Khảo sát kiến thức, thái độ về sự tuân thủ dùng thuốc của người bệnh tăng huyết áp

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 21 * Số 2 * 2017<br /> <br /> <br /> KHẢO SÁT KIẾN THỨC, THÁI ĐỘ VỀ SỰ TUÂN THỦ<br /> DÙNG THUỐC CỦA NGƯỜI BỆNH TĂNG HUYẾT ÁP<br /> Vũ Thị Hương Duyên*, Trần Thị Kim Xuân**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Bệnh tim mạch là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, trong đó tăng<br /> huyết áp chiếm tỉ lệ cao. Bệnh gây tổn thương các cơ quan đích tim, thận, não, đáy mắt,… dẫn đến tàn phế<br /> và tử vong nếu không điều trị phù hợp và tích cực. Bệnh cũng tạo nên gánh nặng tài chính nặng nề cho cá<br /> nhân và cộng đồng.<br /> Phương pháp: Nghiên cứu mô tả, cắt ngang, tháng 7/2011 - 7/2014 với mục tiêu khảo sát sự tuân<br /> thủ dùng thuốc của người bệnh THA đang điều trị nội trú tại khoa nội tim mạch, bệnh viện Chợ Rẫy.<br /> Kết quả: Có 98% bệnh nhân tuân thủ theo chỉ dẫn của bác sĩ; 84,9% bệnh nhân không tự động giảm thuốc<br /> khi phải uống trong nhiều ngày; 34,2% không tự động ngưng thuốc khi thấy khó chịu trong người; 92,6% không<br /> ngừng uống thuốc khi huyết áp ổn định. Tuân thủ tái khám đúng hẹn là 96,6% trên tổng số 298 bệnh nhân được<br /> điều trị tại khoa nội tim mạch, bệnh viện Chợ Rẫy.<br /> Kết luận: Tỷ lệ người bệnh không tuân thủ dùng thuốc suốt đời của người bệnh tăng huyết áp là<br /> 21,8%. Các yếu tố dẫn đến sự không tuân thủ điều trị: sợ tác dụng phụ của thuốc và sợ ảnh hưởng đến sinh<br /> hoạt cá nhân.<br /> Từ khóa: Kiến thức, thái độ, tuân thủ, tăng huyết áp.<br /> ABSTRACT<br /> SURVEYING KNOWLEDGE, ATTITUDE TOWARDS MEDICATION COMPLIANCE<br /> OF HYPERTENSIVES IN CHO RAY HOSPITAL<br /> Vu Thi Huong Duyen, Tran Thi Kim Xuan<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 21 - No 2 - 2017: 160 - 163<br /> <br /> Background: Cardiovascular disease is one of the leading causes of death, which raises the blood pressure<br /> scale height. The disease causes the target organs damage heart, kidney, brain, eye fundus,... leads to disabilities<br /> and death if not treated in line meeting and positive. The disease also created a heavy financial burden for<br /> individuals and the community.<br /> Method: Cross-sectional descriptive study, from July 2011 to July, 2014 with the objective survey on<br /> medication compliance of patients THA are inpatient treatment in cardiovascular internal medicine, Cho<br /> Ray Hospital.<br /> Results: Two hundred ninety two (98%) out of 298 patients were followed the doctor's instructions; 84.9%<br /> of the patients did not automatically reduce smoking when to drink for several days; 34.2% does not automatically<br /> stop smoking when found irritating in person; 92.6% do not stop taking the medication when blood pressure is<br /> stable. Comply with the re-examination punctuality is 96.6% on total 298 patients in cardiovascular internal<br /> medicine, Cho Ray Hospital.<br /> Conclusions: The rate of patient non-compliance on medication in their life was 21.8%. These factors<br /> effected to the non-compliance such as: the side effects of the drug and misunderstanding medicated function.<br /> <br /> * Phòng Chỉ đạo tuyến – Bệnh viện Chợ Rẫy. ** Khoa Nội Tim mạch – Bệnh viện Chợ Rẫy.<br /> Tác giả liên lạc: ThS.ĐD. Vũ Thị Hương Duyên ĐT: 0917520429 Email: huongduyen1966@gmail.com<br /> <br /> 160 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy năm 2017<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 21 * Số 2 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Keywords: To survey, Knowledge, Attitude and Compliance, Hypertension.<br /> GIỚI THIỆU nhiều người bệnh tự ngừng thuốc khi thấy chỉ số<br /> huyết áp trở về bình thường hoặc do điều kiện<br /> Hiện nay Tăng huyết áp (THA) là một trong kinh tế, trình độ hiểu biết và khả năng tiếp cận<br /> những vấn đề của sức khỏe cộng đồng cần được với y tế bị hạn chế nên bệnh nhân đã tự ý ngưng<br /> quan tâm và đang trở thành vấn đề sức khỏe điều trị (tự ý bỏ thuốc). Để biết được tỉ lệ tuân<br /> trên toàn cầu do sự gia tăng tuổi thọ và tăng tần thủ và nguyên nhân không tuân thủ điều trị của<br /> suất các yếu tố nguy cơ, là một trong những yếu bệnh nhân tăng huyết áp một nghiên cứu mô tả<br /> tố nguy cơ cao đối với bệnh tim mạch (BTM) ở cắt ngang trên 298 bệnh nhân đã được thực hiện<br /> các nước công nghiệp, các nước đang phát triển từ 2011 - 2014.<br /> và Việt Nam(2).<br /> PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> Năm 2012 thống kê của Liên đoàn Tim mạch<br /> thế giới (WHF) trên thế giới có tới 972 triệu Đây là nghiên cứu mô tả cắt ngang bằng<br /> người mắc THA, 332 người ở các nước phát triển cách phỏng vấn trực tiếp dựa trên bảng hỏi đã<br /> 640 triệu người ở các nước đang phát triển, ước soạn sẵn tất cả người bệnh THA từ 18 tuổi trở<br /> tính khoảng 1,56 tỷ người vào năm 2025(1,5). Chi lên, đang điều trị nội trú tại Khoa Nội Tim mạch<br /> phí trực tiếp hoặc gián tiếp cho điều trị, chăm sóc - Bệnh viện Chợ Rẫy từ 02/7/2011 đến 09/7/2014.<br /> bệnh nhân THA hàng năm lên tới 259 tỉ đô la Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Mỹ(3). Cùng thời điểm Viện Tim mạch Việt Nam Người bệnh không hợp tác.<br /> tiến hành ở người lớn (> 25 tuổi) tại 8 tỉnh và<br /> Người bệnh già (lú lẫn) không phỏng vấn<br /> thành phố tỉ lệ THA đã tăng lên 25,1%, thành thị<br /> được.<br /> 32,7% nông thôn 17,3% (P < 0,001)(4). Theo Tổ<br /> chức Y tế thế giới THA là một trong sáu yếu tố Người bệnh THA có kèm theo những bệnh<br /> nguy cơ chính ảnh hưởng tới phân bổ gánh nặng lý khác.<br /> bệnh tật toàn cầu. Các biến chứng của THA rất Người bệnh mới điều trị lần đầu.<br /> nặng nề như tai biến mạch máu não, nhồi máu Số liệu được thống kê và tính tỉ lệ, tần suất<br /> cơ tim, suy tim, suy thận, mù lòa…những biến theo từng loại.<br /> chứng này ảnh hường lớn đến người bệnh, gây<br /> KẾTQUẢ<br /> tàn phế và trở thành gánh nặng về tinh thần, vật<br /> chất của gia đình người bệnh và xã hội. Theo Qua nghiên cứu 298 người bệnh bị tăng<br /> niên giám thống kê của Bộ Y tế, tỷ lệ mắc huyết áp nhập viện: tỉ lệ nam/nữ: 1/1,4; đa số<br /> TBMMN là 47,6/100.000 dân, hàng năm có người bệnh trên 60 tuổi, chúng tôi có được kết<br /> khoảng 39.980 ca bị TBMMN, khoảng 15.990 quả sau:<br /> người bị liệt, tàn phế, mất sức lao động, chi phí Nhận thông tin về thuốc từ nguồn<br /> trực tiếp để điều trị bệnh này là 144 tỷ VND/năm<br /> trong đó hậu quả do THA gây ra là 85,4 tỷ<br /> VND(7).<br /> Điều đáng quan tâm ở đây là điều trị THA<br /> cần phải được thực hiện một cách toàn diện, liên<br /> tục và lâu dài. Nỗ lực liên quan đến giáo dục,<br /> tuân thủ điều trị, thay đổi lối sống là quy trình<br /> quan trọng trong việc quản lý và kiểm soát huyết<br /> áp theo mục tiêu huyết áp để phòng ngừa nguy<br /> cơ mắc bệnh tim mạch(4). Tuy nhiên trên thực tế,<br /> Hình 1: Thông tin về thuốc tăng huyết áp.<br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy năm 2017 161<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 21 * Số 2 * 2017<br /> <br /> Nhận xét: Qua biểu đồ ta thấy, người bệnh Thái độ của người bệnh về việc dùng thuốc<br /> biết thông tin về thuốc THA từ nhân viên y tế HA suốt đời và vấn đề ảnh hưởng đến sinh<br /> chiếm đa số (45,3%). hoạt cá nhân<br /> Thái độ của người bệnh về hiệu quả điều 233/289 trường hợp đồng ý về việc dùng<br /> trị của thuốc THA thuốc HA suốt đời không ảnh hưởng nhiều<br /> 272/298 trường hợp đồng ý khi điều trị đến sinh hoạt cá nhân của họ chiếm tỷ lệ cao<br /> tăng huyết áp người bệnh cảm thấy hiệu quả (78,2%). 65 trường hợp còn lại cho rằng sử dụng<br /> hơn chiếm tỷ lệ khá cao (91,3%). Chỉ có 26 thuốc huyết áp suốt đời có ảnh hưởng nhiều đến<br /> trường hợp không đồng ý vì sau khi uống sinh hoạt cá nhân, chiếm tỷ lệ thấp hơn (21,8%).<br /> thuốc họ có những triệu chứng nhức đầu, Thái độ của người bệnh về việc điều trị<br /> buồn nôn, mệt hơn. thuốc suốt đời<br /> 271/298 trường hợp không đồng ý với quan<br /> điểm “Không điều trị vẫn khỏi bệnh” chiếm tỷ lệ<br /> cao (90,9%). Vẫn còn 27 trường hợp đồng ý vì họ<br /> có quan điểm điều trị THA bằng thuốc nam.<br /> Sự tuân thủ dùng thuốc của người bệnh THA.<br /> Bảng 1. Sự tuân thủ dùng thuốc của người bệnh tăng huyết áp.<br /> Có Không<br /> Yếu Tố<br /> Tần suất (người) Tỷ lệ % Tần suất (người) Tỷ lệ %<br /> Uống thuốc theo sự chỉ dẫn 296 98,0 6 2<br /> Tự động giảm thuốc khi phải uống nhiều ngày 45 15,1 253 84,9<br /> Tự động ngưng thuốc khi thấy khó chịu 196 65,8 102 34,2<br /> Ngừng uống thuốc khi HA ổn định 109 36,6 189 63,4<br /> Mang thuốc theo khi đi xa 276 92,6 22 7,4<br /> Tái khám đúng hẹn 288 96,6 10 3,4<br /> Đa số người bệnh đều tuân thủ dùng thuốc. BÀN LUẬN<br /> Tuân thủ uống thuốc theo chỉ dẫn của Bác sĩ<br /> Đặc điểm nhân chủng và dịch tễ học<br /> chiếm tỷ lệ 98,0%.<br /> So sánh với các nghiên cứu khác được ghi<br /> Không tự động giảm thuốc khi phải uống<br /> nhận như sau:<br /> trong nhiều ngày chiếm tỷ lệ 84,9%.<br /> Về đặc điểm giới tính của người bệnh<br /> Không tự động ngưng thuốc khi thấy khó<br /> THA, ghi nhận trong nghiên cứu của chúng<br /> chịu trong người chiếm tỷ lệ 34,2%.<br /> tôi và các bệnh viện của nghiên cứu khác đều<br /> Không ngừng uống thuốc khi huyết áp ổn có chung đặc điểm tỷ lệ người bệnh THA ở nữ<br /> định chiếm tỷ lệ 63,4%. nhiều hơn nam. Nhóm tuổi > 60 chiếm đa số<br /> Tuân thủ mang theo thuốc uống khi đi xa (62,1%); khoa Tim mạch A – bệnh viện Nhân<br /> chiếm tỷ lệ 92,6%. dân 115 là 52,70%(8) và bệnh viện huyện Thoại<br /> Tuân thủ tái khám đúng hẹn chiếm tỷ lệ Sơn là 40,20%(1,2).<br /> 96,6%.<br /> Bảng 2. So sánh tỉ lệ tuân thủ dùng thuốc của bệnh nhân.<br /> Bệnh viện Tỷ lệ nam Tỷ lệ nữ Nhóm tuổi > 60<br /> Khoa Tim mạch A – Bệnh viện nhân dân 115 (2004) 31,90% 68,10% 52,70%<br /> Huyện Thoại Sơn – An Giang (2006) 33,93% 66,07% 40,20%<br /> [12]<br /> Khoa Khám Bệnh – Bệnh viện Trưng Vương 41,67% 58,33% 52,19%<br /> <br /> <br /> <br /> 162 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy năm 2017<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 21 * Số 2 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> Đặc điểm kiến thức của người bệnh THA Ngừng uống thuốc khi HA ổn định (36,6%);<br /> về thuốc và việc theo dõi HA trong khi Mang thuốc theo khi đi xa (92,6%); Tái khám<br /> đúng hẹn (96,6%).<br /> dùng thuốc THA<br /> Qua khảo sát thực tế, chúng tôi nhận thấy đa KIẾN NGHỊ<br /> số người bệnh THA biết thông tin về thuốc THA Tại khoa Nội Tim Mạch – Bệnh Viện Chợ<br /> qua nhân viên y tế (45,3%). Điều đó cho thấy Rẫy, tăng cường lồng ghép giáo dục sức khỏe về<br /> rằng, nhân viên y tế tại khoa Nội Tim Mạch – BV bệnh tăng huyết áp cho bệnh nhân trong các<br /> Chợ Rẫy đã thực hiện tốt và có vai trò rất quan buổi họp hội đồng thân nhân - bệnh nhân cấp<br /> trọng trong việc cung cấp thông tin về thuốc khoa và câu lạc bộ tăng huyết áp, mục tiêu làm<br /> điều trị THA cho người bệnh. cho mọi người hiểu được các nguyên nhân, cách<br /> Tỷ lệ người bệnh THA không nhớ tên chăm sóc, cách theo dõi huyết áp tại nhà, lợi ích<br /> thuốc mình đang uống chiếm khá cao (65,1%). của sự tuân thủ điều trị cũng như các hoạt động<br /> Vì người bệnh đa số lớn tuổi, không có khả nhằm phòng tránh bệnh tăng huyết áp để thực<br /> năng đọc và nhớ được tên thuốc; do tình trạng hiện công tác dự phòng là điều quan trọng nhất.<br /> quá tải thường xuyên nên NVYT bỏ qua việc TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> nhắc nhở người bệnh cần phải biết tên thuốc 1. Báo cáo lần thứ 7 của Ủy ban quốc gia về phòng ngừa, kiểm<br /> mình đang uống. soát, đánh giá và điều trị THA Hoa Kỳ (JNC VII), tháng 4/2003.<br /> 2. Báo cáo nghiên cứu khoa học năm 2007, Bệnh Viện Đa Khoa<br /> Tỷ lệ người bệnh THA không biết tác dụng Trung Tâm An Giang (www.bvag.com.vn).<br /> phụ của thuốc là 68,5%. Do thực trạng hiện nay 3. Đào Duy An (2003). Nhận thức cơ bản và cách xử trí ở BN<br /> THA. Kỷ yếu các đề tài khoa học. Hội nghị tim mạch miền<br /> NVYT và người bệnh chưa quan tâm về tác<br /> Trung mở rộng lần 2, Nha Trang - Khánh Hòa ngày 5 - 9 tháng<br /> dụng phụ của thuốc. 10/2003.<br /> 4. Do HT, Geleijnse JM, Le MB, Kok FJ, Feskens EJ (2015).<br /> KẾT LUẬN National prevalence and associated risk factors of hypertension<br /> and prehypertension among Vietnamese adults. Am J<br /> Kiến thức Hypertens. 28(1), tr. 89-97.<br /> Về thuốc huyết áp: biết tên thuốc đang uống 5. Duong DA, Bohannon AS, Ross MC (2001). A descriptive study<br /> of hypertension in Vietnamese Americans. J Community Health<br /> (34,9%); Biết số lượng thuốc uống trong ngày Nurs. 18(1), tr. 1-11.<br /> (69,5%); Biết tác dụng phụ của thuốc (31,5%); Báo 6. Lý Huy Khanh (2014). Khảo sát điều trị tăng huyết áp tại<br /> phòng khám Bệnh viện Cấp cứu Trưng Vương, truy cập ngày<br /> bác sĩ khi uống sai liều chỉ dẫn (88,6%).<br /> 23/03/2017, tại trang web<br /> Về việc kiểm soát huyết áp: biết về chỉ số http://www.bvtrungvuong.vn/Default.aspx?tabid=73&ctl=ViewNew<br /> sDetail&mid=402&NewsPK=884.<br /> huyết áp liên quan đến việc dùng thuốc<br /> 7. Nguyễn Lân Việt (2009). Phòng chống bệnh tăng huyết áp -<br /> (65,1%); Theo dõi chỉ số huyết áp trong khi giảm gánh nặng bệnh tật, truy cập ngày 16/03/2017, tại trang<br /> dùng thuốc (56,7%). web http://suckhoedoisong.vn/phong-chong-benh-tang-huyet-ap-<br /> giam-ganh-nang-benh-tat-n9683.html.<br /> Thái độ 8. Phan Ngọc Khánh và cộng sự (2005). Khảo sát đặc điểm và<br /> tình hình điều trị bệnh THA tại khoa Tim mạch A-BV Nhân<br /> Sử dụng thuốc huyết áp mang lại hiệu quả dân 115 năm 2004. Kỷ yếu báo cáo khoa học hội nghị khoa học<br /> hạ áp (91,3%); Đồng ý sử dụng thuốc huyết áp Tim mạch Việt - Đức, lần V – 2005 - TPHCM.<br /> suốt đời (78,2%); tăng huyết áp phải điều trị 9. Son PT, Quang NN, Viet NL, et al (2012). Prevalence, awareness,<br /> treatment and control of hypertension in Vietnam-results from a<br /> thuốc (90,9%). national survey. J Hum Hypertens. 26(4), tr. 268-80.<br /> <br /> Tuân thủ<br /> Uống thuốc theo sự chỉ dẫn (98%); Tự động Ngày nhận bài báo: 15/02/2017<br /> giảm thuốc khi phải uống nhiều ngày (15,1%); Ngày phản biện nhận xét bài báo: 28/02/2017<br /> Ngày bài báo được đăng: 05/04/2017<br /> Tự động ngưng thuốc khi thấy khó chịu (65,8%);<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy năm 2017 163<br />