Khóa luận tốt nghiệp: Triển khai các nghiệp vụ phái sinh trên thị trường ngoại hối - kinh nghiệm từ Trung Quốc và các giải pháp phát triển cho Việt Nam

Chia sẻ: Hgfghff Hgfghff | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

143
lượt xem 29
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tốt nghiệp: Triển khai các nghiệp vụ phái sinh trên thị trường ngoại hối - kinh nghiệm từ Trung Quốc và các giải pháp phát triển cho Việt Nam nhằm làm rõ các vấn đề nhận thức lý luận và phân tích hoạt động kinh doanh ngoại hối nói chung và các nghiệp vụ phái sinh trên thị trường Trung Quốc nói riêng. Đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển nghiệp vụ ngoại hối phái sinh tại Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp: Triển khai các nghiệp vụ phái sinh trên thị trường ngoại hối - kinh nghiệm từ Trung Quốc và các giải pháp phát triển cho Việt Nam

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG KHOA TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG CHUYÊN NGÀNH TÀI CHÍNH QUỐC TẾ ---------***--------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: TRIỂN KHAI CÁC NGHIỆP VỤ PHÁI SINH TRÊN THỊ TRƯỜNG NGOẠI HỐI – KINH NGHIỆM TỪ TRUNG QUỐC VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CHO VIỆT NAM Sinh viên thực hiện : Lê Thị Kim Oanh Lớp : Anh 4 – TCNH B Khóa : 45 Giáo viên hướng dẫn : ThS. Nguyễn Thị Tuyết Mai Hà Nội, tháng 5 năm 2010
MỤC LỤC DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ BIỂU ĐỒ DANH MỤC VIẾT TẮT LỜI MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1 CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NGHIỆP VỤ PHÁI SINH TRÊN THỊ TRƢỜNG NGOẠI HỐI .......................................................... 4 I. KHÁI NIỆM CƠ BẢN TRONG KINH DOANH NGOẠI HỐI ............ 4 1. Ngoại hối .................................................................................................. 4 2. Tỷ giá hối đoái .......................................................................................... 6 2.1. Khái niệm ............................................................................................... 6 2.2. Cách yết tỷ giá: ...................................................................................... 6 2.3. Yết tỷ giá trên thị trường liên ngân hàng ................................................ 8 3. Ngày giá trị trong kinh doanh ngoại hối .................................................. 9 4. Trạng thái ngoại hối, luồng tiền và rủi ro trong kinh doanh ngoại hối .10 4.1. Trạng thái ngoại tệ ................................................................................10 4.2. Trạng thái luồng tiền: ...........................................................................12 4.3. Ảnh hưởng của giao dịch kinh doanh ngoại hối đến trạng thái hối đoái và trạng thái luồng tiền ................................................................................13 4.4. Rủi ro về tỷ giá: ....................................................................................14 II. TỔNG QUAN VỀ THỊ TRƢỜNG NGOẠI HỐI .................................15 1. Khái niệm và phân loại thị trường ngoại hối ..........................................15 1.1. Khái niệm ..............................................................................................15 1.2. Phân loại thị trường ngoại hối: ............................................................15 2. Chủ thể tham gia trên thị trường ngoại hối ............................................16 2.1. Nhóm khách hàng mua bán lẻ................................................................16 2.2. Những nhà môi giới ngoại hối: .............................................................16 2.3. Ngân hàng thương mại: .........................................................................17 2.4. NHTW: .................................................................................................17 3. Đặc điểm kinh doanh của thị trường ngoại hối ......................................18 4. Nghiệp vụ kinh doanh trên thị trường ngoại hối ....................................19
4.1. Nghiệp vụ kinh doanh ngoại hối cơ sở ...................................................20 4.2. Nghiệp vụ kinh doanh ngoại hối phái sinh .............................................20 III. NGHIỆP VỤ PHÁI SINH TRÊN THỊ TRƢỜNG NGOẠI HỐI ......21 1. Nghiệp vụ kì hạn .....................................................................................21 1.1. Khái niệm: .............................................................................................21 1.2. Ngày giá trị kỳ hạn: ...............................................................................21 1.3. Tỷ giá kì hạn: .......................................................................................22 2. Nghiệp vụ tương lai .................................................................................23 2.1. Khái niệm : ............................................................................................23 2.2. Đặc điểm: ..............................................................................................23 3. Nghiệp vụ quyền chọn .............................................................................24 3.1. Khái niệm: .............................................................................................24 3.2. Nghiệp vụ quyền chọn mua (Call), quyền chọn bán (Put) ......................25 3.3. Hình thức nghiệp vụ quyền chọn: .........................................................26 3.4. Tỷ giá quyền chọn: ...............................................................................26 3.5. Premium – Phí hợp đồng quyền chọn ...................................................27 4. Nghiệp vụ hoán đổi .................................................................................28 4.1. Khái niệm: .............................................................................................28 4.2. Ngày giá trị hoán đổi: ..........................................................................28 4.3. Tỷ giá hoán đổi: ....................................................................................29 4.4. Hình thức nghiệp vụ hoán đổi: .............................................................29 5. Vai trò của các nghiệp vụ phái sinh trên thị trường ngoại hối ...............29 5.1. Là công cụ phòng ngừa rủi ro ...............................................................29 5.2. Là công cụ đầu cơ trên thị trường ........................................................32 CHƢƠNG 2: KINH NGHIỆM TRIỂN KHAI NGHIỆP VỤ PHÁI SINH NGOẠI HỐI TRÊN THỊ TRƢỜNG TRUNG QUỐC ............................35 I. CƠ SỞ PHÁP LÍ ĐỐI VỚI THỊ TRƢỜNG .........................................35 1. Quy định chung về giao dịch ngoại hối phái sinh tại thị trường Trung Quốc: ...........................................................................................................35
2. Quy định cụ thể liên quan tới hoạt động ngoại hối phái sinh tại Trung Quốc ............................................................................................................36 2.1. Quy định về giao dịch kì hạn ngoại hối: ................................................36 2.2. Quy định đối với giao dịch hoán đổi ngoại tệ tại thị trường liên ngân hàng quốc gia ...............................................................................................40 II. THỰC TRẠNG TRIỂN KHAI NGHIỆP VỤ PHÁI SINH TRÊN THỊ TRƢỜNG NGOẠI HỐI TRUNG QUỐC .................................................42 1. Lịch sử ra đời và phát triển của thị trường ngoại hối Trung Quốc: .......42 1.1. Giai đoạn trước năm 1979: ...................................................................42 1.2. Giai đoạn 1979 – 1993: .........................................................................42 1.3. Giai đoạn năm 1994 và sau năm 1994: ................................................43 2. Quá trình phát triển của thị trường phái sinh ngoại hối của Trung Quốc .....................................................................................................................45 2.1. Giai đoạn phát triển sơ khai của thị trường ngoại hối phái sinh Trung Quốc (1997 – 2003)......................................................................................45 2.2. Giai đoạn từ năm 2004 tới nay: hoạt động kinh doanh kì hạn và hoán đổi ngoại hối được phát triển sang thị trường liên ngân hàng: ..........................50 III. BÀI HỌC KINH NGHIỆM TỪ PHÁT TRIỂN THỊ TRƢỜNG NGOẠI HỐI PHÁI SINH TRUNG QUỐC ..............................................62 1. Thành công đạt được: .............................................................................62 2. Vấn đề còn tồn tại: ..................................................................................63 2.1. Về luật pháp ..........................................................................................63 2.2. Số lượng thành viên tham gia thị trường ngoại tệ liên ngân hàng: .......64 2.3. Số lượng các loại ngoại tệ tham gia trên thị trường: ............................65 2.4. Loại hình ngoại hối phái sinh còn thiếu tính đa dạng ............................65 2.5. Chính sách tỷ giá của Trung Quốc: .......................................................65 3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho sự phát triển thị trường ngoại hối phái sinh Việt Nam ..............................................................................................66 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN NGHIỆP VỤ PHÁI SINH TRÊN THỊ TRƢỜNG VIỆT NAM ...............67
I. SỰ CẦN THIẾT RA ĐỜI NGHIỆP VỤ PHÁI SINH NGOẠI HỐI VIỆT NAM – CÁC NGHIỆP VỤ PHÁP LÍ CÓ LIÊN QUAN ................67 1. Đối với doanh nghiệp: ............................................................................67 2. Đối với nhà đầu tư (các cá nhân và tổ chức): .......................................68 3. Đối với NHNN ........................................................................................69 II. THỰC TRẠNG TRIỂN KHAI NGHIỆP VỤ PHÁI SINH TẠI VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN QUA.............................................................70 1. Sự ra đời và vai trò của thị trường liên ngân hang .................................70 1.1. Mô hình trung tâm giao dịch ngoại tệ: .................................................70 1.2. Thị trường ngoại tệ liên ngân hàng: ......................................................70 2. Quy định pháp luật liên quan tới hoạt động giao dịch ngoại hối phái sinh .....................................................................................................................71 2.1. Các quy định chung về giao dịch ngoại hối phái sinh tại Việt Nam ......71 2.2. Các quy định cụ thể liên quan tới hoạt động ngoại hối phái sinh tại Việt Nam..............................................................................................................73 3. Thực trạng triển khai nghiệp vụ phái sinh ngoại hối tại Việt Nam ........75 3.1. Đối với giao dịch kì hạn ngoại hối: .......................................................76 3.2. Giao dịch hoán đổi kì hạn: ...................................................................77 3.3. Giao dịch quyền chọn ngoại tệ: ............................................................77 4. Đánh giá chung về hoạt động giao dịch ngoại hối phái sinh tại Việt Nam: ............................................................................................................81 5. Nguyên nhân dẫn tới hạn chế giao dịch phái sinh tại Việt Nam: ...........82 5.1. Có sự biến đổi thấp về tỷ giá hối đoái chính thức: .................................82 5.2. Thiếu nhu cầu thực sự từ phía khách hàng. ...........................................84 5.3. Thiếu cơ sở pháp lý: .............................................................................85 5.4. Thiếu kiến thức, hiểu biết về công cụ phái sinh. .....................................86 5.5. Chất lượng đội ngũ cán bộ ngân hàng chưa cao: ..................................86 III. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN NGHIỆP VỤ PHÁI SINH NGOẠI HỐI TRÊN THỊ TRƢỜNG VIỆT NAM ...........................................................87 1. Về phía ngân hàng nhà nước ..................................................................87
1.1. Cải cách cơ chế điều hành chính sách tỷ giá: ........................................87 1.2. Cải tiến văn bản pháp luật hướng dẫn nghiệp vụ phái sinh ngoại hối: ..87 1.3. Tăng cường vai trò của NHNN trên thị trường liên ngân hàng ..............87 1.4. Tiến tới thành lập thị trường quyền chọn ngoại hối tập trung: ..............87 2. Về phía ngân hàng thương mại ..............................................................89 2.1. Các ngân hàng cần có định hướng kinh doanh cụ thể: .........................89 2.2. Nâng cao uy tín của các NHTM trên thị trường ngoại hối: ....................90 2.3. Không ngừng nâng cao, cải thiện trình độ nghiệp vụ của nhân viên ngân hàng: ............................................................................................................90 2.4. Khai thác triệt để các nguồn ngoại tệ, tăng dự trữ ngoại hối:................91 2.5. Thực hiện chính sách giá cả hợp lí đối với khách hàng: ........................92 2.6. Về phương tiện, thiết bị. ........................................................................92 IV. KIẾN NGHỊ ĐỂ THÚC ĐẨY SỰ PHÁT TRIỂN THỊ TRƢỜNG NGOẠI HỐI PHÁI SINH TẠI VIỆT NAM .............................................92 1. Đối với các cơ quan chính phủ: ..............................................................93 2. Đối với NHNN: .......................................................................................93 3. Các ngân hàng thương mại: ...................................................................93 4. Các doanh nghiệp ....................................................................................94 KẾT LUẬN .................................................................................................94 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................95 PHỤ LỤC....................................................................................................98
DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ BIỂU ĐỒ Bảng 1: Ví dụ về quyền chọn bán USD, ATM, ITM và OTM ...................... 27 Bảng 2: Dùng hợp đồng kì hạn để bảo hiểm khi tỷ giá biến động ................ 30 Bảng 3: Quy trình kinh doanh chênh lệch lãi suất thông qua giao dịch Swap ..................................................................................................................... 34 Bảng 4: Doanh số giao dịch hàng tháng của Ngân hàng Trung Hoa 1997 ... 47 Bảng 5: Giao dịch kì hạn ngoại hối tại thị trường liên ngân hàng Trung Quốc 2006 ............................................................................................................. 53 Bảng 6: Giao dịch hoán đổi ngoại tệ cuối năm 2006 ..................................... 54 Bảng 7: Giao dịch hoán đổi ngoại tệ nửa đầu năm 2007 ............................... 57 Biểu đồ 1: Hoạt động kinh doanh kì hạn và giao ngay ngoại hối tại Ngân hàng Trung Quốc giai đoạn 1997 – 2002 .............................................................. 48 Biểu đồ 2: Tỷ giá kì hạn USD/RMB vào năm 2006 ...................................... 53 Biểu đồ 3: Mức tỷ giá hoán đổi ngoại tệ qua đêm nửa đầu năm 2007 ........... 58 Biểu đồ 4: Mức tỷ giá 1 năm của hoán đổi RMB/USD vào đầu năm 2008 ... 59 Biểu đồ 5: Tỷ giá hoán đổi ngoại tệ vào cuối năm 2008 ............................... 60 Biểu đồ 6: Tỷ giá hoán đổi kì hạn 1 năm RMB/ USD trong nửa đầu năm 2009 ............................................................................................................. 61 Biểu đồ 7: Trị giá giao dịch hoán đổi và kì hạn trên thị trường liên ngân hàng Trung Quốc .................................................................................................. 63 Biểu đồ 8: Số lượng thành viên tham gia thị trường ngoại hối phái sinh liên ngân hàng Trung Quốc ................................................................................. 64 Biểu đồ 9: Tỷ giá USD/RMB giao ngay, kì hạn và dự báo của Deutsche Bank ..................................................................................................................... 66 Biểu đồ 10: Tỷ giá VND/USD trong thời gian qua ....................................... 81
DANH MỤC VIẾT TẮT BOC - Ngân hàng Trung Hoa CBRC - Hệ thống làm luật ngân hàng CFETS - Hệ thống kinh doanh tỷ giá hối đoái DN - Doanh nghiệp FED - Tổ chức tiền tệ thế giới FOREX - Thị trường ngoại hối KDNH - Kinh doanh ngoại hối NH - Ngân hàng NHCP - Ngân hàng cổ phần NHND - Ngân hàng nhân dân NHTM - Ngân hàng thương mại NHTMCP - Ngân hàng thương mại cổ phần NHTW - Ngân hàng Trung Ương PBOC - Ngân hàng nhân dân Trung Hoa SAFE - Cục quản lí ngoại hối Trung Quốc TCTD - Tổ chức tín dụng TTNH - Thị trường ngoại hối TTTC - Thị trường tài chính
LỜI MỞ ĐẦU 1) Tính cấp thiết của đề tài: Bước sang thế kỉ 21, một xu thế tất yếu không thể đảo ngược đó chính là toàn cầu hoá, quốc tế hoá nền kinh tế thế giới ngày càng trở lên mạnh mẽ. Việt Nam cũng không đứng ngoài xu thế trên, đặc biệt kể từ khi chúng ta trở thành thành viên chính thức của tổ chức thương mại thế giới WTO. Tự do hoá thương mại, đầu tư và tài chính diễn ra với cường độ và quy mô lớn chưa từng có. Sự hội nhập vào nền kinh tế quốc tế của kinh tế Việt Nam thông qua cơ chế thị trường là một xu thế khách quan. Với vai trò là chiếc cầu nối giữa nền kinh tế trong nước với thế giới, việc phát triển nghịêp vụ kinh doanh trên thị trường ngoại hối theo hướng hịên đại, phù hợp chuẩn mực và trình độ thế giới là một điều cần thiết. Điều đó không những nhằm thúc đẩy các hoạt động xuất nhập khẩu của mọi thành phần kinh tế mà còn kích thích luân chuyển các khoản vốn đầu tư và tín dụng quốc tế, tạo môi trường để tỷ giá xác định một cách khách quan theo quy luật cung cầu trên thị trường, cung cấp các biện pháp hữu hiệu để phòng ngừa sự biến động của rủi ro tỷ giá cho nhà đầu tư, ngân hàng và nhà xuất nhập khẩu trên thị trường thông qua hợp đồng hoán đổi, quyền chọn, kỳ hạn, tương lai. Có thể nói nghiệp vụ phái sinh ngoại hối tại Việt Nam mới ra đời trong chục năm trở lại đây nhưng thực sự chưa phát triển do những vướng mắc, những hạn chế và những bất cập trong cơ chế quản lý. Xuất phát từ thực tế đời sống, em mạnh dạn nghiên cứu về: “Triển khai các nghiệp vụ phái sinh trên thị trường ngoại hối – Kinh nghiệm từ Trung Quốc và giải pháp phát triển cho Việt Nam” với hy vọng sẽ góp tiếng nói vào công cuộc phát triển công cụ phái sinh trên thị trường ngoại hối Việt Nam. 1
2) Mục đích nghiên cứu của đề tài: Trên cơ sở làm rõ các vấn đề nhận thức lý luận và phân tích hoạt động kinh doanh ngoại hối nói chung và các nghiệp vụ phái sinh trên thị trường ngoại hối Trung Quốc nói riêng, khoá luận đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển nghiệp vụ ngoại hối phái sinh tại Việt Nam. 3) Đối tƣợng và phạm vi nghiên cúu:  Đối tượng nghiên cứu: Các nghiệp vụ phái sinh trên thị trường ngoại hối.  Phạm vi nghiên cứu: Giới hạn trong việc triển khai nghiệp vụ phái sinh trên thị trường ngoại hối Trung Quốc. 4) Phƣơng pháp nghiên cứu: Khoá luận vận dụng tổng hợp các phương pháp:  Duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của CN Mác – Lênin.  Phương pháp so sánh, thống kê tổng hợp, quy nạp, phân tích, mô hình hoá, khái quát hoá, dự đoán và dự báo. 5) Kết cấu của khoá luận Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, danh mục chữ viết tắt, luận văn gồm 3 chương:  Chương 1: Những vấn đề cơ bản về nghiệp vụ phái sinh trên thị trường ngoại hối  Chương 2: Kinh nghiệm triển khai nghiệp vụ phái sinh trên thị trường ngoại hối Trung Quốc  Chương 3: Thực trạng và một số giải pháp phát triển nghiệp vụ phái sinh trên thị trường ngoại hối Việt Nam Để hoàn thành khoá luận này em xin chân thành cảm ơn sự hướng dẫn tận tình của ThS. Nguyễn Thị Tuyết Mai, sự cung cấp tài liệu của thư viện Trường đại học Ngoại Thương… 2
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, do kiến thức và kinh nghiệm thực tế còn nhiều hạn chế nên khoá luận không tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, em rất mong nhận được sự góp ý của thầy cô và bạn đọc. Em xin chân thành cảm ơn! Hà Nôi, ngày 20 tháng 5 năm 2010 Sinh viên thực hiện Lê Thị Kim Oanh 3
CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NGHIỆP VỤ PHÁI SINH TRÊN THỊ TRƢỜNG NGOẠI HỐI I. KHÁI NIỆM CƠ BẢN TRONG KINH DOANH NGOẠI HỐI 1. Ngoại hối Ngoại hối (the foreign exchange) bao gồm các loại sau đây: 1. Ngoại tệ (Foreign Currency) tồn tại trong các hình thái là tiền giấy, tiền kim loại, tiền tài khoản bao gồm: đồng tiền quốc gia khác hoặc; đồng tiền chung Châu Âu (Euro), quyền rút vốn đặc biệt SDR. 2. Phương tiện thanh toán ghi bằng ngoại tệ gồm có: séc (cheque); hối phiếu và kì phiếu (Bill of Exchange, Promissory Note); Thẻ tín dụng (Credit Card); 3. Các loại chứng từ có giá ghi bằng ngoại tệ gồm có: Cổ phiếu (Stock); Trái phiếu doanh nghiệp (Corporate Bond), Trái phiếu chính phủ (Government Bond); Chứng chỉ quỹ đầu tư (Investement Unit); Các chứng từ phái sinh (Derivative Documents). 4. Vàng thuộc dự trữ ngoại hối nhà nước, trên tài khoản ở nước ngoài của người cư trú; vàng dưới dạng khối, thỏi hạt, miếng trong trường hợp mang vào và ra khỏi lãnh thổ Việt Nam; 5. Tiền của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong trường hợp chuyển vào và chuyển ra khỏi lãnh thổ Việt Nam hoặc được sử dụng trong thanh toán quốc tế.1 Tại Điều 4, khoản 1 theo Pháp lệnh số 28/2005/PL - UBTVQH11, ngày 13/5/2005 của Uỷ ban thường vụ Quốc hội nước CHXHCNVN, khái niệm ngoại hối được quy định như sau: Ngoại hối bao gồm: 1 GS.NGƯT. Đinh Xuâ n Trình ( 2006), Thanh toán quốc tế, NXB Lao động- Xã hội – 64 - Hà Nội. 4
 Đồng tiền quốc gia khác hoặc đồng tiền chung Châu Âu và đồng tiền chung khác được sử dụng trong thanh toán quốc tế và khu vực (sau đây gọi là ngoại tệ);  Phương tiện thanh toán bằng ngoại tệ, gồm séc, thẻ thanh toán, hối phiếu đòi nợ, hối phiếu nhận nợ và các phương tiện thanh toán khác;  Các loại giấy tờ có giá khác ghi bằng ngoại tệ, gồm trái phiếu Chính phủ, trái phiếu công ty, kỳ phiếu, cổ phiêú và các loại giấy tờ có giá khác;  Vàng thuộc dự trữ ngoại hối nhà nước, trên tài khoản nước ngoài của người cư trú; vàng dưới dạng khối, thỏi, hạt, miếng trong trường hợp mang vào và mang ra khỏi lãnh thổ Việt Nam;  Đồng tiền của nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, trong trường hợp chuyển ra và chuyển vào khỏi lãnh thổ Việt Nam hoặc được sử dụng trong thanh toán quốc tế. Ngoại hối là hàng hoá mua bán trên thị trường ngoại hối, nhưng trên thực tế, người ta chỉ giao dịch mua bán ngoại tệ, còn các giấy tờ có giá khác ghi bằng ngoại tệ không được giao dịch trực tiếp trên thị trường ngoại hối. Muốn trở thành ngoại tệ để giao dịch trên thị trường ngoại hối, thì trước hết phải bán và chiết khấu các giấy tờ có giá để có ngoại tệ, sau đó mới tíên hành mua bán ngoại tệ trên thị trường ngoại hối. Như vậy đối tượng mua bán trên thị trường ngoại hối thông thường chỉ bao gồm:  Mua bán các đồng tiền khác nhau ( luôn có ngoại tệ tham gia)  Mua bán vàng tiêu chuẩn quốc tế. Ngày nay do vai trò tiền tệ của vàng đã giảm đáng kể, chính vì vậy khi nói tới thị trường ngoại hối thường được hiểu theo nghĩa thực tế là thị trường mua bán ngoại tệ. 5
2. Tỷ giá hối đoái 2.1. Khái niệm Giá cả luôn là mối quan tâm hàng đầu của các nhà kinh doanh trên thị trường hối đoái. Vậy tỷ giá hối đoái là gì? Tỷ giá là giá cả của một đồng tiền được biểu thị thông qua đồng tiền khác.2 Ví dụ: 1 USD = 18000 VND. Trong ví dụ này, giá của USD được biểu thị thông qua VND và 1 USD có giá là 18000 VND. 2.2. Cách yết tỷ giá: Trên thế giới tồn tại 2 cách yết tỷ giá khác nhau: Phương pháp yết tỷ giá ngoại tệ trực tiếp và phương pháp yết tỷ giá ngoại tệ gián tiếp.  Phương pháp yết tỷ giá ngoại tệ trực tiếp (Direct Quotation/ Price Quotation): Đây là phương pháp yết tỷ giá mà xét từ góc độ quốc gia thì ngoại tệ với vai trò là hàng hoá (Commodity Currency) là đồng tiền yết giá, có số đơn vị thường bằng 1. Nội tệ với vai trò là tiền tệ (Term Currency) là đồng tiền định giá, có số đơn vị thay đổi phụ thuộc vào quan hệ cung cầu trên TTNH.  Phương pháp yết tỷ giá ngoại tệ gián tiếp (Indirect Currency/ Volume Quotation): Đây là phương pháp yết giá ngoại tệ mà xét từ góc độ quốc gia thì nội tệ đóng vai trò là đồng tiền yết giá, có số đơn vị cố định và thường bằng 1. Ngoại tệ đóng vai trò là đồng tiền định giá, có số đơn vị thay đổi phụ thuộc vào quan hệ cung cầu trên thị trường liên ngân hàng. Ví dụ: Yết tỷ giá USD: Đồng tiền đứng trước là đồng tiền yết giá, đồng tiền đứng sau là đồng tiền định giá. 2 PGS.TS Nguyễn Văn Tiến (2008), Nghiệp vụ kinh doanh ngoại hối , Nhà xuất bản Thống Kê -29- Hà Nội 6
- Theo phương pháp yết tỷ giá trực tiếp: E (USD/VND) = 18000 VND, ta hiểu 1 USD = 18000 VND - Theo phương pháp yết tỷ giá gián tiếp: E (VND/ USD) = 1/18000 VND, ta hiểu 1 VND = 1/18000 USD Trong thực tế, phương pháp yết tỷ giá trực tiếp được phần lớn các quốc gia sử dụng. Hai cách yết tỷ giá trên đứng từ góc độ quốc gia, trong tỷ giá bao giờ cũng có đồng nội tệ. Nhưng trên thực tế trong KDNH, nội tệ không nhất thiết lúc nào cũng có mặt bên trong tỷ giá. Ví dụ, ở Việt Nam, tỷ giá EUR/JPY sẽ không phụ thuộc vào cách yết tỷ giá trực tiếp hay gián tiếp bởi vì cả 2 đồng tiền đều là ngoại tệ đối với Việt Nam. Do đó, để đơn giản và thống nhất cách gọi người ta quy ước phương pháp yết tỷ giá kiểu Châu Âu và kiểu Mỹ, như sau: Trong phương pháp yết tỷ giá kiểu Châu Âu, đồng USD là đồng tiền yết giá, còn trong phương pháp yết tỷ giá kiểu Mỹ, đồng USD là đồng tiền định giá. Vì nền kinh tế Mỹ là nền kinh tế số 1 của thể giới, cho nên đồng USD có vị trí chủ yếu trong hoạt động thương mại, đầu tư và quan hệ tín dụng. Do đó, tỷ giá của các đồng tiền quốc gia được hình thành với USD thông qua quan hệ cung cầu trên thị trường ngân hàng và có tỷ giá gốc tại quốc gia phát hành đồng tiền này. Còn tỷ giá của đồng tiền quốc gia được hình thành với đồng tiền của quốc gia khác không phải là USD không được hình thành trên quan hệ cung câù trực tiếp, mà được suy ra từ tỷ giá giữa chúng với USD, hay nói một cách khác là ta phải tính tỷ giá chéo. Ví dụ, muốn biết tỷ giá AUD/VND là bao nhiêu thì ta phải căn cứ vào tỷ gía USD/VND tại Việt Nam và tỷ giá AUD/USD tại Úc. Tóm lại: Tại một thời điểm xác định, mỗi đồng tiền đều có một giá trị xác định và giá trị này không bị ảnh hưởng bởi phương pháp yết tỷ giá. 7
Trên thị trường ngoại hối, hầu hết các đồng tiền được yết giá theo kiểu Châu Âu, nghĩa là số đơn vị của đồng tiền này là trên 1 USD. Chỉ có 5 trường hợp, trong đó các đồng tiền được yết giá theo kiểu Mỹ, nghĩa là bao nhiêu đơn vị USD trên 1 đơn vị tiền tệ. Các đồng tiền đó bao gồm: GBP, AUD, NZD, EUR và SDR. 2.3. Yết tỷ giá trên thị trường liên ngân hàng Trên thị trường Interbank, trong mỗi giao dịch có 2 đối tác tham gia đều là ngân hàng, đó là ngân hàng yết giá và ngân hàng hỏi giá.  Ngân hàng yết giá (Quoting bank): Là ngân hàng thực hiện niêm yết tỷ giá mua vào và bán ra. Với tỷ giá được yết, ngân hàng yết giá phải luôn sẵn sàng mua vào hay bán ra vô điều kiện khi có ngân hàng khác (là đối tác, là khách hàng) muốn giao dịch.  Ngân hàng hỏi giá (Asking bank): Là ngân hàng liên hệ với ngân hàng yết giá để hỏi giá. Với giá được yết, nếu chấp nhận, ngân hàng hỏi giá sẽ tiến hành giao dịch, ngược lại thì giao dịch không xảy ra. Trong kinh doanh ngoại hối, các ngân hàng luôn yết tỷ giá 2 chiều: Chiều mua vào (tức tỷ giá mua) và chiều bán ra (tức tỷ giá bán). Như vậy, tỷ giá mua vào– Bid rate là tỷ giá tại đó mà ngân hàng yết giá sẵn sàng mua vào đồng tiền yết giá còn tỷ giá bán ra – Ask (or Offer) rate là tỷ giá mà tại đó ngân hàng yết giá sẵn sàng bán ra đồng tiền yết giá. Tỷ giá mua luôn đứng trước, tỷ giá bán đứng sau. Tỷ giá mua thấp hơn tỷ giá bán. Do đó, chênh lệch giữa tỷ giá mua vào và bán ra là spread – thu nhập gộp của ngân hàng nghĩa là bao gồm: chi phí hoạt động và phần lợi nhuận gộp của ngân hàng. Spread có thể được tính theo điểm tỷ giá và tỷ lệ phầm trăm như sau: - Tính theo điểm tỷ giá: 8
- Tính theo tỷ lệ phầm trăm: Spread không phải là một tỷ lệ cố định cho tất cả các giao dịch và các đồng tiền, mà còn phụ thuộc vào các yếu tố:  Số lượng ngoại tệ trong giao dịch: Số lượng giao dịch càng lớn thì spread càng nhỏ.  Tầm cỡ cũng như sự nổi tiếng của trung tâm giao dịch tài chính.  Tính chất ổn định hoặc không ổn định của các đồng tiền tham gia giao dịch.  Tỷ trọng của các đồng tiền tham gia giao dịch.  Phương tiện giao dịch là tiền mặt, hối phiếu, séc, kì phiếu, thẻ tín dụng hay chuyển khoản. Rõ ràng nếu ngân hàng vừa mua vừa bán một số lượng như nhau, thì ngân hàng sẽ thu được lợi nhuận mà không cần bỏ ra một đồng vốn nào. Nếu ngân hàng mở rộng spread, thì lợi nhuận sẽ thu được lớn hơn trong mỗi giao dịch. Tuy nhiên mở rộng spread không phải là việc làm tuỳ ý, bởi vì nếu mở rộng khó thu hút được khách hàng. Do đó, trong chiến lược cạnh tranh ngân hàng thường có xu hướng thu hẹp spread để tăng doanh số giao dịch, tạo lập được thị trường giúp ngân hàng có được tiếng tăm tốt trong kinh doanh. 3. Ngày giá trị trong kinh doanh ngoại hối Trong các hợp đồng ngoại hối, ngày kí kết hợp đồng (contract date – CD) và các ngày các bên tham gia thực sự thanh toán cho nhau thường là khác nhau. Ngày mà các bên thanh toán thực sự cho nhau gọi là ngày giá trị (value date – VD). Ngày giá trị quan trọng nhất trên thị trường ngoại hối là ngày giá trị giao ngay (spot value date – SVD). Theo thông lệ, ngày giá trị giao ngay là 9
ngày làm việc thứ 2 sau ngày kí kết hợp đồng. Nếu ngày kí kết hợp đồng là T, thì ngày giá trị giao ngay được biểu diễn theo quy tắc: SVD = T + 2 ( trong đó 2 là sau hai ngày làm việc) Ngoài ngày giá trị giao ngay, trên thị trường ngoại hối còn có các ngày giá trị sau:  Ngày giá trị kì hạn (forward value date – FVD): Những giao dịch ngoại hối có ngày giá trị xa hơn ngày giá trị giao ngay gọi là giao dịch kì hạn. Theo thông lệ, ngày giá trị kì hạn là ngày làm việc thứ 2 sau ngày hợp đồng kỳ hạn đến hạn. Nếu hợp đồng kì hạn có thời hạn là n ngày (n lớn hơn hoặc bằng 1), thì ngày giá trị kì hạn được biểu diễn theo nguyên tắc: FVD = (T + n) +2  Ngày giá trị ngày mai (tomorrow value date – tom): Những giao dịch ngoại hối có ngày giá trị là một ngày sau ngày kí kết hợp đồng gọi là ngày giá trị ngày mai (T+1).  Ngày giá trị hôm nay (today value date – tod): Những giao dịch ngoại hối có ngày giá trị trùng ngày kí kết hợp đồng gọi là ngày giá trị hôm nay (same day value date = T). Tóm lại bàng trục thời gian ta có thể biểu diễn: CD – Tod Tom Spot Forward T T+1 T+2 (T + n) + 2 4. Trạng thái ngoại hối, luồng tiền và rủi ro trong kinh doanh ngoại hối 4.1. Trạng thái ngoại tệ Các giao dịch liên quan tới ngoại tệ được chia thành 2 nhóm: Nhóm làm phát sinh sự chuyển giao quyền sử dụng và nhóm làm phát sinh sự chuyển giao quyền sở hữu về ngoại tệ. Trong đó, chỉ các giao dịch làm phát 10
sinh sự chuyển giao quyền sở hữu về ngoại tệ mới làm phát sinh trạng thái ngoại tệ. Trong đó bao gồm các giao dịch sau:  Mua, bán ngoại tệ (giao ngay và kì hạn)  Thu chi trả lãi suất bằng ngoại tệ  Thu trả phí dịch vụ bằng ngoại tệ  Cho, tặng, biếu và viện trợ bằng ngoại tệ  Các khoản ngoại tệ bị rách, nát hư hỏng …không sử dụng được nữa  Tiền lương thưởng bằng ngoại tệ Các giao dịch làm tăng quyền sở hữu về một ngoại tệ sẽ làm phát sinh trạng thái trường (hay trạng thái dương) ngoại tệ đó (Long the Foreign Currency – LFC) còn những giao dịch làm giảm quyền sở hữu về một ngoại tệ sẽ làm phát sinh trạng thái đoản (hay trạng thái âm) về ngoại tệ đó (Short the Foreign Currency – SFC). Trạng thái ngoại tệ ròng đối với ngoại tệ (F) tại thời điểm (t) được xác định theo các phương pháp sau: Thứ nhất: Bằng hiệu số giữa doanh số phát sinh trạng thái trường và trạng thái đoản đối với ngoại tệ F trong một thời kỳ nhất định. - NEFF(t) - Trạng thái ngoại tệ ròng đối với ngoại tệ F tại thời điểm t - LFCF(t0-t) - Doanh số phát sinh trạng thái trường của ngoại tệ F trong kỳ - SFCF(t0-t)- Doanh số phát sinh trạng thái đoản của ngoại tệ F trong kỳ Thứ hai: Trong thực tế, trạng thái ngoại tệ thường được tính tại thời điểm cuối ngày giao dịch, tức không tính riêng cho từng thời kỳ với công thức tính như sau: 11
Trong đó: - NEPF(t) - Trạng thái ngoại tệ ròng cuối ngày giao dịch t. - NEPF(t-1) - Trạng thái ngoại tệ ròng cuối ngày giao dịch (t-1). - LFCF(t) -D. số phát sinh trạng thái trường của ngoại tệ F trong ngày t. - SFCF(t)-D. số phát sinh trạng thái đoản của ngoại tệ F trong ngày t. Thứ ba: Xét từ góc độ kế toán, trạng thái ngoại tệ ròng của ngoại tệ F tại thời điểm t được xác định như sau: - TSCF(t) - Tài sản có của ngoại tệ F tại thời điểm t. - TSNF(t) - Tài sản nợ của ngoại tệ F tại thời điểm t. 4.2. Trạng thái luồng tiền: Trong thực tế, các hoạt động mua bán ngoại tệ làm phát sinh sự chuyển giao quyền sở hữu đối với ngoại tệ, tạo ra trạng thái ngoại tệ trong khi đó các giao dịch trên thị trường tiền tệ (đi vay và cho vay) không làm phát sinh chuyển giao quyền sở hữu đối với ngoại tệ nên không tạo ra trạng thái ngoại tệ. Mặt khác, giao dịch trên thị trường FOREX (mua và bán) làm phát sinh luồng tiền dương và âm của hai đồng tiền tại cùng một thời điểm còn giao dịch trên thị trường tiền tệ làm phát sinh luồng tiền dương và âm của một đồng tiền tại các thời điểm khác nhau. Trong đó:  Luồng tiền dương (positive cash flows – PCF) hay luồng tiền vào (inflows of cash) là các khoản thu nhận tiền từ người khác được tính trong một khoảng thời gian xác định, ví dụ: doanh số chi trong một ngày, một tuần hay một tháng…  Luồng tiền âm (negative cash flow – NCF) hay luồng tiền ra (outflows of cash) là các khoản tìên chi trả cho người khác được tính trong một khoảng thời gian xác định. 12