Khóa luận tốt nghiệp đại học: Xây dựng hệ thống bài tập kiểm tra đánh giá môn Tự nhiên - Xã hội lớp 3

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:117

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tốt nghiệp đại học "Xây dựng hệ thống bài tập kiểm tra đánh giá môn Tự nhiên - Xã hội lớp 3" trình bày các nội dung chính sau: Lý luận xây dựng hệ thống bài tập kiểm tra đánh giá môn Tự nhiên – Xã hội lớp 3; Cơ sở thực tiễn xây dựng hệ thống bài tập kiểm tra đánh giá môn Tự nhiên – Xã hội lớp 3; Hệ thống bài tập trong kiểm tra đánh giá môn Tự nhiên – Xã hội lớp 3.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp đại học: Xây dựng hệ thống bài tập kiểm tra đánh giá môn Tự nhiên - Xã hội lớp 3

TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA TIỂU HỌC – MẦM NON ---------- HỒ THỊ NGỌC HẠNH XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ MÔN TỰ NHIÊN - XÃ HỘI LỚP 3 KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Quảng Nam, tháng 4 năm 2023
TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA TIỂU HỌC – MẦM NON ---------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Tên đề tài: XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ MÔN TỰ NHIÊN - XÃ HỘI LỚP 3 Sinh viên thực hiện HỒ THỊ NGỌC HẠNH MSSV: 2119010509 CHUYÊN NGÀNH: GIÁO DỤC TIỂU HỌC KHÓA 2019 - 2023 Cán bộ hƣớng dẫn Th.S LÊ THỊ BÌNH MSCB: Quảng Nam, tháng 5 năm 2023
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành khóa luận, tôi đã nhận đƣợc rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ và hỗ trợ từ thầy cô, bạn bè, học sinh và những ngƣời thân trong gia đình. Đầu tiên, tôi xin chân thành gởi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến cô giáo-Th.s Lê Thị Bình, ngƣời đã tận tình giúp đỡ, hỗ trợ và hƣớng dẫn nhiệt tình tôi trong suốt quá trình thực hiện khóa luận. Chân thành cảm ơn sự quan tâm, giúp đỡ của quý thầy cô giáo trong khoa Tiểu học – Mầm non, trƣờng Đại học Quảng Nam đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành bài khóa luận. Tôi cũng xin cảm ơn sự hợp tác, giúp đỡ của Ban giám Hiệu nhà trƣờng, các thầy cô giáo cùng các em học sinh khối lớp 3 trƣờng Tiểu học Kim Đồng, đặc biệt là cô Nguyễn Thị Kim Nhật GVCN lớp 3/4 đã tạo cơ hội giúp tôi hoàn thành quá trình điều tra và thực nghiệm đề tài. Cuối cùng, tôi xin cảm ơn bạn bè, gia đình và ngƣời thân đã động viên, khích lệ tôi trong suốt thời gian thực hiện khóa luận. Mặc dù đã cố gắng và nỗ lực hết mình để hoàn thành bài khóa luận nhƣng với khả năng còn hạn chế của bản thân tôi chắc rằng đề tài vẫn còn nhiều thiếu sót. Kính mong nhận đƣợc sự góp ý, nhận xét của quý thầy cô và các bạn để bài khóa luận đƣợc hoàn thiện. Tôi xin chân thành cảm ơn! Quảng Nam, tháng 5 năm 2023 Ngƣời thực hiện Hồ Thị Ngọc Hạnh
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu thu thập đƣợc và và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn này là trung thực và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kì một công trình nào khác. Quảng Nam, tháng 5 năm 2023 Ngƣời thực hiện Hồ Thị Ngọc Hạnh
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT TỪ VIẾT TẮT GIẢI THÍCH 1 BT Bài tập 2 BGD&DT Bộ giáo dục và đào tạo 3 CT GDPT Chƣơng trình giáo dục phổ thông 4 GV Giáo viên 5 HS Học sinh 6 KT - ĐG Kiểm tra đánh giá
DANH MỤC CÁC BẢNG STT Tên Nội dung Trang 1 Bảng 1.1 Mức độ sử dụng hệ thống bài tập kiểm tra đánh 32 giá trong dạy học môn Tự nhiên - Xã hội lớp 3 2 Bảng 1.2 Hiệu quả của việc sử dụng hệ thống bài tập kiểm 33 tra đánh giá trong dạy học môn Tự nhiên – Xã hội lớp 3 3 Bảng 1.3 Dạng bài tập trong kiểm tra đánh giá định kì môn 33 Tự nhiên – Xã hội lớp 3 4 Bảng 1.4 Vai trò, ý nghĩa của kiểm tra đánh giá thƣờng 35 xuyên 5 Bảng 1.5 Thời gian sử dụng hệ thống bài tập kiểm tra đánh 35 giá môn Tự nhiên – Xã hội lớp 3, theo chủ đề “Con ngƣời và sức khỏe – Trái đất và bầu trời”. 6 Bảng 1.6 Thích thú của việc học môn Tự nhiên – xã hội lớp 36 3 7 Bảng 1.7 Mức độ thực hiện bài tập kiểm tra môn Tự nhiên – 37 Xã hội 8 Bảng 1.8 Hứng thú với việc làm bài môn Tự nhiên – Xã hội 38 lớp 3 9 Bảng 1.9 Hứng thú của HS trong việc có thêm những hình 38 ảnh minh họa vào kiểm tra đánh giá chủ đề “ Con ngƣời và sức khỏe – Trái đất và bầu trời” 10 Bảng 1.10 Lợi ích của việc thực hiện bài tập kiểm tra đánh 39 giá trong môn Tự nhiên – Xã hội lớp 3 (Câu hỏi đƣợc phép chọn nhiều đáp án 11 Bảng 1.11 Các dạng bài tập mà HS đƣợc làm trong kiểm tra 39 đánh giá thƣờng xuyên 12 Bảng 3.1 Mức độ hoàn thành bài tập kiểm tra đánh giá của 74 lớp khảo nghiệm (3/4)
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ STT Tên Nội dung Trang 1 Biểu đồ 1.1 Nguồn hệ thống bài tập kiểm tra đánh giá trong 32 môn Tự nhiên – Xã hội lớp 3 2 Biểu đồ 1.2 Biểu đồ biểu thị việc xây dựng hệ thống bài tập 34 kiểm tra đánh giá môn Tự nhiên – Xã hội lớp 3, theo chủ đề “ Con người và sức khỏe – Trái đất và bầu trời” 3 Biểu đồ 1.3 Biểu đồ biểu thị trở ngại của GV khi xây dựng hệ 34 thống bài tập kiểm tra đánh giá môn Tự nhiên – Xã hội lớp 3, theo chủ đề “Con người và sức khỏe – Trái đất và bầu trời” 4 Biểu đồ 1.4 Mức độ sử dụng hình ảnh minh họa trong quá 36 trình xây dựng hệ thống bài tập kiểm tra đánh giá môn Tự nhiên – Xã hội lớp 3 5 Biểu đồ 1.5 Hứng thú của học sinh khi học môn Tự nhiên – 37 Xã hội lớp 3 6 Biểu đồ 1.6 Thời gian thực hiện bài tập về chủ đề “Con 40 người và sức khỏe – Trái đất và bầu trời”
MỤC LỤC 1. Lí do chọn đề tài ..........................................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu ...................................................................................................2 3. Đối tƣợng nghiên cứu và khách thể nghiên cứu ..........................................................2 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................................................3 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................................. 3 5.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lí luận ...............................................................................3 5.1.1. Phƣơng pháp phân tích và tổng hợp lí thuyết ........................................................3 5.1.2. Phƣơng pháp phân loại và hệ thống hóa lí thuyết .................................................3 5.2. Phƣơng pháp nghiên cứu thực tế ..............................................................................3 5.2.1. Phƣơng pháp điều tra:............................................................................................ 3 5.2.2. Phƣơng pháp quan sát ............................................................................................ 3 5.2.3. Phƣơng pháp thực nghiệm .....................................................................................3 5.3. Phƣơng pháp thống kê .............................................................................................. 3 5.3.1. Phƣơng pháp thu thập số liệu ................................................................................3 5.3.2. Nghiên cứu mối liên hệ giữa các hiện tƣợng và dự đoán ......................................3 6. Lịch sử nghiên cứu đề tài ............................................................................................ 4 7. Đóng góp của đề tài .....................................................................................................4 8. Giới hạn phạm vi nội dung nghiên cứu .......................................................................5 9. Cấu trúc tổng quan của đề tài ......................................................................................5 NỘI DUNG......................................................................................................................6 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP TRONG KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ MÔN TỰ NHIÊN - XÃ HỘI LỚP 3 ......................................6 1.1. Khái niệm về kiểm tra, đánh giá ...............................................................................6 1.1.1. Khái niệm kiểm tra ................................................................................................ 6 1.1.2. Khái niệm đánh giá ................................................................................................ 7 1.2. Một số vấn đề về đánh giá kết quả học tập môn Tự nhiên - Xã hội lớp 3 ...........7 1.2.1. Mục tiêu đánh giá kết quả học tập ở tiểu học .......................................................7 1.2.2. Đánh giá theo các mức độ nhận thức Bloom trong đánh giá Tự nhiên - Xã hội ..................................................................................................................................10 1.2.3. Các hình thức kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn Tự nhiên - Xã hội...........11
1.2.4. Vai trò kiểm tra đánh giá .....................................................................................12 1.3. Hệ thống bài tập trong kiểm tra đánh giá ............................................................... 14 1.3.1. Khái niệm về hệ thống bài tập .............................................................................14 1.3.2. Các dạng bài tập trong hệ thống kiểm tra đánh giá .............................................15 1.3.3. Vai trò hệ thống bài tập trong kiểm tra đánh giá .................................................19 1.4. Đặc điểm nhận thức của học sinh lớp 3..................................................................20 1.5. Tiểu kết chƣơng 1 ...................................................................................................22 CHƢƠNG 2: CƠ SỞ THỰC TIỄN XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ MÔN TỰ NHIÊN – XÃ HỘI LỚP 3........................................................23 2.1.Thông tƣ 27/2020/TT-BGDĐT Quy định đánh giá học sinh tiểu học ................23 2.2. Chƣơng trình dạy học môn Tự nhiên - Xã hội lớp 3 sách kết nối tri thức cuộc sống ............................................................................................................................... 24 2.2.1.Yêu cầu cần đạt môn Tự nhiên – Xã hội 3 sách kết nối tri thức cuộc sống .........24 2.2.2.Phân phối chƣơng trình môn Tự nhiên - Xã hội 3 sách Kết nối tri thức với cuộc sống ................................................................................................................................ 26 2.2.3. Đánh giá kết quả giáo dục và từ ngữ thể hiện mức độ đáp ứng yêu cầu cần đạt .....27 2.3. Thực trạng xây dựng hệ thống bài tập trong kiểm tra đánh giá môn Tự nhiên - Xã hội lớp 3 .........................................................................................................................30 2.3.1. Mục đích, đối tƣợng điều tra ...............................................................................30 2.3.2. Nội dung điều tra .................................................................................................30 2.3.3. Phƣơng pháp điều tra ........................................................................................... 31 2.3.4. Kết quả điều tra ...................................................................................................32 2.3.5. Đánh giá chung về thực trạng ..............................................................................40 2.4. Tiểu kết chƣơng 2 ...................................................................................................41 CHƢƠNG 3: HỆ THỐNG BÀI TẬP TRONG KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ MÔN TỰ NHIÊN - XÃ HỘI LỚP 3 ............................................................................................. 42 3.1. Nguyên tắc xây dựng hệ thống bài tập trong kiểm tra đánh giá môn Tự nhiên-xã hội lớp 3 .........................................................................................................................42 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống và khoa học..................................................42 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính phù hợp với mục đích nội dung chƣơng trình ............42 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính vừa sức và phát huy tối đa năng lực của học sinh ......42
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và tính khả thi ................................................42 3.2. Quy trình xây dựng hệ thống bài tập trong kiểm tra đánh giá môn Tự nhiên – Xã hội lớp 3 .........................................................................................................................43 3.3. Xây dựng hệ thống bài tập trong kiểm tra đánh giá môn Tự nhiên – Xã hội lớp 3 .....44 3.3.1. Chủ đề “ Con ngƣời và sức khỏe” .......................................................................44 3.3.2. Chủ đề “Trái đất và bầu trời” ..............................................................................55 3.4. Khảo nghiệm sƣ phạm ............................................................................................ 68 3.4.1. Mô tả khảo nghiệm sƣ phạm ...............................................................................68 3.4.2. Tổ chức khảo nghiệm sƣ phạm............................................................................69 3.5.Tiểu kết chƣơng 3 ....................................................................................................76 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ................................................................................77 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................. 79 PHỤC LỤC................................................................................................................... P1 PHỤ LỤC 1 .................................................................................................................. P1 PHỤ LỤC 2 .................................................................................................................. P4 PHỤ LỤC 3 .................................................................................................................. P6 PHỤ LỤC 4 .................................................................................................................. P8
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Xã hội ngày nay ngày càng phát triển theo hƣớng hiện đại hóa toàn cầu. Mọi quốc gia đều có những đội ngũ chuyên viên nghiên cứu để tìm ra những hƣớng phát triển đúng đắn, đƣa đất nƣớc ngày càng đi lên, hội nhập với toàn cầu. Trải qua thời gian xây dựng và phát triển, nền văn minh đã có những sự thay đổi theo hƣớng tích cực rất lớn và những thành tựu từ đó đƣợc nối tiếp nhau. Trong đó, con ngƣời là một yếu tố quyết định rất lớn để dẫn đến sự phát triển vƣợt trội của xã hội. Đấy là minh chứng cho ta thấy, song song với việc phát triển về kinh tế, văn hóa…thì việc đào tạo, giáo dục con ngƣời luôn là một vấn đề đƣợc đặt lên hàng đầu. Năm 2018, Bộ giáo dục và đào tạo Việt Nam đã tiến hành thay đổi chƣơng trình giáo dục phổ thông để phù hợp với tốc độ phát triển của nƣớc nhà, mục đích cuối cùng hƣởng đến chính là sự phát triển năng lực của học sinh. Để đạt đƣợc điều đó, cần có sự phối hợp nhịp nhàng giữa nhà trƣờng và gia đình, đặc biệt ngƣời giáo viên phải luôn linh hoạt trong việc dạy học, sáng tạo đổi mới phƣơng pháp để tăng nên tính hiệu quả của giáo dục tích cực. Đối tƣợng trẻ ở cấp tiểu học là lực lƣợng nòng cốt, nguồn lao động trí thức, những chủ nhân tƣơng lai của nƣớc nhà, là những con ngƣời đƣa đất nƣớc vƣơn cao, vƣơn xa. Bởi vậy, việc đầu tƣ cho thế hệ trẻ không bao giờ là muộn hay dƣ thừa, cần tập trung đƣa ra những chính sách, đƣờng lối để tạo điều kiện tốt nhất, xây dựng môi trƣờng phát triển cho các em. Sự phát triển của các em ngày nay, cũng chính là tƣơng lai của nƣớc nhà. Muốn đạt đƣợc những mục tiêu đã đề ra, chúng ta cần phải giáo dục các em từ nhỏ. Cấp tiểu học không chỉ đơn thuần là nơi giúp các em học chữ nghĩa, mà đây cũng sẽ là nơi dạy các em có những phép tắc để hoàn thiện nhân cách của mình. Về kiến thức ở cấp Tiểu học là cái nền vững chắc giúp các bạn chinh phục những điều lớn lao, và xa nữa sẽ trở thành một ngƣời có ích cho xã hội nƣớc nhà. Trong quá trình giáo dục ở bậc tiểu học, tất cả môn học đều quan trọng và bổ trợ cho nhau. Chúng cung cấp trí thức cho HS, lấp đầy khoảng trống về mặt tri thức. Vững về chuyên môn sẽ giúp các em thấy đƣợc những thế mạnh của bản thân, từ đó xây dựng đƣợc nét riêng của cá nhân, định hƣớng đƣợc giáo dục nghề nghiệp. Chính vì lí do này, mà nội dung dạy học có chạm đƣợc đến với HS hay không, trở nên rất quan 1
trọng. Ngƣời GV phải linh hoạt, sáng tạo để những kiến thức khô khan trở nên hứng thú, thúc đẩy đƣợc việc học tập ở HS. Môn học nào cũng tích lũy kiến thức và kĩ năng cho HS, tiêu biểu trong đó có môn Tự nhiên - Xã hội lớp 3. Học môn này, HS sẽ có những hiểu biết về tự nhiên, con ngƣời, xã hội, vũ trụ…đề tài phong phú đa dạng, thúc đẩy sự tìm tòi học hỏi của HS, tiếp thêm vốn hiểu biết cho các em, tạo bƣớc đà trong việc học tập. Đồng thời phát triển và nâng cao các kĩ năng nhƣ giao tiếp, thuyết trình…năng lực tự học, có trách nhiệm, yêu nƣớc…Môn Tự nhiên - Xã hội lớp 3 đóng vai trò tất yếu trong quá trình phát triển của HS tiểu học. Để xác định việc dạy học có hiệu quả hay không, chúng ta phải sử dụng công cụ đánh giá quá trình học tập của HS. Để HS định hình lại kiến thức, GV có cơ hội để thu thập kết quả giáo dục tạm thời của mình, từ đó dễ dàng điều chỉnh việc dạy học phù hợp với đối tƣợng HS của mình. Ngoài ra, kiểm tra đánh giá còn gây hứng thú trong giờ học, thôi thúc các em HS thi nhau học tập, thúc đẩy chất lƣợng giáo dục ngày càng đi lên. Phát biểu tại hội thảo “Tập huấn” ngày 25/11/2022, cho biết CT GDPT mới nhƣng nếu giáo viên dạy và kiểm tra theo phƣơng thức cũ thì đổi mới cũng không thể thành công. Chúng ta cần có những hƣớng dạy học, đánh giá mới mẻ, đáp ứng đƣợc nhu cầu của xã hội. Hệ thống bài tập kiểm tra đánh giá là một công cụ tuyệt vời cho quá trình kiểm tra của GV trong môn Tự nhiên - Xã hội. Chính từ những lí do trên, để hiểu hơn về cách xây dựng bài tập và sử dụng một cách hiệu quả hệ thống bài tập. Chúng tôi đã chọn và nghiên cứu đề tài“ Xây dựng hệ thống bài tập kiểm tra đánh giá môn Tự nhiên - Xã hội lớp 3” làm đề tài khóa luận của mình 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn để tiến hành xây dựng hệ thống bài tập đánh giá trong môn Tự nhiên - Xã hội lớp 3 theo chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018, để kiểm tra đánh giá và nâng cao chất lƣợng dạy và học môn Tự nhiên - Xã hội hƣớng đến việc thực hiện các mục tiêu mà giáo dục đã đề ra. 3. Đối tƣợng nghiên cứu và khách thể nghiên cứu - Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học môn Tự nhiên - Xã hội lớp 3. - Đối tƣợng nghiên cứu: Hệ thống bài tập Tự nhiên - Xã hội lớp 3 2
4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Tìm hiểu cơ sở lí luận về hệ thống bài tập đánh giá môn Tự nhiên - Xã hội lớp 3. - Tìm hiểu thực trạng việc dạy học và sử dụng hệ thống đánh giá môn Tự nhiên - Xã hội lớp 3. - Xây dựng hệ thống bài tập đánh giá. - Thực nghiệm hệ thống bài tập đánh giá môn Tự nhiên - Xã hội lớp 3. - Bƣớc đầu đánh giá tính khả thi kết quả thực nghiệm sƣ phạm. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận 5.1.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp lí thuyết - Để làm rõ đƣợc những cơ sở lý thuyết để làm nền tảng nghiên cứu, sáng tỏ vấn đề đặt ra 5.1.2. Phương pháp phân loại và hệ thống hóa lí thuyết - Sắp xếp các tài liệu khoa học theo từng mặt, từng đơn vị, từng vấn đề có cùng dấu hiệu bản chất, cùng một hƣớng phát triển Hệ thống hóa là chuẩn bị tri thức thành một hệ thống trên cơ sở một mô hình lý thuyết làm sự hiểu biết về đối tƣợng tất tần tật hơn. 5.2. Phương pháp nghiên cứu thực tế 5.2.1. Phương pháp điều tra: - Điều tra tình hình thực tế để đánh giá độ khách quan của đề tài. 5.2.2. Phương pháp quan sát - Quan sát hoạt động dạy học ở phân môn Tự nhiên - Xã hội để thu thập những thông tin cần thiết trong quá trình thực hiện đề tài . 5.2.3. Phương pháp thực nghiệm - Tiến hành thực nghiệm khoa học để đánh giá tính khả thi của đề tài. 5.3. Phƣơng pháp thống kê 5.3.1. Phương pháp thu thập số liệu - Sử dụng phƣơng pháp này để thống kê những dữ liệu liên quan, để có cơ sở nghiên cứu làm rõ đƣợc vấn đề. 5.3.2. Nghiên cứu mối liên hệ giữa các hiện tượng và dự đoán - Nghiên cứu các mối liên hệ giữa các số liệu đã điều tra để đánh giá thực trạng. 3
6. Lịch sử nghiên cứu đề tài Xây dựng hệ thống bài tập trong kiểm tra đánh giá các môn học là một trong những vấn đề rất đƣợc quan tâm hiện nay. Có rất nhiều tác giả đã nghiên cứu và phát triển đề tài này. Một số đề tài khóa luận nhƣ: Bùi Thị Thanh (2013), “Xây dựng hệ thống bài tập mở rộng vốn từ cho học sinh lớp 1 mắc chứng khó đọc”, khóa luận tốt nghiệp trƣờng ĐH sƣ phạm TP. Hồ Chí Minh, Lê Thị Thu Hƣơng (2018), “ Xây dựng hệ thống nâng cao về từ và câu cho học sinh lớp 3 trường Tiểu học Đồng Phú, khóa luận tốt nghiệp trường ĐH Quảng Bình”, Nguyễn Thị Thúy (2016), “Xây dựng hệ thống bài tập trắc nghiệm khách quan nhằm phát huy tính tích cực cho học sinh lớp 4 trong dạy học môn Toán”, Khóa luận tốt nghiệp đại học Trƣờng ĐH Quảng Nam… Về môn Tự nhiên-Xã hội có rất nhiều tác giả đã lựa làm đề tài nghiên của mình, xây dựng các phƣơng pháp tổ chức trò chơi trong dạy học, ứng dụng khoa học vào trong giảng dạy, nghiên cứu hệ thống bài tập trong kiểm tra đánh giá thƣờng xuyên môn Tự nhiên-Xã hội…Mục đích chung của những đề tài này là góp phần vào việc thực hiện tốt mục đích và chất lƣợng giáo dục của nƣớc nhà. Nhìn chung, các đề tài nghiên cứu về môn Tự nhiên - Xã hội lớp 3 rất đa dạng và phong phú, đóng góp rất lớn trong việc giảng dạy. Tuy nhiên, hiện nay những đề tài nghiên cứu về môn Tự nhiên- Xã hội lớp 3 sách kết nối tri thức và cuộc sống chƣa đƣợc phổ biến, bộ sách kết nối tri thức và cuộc sống nói dung và sách Tự nhiên - Xã hội lớp 3 của bộ sách này nói riêng lần đầu đƣợc sử dụng vào giảng dạy nên ngƣời dạy và ngƣời học còn nhiều hạn chế trong việc truyền tải tri thức, tiếp thu tri thức. Do vậy. đánh giá kết quả học tập của HS sẽ là cơ sở quan trọng và thực tế để ngƣời dạy điều chỉnh quá trình dạy học phù hợp với những đổi mới trong giáo dục theo hƣớng chƣơng trình mới. Chính vì vậy, việc xây dựng hệ thống bài tập kiểm tra đánh giá môn Tự nhiên - Xã hội lớp 3 sách kết nối tri thức và cuộc sống là một đề tài chúng ta cần đặc biệt chú ý và quan tâm. 7. Đóng góp của đề tài - Về lý luận Đề tài làm rõ những vấn đề lí luận về xây dựng hệ thống bài tập kiểm tra, đánh giá chủ đề “ Con người và sức khỏe – Trái Đất và bầu trời” môn Tự nhiên – Xã hội lớp 3 sách kết nối tri thức và cuộc sống. 4
- Về thực tiễn Đánh giá thực trạng của việc xây dựng hệ thống bài tập kiểm tra đánh giá chủ đề “ Con người và sức khỏe – Trái Đất và bầu trời” môn Tự nhiên – Xã hội lớp 3 sách kết nối tri thức và cuộc sống. Xây dựng hệ thống bài tập kiểm tra, đánh giá chủ đề - Hƣớng dẫn sử dụng hệ thống bài tập chủ đề “ Con người và sức khỏe – Trái Đất và bầu trời” môn Tự nhiên – Xã hội lớp 3 sách kết nối tri thức và cuộc sống. 8. Giới hạn phạm vi nội dung nghiên cứu Đề tài nghiên cứu về hệ thống bài tập đánh giá chủ đề “ Con ngƣời và sức khỏe – Trái đất và bầu trời” môn Tự nhiên - Xã hội lớp 3 sách kết nối tri thức và cuộc sống. Phạm vi điều tra trên trƣờng Tiểu học Kim Đồng, thành phố Tam Kỳ tỉnh Quảng Nam. 9. Cấu trúc tổng quan của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục thì khóa luận gồm có 3 chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận xây dựng hệ thống bài tập kiểm tra đánh giá môn Tự nhiên – Xã hội lớp 3 Chƣơng 2: Cơ sở thực tiễn xây dựng hệ thống bài tập kiểm tra đánh giá môn Tự nhiên – Xã hội lớp 3 Chƣơng 3: Hệ thống bài tập trong kiểm tra đánh giá môn Tự nhiên – Xã hội lớp 3 5
NỘI DUNG CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP TRONG KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ MÔN TỰ NHIÊN - XÃ HỘI LỚP 3 1.1. Khái niệm về kiểm tra, đánh giá 1.1.1. Khái niệm kiểm tra Theo từ điển Tiếng việt: “Kiểm tra là xem xét tình hình thực tế để đánh giá, nhận xét.” Theo Trần Bá Hoành: “Việc kiểm tra cung cấp những dữ kiện, những thông tin làm cơ sở cho việc đánh giá.” Kiểm tra là một cách tổ chức đánh giá (hoặc định giá), do đó nó có ý nghĩa và mục tiêu nhƣ đánh giá (hoặc định giá). Việc kiểm tra chú ý nhiều đến việc xây dựng công cụ đánh giá, ví dụ nhƣ câu hỏi, bài tập, đề kiểm tra. Các công cụ này đƣợc xây dựng trên một căn cứ xác định, chẳng hạn nhƣ đƣờng phát triển năng lực hoặc các rubric trình bày các tiêu chí đánh giá [9; 10]. Tóm lại, kiểm tra là một thuật ngữ chỉ cách thức hoặc hoạt động sử dụng để thu thập thông tin từ ngƣời đƣợc kiểm tra về một vấn đề nào đó. Nói cách khác, kiểm tra nhằm đo lƣờng kiến thức, kỹ năng, năng khiếu, thể chất hoặc tính phân loại của ngƣời đƣợc kiểm tra trong nhiều chủ đề khác nhau. Kiểm tra đƣợc tổ chức dƣới nhiều hình thức khác nhau nhƣ: nói, trên giấy, trên máy tính…trong một khu vực nhất định.Trong bài kiểu tra có nhiều hình thức và mức độ khác nhau, tùy thuộc vào mục đích của ngƣời kiểm tra. Bài kiểm tra có thể thực hiện chính thức hoặc không chính thức. Có hai loại kiểm tra trong học tập: kiểm tra định tính và kiểm tra định lƣợng. Kiểm tra định tính là phƣơng pháp thu thập thông tin về kết quả học và rèn luyện của học sinh bằng cách quan sát và ghi nhận xét dựa theo các tiêu chí giáo dục đã định. Kiểm tra định lƣợng là phƣơng thức thu thập thông tin về kết quả học tập của học sinh bằng điểm số hoặc số lần thực hiện của những hoạt động nào đó. Kiểm tra ở bậc Tiểu học là một cách để GV thu thập thông tin từ ngƣời học, xem xét kết quả của giáo dục để có những định hƣớng giáo dục, những thay đổi trong phƣơng pháp dạy học. Khắc phục những hạn chế còn thiếu sót [17; 6]. 6
1.1.2. Khái niệm đánh giá Theo từ điển tiếng việt đánh giá có nghĩa là nhận định giá trị. Theo tác giả Beeby: “ Đánh giá là sự thu thập và lí giải một cách có hệ thống những bằng chứng dẫn tới.”. Hiểu cơ bản thì ta nhận thấy một đánh giá là một bản án có mục đích đƣợc thiết lập để xem xét một tập hợp các tiêu chí hoặc các chuẩn mực, giá trị, tầm quan trọng hoặc ý nghĩa của một cái gì đó trên thực tế. Nhƣ vậy, ta nhận thấy trên thực tế thì hoạt động đánh giá sẽ đƣợc áp dụng cho các lĩnh vực hoạt động khác nhau của con ngƣời, cụ thể chúng ta có thể kể đến nhƣ giáo dục, công nghiệp, y tế, tâm lý học, quản lý kinh doanh, kinh tế, tài chính, công nghệ, và nhiều những lĩnh vực khác. Đánh giá kết quả học tập là quá trình hình thành những nhận định, rút ra kết luận phỏng đoán về trình độ và phẩm chất của ngƣời học. Để từ đó đƣa ra những phƣơng pháp dạy học phù hợp, đảm bảo đƣợc mục đích giáo dục đã đề ra. Bản chất của đánh giá là phê bình, nhận xét, nhận định, bình luận về một đối tƣợng nào đó, chẳng hạn nhƣ con ngƣời, tác phẩm nghệ thuật, một sản phẩm hàng hóa, học sinh, đội ngũ giáo viên…[9; 13]. Tóm lại đánh giá học sinh tiểu học là quá trình chúng ta thu thập thông tin, xử lí thông qua các hoạt động quan sát, theo dõi, trao đổi, kiểm tra, nhận xét quá trình học tập, rèn luyện của học sinh, định hƣớng học sinh đi đến mục đích cuối cùng của giáo dục. 1.2. Một số vấn đề về đánh giá kết quả học tập môn Tự nhiên - Xã hội lớp 3 1.2.1. Mục tiêu đánh giá kết quả học tập ở tiểu học 1.2.1.1. Năng lực chung Chƣơng trình giáo dục phổ thông hƣớng đến sự hình thành và phát triển cho học sinh những phẩm chất chủ yếu sau: yêu nƣớc, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm. Chƣơng trình giáo dục phổ thông hình thành và phát triển cho học sinh những năng lực cốt lõi sau: Những năng lực chung đƣợc hình thành, phát triển thông qua tất cả các môn học và hoạt động giáo dục nhƣ năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo. Những năng lực đặc thù đƣợc 7
hình thành, phát triển chủ yếu thông qua một số môn học và hoạt động giáo dục nhất định: năng lực ngôn ngữ, năng lực tính toán, năng lực khoa học, năng lực công nghệ, năng lực tin học, năng lực thẩm mĩ, năng lực thể chất. Bên cạnh việc hình thành, phát triển các năng lực cốt lõi, chƣơng trình giáo dục phổ thông còn góp phần phát hiện, bồi dƣỡng năng khiếu của học sinh. Những yêu cầu cần đạt cụ thể về phẩm chất chủ yếu và năng lực cốt lõi đƣợc quy định tại Mục IX Chƣơng trình tổng thể và tại các chƣơng trình môn học, hoạt động giáo dục. [8;7] 1.2.1.2. Năng lực đặc thù Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con ngƣời Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tƣ cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Mỗi bậc học sẽ có cụ thể các mục tiêu riêng, để phát huy tối đa khả năng của học sinh, hƣớng đến mục tiêu giáo dục đã đề ra [5; 7]. Căn cứ Thông tƣ 27/2020/TT-BGDĐT quy định về đánh giá học sinh tiểu học nhƣ sau: “Đánh giá quá trình học tập của HS, rèn luyện, khả năng tư duy ở HS, GV định hướng, dẫn dắt các em, động viên thúc đẩy tinh thần học tập để các em đan xen rèn luyện tri thức và nhân cách của mình. Đây cũng là quá trình thu thập và xử lý thông tin thông qua hoạt động quan sát, theo dõi, trau dồi, kiểm tra nhận xét quá trình học tập của HS.” Hình 1.1: Phẩm chất và 10 năng lực của học sinh cần đạt được. 8
Trên đây là hình ảnh thể hiện rõ nhất những phẩm chất và năng lực mà học sinh tiểu học phải đạt đƣợc. Bậc giáo dục tiểu học nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học trung học cơ sở. Mục tiêu đánh giá kết quả học tập ở tiểu học chính là đánh giá sự tiến bộ và kết quả học tập của HS qua từng phần nội dung và năng lực của từng môn học. Đánh giá sự hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất. Những phẩm chất năng lực mà HS tiểu học phải đạt đƣợc trong khi còn ngồi trên ghế nhà trƣờng là yêu nƣớc, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm. Ngoài ra, mục tiêu đánh giá kết quả ở tiểu học tập trung vào đánh giá những năng lực chung nhƣ tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo. Năng lực đặc thù: ngôn ngữ, tính toán, khoa học, công nghệ, tin học, thẩm mỹ, thể chất. Những phẩm chất và năng lực này sẽ đƣợc hình thành trong quá trình dạy và học, kiểm tra đánh giá là bƣớc đệm để thúc đẩy việc hình thành những phẩm chất và năng lực đó [5; 11]. Đối với mục tiêu đánh giá môn Tự nhiên - Xã hội lớp 3, đánh giá ở mức độ cơ bản, ban đầu về một số sự vật, hiện tƣợng và mối quan hệ trong môi trƣờng tự nhiên và xã hội xung quanh nhƣ sức khoẻ và sự an toàn trong cuộc sống, các mối quan hệ của HS với gia đình, nhà trƣờng, cộng đồng và thế giới tự nhiên. Khả năng quan sát, khám phá môi trƣờng tự nhiên và xã hội xung quanh. Biết tìm kiếm thông tin, điều tra, thực hành đơn giản để tìm hiểu về sự vật, hiện tƣợng, mối quan hệ trong tự nhiên và xã hội xung quanh. Thu thập và ghi lại đƣợc các dữ liệu đơn giản từ quan sát, thực hành, xử lí các số liệu rút ra nhận xét về sự việc hiện tƣợng đó. Mục tiêu của việc đánh giá trong môn Tự nhiên – Xã hội lớp 3 với chủ đề “ Con người và sức khỏe – Trái đất và bầu trời” nhằm kiểm tra việc hình thành kiến thức liên quan đến sức khỏe, các hệ thần kinh, kiến thức về vũ trụ ở mức cơ bản, nâng cao hiểu biết của học sinh về thế giới xung quanh, hỗ trợ kịp thời những kiến thức chƣa vững vàng cho học sinh thông qua việc lựa chọn phƣơng thức dạy học hiệu quả. Ngoài ra, GV cần chú ý đến việc phát triển các năng lực và phẩm chất của học sinh thông qua việc tổ chức các hoạt động kiểm tra đánh giá, xem xét thái độ thực hiện, khả năng lĩnh hội kiến thức, sự cố gắng vƣơn lên trong học tập…để có những hƣớng đi rõ ràng, kế hoạch giáo dục các em một cách chặt chẽ, đảm bảo mục tiêu chung của bậc tiểu học. 9
1.2.2. Đánh giá theo các mức độ nhận thức Bloom trong đánh giá Tự nhiên - Xã hội Trên thế giới, ngƣời ta sử dụng thang đo Bloom đƣợc xem là một công cụ nền tảng để phân loại các mục tiêu và kỹ năng khác nhau mà các nhà giáo dục đặt ra cho học sinh của họ (mục tiêu học tập). Thang đo này đƣợc đề xuất vào năm 1956 bởi Benjamin Bloom, một nhà tâm lý học giáo dục tại Đại học Chicago (University of Chicago). Các cấp độ đƣợc phân chia cụ thể cấu trúc và mục tiêu học tập, bài học và đánh giá năng lực của học sinh qua từng bậc. Năm 2018, nhà nƣớc ta bắt đầu đổi mới giáo dục cải cách sách, để phát triển song hành cùng với các quốc gia trên thế giới. Vạch ra những mục tiêu, đích đến, các mức độ cụ thể cho từng cấp và lớp học để có thể theo dõi và dễ dàng trong việc giáo dục các thế hệ trẻ. Đối với cấp bậc tiểu học các em chỉ có 3 mức độ. Mức 1: Định nghĩa, sao chép, liệt kê, ghi nhớ, lặp lại… Mức 2: Phân loại, mô tả, thỏa luận, giải thích, xác định, báo cáo, nhận biết, lựa chọn,.. Mức 3: Thực hiện giải quyết, sử dụng, chứng minh, diễn giải, vận hành , lên lịch, phác thảo… Đây là các mức chung cho các nền giáo dục toàn cầu [6; 11]. Đối với chƣơng trình dạy và học lớp 3, chính sách giáo dục nƣớc nhà đã có những mục tiêu cụ thể cho từng mức độ, để phù hợp với đặc điểm nhận thức, thực tế…của nền giáo dục nƣớc nhà. Để xây dựng hệ thống bài tập kiểm tra đánh giá, ngƣời GV xây dựng tất cả bài tập nằm trong nội dung dạy học, mục tiêu dạy học phải đảm 10