Khảo sát các hình thái tổn thương cơ trực dưới sau chấn thương gãy sàn hốc mắt

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> KHẢO SÁT CÁC HÌNH THÁI TỔN THƯƠNG CƠ TRỰC DƯỚI<br /> SAU CHẤN THƯƠNG GÃY SÀN HỐC MẮT<br /> Trần Kế Tổ*, Lê Minh Thông*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Khảo sát tỷ lệ các hình thái tổn thương cơ trực dưới sau chấn thương gãy sàn hốc mắt và mối<br /> tương quan giữa tổn thương cơ với đặc điểm lỗ gãy, dịch tễ và biểu hiện lâm sàng.<br /> Phương pháp: Nghiên cứu mô tả cắt ngang có can thiệp, thực hiện trên 60 trường hợp gãy sàn có biểu hiện<br /> tổn thương cơ trực dưới.<br /> Kết quả: 71,7% gãy sàn theo kiểu gián tiếp, 93,3% có bề ngang lỗ gãy ≥10mm, 93,3% có chiều dài ≥20mm,<br /> và 78,3% có độ trũng ≥10mm. Kích thước trung bình của lỗ gãy là 16,2x28,8x13,6mm với diện tích trung bình<br /> là 372mm2, và thể tích trung bình là 3531mm3. Đặc điểm về rối loạn vận nhãn bao gồm chỉnh thị chiếm 83,4%,<br /> lé đứng lên chiếm 10,0% và lé đứng xuống chiếm 6,6%. Hạn chế vận nhãn lên chiếm tỷ lệ 86,7% với mức độ<br /> hạn chế trung bình là -2,2 độ, hạn chế vận nhãn xuống chiếm 40,0% với mức độ hạn chế trung bình là -0,8 độ.<br /> Tỷ lệ các hình thái tổn thương cơ trực dưới qua bao gồm xơ dính bao cơ chiếm 58,3%, rách thân cơ chiếm 31,7%,<br /> kẹt cơ vào lỗ gãy chiếm 6,7%, và đứt rời cơ chiếm 3,3%. Tổn thương kẹt cơ vào lỗ gãy chỉ gặp ở các lỗ gãy có bề<br /> ngang dưới 10mm với biểu hiện lâm sàng đặc trưng là lé đứng xuống và thử nghiệm kéo cơ lên trên dương tính.<br /> Tổn thương xơ dính bao cơ chỉ có biểu hiện hạn chế vận nhãn lên, trong khi mắt vẫn chỉnh thị và vận nhãn<br /> xuống bình thường. Tổn thương rách thân cơ thường có hạn chế vận nhãn xuống không hoàn toàn và mắt lé<br /> đứng lên hoặc chỉnh thị. Tổn thương đứt rời cơ có đặc điểm lâm sàng là lé đứng lên và vận nhãn lên bình<br /> thường.<br /> Kết luận: Các hình thái tổn thương cơ trực dưới sau chấn thương gãy sàn hốc mắt bao gồm xơ dính bao cơ,<br /> rách thân cơ, đứt rời cơ và kẹt cơ vào lỗ gãy. Các hình thái này có thể chẩn đoán được trước mổ qua các đặc điểm<br /> về lé đứng, thử nghiệm kéo cơ và rối loạn vận nhãn.<br /> Từ khoá: cơ trực dưới, gãy sàn hốc mắt, rối loạn vận nhãn, lé đứng.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> CHARACTERS OF INJURED INFERIOR RECTUS MUSCLE IN ORBITAL FLOOR FRACTURES<br /> Tran Ke To, Le Minh Thong * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 1 - 2011: 122 - 131<br /> Purpose: To asses a propotion of injured inferior rectus muscle in orbital floor fractures and a relation with<br /> size of floor fractures, epidemiology and clinical manifestations.<br /> Method: A descriptive prospective study of clinical features and their relationship with the appearances of<br /> injured inferior rectus muscle in 90 cases of orbital foor fracture with injury of inferior rectus muscle.<br /> Results: indirect floor fractures reached to 71.7%, average dimension of the fractures was<br /> 16.2x28.8x13.6mm, average area was 372mm2, and average volume was 3531mm3. 93.3% of floor fractures had a<br /> width over than 10mm, 93.3% of cases had a length over than 20mm, and 78.3% of cases had a height over than<br /> 10mm. Clinical features of the eye movement included orthophoria in 83.4%, up- deviation in 10.0%, downdeviation in 6.6%, upgaze restriction in 86.7% with an average degree being -2.2 and downgaze restriction in<br /> 40.0% with an average degree being -0.8. Features of the appareance of injured inferior muscle included the<br /> muscle capsule adherence to surrounding orbital tissue in 58.3%, a tear of the muscle in 31.7%, the muscle<br /> *Bộ Môn Mắt, ĐH Y Dược TP Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: ThS. Trần Kế TổĐT: 0908453685<br /> <br /> 122<br /> <br /> Email: bstranketo@yahoo.com<br /> <br /> Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> entrapment to a floor fracture in 6.7%, a break of the muscle in 3.3%. The muscle entrapment which appeared<br /> only in the fractures with a width less than 10mm had down-deviation and positive forced duction test as<br /> characteristic clinical features. The muscle capsule adherence had upgaze restriction, orthophoria and normal<br /> downgaze movement. A muscle tear had partial downgaze restriction, and up-deviation or orthophoria. The<br /> muscle break had total downgaze restriction and up-deviation.<br /> Conclusion: 4 types of injured inferior muscle which were the muscle capsule adherence to surrounding<br /> orbital tissue, the muscle tear, the muscle entrapment and the muscle break could be defined before the surgery by<br /> vertical deviation, forced duction test and types of ocular movement restriction.<br /> Keywords: inferior rectus muscle, orbital floor fracture, ocular movement disorder, vertical deviation.<br /> trực dưới hoặc có chống chỉ định phẫu thuật<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> hoặc không đồng ý tham gia nghiên cứu.<br /> <br /> Sàn hốc mắt có cấu tạo bởi những lớp<br /> xương mỏng giữa mô hốc mắt với xoang hàm<br /> <br /> Phương pháp tiến hành<br /> <br /> nên dễ bị gãy vỡ khi xảy ra chấn thương vùng<br /> đầu mặt. Gãy sàn hốc mắt sau chấn thương<br /> thường gây ảnh hưởng nặng nề về mặt thẩm<br /> mỹ qua biểu hiện mắt thụt, mắt thấp và gây<br /> ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng thị<br /> giác hai mắt qua biểu hiện song thị, lé đứng và<br /> rối loạn vận nhãn. Do vị trí giải phẫu nằm dọc<br /> theo sàn hốc mắt nên cơ trực dưới có thể bị tổn<br /> thương khi có vỡ sàn. Nghiên cứu về các hình<br /> thái tổn thương cơ trực dưới sau chấn thương<br /> gãy sàn hốc mắt và mối tương quan với các<br /> đặc điểm lâm sàng nhằm giúp chẩn đoán tình<br /> trạng cơ trước khi tiến hành phẫu thuật lót sàn<br /> hốc mắt.<br /> <br /> Ghi nhận các biến số nghiên cứu bao gồm<br /> đặc điểm lỗ gãy sàn hốc mắt (kiểu gãy, kích<br /> thước trung bình), tình trạng lé đứng (chỉnh<br /> thị, lé đứng lên, lé đứng xuống), mức độ vận<br /> nhãn lên xuống (Độ 0 khi hoạt trường cơ<br /> 100%, độ 1 khi hoạt trường cơ ≥75%, độ 2 khi<br /> hoạt trường cơ ≥50%, độ 3 khi hoạt trường<br /> ≥25% và độ 4 khi hoạt trường