Khảo sát mối liên quan giữa nồng độ Glucagon like peptid-1 với chỉ số khối cơ thể và các chỉ số HOMA2 ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2 chẩn đoán lần đầu

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

80
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của bài viết nhằm tìm hiểu mối liên quan giữa nồng độ glucagon-like peptid-1 (GLP-1) khi đói với chỉ số khối cơ thể và chỉ số HOMA2 ở bệnh nhân (BN) đái tháo đường (ĐTĐ) týp 2 chẩn đoán lần đầu. Bài viết nghiên cứu mô tả cắt ngang trên 170 BN ĐTĐ týp 2 chẩn đoán lần đầu tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương và 52 người bình thường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khảo sát mối liên quan giữa nồng độ Glucagon like peptid-1 với chỉ số khối cơ thể và các chỉ số HOMA2 ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2 chẩn đoán lần đầu

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 2-2017 KHẢO SÁT MỐI LIÊN QUAN GIỮA NỒNG ĐỘ GLUCAGON-LIKE PEPTID-1 VỚI CHỈ SỐ KHỐI CƠ THỂ VÀ CÁC CHỈ SỐ HOMA2 Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TÝP 2 CHẨN ĐOÁN LẦN ĐẦU Lê Đình Tuân*; Nguyễn Thị Phi Nga**; Trần Thị Thanh Hóa***; Vũ Xuân Nghĩa**** TÓM TẮT Mục tiêu: tìm hiểu mối liên quan giữa nồng độ glucagon-like peptid-1 (GLP-1) khi đói với chỉ số khối cơ thể và chỉ số HOMA2 ở bệnh nhân (BN) đái tháo đường (ĐTĐ) týp 2 chẩn đoán lần đầu. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: nghiên cứu mô tả cắt ngang trên 170 BN ĐTĐ týp 2 chẩn đoán lần đầu tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương và 52 người bình thường. Kết quả: nồng độ trung bình GLP-1 giảm ở BN thừa cân béo phì so với người không thừa cân, béo phì có ý nghĩa thống kê. Tỷ lệ BN giảm GLP-1 tăng cao ở nhóm BN thừa cân, béo phì (p < 0,05). Nồng độ GLP-1 khi đói có mối tương quan nghịch mức độ nhẹ với chỉ số BMI (r = -0,215; p < 0,05). Nồng độ trung bình GLP-1 giảm, tỷ lệ giảm GLP-1 tăng ở BN có giảm chỉ số độ nhạy insulin (HOMA-S) và tăng HOMA-IR (p < 0,05). Nồng độ GLP-1 khi đói có mối tương quan nghịch mức độ nhẹ với chỉ số kháng insulin (HOMA2-IR) (r = -0,253; p < 0,05). Kết luận: ở BN ĐTĐ týp 2 chẩn đoán lần đầu, có mối tương quan nghịch giữa nồng độ GLP-1 với chỉ số khối cơ thể, chỉ số kháng insulin và độ nhạy insulin (p < 0,05). * Từ khóa: ĐTĐ týp 2 chẩn đoán lần đầu; Glucagon-like peptid-1; Chỉ số khối cơ thể; Chỉ số HOMA2; Mối liên quan. Study on the Relationship between Glucagon-like Peptide-1 Concentration and Body Mass Index and HOMA2 Index in Patients with Firstly Diagnosed Type 2 Diabetes Mellitus Summary Objectives: To determine the relationship between fasting glucagon-like peptide-1 (GLP-1) concentration and body mass index (BMI) and HOMA2 index in patients with firstly diagnosed type 2 diabetes mellitus (f2DM). Subjects and methods: A cross - sectional descriptive study on 170 patients with f2DM and 52 healthy people in National Endocrinology Hospital. Results: The study results showed: The fasting GLP-1 concentration significantly decreased in patients with obesity. The rate of reducing GLP-1 in overweight and obese patients were higher than non-overweight patients (p < 0.05). The fasting GLP-1 concentrations had negative correlation with BMI (r = -0.215; p < 0.05). The average concentration of GLP-1 was significantly lower in patients who were decreased insulin sensitivity (HOMA-S) and increased HOMA-IR (p < 0.05) * Đại học Y Dược Thái Bình ** Bệnh viện Quân y 103 *** Bệnh viện Nội Tiết Trung ương **** Học viện Quân y Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Minh Núi (minhnuinguyen@gmail.com) Ngày nhận bài: 30/11/2016; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 06/01/2017 Ngày bài báo được đăng: 16/01/2017 55 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 2-2017 and the rate of reduced of GLP-1 were higher in these patients. The fasting GLP-1 concentrations had a negative correlation with the insulin resistance (HOMA2-IR) (r = -0.253; p < 0.05). Conclusion: In f2DM patient, there were a negative correlation between the fasting GLP-1 level, BMI insulin resistance and insulin sensitivity (p < 0.05). * Key words: Firstly-diagnosed type 2 diabetes mellitus; Glucagon-like peptide-1; Body mass index; HOMA2 index; Relationship. ĐẶT VẤN ĐỀ Incretin là những hormon dạng peptid được tiết vào máu chỉ vài phút sau khi thức ăn tác động vào niêm mạc ruột. Các incretin chính bao gồm GLP-1 và glucosedependent insulinotroic polypeptide (GIP). GLP-1 được tạo thành ở ruột non và đại tràng, có tác dụng kích thích tiết insulin phụ thuộc vào glucose, làm chậm vơi dạ dày, giảm glucose máu, chống xơ vữa mạch máu, bảo vệ thần kinh, tim [5]… Tình trạng thừa cân béo phì là yếu tố nguy cơ quan trọng của đề kháng insulin, gây ra các rối loạn chuyển hóa và sau cùng là ĐTĐ. Các nghiên cứu trên thế giới cho thấy hiệu ứng incretin giảm ở người thừa cân béo phì, đây cũng là cơ chế quan trọng trong rối loạn chuyển hóa ở người có thừa cân béo phì, trong đó có ĐTĐ [2, 3, 4]. Bên cạnh đó, GLP-1 có nhiều tác dụng sinh học quan trọng trên tế bào beta của tụy. Người ta đã chứng minh GLP-1 như một tín hiệu giúp cho tế bào beta đáp ứng của với glucose, tác dụng dinh dưỡng trên tế bào beta, làm tăng cường sự biệt hóa thành tế bào beta mới từ tế bào tiền thân ở mô ống tụy và chống lại chết theo chương trình của tế bào [5, 6]... Mặt khác, thừa cân béo phì, suy giảm chức năng tế bào beta, kháng insulin là những yếu tố có liên quan mật thiết với nhau trong cơ chế bệnh sinh của ĐTĐ týp 2. Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này với mục tiêu: 56 Tìm hiểu mối liên quan giữa nồng độ GLP-1 khi đói với chỉ số khối cơ thể và chỉ số HOMA2 ở BN ĐTĐ týp 2 chẩn đoán lần đầu. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tượng nghiên cứu. * Nhóm nghiên cứu: 170 BN ĐTĐ týp 2 chẩn đoán lần đầu khám và điều trị tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương. Thời gian nghiên cứu từ 12 - 2014 đến 12 - 2016. Tiêu chuẩn chẩn đoán ĐTĐ theo ADA (2012) [2]. Chẩn đoán ĐTĐ týp 2 theo WHO (1999) vận dụng phù hợp với điều kiện Việt Nam [1]. - Tiêu chuẩn loại khỏi nghiên cứu. + BN ĐTĐ týp 1, BN ĐTĐ týp 2 đã điều trị bằng thuốc hạ glucose huyết thuộc nhóm đồng vận thụ thể GLP-1 hoặc ức chế DPP - 4. + BN đang có tình trạng bệnh nặng: hôn mê, tiền hôn mê, hạ đường huyết, cơn tăng huyết áp kịch phát, lao, viêm phổi, HIV, viêm gan, suy thận nặng (III, IV). + BN thiếu máu nặng, cơn đau thắt ngực không ổn định, tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim, rối loạn đông máu, suy kiệt, rối loạn tâm thần. + BN đã phẫu thuật ống tiêu hóa, đang điều trị các bệnh ống tiêu hóa trước khi nhập viện. BN đang điều trị ung thư, nghiện rượu. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 2-2017 + BN không hợp tác, không thu thập đủ chỉ tiêu nghiên cứu. * Nhóm chứng thường: 52 người có sức khỏe bình thường thông qua khám lâm sàng, các xét nghiệm và thăm dò chức năng cơ bản ở lần khám sức khỏe hiện tại và sổ khám bệnh ở lần gần đây của BN (nếu có) tại Khoa Khám bệnh, Bệnh viện Nội tiết Trung ương, có tuổi, giới tương đương với nhóm nghiên cứu. - Tiêu chuẩn loại khỏi nghiên cứu: + Người đã phẫu thuật ống tiêu hóa, nghiện rượu. Người đang điều trị các bệnh lý ống tiêu hóa từ trước: viêm loét dạ dày tá tràng, viêm ruột, viêm đại tràng cấp, mạn tính. + Thừa cân béo phì, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu. + Người không hợp tác, không thu thập đủ chỉ tiêu nghiên cứu. 2. Phương pháp nghiên cứu. - Thiết kế nghiên cứu: tiến cứu, mô tả cắt ngang, so sánh nhóm chứng. - Chọn mẫu nghiên cứu: bằng phương pháp chọn mẫu thuận tiện. - Nội dung nghiên cứu: + Khám lâm sàng: toàn diện các cơ quan. + Cận lâm sàng và thăm dò chức năng: các chỉ số sinh hóa máu cơ bản: lipid máu, glucose máu (GM), HbA1c, C-peptid, ure, creatinin. + Định lượng hormon GLP-1: lấy máu tĩnh mạch khi đói (BN nhịn ăn ít nhất 8 giờ). Nguyên lý: dựa trên phản ứng đặc hiệu giữa kháng thể được gắn ở đáy giếng ELISA với kháng nguyên GLP-1 có trong huyết thanh của BN, kết hợp với chuyển màu của cơ chất đặc hiệu trong phản ứng ELISA, đo màu ở máy phổ quang kế có bước sóng 450 nm. Đơn vị tính: pmol/l. Nơi tiến hành: Trung tâm Nghiên cứu Y Dược học Quân sự - Học viện Quân y. - Tính chỉ số kháng insulin, độ nhạy insulin và chức năng tế bào beta: + Phương pháp: bằng phương pháp HOMA2 (Homeostasis Model Assessment) dựa vào cặp chỉ số C-peptid và glucose máu khi đói [8]. + Đánh giá kết quả: . Tiêu chuẩn đánh giá chỉ số chức năng tế bào beta: dựa theo giá trị trung bình và độ lệch chuẩn về chỉ số chức năng tế bào beta của nhóm chứng thường ( X ; SD): + Giảm: chỉ số HOMA-B < X - 2SD của nhóm chứng. + Bình thường: chỉ số HOMA-B ≥ X - 2SD của nhóm chứng. . Tiêu chuẩn đánh giá chỉ số kháng insulin và độ nhạy insulin: dựa theo giá trị trung bình và độ lệch chuẩn về chỉ số kháng insulin (độ nhạy insulin) của nhóm chứng thường ( X ; SD): - Tính chỉ số BMI: BMI (kg/m2) = trọng lượng cơ thể/[Chiều cao]2. Đánh giá BMI + Tăng: chỉ số HOMA-IR (hoặc HOMAtheo tiêu chuẩn phân loại của Hiệp hội ĐTĐ châu Á - Thái Bình Dương (2000) [1]. S) ≥ X + SD của nhóm chứng. 57 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 2-2017 + Không tăng: chỉ số HOMA-IR (hoặc HOMA-S) < X - SD của nhóm chứng. * Xử lý số liệu: Bằng phần mềm SPSS 16.0. Phân tích đơn biến sử dụng kiểm định ANOVA, so sánh giá trị trung bình đối với các biến định lượng, sử dụng kiểm định χ2 so sánh tỷ lệ % đối với các biến định tính. Dùng hệ số tương quan r tìm mối tương quan giữa hai biến. Tính tỷ số chênh OR (Odds Ratio) khi p < 0,05. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Bảng 1: Đặc điểm về tuổi, giới của 2 nhóm nghiên cứu. Nhóm nghiên cứu (n = 170) Chứng thường (n = 52) Nam (n;%) 90 (52,9) 20 (41,7) Nữ (n;%) 80 (47,1) 28 (58,3) 55,00 ± 10,35 52,73 ± 9,93 Chỉ tiêu Giới Tuổi trung bình (năm) p > 0,05 > 0,05 Không có sự khác biệt về tuổi trung bình và tỷ lệ giới ở 2 nhóm nghiên cứu. Bảng 2: Đặc điểm về BMI của 2 nhóm. 2 BMI (kg/m ) Nhóm nghiên cứu (n = 170) Chứng thường (n = 52) < 18,5 10 (5,9) 8 (15,4) 18,5 - 22,9 91 (53,5) 44 (84,6) 23 - 24,9 37 (21,8) 0 (0,0) 25 - 29,9 30 (17,6) 0 (0,0) 2 (1,2) 0 (0,0) 22,38 ± 2,81 20,67 ± 1,78 ≥ 30 Trung bình p < 0,001 < 0,05 Nhóm có BMI ở mức thừa cân, béo phì ở nhóm nghiên cứu cao hơn nhóm chứng (p < 0,001). BMI trung bình của nhóm nghiên cứu cao hơn của nhóm chứng. Bảng 3: Đặc điểm một số chỉ số HOMA2. Các chỉ số HOMA2 HOMA2-B (%) Nhóm nghiên cứu (n = 170) Chứng thường (n = 52) 45,86 ± 33,98 105,12 ± 29,06 p < 0,001 Chỉ số giới hạn HOMA2-B nhóm chứng: X ± 2SD: 47,00 - 163,24 HOMA2-S (%) 53,96 ± 36,81 84,74 ± 36,37 < 0,001 Chỉ số giới hạn HOMA2-S nhóm chứng: X ± SD: 48,37 - 121,11 HOMA2-IR 2,88 ± 2,09 1,40 ± 0,62 < 0,001 Chỉ số giới hạn HOMA2-IR nhóm chứng: X ± SD: 0,78 - 2,02 Chức năng tế bào beta và độ nhạy insulin của nhóm nghiên cứu thấp hơn có ý nghĩa thống kê so với nhóm chứng (p < 0,001). Chỉ số kháng insulin của nhóm nghiên cứu cao hơn so với nhóm chứng (p < 0,001). 58 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 2-2017 Biểu đồ 1: Tỷ lệ thay đổi các chỉ số HOMA2. Tỷ lệ BN có giảm chức năng tế bào beta cao (55,9%). Bảng 4: Liên quan giữa nồng độ GLP-1 khi đói với BMI. GLP-1 (pmol/l) (n = 170) 2 BMI (kg/m ) Trung bình Tỷ lệ giảm < 18,5 (n = 10) 7,94 ± 4,35 6 (60,0) 18,5 - 22,9 (n = 91) 7,93 ± 3,94 47 (51,6) 23 - 24,9 (n = 37) 7,21 ± 3,43 23 (62,2) 25 - 29,9 (n = 30) 5,46 ± 1,97 25 (83,3) ≥ 30 (n = 2) 5,51 ± 0,39 2 (100) < 0,05 < 0,05 p Nồng độ trung bình GLP-1 giảm ở BN có thừa cân béo phì so với người không thừa cân có ý nghĩa thống kê. Tỷ lệ BN giảm GLP-1 tăng cao ở nhóm BN thừa cân, béo phì (p < 0,05). Bảng 5: Liên quan giữa nồng độ GLP-1 khi đói với các chỉ số HOMA2. GLP-1 (n = 170) Chỉ tiêu HOMA2-S (%) Giảm (n = 90) 6,77 ± 3,54 62 (68,9) 8,01 ± 3,66 36 (51,4) p < 0,05 < 0,05 OR = 2,09; 95%CI (1,10 - 4,00) Tăng (n = 91) 6,91 ± 3,76 62 (68,1) Không tăng (n = 69) 7,84 ± 3,42 36 (52,1) p > 0,05 < 0,05 OR HOMA2-B (%) Tỷ lệ giảm Bình thường (n = 70) OR HOMA2-IR Trung bình OR = 1,96; 95%CI (1,03 - 3,74) Giảm (n = 95) 7,02 ± 3,33 58 (61,1) Bình thường (n = 65) p 7,73 ± 4,03 > 0,05 40 (61,5) > 0,05 Nồng độ trung bình GLP-1 giảm và tỷ lệ giảm GLP-1 cao hơn có ý nghĩa thống kê ở BN có giảm chỉ số HOMA-S và tăng HOMA-IR (p < 0,05). 59