Khảo sát tình hình bệnh hô hấp tại Bệnh viện đa Đa khoa tỉnh Đắc Nông từ 1/2009 đến 6/2009

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KHẢO SÁT TÌNH HÌNH BỆNH HÔ HẤP TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH<br /> ĐẮC NÔNG TỪ 1/2009 ĐẾN 6/2009<br /> Nguyễn Thị Ngọc Bích*, Trần Văn Ngọc*, Hwen Nie Kdam**, Nguyễn Thanh Phong*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Bệnh lý hô hấp là một bệnh rất thường gặp, ñặc biệt nhiễm khuẩn hô hấp dưới là<br /> nguyên nhân gây tử vong ñứng hàng ñầu trong các bệnh nhiễm khuẩn. Tình hình vi khuẩn kháng thuốc ñang là<br /> một báo ñộng ñỏ trên toàn thế giới. Hậu quả trực tiếp của sự gia tăng kháng kháng sinh của các vi khuẩn làm<br /> tăng nguy cơ tử vong trên bệnh nhân. Mục ñích nghiên cứu nhằm tìm hiểu tình hình dịch tễ bệnh hô hấp dưới<br /> thường gặp tại bệnh viện ña khoa tỉnh Đăc Nông và tình hình sử dụng kháng sinh tại tuyến tỉnh.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp mô tả, hồi cứu.<br /> Kết quả: Trong tổng số 364 bệnh nhân nghiên cứu: Bệnh hô hấp tăng rõ rệt vào mùa mưa (58,24% bệnh<br /> nhân), bệnh nhi chiếm 57%. Các dấu hiệu thường gặp là ho (70,05%), sốt (54,67%), khó thở (56,87%), phổi có<br /> ran (50,55%). Đặc biệt tiêu chẩy là dấu hiệu hay gặp ở trẻ em (9,35%). Tổn thương cả 2 phổi trên XQ chiếm<br /> 29,12%. Các bệnh thường gặp trong nhóm bệnh hô hấp là viêm phổi (46,70%), viêm phế quản (29,12%), hen phế<br /> quản (13,46%). Hầu hết các bệnh nhân ñều ñược dùng kháng sinh ngay khi vào viện, tỉ lệ không dùng kháng sinh<br /> rất thấp chỉ (8,52%).Nhóm kháng sinh ñược ưa dùng là CEPHALOSPORIN thế hệ II v à III (85,44%)<br /> Kết luận: Bệnh hô hấp thường gặp vào mùa mưa, viêm phổi là chủ yếu. Kháng sinh thường dùng là<br /> cephalosporin, trong khi vi khuẩn gặp trong nhiễm khuẩn hô hấp hiện nay ñang gia tăng tỉ lệ ñề kháng với<br /> cephalosporin thế hệ III.<br /> Từ khóa: Bệnh hô hấp. Dịch tễ. Khảo sát. Kháng sinh.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> INVESTIGATION OF RESPIRATORY DISEASES AT THE GENERAL HOSPITAL OF ĐĂK NÔNG PROVINCE<br /> FROM 1/2009 TO 6/2009<br /> Nguyen Thi Ngoc Bich * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 14 - Supplement of No 2 - 2010: 516 - 520<br /> Background and objective: Lower respiratory infection is a leading cause of mortality in the infection<br /> diseases. This study was to describe the charateristics of respiratory infection in Đăk Nông province and using<br /> antibiotic at the General Hospital of Đăk Nông province.<br /> Method: This is a retrospective, descriptive review.<br /> Results: There were 364 patients hospitalized for lower respiratory infection, including pneumonia (46.7%),<br /> asthma (13.46%), bronchitis (29.12%). The rate of patients with no antibiotic use was about 8.52%. Lower<br /> respiratory infection increased significantly in the rainy season (58.24%).<br /> Conclution: The diseases increased in the rainy season. Pneumonia is a common disease. Cephalosporin<br /> was the most commonly used antibiotic.<br /> Key words: Respiratory diseases. Epidemology. Investigation. Antibiotic.<br /> hợp ñiều trị bệnh bất kỳ, tình hình vi khuẩn kháng<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Bệnh lý hô hấp là một bệnh rất thường gặp, ñặc<br /> thuốc ñang là một báo ñộng ñỏ trên tòan thế giới.<br /> biệt nhiễm khuẩn ñường hô hấp dưới là nguyên nhân<br /> Theo ñánh giá của National Network For<br /> tử vong ñứng hàng ñầu trong các bệnh nhiễm khuẩn.<br /> Intergenerational Health (NNIH) tình hình kháng<br /> Mỗi năm có từ 2 ñến 3 triệu trường hợp nhiễm bệnh,<br /> 500.000 lượt nhập viện và 45.000 trường hợp tử vong.<br /> kháng sinh của các vi khuẩn cho ñến năm 2002 có<br /> Chi phí ñiều trị tiêu tốn khỏang 21 tỉ USD mỗi năm.<br /> khuynh hướng ngày càng gia tăng(4). Enterococci<br /> Trong thời ñại ngày nay, khi kháng sinh thường<br /> <br /> kháng Vancomycin tăng 28%, P. aeruginosa kháng<br /> <br /> ñược dùng như một thuốc ñầu tay trong mọi trường<br /> * Khoa hô hấp - Bệnh viện Chợ Rẫy<br /> Tác giả liên hệ: BS CKII Nguyễn Thị Ngọc Bích, ĐT: 0913136215, Email: bichbacngoc@yahoo.com<br /> <br /> liemthanhngoc@ymail.com<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010<br /> <br /> 516<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Cephalosporin thế hệ 3 tăng 30% và kháng<br /> <br /> tế việt Nam công bố vào năm 2004, tình hình kháng<br /> <br /> Fluoroquinolone tăng 33%. Hậu quả trực tiếp của sự<br /> <br /> kháng sinh của các vi khuẩn ñang ở mức ñộ rất ñáng<br /> <br /> gia tăng kháng kháng sinh của các vi khuẩn này chính<br /> <br /> báo ñộng: 49% S. aureus và Staphylococci non-<br /> <br /> (2)<br /> <br /> là tăng nguy cơ tử vong trên bệnh nhân<br /> Do ñó chúng tôi tiến hành nghiên cứu này<br /> nhằm các mục tiêu sau:<br /> -Tìm hiểu tình hình dịch tễ bệnh hô hấp thường<br /> gặp tại tỉnh ĐăkNông.<br /> -Tìm hiểu tình hình sử dụng kháng sinh tại<br /> tuyến ñầu trong mạng lưới y tế.<br /> <br /> Tổng quan tài liệu<br /> 1Tình hình các bệnh hô hấp<br /> <br /> coagulase kháng Methicillin. 8% E. coli, 20%<br /> Enterobacter và 24% K. pneumoniae tiết enzym<br /> ESBL(1).<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG- PHƯƠNG PHÁPNGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Nhóm bệnh nghiên cứu<br /> 364 bệnh nhân ñược xuất viện chẩn ñóan thuộc<br /> nhóm bệnh hô hấp dưới, ñược theo dõi và ñiều trị tại<br /> <br /> Theo ISAAR (2003) hiện nay ở các nước ñang<br /> <br /> bệnh viện ña khoa tỉnh ĐăkNông từ 01/2009 ñến<br /> <br /> phát triển, bệnh hô hấp do vi khuẩn là nguyên nhân<br /> <br /> 06/2009.<br /> <br /> gây tử vong thường gặp nhất trong các bệnh nhiễm<br /> <br /> Tiêu chuẩn lọai trừ<br /> <br /> khuẩn, ñược xếp hàng thứ nhất trong 5 nguyên<br /> <br /> Những bệnh nhân khi xuất viện không ñược<br /> <br /> nhân hàng ñầu gây tử vong (Bệnnh hô hấp do vi<br /> <br /> chẩn ñóan thuộc nhóm bệnh lý ñường hô hấp dưới.<br /> <br /> khuẩn, tiểu chảy, HIV/AIDS, lao và sốt rét)(5).<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> Vi khuẩn thường gặp trong bệnh lý hô hấp<br /> <br /> Nghiên cứu hồi cứu.<br /> <br /> Acinetobacter (14,6%), S. aureus (7,3%), Vi khuẩn<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Dịch tễ<br /> <br /> kỵ khí (2,1%). Vi khuẩn Gram âm chiếm tỷ lệ<br /> <br /> Bảng 1. Tỉ lệ bệnh theo mùa:<br /> <br /> dưới: P. aeruginosa (24.0%), Klebsilla (21,9%),<br /> <br /> Mùa khô (T1,2,3) Mùa mưa (T4,5,6) Tổng số<br /> <br /> 63,5% trong tổng số các lọai vi khuẩn tìm thấy<br /> Tổng số bệnh<br /> nhân<br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> trong nghiên cứu của Nguyễn Thị Ngọc Bích(3).<br /> <br /> Vi khuẩn kháng thuốc<br /> Hiện tượng sinh ra enzym Extended Spectrum<br /> β-Lactamase (ESBL) của trực khuẩn Gram âm như<br /> Escherichia coli và Klebsiella pneumoniae ñang là<br /> mối ñe dọa rất lớn cho con người(4).<br /> <br /> 152<br /> <br /> 212<br /> <br /> 364<br /> <br /> 41,76 %<br /> <br /> 58,24 %<br /> <br /> 100 %<br /> <br /> Các khoa khác<br /> 63<br /> 17,31%<br /> <br /> Tổng<br /> 364<br /> 100 %<br /> <br /> Bảng 2. Tỉ lệ bệnh theo khoa:<br /> Khoa nhi<br /> 203<br /> 55,77%<br /> <br /> Khoa nội<br /> 98<br /> 26,92%<br /> <br /> Ở Việt Nam: theo thống kê chính thức của bộ Y<br /> Bảng 3: Tỉ lệ bệnh theo lứa tuổi và giới<br /> Lứa tuổi / giới<br /> Nam<br /> Nữ<br /> CBCNV<br /> Tổng<br /> <br /> 75<br /> 14<br /> 6,89%<br /> 7<br /> 4,34%<br /> 21<br /> <br /> Tổng<br /> 203<br /> 55,77%<br /> 161<br /> 44,23%<br /> 10/101<br /> 364<br /> <br /> 111- 10 = 101<br /> 57<br /> <br /> 101 (63,92%)<br /> <br /> 158<br /> <br /> Nhận xét: Bệnh lý hô hấp gặp khá nhiều ở các khoa khác ngòai khoa nội tổng hợp.<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010<br /> <br /> 517<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Thống kê lâm sàng<br /> Bảng 4. Các dấu hiệu lâm sàng ñầu tiên thường gặp và tỉ lệ %:<br /> Dấu Sốt<br /> L/Sàng<br /> <br /> Ho<br /> <br /> Người 47<br /> lớn 29,19<br /> Trẻ em 152<br /> 74,87<br /> Tổng 199<br /> <br /> 82<br /> 50,93<br /> 173<br /> 85,22<br /> 255<br /> <br /> Khó<br /> thở<br /> 83<br /> 51,55<br /> 124<br /> 61,08<br /> 207<br /> <br /> Khạc Tiêu Đau Phổi Tổng<br /> ñờm lỏng ngực có ran<br /> 28<br /> 2<br /> 62<br /> 72<br /> 161<br /> 17,39 1,24 38,50 44,72 100,00<br /> 10<br /> 19<br /> 0<br /> 112<br /> 203<br /> 4,92 9,35<br /> 55,17 100,00<br /> 38<br /> 21<br /> 62<br /> 184<br /> 364<br /> <br /> 54,67 70,05 56,87 10,41 5,75 17,03<br /> <br /> 100,00<br /> <br /> Nhận xét: Dấu hiệu ho, sốt, khó thở thường gặp trong bệnh lý hô hấp ở cả người lớn và trẻ em.<br /> Dấu hiệu tiêu chảy hay gặp ở trẻ nhỏ, ñôi khi gặp ở người lớn.<br /> Bảng 5.Các dấu hiệu cận lâm sàng<br /> CTM<br /> Công thức máu<br /> Tổng số bạch cầu<br /> Tỉ lệ Neutrophin<br /> BT<br /> ↑<br /> ↓<br /> BT<br /> ↑<br /> ↓<br /> 10.5G 75.5%<br /> 10.5G<br /> 75.5%<br /> 2<br /> 11<br /> 174<br /> 177<br /> 103<br /> 200<br /> 59<br /> 0,55% 3,03 % 48,07 % 48,90 % 28,45 % 55,25 % 16,30 %<br /> <br /> Không<br /> làm<br /> <br /> XQ<br /> Tổn thương phổi trên 261 phim XQ<br /> Phải<br /> Trái<br /> Cả 2 bên<br /> Bình thường<br /> 41<br /> 10<br /> 76<br /> 134<br /> 15,71 %<br /> 3,83 %<br /> 29,12 %<br /> 51,34 %<br /> <br /> Không<br /> chụp<br /> 103<br /> 28,30 %<br /> <br /> Nhận xét: -Số lượng bệnh nhân không chụp phim phổi chiếm tỉ lệ khá cao 28,30%<br /> -Số bệnh nhân chụp phim mà không thấy tổn thương trên phim 51,34%<br /> Bảng 6.Tỉ lệ các bệnh<br /> Các bệnh phổi<br /> Hen phế quản<br /> Viêm phổi<br /> Viêm phế quản<br /> COPD<br /> Lao phổi<br /> Tâm phế mạn<br /> U phổi<br /> Tràn dịch màng phổi<br /> Tràn khí màng phổi<br /> K di căn phổi<br /> Ho gà<br /> <br /> Tổng số bệnh nhân Tỉ lệ phần trăm<br /> (%)<br /> 49<br /> 13,46<br /> 170<br /> 46,70<br /> 106<br /> 29,12<br /> 14<br /> 3,84<br /> 14<br /> 3,84<br /> 3<br /> 0,82<br /> 2<br /> 0,56<br /> 3<br /> 0,82<br /> 1<br /> 0,28<br /> 1<br /> 0,28<br /> 1<br /> 0,28<br /> <br /> Bảng 7. Sự phù hợp chẩn ñóan lúc vào và lúc ra viện:<br /> Phù hợp chẩn ñóan: 202 bn (chiếm 55,49 %),<br /> Không phù hợp chẩn ñóan: 162 bn (chiếm 44,51%).<br /> Chẩn ñóan lúc vào khác lúc ra chiếm tỉ lệ cao.<br /> <br /> Kháng sinh sử dụng và thời gian ñiều trị<br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010<br /> <br /> 518<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Bảng 8: Kháng sinh sử dụng trong ñiều trị<br /> Kháng sinh nhóm<br /> <br /> Cách dùng Ko<br /> K/S<br /> dùng<br /> Cefalosporin Macrolid Quinolon Tổng Đơn Đa trị K/S<br /> (lần dùng)<br /> (lần (lần dùng) hợp trị (lần (lần<br /> (lần dùng) dùng)<br /> dùng)<br /> dùng)<br /> 311<br /> 38<br /> 13<br /> 2<br /> 303<br /> 30<br /> 28<br /> 85,44 %<br /> 10,40 % 3,57 % 0,54 % 83,24 8,24 % 8,52<br /> %<br /> %<br /> <br /> Nhận xét: Kháng sinh hay ñược ưa dùng là nhóm Cephalosporin (85,44%). Tỉ lệ không dùng<br /> kháng sinh là rất thấp, chiếm 8,52 % tổng số bệnh nhân. Ngày ñiều trị trung bình: 6,38 ngày. Người<br /> lớn: 7,51 ngày. Trẻ em: 5,46 ngày.<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Yếu tố dịch tễ<br /> Bệnh hô hấp gặp nhiều trong mùa mưa. Mùa mưa làm không khí ẩm không có lợi cho bệnh nhân,<br /> tăng tỉ lệ bệnh viêm phổi, viêm phế quản, hen phế quản.<br /> Tỉ lệ bệnh gặp ở trẻ em chiếm ñến 57% trong tổng số bệnh nghiên cứu. Tỉ lệ bệnh diễn tiến xấu<br /> nhiều ở trẻ em, thường phải chuyển viện nhiều hơn người lớn do sớm ñi vào suy hô hấp.<br /> Tình trạng bệnh cũng tăng cao ở người lớn tuổi, từ lứa tuổi 46 trở lên tỉ lệ mắc bệnh 63,92%<br /> trong tổng số bệnh người lớn. Cán bộ công nhân viên chiếm 9,90% trong số người ở ñộ tuổi lao ñộng.<br /> Bệnh lý hô hấp nằm rải rác ở các khoa khá nhiều (17,31%), tuy tỉ lệ vẫn tập trung ở khoa nhi và nội<br /> tổng quát, nhưng tốt nhất vẫn nên tập trung hết về khoa nội trừ khi là bệnh nhi ñể có một chuyên sâu<br /> về ñiều trị.<br /> <br /> Yếu tố lâm sàng<br /> Các dấu hiệu ñầu tiên làm bệnh nhân ñến nhập viện chủ yếu là sốt cao, ho, khó thở. Đặc biệt ở trẻ<br /> em, viêm phổi biểu hiện dấu hiệu ban ñầu bằng tiêu chảy khá cao (#10%), riêng ở người lớn dấu hiệu<br /> này ít gặp (1,24%). Đây là một ñiều ñáng quan tâm ñể tránh chẩn ñóan nhầm giữa tiêu chảy ñơn thuần<br /> với biểu hiện ñầu tiên của viêm phổi. Ở trẻ em, nghe thấy ran ở phổi (55,17%) nhiều hơn ở người lớn.<br /> Theo khảo sát của chúng tôi, bệnh lý hô hấp dưới nhưng có ñến 28,30% bệnh nhân không ñược<br /> chụp hình phổi, ñặc biệt có bệnh nhân ñược chẩn ñóan viêm phổi thùy mà không có phim chụp phổi.<br /> Như vậy rất thiếu dữ kiện ñể chẩn ñóan chắc chắn. Riêng công thức máu, tỉ lệ bệnh không ñược làm<br /> rất ít, tuy nhiên cũng có (0,55%). Kết quả tăng bạch cầu về số lượng chỉ chiếm 48,90%, tăng bạch cầu<br /> ña nhân trung tính chỉ chiếm 16,30%. Có tổn thương phổi trên phim XQ chiếm 34,89%. Dù vậy, tỉ lệ<br /> sử dụng kháng sinh lại rất cao, chiếm ñến 91,48% trong tổng số bệnh nhân ñược khảo sát.<br /> Chẩn ñóan lúc vào và chẩn ñóan lúc ra tỉ lệ phù hợp không cao lắm, chẩn ñóan lúc vào phù hợp<br /> lúc ra là 55,49%.<br /> <br /> Tình hình sử dụng kháng sinh<br /> Dùng kháng sinh ñơn trị liệu khá cao (83,24%), ñiều này rất tốt, tránh ñược ñề kháng chéo. Có<br /> thể ñây là tuyến ñầu, ít bệnh mạn tính, nên sử dụng ñược như vậy. Tình hình sử dụng kháng sinh<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010<br /> <br /> 519<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> nhóm Cephalosporin thế hệ II và III là chủ yếu (85,44%) trong tổng số lần ñiều trị kháng sinh.<br /> Đặc biệt có bệnh nhân bị sử dụng cùng một lúc 2 kháng sinh cùng một nhóm kháng sinh, ñiều này<br /> không phù hợp trong ñiều trị.<br /> <br /> KIẾN NGHỊ<br /> Bệnh nhân vào nên ñược chụp XQ phổi trước khi sử dụng kháng sinh. Chẩn ñóan Viêm phổi, khi<br /> xuất viện nên chụp XQ và kiểm tra công thức máu.<br /> Điều trị kháng sinh cần ñúng và ñủ liều, tránh dùng 1-2 ngày ñã cắt bỏ trong khi chẩn ñóan viêm<br /> phổi ñể tránh vi khuẩn kháng thuốc.<br /> Chỉ dùng kháng sinh khi có biểu hiện chắc chắn của nhiễm khuẩn, tránh dùng kháng sinh bao<br /> vây khi bệnh nhân không có biểu hiện lâm sàng, công thức máu bình thường, XQ phổi bình<br /> thường.<br /> Khi phải dùng kháng sinh, không dùng 2 kháng sinh cùng một nhóm, nếu kết hợp kháng<br /> sinh, phải dùng kháng sinh các nhóm khác nhau.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> 2.<br /> 3.<br /> 4.<br /> 5.<br /> <br /> Bộ Y Tế - Vụ ñiều trị (2005): Hội nghị tổng kết hoạt ñộng hội ñồng thuốc và ñiều trị năm 2005. TP Hà Nội 2005.<br /> Landman D, Quale JM, Mayorga D, et al, (2002). City wide clonal outbreak of multiresistant Acinetobacter Baumanii and<br /> Pseudomonas aeruginosain Brooklyn, NY. The preantibiotic era has returned Arch Intern Med. 2002,162.1515 -29.<br /> Nguyễn Thị Ngọc Bích (2007): Đặc ñiểm vi khuẩn gây bệnh trong nhiễm khuẩn hô hấp dưới và sự ñề kháng kháng sinh. Luận án CK<br /> II. học viện quân y. 2007.<br /> Sopena N, Sabria M, Pedro Botet M et al. (1999). Prospective study of community acquired pneumoniae of bacterial etiology in aldults.<br /> Eur-J-Clin-Microbiol-Infect-Dis.18(12). 825-8.<br /> WHO report (2003). “Estimated incidence of TB. High burden contries, 2001” definition of tuberculosis cases 10.<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010<br /> <br /> 520<br /> <br />