nữa mối quan<br /> này hình thành một loại tội phạm xâm hại hệ hữu nghị giữa hai nước và thúc đẩy hợp<br /> đến cá nhân và Nhà nước, cần phải được tác song phương để trấn áp nạn buôn bán<br /> nhận biết và trừng phạt bằng phương tiện phụ nữ và trẻ em. Nhận thức rằng nạn buôn<br /> pháp lý. Với tình hình hiện nay, nạn buôn bán phụ nữ và trẻ em là sự vi phạm thô bạo<br /> người đã trở thành vấn nạn toàn cầu, vượt nhân quyền và chà đạp trắng trợn phẩm giá<br /> khỏi phạm vi một quốc gia và cần có sự nỗ con người, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sự<br /> lực hợp tác đấu tranh của toàn thế giới. phát triển về thể chất, tinh thần, tình cảm,<br /> Cụm từ buôn bán người đã được định đạo đức của con người và làm phương hại<br /> nghĩa rõ ràng trong Nghị định thư về đến nền tảng và các giá trị của xã hội. Bên<br /> phòng, chống và trừng trị tội buôn bán cạnh đó, các băng nhóm và tổ chức tội<br /> người, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em. “Buôn phạm xuyên quốc gia đang tích cực tham<br /> bán người có nghĩa là việc mua bán, vận gia vào việc buôn bán phụ nữ và trẻ em và<br /> chuyển, chuyển giao, chứa chấp và nhận loại tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia<br /> người nhằm mục đích bóc lột bằng cách sử này không chỉ ảnh hưởng đến Việt Nam và<br /> dụng hay đe doạ sử dụng vũ lực hay bằng Thái Lan mà còn ảnh hướng đến toàn khu<br /> các hình thức ép buộc, bắt cóc, gian lận, vực và cộng đồng thế giới. Việt Nam và<br /> lừa gạt, hay lạm dụng quyền lực hoặc vị Thái Lan cùng quan tâm đấu tranh chống<br /> thế dễ bị tổn thương hay bằng việc đưa hay nạn buôn bán người có tính chất xuyên<br /> nhận tiền hay lợi nhuận để đạt được sự quốc gia như đã đề cập trong Tuyên bố<br /> đồng ý của một người đang kiểm soát Bangkok về Di cư bất hợp pháp đã được<br /> những người khác. Hành vi bóc lột sẽ bao thảo luận tại Hội nghị chuyên đề quốc tế về<br /> <br /> 69<br /> HỢP TÁC VI T NAM VÀ THÁI LAN TRONG VI C GIẢI QUYẾT CÁC VẤN ĐỀ AN NINH PHI TRUYỀN THỐNG…<br /> <br /> <br /> di cư “Tiến tới hợp tác khu vực chống di phân biệt đối xử với phụ nữ và các văn<br /> cư bất hợp pháp/di cư lén lút” được tổ chức kiện quốc tế nhân quyền khác có hiệu lực<br /> từ ngày 21 - 23/4/1999 tại Bangkok và trong việc xoá bỏ nạn buôn bán phụ nữ và<br /> “Hội nghị Bali về chống buôn người và trẻ em và bảo vệ các quyền của phụ nữ và<br /> vận chuyển người bất hợp pháp” tổ chức trẻ em là nạn nhân của hoạt động buôn bán<br /> tại Bali từ ngày 26 - 28/02/2002; Bản Ghi mà hai bên đã phê chuẩn hoặc tham gia.<br /> nhớ về Hợp tác chống buôn bán người hu Việt Nam và Thái Lan nỗ lực phòng<br /> vực tiểu vùng sông Mêkông ký tại Yangon, ngừa nạn buôn bán phụ nữ và trẻ em thông<br /> Myanmar ngày 29/02/2004 và các hoạt qua các biện pháp phòng ngừa sau đây:<br /> động liên quan khác. Trong những năm Thứ nhất, tăng dịch vụ xã hội như hỗ trợ<br /> qua, tình hình tội phạm mua bán người, đặc tìm việc làm, tạo thu nhập, chăm sóc y tế<br /> biệt là mua bán phụ nữ, trẻ em qua biên đối với những phụ nữ và trẻ em, đặc biệt<br /> giới giữa ba nước Việt Nam, Lào và Thái đối với những người dễ trở thành nạn nhân<br /> Lan diễn ra phức tạp. Qua điều tra, khảo bị buôn bán. Thứ hai, cải cách thực hiện<br /> sát trên địa bàn tỉnh Quảng Trị, từ năm các chương trình giáo dục và đào tạo dạy<br /> 1997 đến nay, các cơ quan chức năng đã nghề đặc biệt dành cho phụ nữ và trẻ em<br /> phát hiện 10 nhóm/19 đối tượng thực hiện nhằm tăng cơ hội việc làm để giảm nguy<br /> hành vi mua bán người ra nước ngoài với cơ trở thành nạn nhân bị buôn bán. Thứ ba,<br /> 32 nạn nhân [4]. Việc trấn áp tội phạm tăng cường nhận thức và hiểu biết của cộng<br /> buôn bán phụ nữ và trẻ em thông qua hợp đồng về vấn đề buôn bán phụ nữ và trẻ em.<br /> tác song phương trong thực thi pháp luật và Thứ tư, phổ biến thông tin tới cộng đồng về<br /> tố tụng hình sự là biện pháp hữu hiệu nhằm các yếu tố rủi ro liên quan tới nạn buôn bán<br /> đảm bảo công lý chống nạn buôn người, phụ nữ và trẻ em và về việc kinh doanh bóc<br /> đặc biệt là phụ nữ và trẻ em, và để bảo vệ lột phụ nữ và trẻ em.<br /> và giúp đỡ nạn nhân bị buôn bán. Trong việc ngăn chặn, trấn áp nạn<br /> Việt Nam và Thái Lan đều cho rằng buôn bán phụ nữ và trẻ em các cơ quan<br /> mục đích buôn bán phụ nữ và trẻ em bao thực thi pháp luật của hai nước, nhất là tại<br /> gồm: Mại dâm và các hình thức bóc lột khu vực biên giới, hợp tác chặt chẽ nhằm<br /> tình dục khác; làm việc nhà có tính cưỡng kịp thời phát hiện, và điều tra tội phạm<br /> bức hoặc bóc lột; lao động trong cảnh bị buôn bán người, đặc biệt là phụ nữ và trẻ<br /> giam cầm và các loại hình lao động có tính em ở trong nước và qua biên giới. Quá<br /> rủi ro, nguy hiểm; hôn nhân nô lệ hoặc hôn trình thực thi pháp luật được tổ chức hợp lý<br /> nhân trái ý muốn của nạn nhân; nhận con nhằm đấu tranh chống tội phạm buôn bán<br /> nuôi giả; lấy các bộ phận trên cơ thể người; người có hiệu quả. Tăng cường công tác<br /> ăn xin; nô lệ thông qua việc sử dụng ma điều tra, truy tố người phạm tội và các tổ<br /> túy đối với trẻ em và phụ nữ... Việt Nam chức tội phạm liên quan đến các vụ buôn<br /> và Thái Lan tiến hành các cải cách pháp bán phụ nữ và trẻ em. Việt Nam và Thái<br /> luật cần thiết và các biện pháp thích hợp Lan tiến hành các chương trình đào tạo đơn<br /> khác để đảm bảo rằng khuôn khổ pháp lý phương và song phương cho các sỹ quan<br /> của nước mình phù hợp với Tuyên bố toàn thực thi pháp luật về các quy định pháp<br /> cầu về Nhân quyền, Công ước về Quyền luật có thể áp dụng, kỹ năng điều tra và bảo<br /> trẻ em, Công ước về xóa bỏ mọi hình thức vệ trong các vụ buôn bán, nhấn mạnh các<br /> <br /> 70<br />  HÀ LÊ HUYỀN<br /> <br /> <br /> quyền của con người. Cơ quan Công an và nhất là phụ nữ và trẻ em giữa hai nước<br /> các cơ quan hữu quan có thẩm quyền khác Thái Lan và Việt Nam ngày càng phối hợp<br /> của hai nước sẽ hợp tác trao đổi thông tin chặt chẽ nhằm ngăn chặn các hình thức<br /> về các vụ buôn bán phụ nữ và trẻ em như mua bán người; truyền thông cho cộng<br /> tuyến đường, địa điểm buôn bán, nhận đồng để phòng tránh các nguy cơ bị mua<br /> dạng những kẻ buôn bán, mạng lưới, bán; phối hợp trong việc xác minh, tiếp<br /> phương thức buôn bán và dữ liệu về việc nhận, cung cấp dịch vụ hỗ trợ cho nạn nhân<br /> buôn bán đó và thực hiện các biện pháp và hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng; trao đổi,<br /> bảo vệ cần thiết để bảo đảm an toàn cho chia sẻ thông tin liên quan đến tình hình tội<br /> các nạn nhân và nhân chứng để tránh sự trả phạm mua bán người tỉnh mình với các<br /> thù hay đe dọa trong và sau quá trình điều tỉnh bạn nhằm hạn chế tình trạng mua bán<br /> tra xét xử. người xuyên quốc gia.<br /> Sau khi những nạn nhân bị bắt được 3. Một vài nhận xét<br /> tái hòa nhập cộng đồng, Việt Nam và Thái Trong bối cảnh toàn cầu hóa, các yếu<br /> Lan nỗ lực để tái hòa nhập an toàn và hiệu tố gây bất ổn ngày càng trở nên đa dạng,<br /> quả nhằm khôi phục phẩm giá, tự do và khó lường, việc hợp tác giữa các quốc gia<br /> danh dự của họ. Vì mục đích này, Việt trên cơ sở cùng mục tiêu an ninh trong khu<br /> Nam và Thái Lan áp dụng các biện pháp vực và trên toàn thế giới trở thành một nhu<br /> thích hợp để tái hòa nhập có hiệu quả như cầu tất yếu. Vì thế, Thái Lan và Việt Nam<br /> cung cấp các chương trình đào tạo hướng không ngừng nâng cao quan hệ trong lĩnh<br /> nghiệp cho nạn nhân bị buôn bán nhằm vực an ninh phi truyền thống - đây là một<br /> tăng cơ hội có được cách kiếm sống phù bộ phận cấu thành quan trọng trong tổng<br /> hợp; và các chương trình đào tạo về sự thể quan hệ song phương của hai nước.<br /> phát triển của trẻ em, quyền của trẻ em và Trước sự biến động lớn của môi<br /> các vấn đề về trẻ em và giới được đề cập trường địa chính trị và trật tự trong thế kỷ<br /> trong Công ước về quyền trẻ em, Công ước XXI, mối quan hệ về an ninh phi truyền<br /> về loại trừ mọi hình thức phân biệt đối xử thống đóng vai trò quan trọng trong việc ổn<br /> đối với phụ nữ và các văn kiện khác có liên định chính trị và an ninh quốc gia, trật tự,<br /> quan về quyền con người mà hai nước an toàn xã hội. Nghiên cứu về vấn đề an<br /> tham gia, nhằm khơi dậy sự cảm thông của ninh phi truyền thống trong quan hệ Việt<br /> xã hội đối với nạn nhân bị buôn bán. Nam và Thái Lan nổi cộm trên các mặt: ma<br /> Buôn bán người ở Đông Nam Á được túy; tuần tra chung ở Vịnh Thái Lan; và<br /> xem là mối hiểm họa to lớn trong thời gian nạn buôn bán người, đặc biệt là phụ nữ và<br /> gần đây [6, 32]. Văn phòng Liên hợp quốc trẻ em để thấy được sự quan tâm của Việt<br /> về ma túy và tội phạm (UNODC) ước tính Nam và Thái Lan trong việc tăng cường<br /> có khoảng 75% nạn nhân bị buôn bán ở hợp tác với các cơ quan an ninh, cảnh sát<br /> Đông Nam Á là phụ nữ và trẻ em [22,7]. của hai nước trong vấn đề an ninh phi<br /> Chính phủ hai nước Thái Lan và Việt Nam truyền thống, thiết lập hành lang pháp lý,<br /> lo ngại về sự lây lan của tội phạm buôn bán xây dựng các chương trình, kế hoạch và cơ<br /> người có thể cấu kết với các loại tội phạm chế hợp tác phù hợp để cùng nhau phối<br /> khác như buôn bán ma túy, vũ khí [3, 219]. hợp hành động chung và đề ra những giải<br /> Cho nên, hợp tác chống buôn bán người, pháp quan trọng nhằm đối phó với các vấn<br /> <br /> 71<br /> HỢP TÁC VI T NAM VÀ THÁI LAN TRONG VI C GIẢI QUYẾT CÁC VẤN ĐỀ AN NINH PHI TRUYỀN THỐNG…<br /> <br /> <br /> đề an ninh phi truyền thống hiện nay. TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> Những mối nguy từ các vấn đề an ninh 1. Bộ Quốc phòng (2004), Quốc phòng Việt<br /> phi truyền thống trên đã có tác động to lớn Nam những năm đầu thế kỷ XXI, Nxb. Thế<br /> đến toàn bộ nền kinh tế, chính trị và văn giới, Hà Nội, trang 11.<br /> hóa xã hội của Việt Nam, Thái Lan nói 2. Chris Baker, Pasuk Phongpaichit (2002),<br /> riêng và toàn bộ khu vực Đông Nam Á nói Thailand: Economic and Politics, Oxford<br /> chung. Trước những thách thức trên bản University Press.<br /> thân nội tại các nước Đông Nam Á có 3. Chris Beyrer (2001), Accelerating and<br /> nhiều biện pháp để truy kích tận gốc tội Disseminating Across Asia, The Washington<br /> Quarterly, vol. 24, no. 1.<br /> phạm buôn người, cướp biển, ma túy.<br /> 4. Chương trình hành động phòng, chống tội<br /> Đồng thời các chính phủ Đông Nam Á đã<br /> phạm mua bán người giai đoạn 2011-2015 đã<br /> có sự hợp tác chặt chẽ với các nước trong được Thủ tướng Việt Nam phê duyệt ngày<br /> và ngoài khu vực nhằm tìm kiếm những 18/8/2011 trong Quyết định số 1427/QĐ-TTg.<br /> giải pháp tối ưu để đối phó đưa ra chính 5. John Funston (2009), Divided Over Thaksin:<br /> sách phòng ngừa. Thailand's Coup and Problematic Transition,<br /> Trước những thay đổi của bối cảnh Institute of Southeast Asian Studies,<br /> quốc tế, Việt Nam là quốc gia đang phát Singapore.<br /> triển, có vị trí địa lý đặc thù, nằm trên dải 6. International Labour Organization (ILO), A<br /> khí hậu xích đạo nhiệt đới, nên chịu tác future without child labour (Geneva: ILO,<br /> động rất nặng nề từ an ninh phi truyền 2002), p. 32.<br /> thống, nhất là những mối hiểm họa từ thiên 7. Nguyễn Tương Lai (2001), Quan hệ Việt Nam<br /> tai, bão lụt, sự biến đổi khí hậu, nước biển - Thái Lan trong những năm 90, Nxb Khoa<br /> học Xã hội, Hà Nội.<br /> dâng cao, các loại dịch bệnh. Cùng với đó,<br /> 8. Phạm Nguyên Long, Nguyễn Tương Lai<br /> những vấn đề về buôn lậu, vận chuyển trái<br /> (1998), Lịch sử Thái Lan, Nxb hoa học Xã<br /> phép vũ khí, ma túy, cướp biển, tội phạm hội, Hà Nội.<br /> có tổ chức xuyên quốc gia, khủng bố, nhập<br /> 9. Chu Duy Ly, An ninh phi truyền thống, xem<br /> cư và di cư trái pháp luật, ô nhiễm môi thêm tại trang<br /> trường,… đã và đang tác động mạnh mẽ<br /> http://nghiencuuquocte.org/2014/11/16/an-<br /> đến an ninh của Việt Nam. Đặc biệt, trong ninh-phi-truyen-thong/.<br /> bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu, 10. Michael J. Montesano, Lee Poh Onn (2010),<br /> rộng, bên cạnh thời cơ, thuận lợi, chúng ta Regional Outlook: Southeast Asia 2010 –<br /> cũng đang phải đối mặt với không ít thách 2011, ISEAS, Singapore.<br /> thức, trong đó có thách thức từ an ninh phi 11. Hoàng hắc Nam (2007), Quan hệ Việt Nam<br /> truyền thống trên các lĩnh vực kinh tế, quốc - Thái Lan 1976-2000, Nxb Đại học Quốc gia<br /> phòng - an ninh. Để giải quyết và ứng phó Hà Nội, Hà Nội.<br /> hiệu quả với tác động của an ninh phi 12. Vũ Dương Ninh (1990), Vương quốc Thái<br /> truyền thống, bảo vệ an ninh quốc gia, Việt Lan: Lịch sử và hiện tại, Trường Đại học<br /> Nam cần nhận thức rõ hơn và phải có sự Tổng hợp, Hà Nội.<br /> phối hợp chặt chẽ với các nước trong khu 13. Pavin Chachavalpongpun (2010), Reinventing<br /> vực vì đây là mối đe dọa mang tính thách Thailand: Thaksin and His Foreign Policy,<br /> Institute of Southeast Asian Studies,<br /> thức toàn cầu.<br /> Singapore.<br /> <br /> <br /> 72<br />  HÀ LÊ HUYỀN<br /> <br /> 14. Phát biểu của Phó Tỉnh trưởng tỉnh 17. Ralf Emmers (2004), Globalization and Non-<br /> Mahasarakham: Ba giảm, ba tăng, ba tập Traditional Security Issues: A Study of<br /> trung, ngày 7/11/2012, xem thêm tại trang:, Human and Drug Trafficking in East Asia,<br /> Văn phòng thông tin tỉnh Mahasarakham IDSS Working Papers, no. 62 , p.18.<br /> Ba giảm: giảm người bán, giảm người nghiện, 18. Ralf Emmers, Mely Calballero-Anthoy and<br /> giảm số thanh thiếu niên trong nhóm nguy cơ cao. Amitav Acharya (2006), Studying Non-<br /> Ba tăng: tăng cường hoạt động của nhân viên Traditional Security in Asia (Sigapore:<br /> nhà nước; tăng vai trò các tổ chức xã hội; tăng Marshall Cavendish), p.23.<br /> cường công tác cộng đồng. 19. Saurabh Chaudhuri: Difining no-traditional<br /> Ba tập trung: tập trung khu vực Bangkok và security threats,<br /> lân cận; tập trung vùng biên giới miền Nam; http://www.globalindiafoundation.org.<br /> tập trung vùng đã từng buôn bán ma túy. 20. Tổng quan tình hình ma túy tiểu vùng sông<br /> 15. Protocol to Prevent, Suppress and Punish Mê Công và sự hợp tác phòng, chống ma túy<br /> Trafficking in Persons Especially Women and của Việt Nam, xem thêm:<br /> Children, supplementing the United Nations http://phongchongmatuy.com.vn/vie/tongquan<br /> Convention against Transnational Organized tinhhinhmatuy-nd-7ffbef36.aspx, truy cập<br /> Crime. Adopted and opened for signature, ngày 4/5/2015.<br /> ratification and accession by General 21. Trịnh Diệu Thìn, Thanyathip Sripana (2006),<br /> Assembly resolution 55/25 of 15 November Việt kiều Thái Lan trong mối quan hệ Thái Lan<br /> 2000 (http://www.ohchr.org). - Việt Nam, NXB hoa học Xã hội, Hà Nội.<br /> 16. Randle C.Zebioli (2009), Thailand: 22. United Nations Office on Drugs and Crime<br /> Economic, Political and Social Issuess, Nova (UNODC), Global Report on Trafficking in<br /> Science Publishers, Inc, New York. Persons (New York: United Nations, 2012), p. 7.<br /> <br /> <br /> Ngày nhận bài: 26/7/2017 Biên tập xong: 15/8/2017 Duyệt đăng: 20/8/2017<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 73<br />