Kiến nghị hoàn thiện quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 về phạm vi xét xử phúc thẩm
lượt xem 4
download
Bài viết Kiến nghị hoàn thiện quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 về phạm vi xét xử phúc thẩm phân tích bất cập trong quy định của BLTTHS năm 2015 về phạm vi xét xử phúc thẩm, đề xuất hoàn thiện quy định này theo hướng xác định phạm vi xét xử phúc thẩm phù hợp tính chất của phúc thẩm và bảo đảm các nguyên tắc cơ bản của tố tụng hình sự.
Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!
Nội dung Text: Kiến nghị hoàn thiện quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 về phạm vi xét xử phúc thẩm
- KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ NĂM 2015 VỀ PHẠM VI XÉT XỬ PHÚC THẨM PHAN THỊ THANH MAI* Tóm tắt: Phạm vi xét xử phúc thẩm xác định giới hạn thẩm quyền của Tòa án khi xét xử phúc thẩm, được xem xét, quyết định những vấn đề pháp lý nhất định của vụ án hình sự. Quy định về phạm vi xét xử phúc thẩm trong Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 (BLTTHS năm 2015) tiếp tục kế thừa và hoàn thiện hơn so với quy định trong BLTTHS năm 2003 nhưng vẫn còn những hạn chế cần tiếp tục hoàn thiện. Bài viết này phân tích bất cập trong quy định của BLTTHS năm 2015 về phạm vi xét xử phúc thẩm, đề xuất hoàn thiện quy định này theo hướng xác định phạm vi xét xử phúc thẩm phù hợp tính chất của phúc thẩm và bảo đảm các nguyên tắc cơ bản của tố tụng hình sự. Từ khóa: Phạm vi, xét xử phúc thẩm, hoàn thiện pháp luật, nguyên tắc, Bộ luật Tố tụng hình sự Ngày nhận bài: 07/3/2023; Biên tập xong: 15/3/2023; Duyệt đăng: 19/5/2023 RECOMMENDATIONS TO IMPROVE THE 2015 CRIMINAL PROCEDURES CODE ON SCOPE OF APPELLATE JURISDICTION Abstract: The scope of appellate jurisdiction means the limit of Court’s jurisdiction in considering and deciding certain legal issues of criminal cases in appellate jurisdiction. Although the provisions on that matter in the 2015 Criminal Procedure Code have inherited and been more perfect than those in the former one, it has remained some limitations that need to be further improved. This article analyzes the inadequacies on the scope of appellate jurisdiction in the 2015 Criminal Procedure Code, then proposes to determine the scope of appellate jurisdiction in accordance with its nature and ensure basic principles of criminal procedure. Keywords: Scope, appellate jurisdiction, perfecting the law, principles, the Criminal Procedure Code Received: Mar 7th, 2023; Editing completed: Mar 15th, 2023; Accepted for publication: May 19th, 2023 1. Đặt vấn đề quy định này là cần thiết. Phạm vi xét xử phúc thẩm là một nội 2. Quy định về phạm vi xét xử phúc dung quan trọng trong chế định về thẩm thẩm tại Điều 345 Bộ luật Tố tụng hình sự quyền của Tòa án cấp phúc thẩm và là cơ sở năm 2015 và một số bất cập để xác định thẩm quyền của Hội đồng xét Điều 345 BLTTHS năm 2015 về phạm xử phúc thẩm đối với bản án, quyết định sơ vi xét xử phúc thẩm quy định: “Tòa án cấp thẩm. Chính vì vậy, việc xác định chính xác phúc thẩm xem xét phần nội dung của bản phạm vi xét xử phúc thẩm, tạo căn cứ pháp án, quyết định bị kháng cáo, kháng nghị. lý phù hợp để tòa án cấp phúc thẩm thực Nếu xét thấy cần thiết, có thể xem xét các hiện đúng chức năng, nhiệm vụ của mình phần khác của bản án, quyết định không bị là rất cần thiết. Hiện nay, quy định về phạm vi xét xử phúc thẩm tại Điều 345 BLTTHS kháng cáo, kháng nghị”. Theo quy định này, năm 2015 còn tồn tại một số bất cập, chưa Tòa án cấp phúc thẩm có thẩm quyền xem phù hợp với tính chất của xét xử phúc thẩm, xét phần nội dung của bản án, quyết định chưa phù hợp với một số nguyên tắc cơ bản bị kháng cáo, kháng nghị. Việc quy định của tố tụng hình sự và còn mẫu thuẫn với phạm vi xét xử phúc thẩm căn cứ vào nội một số quy định khác. Do đó, việc nghiên * Email: Phanmai24@gmail.com cứu làm rõ các bất cập trong quy định tại Tiến sĩ, Khoa Pháp luật hình sự, Trường Đại học Điều 345 BLTTHS năm 2015 và hoàn thiện Luật Hà Nội Số 03 - 2023 Khoa học Kiểm sát 27
- KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT... dung của kháng cáo, kháng nghị phúc thẩm tù và cho hưởng án treo2. Theo quy định là phù hợp với tính chất của phúc thẩm và này, ngoài việc bổ sung những trường hợp phù hợp với nguyên tắc chế độ xét xử sơ có thể sửa theo hướng giảm nhẹ trách nhiệm thẩm, phúc thẩm được bảo đảm (còn được hình sự cho những bị cáo không kháng cáo hiểu là nguyên tắc hai cấp xét xử). Theo đó, hoặc không bị kháng cáo, kháng nghị như bản án, quyết định sơ thẩm của Tòa án có miễn trách nhiệm hình sự hoặc miễn hình thể bị kháng cáo, kháng nghị theo quy định phạt cho bị cáo; không áp dụng hình phạt của BLTTHS. Bản án, quyết định sơ thẩm bị bổ sung; không áp dụng biện pháp tư pháp; kháng cáo, kháng nghị thì vụ án phải được sửa quyết định xử lý vật chứng thì tòa án xét xử phúc thẩm và đây là việc Tòa án cấp cấp phúc thẩm còn được quyền sửa án sơ trên trực tiếp xét xử lại vụ án hoặc xét lại thẩm, giảm mức bồi thường thiệt hại cho quyết định sơ thẩm mà bản án, quyết định bị cáo không có kháng cáo hoặc không bị sơ thẩm đối với vụ án đó chưa có hiệu lực kháng cáo, kháng nghị. pháp luật bị kháng cáo hoặc kháng nghị1. Quy định tại Điều 345 BLTTHS năm Khi xét xử phúc thẩm, Toà án cấp phúc 2015 về việc Tòa án cấp phúc thẩm “nếu xét thẩm xem xét, kiểm tra tính hợp pháp, tính thấy cần thiết, có thể xem xét các phần khác có căn cứ và tính công bằng của phần nội của bản án, quyết định không bị kháng cáo, dung của bản án, quyết định bị kháng cáo, kháng nghị” theo chúng tôi có một số bất kháng nghị. cập về lý luận và vướng mắc về thực tiễn áp dụng. Cụ thể như sau: Bên cạnh việc quy định phạm vi xét xử phúc thẩm căn cứ vào nội dung của - Xét xử phúc thẩm ngoài phạm vi kháng kháng cáo, kháng nghị, Điều 345 BLTTHS cáo, kháng nghị không phù hợp với đặc điểm của năm 2015 còn quy định: “Nếu xét thấy cần quyền tư pháp do Tòa án thực hiện. thiết, có thể xem xét các phần khác của bản Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử án, quyết định không bị kháng cáo, kháng của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt nghị”. “Các phần khác của bản án, quyết Nam, thực hiện quyền tư pháp. Quyền tư định không bị kháng cáo, kháng nghị” pháp là một nội dung của quyền lực nhà trong điều này được quy định cụ thể tại nước, về bản chất, “tư pháp là một lĩnh vực khoản 1 và khoản 3 Điều 357 BLTTHS năm quyền lực nhà nước, được thực hiện thông 2015. Theo đó, khi có căn cứ xác định bản qua hoạt động phân xử và phán xét tính án sơ thẩm đã tuyên không đúng với tính đúng đắn, tính hợp pháp của các hành vi, chất, mức độ, hậu quả của hành vi phạm các quyết định pháp luật khi có sự tranh tội, nhân thân bị cáo hoặc có tình tiết mới chấp về các quyền và lợi ích giữa các chủ thì Hội đồng xét xử phúc thẩm có quyền thể pháp luật”3. Trong khoa học pháp lý, dù sửa bản án sơ thẩm cho những bị cáo không có nhiều định nghĩa khác nhau về quyền tư kháng cáo hoặc không bị kháng cáo, kháng pháp nhưng “nhận thức chung về quyền tư nghị như sau: Miễn trách nhiệm hình sự pháp cốt lõi là quyền xét xử, là việc nhân danh nhà nước giải quyết tranh chấp, giải hoặc miễn hình phạt cho bị cáo; không áp quyết xung đột xã hội trên cơ sở pháp luật dụng hình phạt bổ sung; không áp dụng và lẽ công bằng, thông qua xét xử, theo các biện pháp tư pháp; áp dụng điều, khoản thủ tục tố tụng luật định”4. Với vai trò là cơ của Bộ luật Hình sự về tội nhẹ hơn; giảm hình phạt cho bị cáo; giảm mức bồi thường 2 Xem khoản 1 Điều 357 BLTTHS năm 2015. thiệt hại và sửa quyết định xử lý vật chứng; 3 Nguyễn Đăng Dung, Thể chế Tư pháp trong Nhà nước chuyển sang hình phạt khác thuộc loại nhẹ pháp quyền, Nxb. Tư pháp, Hà Nội, 2005, tr. 11. hơn; giữ nguyên hoặc giảm mức hình phạt 4 Phí Thành Chung, Tạp chí Tòa án nhân dân điện tử, “Quyền tư pháp và một số nguyên tắc cơ bản của Nhà 1 Xem Điều 27 và Điều 330 BLTTHS năm 2015. nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam”, https:// 28 Khoa học Kiểm sát Số 03 - 2023
- PHAN THỊ THANH MAI quan xét xử thực hiện quyền tư pháp nhân trị năm 1966 quy định “bất cứ người nào bị danh nhà nước giải quyết tranh chấp, giải kết án là phạm tội đều có quyền yêu cầu toà quyết xung đột xã hội, Tòa án chỉ xét xử khi án cấp cao hơn xem xét lại bản án và hình các bên có tranh chấp, xung đột yêu cầu Tòa phạt đối với mình theo quy định của pháp án giải quyết tranh chấp, xung đột trên cơ luật”. Theo quy định tại Điều 27 BLTTHS sở pháp luật và lẽ công bằng. Về vấn đề này, năm 2015, bản án, quyết định sơ thẩm của tác giả Jean Louis Gillet đã khẳng định: “Tòa Tòa án có thể bị kháng cáo, kháng nghị theo án không phải là một cơ quan mang tính tự quy định của BLTTHS. Bản án, quyết định động và không thể hoạt động một cách võ sơ thẩm không bị kháng cáo, kháng nghị đoán. Một vấn đề mang tính nguyên tắc đã trong thời hạn do Bộ luật này quy định thì được thừa nhận chung đó là Tòa án chỉ giải có hiệu lực pháp luật. Bản án, quyết định quyết vụ việc khi có cá nhân hoặc tổ chức sơ thẩm bị kháng cáo, kháng nghị thì vụ án có thẩm quyền yêu cầu mà không được chủ phải được xét xử phúc thẩm. Theo nguyên động phát động giải quyết vụ án”5. Tác giả tắc này, chỉ xét xử phúc thẩm khi có kháng Mai Thanh Hiếu cũng khẳng định “việc giới cáo, kháng nghị phúc thẩm để những người hạn phạm vi xét xử phúc thẩm trong phạm có quyền lợi liên quan trong vụ án và Viện vi của kháng cáo, kháng nghị là phù hợp kiểm sát đại diện cho nhà nước, bảo vệ lợi với đặc điểm của quyền tư pháp do tòa án ích chung của xã hội được yêu cầu tòa án thực hiện, đó là “chỉ có thể hành động khi cấp cao hơn xét xử lại vụ án. Theo quy định người ta yêu cầu”6. Vì vậy, việc Tòa án cấp tại Điều 330 BLTTHS năm 2015, tính chất phúc thẩm xem xét để sửa bản án sơ thẩm của xét xử phúc thẩm được xác định như khi không có kháng cáo của người tham gia sau: “Xét xử phúc thẩm là việc Tòa án cấp tố tụng và kháng nghị của Viện kiểm sát là trên trực tiếp xét xử lại vụ án hoặc xét lại đã tự động giải quyết phần vụ án không có quyết định sơ thẩm mà bản án, quyết định chủ thể nào yêu cầu giải quyết. Điều đó là sơ thẩm đối với vụ án đó chưa có hiệu lực không phù hợp với đặc điểm của quyền tư pháp luật bị kháng cáo hoặc kháng nghị”. pháp do Tòa án thực hiện. Xét xử phúc thẩm không phải là thủ tục - Xét xử phúc thẩm ngoài phạm vi kháng đương nhiên phải có sau khi xét xử sơ thẩm. cáo, kháng nghị không bảo đảm nguyên tắc chế Thủ tục này chỉ xuất hiện khi có kháng cáo, độ xét xử sơ thẩm, phúc thẩm được bảo đảm và kháng nghị phúc thẩm. Kháng cáo, kháng không phù hợp với tính chất của xét xử phúc nghị phúc thẩm là cơ sở phát sinh thủ tục thẩm. phúc thẩm, vì vậy, đó cũng là căn cứ để xác Nguyên tắc hai cấp xét xử là nguyên định phạm vi xét xử phúc thẩm. Nguyên tắc có tính thông lệ chung của tố tụng hình tắc xét xử sơ thẩm, xét xử phúc thẩm được sự trên thế giới cũng như ở Việt Nam. Việc bảo đảm (Điều 27 BLTTHS) cũng xác định được yêu cầu xét xử lại ở tòa án cấp cao hơn rõ “bản án, quyết định sơ thẩm không bị là một trong những quyền con người trong kháng cáo, kháng nghị trong thời hạn do Bộ lĩnh vực tư pháp hình sự. Khoản 5 Điều 14 luật này quy định thì có hiệu lực pháp luật” Công ước quốc tế về quyền dân sự và chính và vì vậy phải đưa ra thi hành. - Xét xử phúc thẩm ngoài phạm vi kháng tapchitoaan.vn/quyen-tu-phap-va-mot-so-nguyen- cáo, kháng nghị không bảo đảm nguyên tắc bảo tac-co-ban-cua-nha-nuoc-phap-quyen-xhcn-vn. đảm hiệu lực của bản án, quyết định của tòa án. 5 Nhà pháp luật Việt - Pháp, Pháp luật về tổ chức Tòa án, quản lý Tòa án, quản lý Thẩm phán và cán bộ Tòa án, Bản án, quyết định của Tòa án đã có 2001, tr. 13. hiệu lực pháp luật là văn bản đánh dấu 6 Mai Thanh Hiếu, “Khái niệm hiệu lực của kháng sự kết thúc của quá trình điều tra, truy tố, cáo, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm trong tố tụng xét xử, có ý nghĩa trên nhiều phương diện. hình sự”, Tạp chí Luật học, Số (1), 2015, tr. 28. Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 Số 03 - 2023 Khoa học Kiểm sát 29
- KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT... của Bộ Chính trị khóa IX về Chiến lược cải lực pháp luật mà phát hiện có vi phạm pháp cách tư pháp đến năm 2020 đã khẳng định: luật nghiêm trọng hoặc có tình tiết mới theo “Xây dựng cơ chế bảo đảm mọi bản án của Tòa quy định của Bộ luật này thì được xem xét án có hiệu lực pháp luật phải được thi hành” và lại theo trình tự giám đốc thẩm hoặc tái coi đây là một trong những nhiệm vụ quan thẩm” (khoản 2 Điều 27 BLTTHS). Hiệu lực trọng của Chiến lược cải cách tư pháp. Điều của bản án, quyết định của tòa án chỉ có thể 106 Hiến pháp năm 2013 cũng quy định: bị hủy bỏ bởi tòa án cấp cao hơn có thẩm “Bản án, quyết định của Tòa án nhân dân quyền theo quy định của pháp luật. có hiệu lực pháp luật phải được cơ quan, tổ - Xét xử phúc thẩm ngoài phạm vi kháng chức, cá nhân tôn trọng; cơ quan, tổ chức, cáo, kháng nghị không bảo đảm nguyên tắc cá nhân hữu quan phải nghiêm chỉnh chấp không ai bị kết án hai lần vì một tội phạm. hành”. Nguyên tắc Hiến định này đã được Nguyên tắc không ai bị kết án hai lần quy định là một trong những nguyên tắc cơ vì một tội phạm được quy định tại Điều 14 bản của tố tụng hình sự. Điều 28 BLTTHS BLTTHS với nội dung: Không được khởi tố, năm 2015 quy định: Bản án, quyết định của điều tra, truy tố, xét xử đối với người mà Tòa án đã có hiệu lực pháp luật phải được cơ hành vi của họ đã có bản án của Tòa án đã có quan, tổ chức, cá nhân tôn trọng. Cơ quan, hiệu lực pháp luật, trừ trường hợp họ thực tổ chức, cá nhân hữu quan phải nghiêm hiện hành vi nguy hiểm khác cho xã hội mà chỉnh chấp hành. Trong phạm vi nhiệm vụ, Bộ luật Hình sự quy định là tội phạm. Phần quyền hạn, nghĩa vụ của mình, cơ quan, tổ bản án, quyết định sơ thẩm không bị kháng chức, cá nhân có trách nhiệm phối hợp, tạo cáo, kháng nghị khi hết thời hạn kháng điều kiện và thực hiện yêu cầu của cơ quan, cáo, kháng nghị sẽ phát sinh hiệu lực. Vì tổ chức, cá nhân có nhiệm vụ thi hành bản vậy, nếu tòa án cấp phúc thẩm xét xử ngoài án, quyết định của Tòa án. Nguyên tắc này phạm vi kháng cáo, kháng nghị phúc thẩm, thể hiện sức mạnh, tính hiệu quả của pháp sửa án đối với cả những bị cáo không kháng luật trên thực tế và có ý nghĩa lớn đối với cáo hoặc không bị kháng cáo, kháng nghị việc nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, là đã xét xử người mà hành vi của họ đã có chống tội phạm. Thời điểm phát sinh hiệu bản án của tòa án có hiệu lực pháp luật. Bản lực của bản án, quyết định sơ thẩm đã được án, quyết định phúc thẩm có hiệu lực pháp xác định rõ tại Điều 343 BLTTHS năm 2015: luật sau khi tuyên án, trong khi đó, chưa có Bản án, quyết định và những phần của bản quyết định hủy bản án hoặc phần bản án sơ án, quyết định sơ thẩm của Tòa án không thẩm đã có hiệu lực là đồng thời có hai bản bị kháng cáo, kháng nghị thì có hiệu lực án có hiệu lực pháp luật với nội dung khác pháp luật kể từ ngày hết thời hạn kháng nhau về cùng một hành vi của một người. cáo, kháng nghị. Khi phát sinh hiệu lực Như vậy là trái với nguyên tắc không ai bị pháp luật, bản án, quyết định của tòa án kết án hai lần vì một tội phạm. được đưa ra thi hành và phải được cơ quan, tổ chức, cá nhân tôn trọng. Khi tòa án cấp - Xét xử phúc thẩm ngoài phạm vi kháng phúc thẩm xem xét, giải quyết cả phần bản cáo, kháng nghị không bảo đảm nguyên tắc tranh án, quyết định không bị kháng cáo, kháng tụng trong xét xử được bảo đảm. nghị phúc thẩm (đã có hiệu lực pháp luật) Tòa án có trách nhiệm phải bảo đảm là tòa án cấp phúc thẩm đã không tôn trọng tranh tụng trong xét xử. Theo quy định tại hiệu lực của bản án, quyết định đã có hiệu Điều 27 BLTTHS: Trong quá trình xét xử, lực pháp luật. Bản án, quyết định của tòa án Kiểm sát viên, người bị buộc tội, người bào cấp sơ thẩm đã có hiệu lực pháp luật chỉ có chữa và người tham gia tố tụng khác đều có thể bị xét lại theo thủ tục giám đốc thẩm, tái quyền bình đẳng trong việc đưa ra chứng thẩm theo đúng quy định của BLTTHS, đó cứ, đánh giá chứng cứ, đưa ra yêu cầu để là “bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu làm rõ sự thật khách quan của vụ án. Phiên 30 Khoa học Kiểm sát Số 03 - 2023
- PHAN THỊ THANH MAI tòa xét xử vụ án hình sự phải có mặt đầy lầm trong bản án sơ thẩm. Do không bảo đủ những người theo quy định của Bộ luật đảm việc tranh tụng tại phiên tòa được thực này, trường hợp vắng mặt phải vì lý do bất hiện một cách đầy đủ, vì vậy bản án, quyết khả kháng hoặc do trở ngại khách quan định của Tòa án cấp phúc thẩm cũng chưa hoặc trường hợp khác do Bộ luật này quy bảo đảm được điều kiện đó là “phải căn cứ định. Tòa án có trách nhiệm tạo điều kiện vào kết quả kiểm tra, đánh giá chứng cứ và cho Kiểm sát viên, bị cáo, người bào chữa, kết quả tranh tụng tại phiên tòa”. những người tham gia tố tụng khác thực - Xét xử phúc thẩm ngoài phạm vi kháng hiện đầy đủ quyền, nghĩa vụ của mình và cáo, kháng nghị không bảo đảm nguyên tắc bảo tranh tụng dân chủ, bình đẳng trước Tòa đảm quyền bào chữa của người bị buộc tội, bảo án. Mọi chứng cứ xác định có tội, chứng vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương cứ xác định vô tội, tình tiết tăng nặng, tình sự. tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, áp dụng Quyền bào chữa là quyền có ý nghĩa điểm, khoản, điều của Bộ luật Hình sự để quan trọng trong các quyền con người của xác định tội danh, quyết định hình phạt, người bị buộc tội. Quyền bào chữa của người mức bồi thường thiệt hại đối với bị cáo, xử bị buộc tội là tất cả những việc họ được làm, lý vật chứng và những tình tiết khác có ý được hưởng, được đòi hỏi nhằm hướng tới nghĩa giải quyết vụ án đều phải được trình việc bác bỏ sự buộc tội, chứng minh sự vô bày, tranh luận, làm rõ tại phiên tòa. Bản án, tội, giảm nhẹ tội để bảo vệ những quyền và quyết định của Tòa án phải căn cứ vào kết lợi ích hợp pháp khác của mình. Công ước quả kiểm tra, đánh giá chứng cứ và kết quả quốc tế về các quyền dân sự, chính trị quy tranh tụng tại phiên tòa7. Khi tòa án cấp phúc định người bị cáo buộc là phạm tội hình thẩm sửa án đối với cả những phần ngoài sự có quyền “có đủ thời gian và điều kiện phạm vi kháng cáo, kháng nghị thì các nội thuận lợi để chuẩn bị bào chữa và liên hệ với dung của nguyên tắc “tranh tụng trong xét người bào chữa do chính mình lựa chọn” và xử được bảo đảm” sẽ không được thực hiện họ phải được hưởng quyền này một cách đầy đủ. Tại phiên tòa do không có kháng đầy đủ và hoàn toàn bình đẳng. Pháp luật cáo, kháng nghị nên cũng không có lập tố tụng hình sự các nước trên thế giới đều luận bảo vệ quan điểm của Viện kiểm sát, quy định về quyền bào chữa như một trong của người kháng cáo về vấn đề này. Những những quyền cơ bản và quan trọng nhất người không liên quan đến kháng cáo, của người bị buộc tội. Mặt khác, việc thực kháng nghị có thể còn không được triệu tập hiện quyền bào chữa còn là yêu cầu khách đầy đủ đến phiên tòa phúc thẩm và không quan của tố tụng hình sự để việc giải quyết tham gia tranh tụng để bảo vệ quyền và lợi vụ án được khách quan, toàn diện, đầy đủ. ích hợp pháp của mình. Như vậy, không phải mọi chứng cứ xác định có tội, chứng Cùng với việc ghi nhận nguyên tắc cứ xác định vô tội, tình tiết tăng nặng, tình bảo đảm quyền bào chữa, để bảo đảm cân tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, áp dụng bằng lợi ích giữa các bên có quyền lợi liên điểm, khoản, điều của Bộ luật Hình sự để quan trong vụ án hình sự, pháp luật cũng xác định tội danh, quyết định hình phạt, ghi nhận nguyên tắc bảo vệ quyền và lợi ích mức bồi thường thiệt hại đối với bị cáo, xử hợp pháp của bị hại, đương sự. Trong xét lý vật chứng và những tình tiết khác có ý xử, bảo đảm thực hiện quyền bào chữa cùng nghĩa giải quyết vụ án đều được trình bày, với việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp tranh luận, làm rõ tại phiên tòa mà dường của bị hại, đương sự là một trong những như đó chỉ đơn thuần là hoạt động chuyên điều kiện cần thiết giúp cho phán quyết của môn của tòa án nhằm sửa chữa những sai Toà án được công bằng, khách quan, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không bỏ 7 Xem Điều 27 BLTTHS năm 2015. lọt tội phạm, không làm oan người vô tội, Số 03 - 2023 Khoa học Kiểm sát 31
- KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT... giải quyết đúng đắn vấn đề dân sự trong vụ Đặc biệt, khi xét xử phúc thẩm ngoài án hình sự và những vấn đề khác trong vụ phạm vi kháng cáo, kháng nghị về phần án hình sự. bồi thường thiệt hại trong bản án hình sự Điều 16 BLTTHS năm 2015 quy định: sơ thẩm là không bảo đảm quyền và lợi ích “Người bị buộc tội có quyền tự bào chữa, hợp pháp của bị hại, đương sự. Quy định nhờ luật sư hoặc người khác bào chữa. Cơ của BLTTHS năm 2015 về việc tòa án cấp quan, người có thẩm quyền tiến hành tố phúc thẩm có quyền “giảm mức bồi thường tụng có trách nhiệm thông báo, giải thích thiệt hại cho bị cáo không có kháng cáo hoặc và bảo đảm cho người bị buộc tội, bị hại, không bị kháng cáo, kháng nghị” được đương sự thực hiện đầy đủ quyền bào chữa, nhiều tác giả nhận định là bất cập, không quyền và lợi ích hợp pháp của họ theo quy hợp lý. Có ý kiến cho rằng quy định tòa án định của Bộ luật này”. Quyền bào chữa là cấp phúc thẩm được sửa án theo hướng quyền của người bị buộc tội, không phải là giảm mức bồi thường thiệt hại khi không có quyền của người bị kết án. Khi tòa án cấp kháng cáo, kháng nghị về mức bồi thường phúc thẩm xét xử đối với cả những bị cáo thiệt hại là vi phạm nguyên tắc cơ bản trong không có kháng cáo hoặc không bị kháng pháp luật dân sự đó là nguyên tắc tự nguyện cáo, kháng nghị thì lúc đó họ đã là người cam kết và thỏa thuận. Khi bản án sơ thẩm bị kết án, họ không còn các quyền và nghĩa không có kháng cáo, kháng nghị liên quan vụ tố tụng của bị cáo, trong đó có cả quyền đến vấn đề bồi thường thiệt hại cũng được bào chữa. Về nguyên tắc là như vậy nhưng coi như giữa bị cáo, bị hại hoặc nguyên đơn thực tế khi tòa án cấp phúc thẩm xét xử với dân sự và bị đơn dân sự đã thống nhất ý chí cả những người không có kháng cáo hoặc với phán quyết về phần bồi thường thiệt hại không bị kháng cáo, kháng nghị thì rõ ràng trong bản án sơ thẩm. Khi các bên đã cùng Tòa án đã xác định những người đó là bị thống nhất ý chí thì việc Hội đồng xét xử cáo. Trong bản án phúc thẩm, phần ghi đối phúc thẩm tự ý giảm mức bồi thường thiệt với bị cáo không kháng cáo hoặc không bị hại là không cần thiết. Thậm chí, việc làm kháng cáo, kháng nghị được hướng dẫn là này của Hội đồng xét xử phúc thẩm trong “nếu có bị cáo không kháng cáo và không bị một số trường hợp còn vi phạm nguyên tắc kháng cáo, kháng nghị, nhưng Tòa án cấp tự nguyện thỏa thuận về dân sự, đồng thời xâm phạm đến lợi ích hợp pháp của người phúc thẩm có xem xét phần của bản án sơ được bồi thường9. Tác giả khác cũng cho thẩm đối với họ, thì ghi như bị cáo có kháng rằng “việc giảm mức bồi thường thiệt hại cáo, bị kháng cáo, kháng nghị”8. Nếu đã xác cho những bị cáo không kháng cáo hoặc định họ là bị cáo thì tòa án cấp phúc thẩm không bị kháng cáo, kháng nghị là không phải bảo đảm các quyền tố tụng, bảo đảm hợp lý vì không phù hợp với nguyên tắc tự quyền bào chữa cho họ. Có thể các nhà làm định đoạt của đương sự, theo đó đương sự luật cho rằng, việc sửa án đối với những tự quyết định về quyền lợi ích của họ và lựa người này là theo hướng có lợi cho họ nên chọn biện pháp pháp lý cần thiết để bảo vệ không ảnh hưởng đến quyền bào chữa của lợi ích đó”10. họ. Nhưng xét về mặt pháp luật, rõ ràng việc họ không thực hiện được quyền bào 9 Vũ Văn Hoàng, Tạp chí Tòa án nhân dân điện tử, chữa, không có người bào chữa chỉ định “Một số điểm chưa hợp lý về thẩm quyền của Hội đồng xét trong trường hợp luật định rõ ràng là không xử phúc thẩm đối với việc sửa bản án hình sự sơ thẩm”, phù hợp với nguyên tắc bảo đảm quyền bào https://tapchitoaan.vn/bai-viet/phap-luat/mot-so- chữa của người bị buộc tội. diem-chua-hop-ly-ve-tham-quyen-cua-hoi-dong- xet-xu-phuc-tham-doi-voi-viec-sua-ban-an-dan-su- 8 Mẫu số 28-HS (Ban hành kèm theo Nghị quyết so-tham, truy cập ngày 20/02/2023. số 05/2017/NQ-HĐTP ngày 19/9/2017 của Hội đồng 10 Mai Thanh Hiếu, “Quyền sửa bản án sơ thẩm của Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao). Tòa án cấp phúc thẩm trong tố tụng hình sự Việt 32 Khoa học Kiểm sát Số 03 - 2023
- PHAN THỊ THANH MAI Chúng tôi hoàn toàn chia sẻ với các sự. Bởi lẽ, do không liên quan đến kháng ý kiến nêu trên về sự không hợp lý trong cáo, kháng nghị nên họ không được thông quy định của BLTTHS về việc tòa án cấp báo về kháng cáo kháng nghị12 và không phúc thẩm có quyền giảm mức bồi thường được tham gia phiên tòa phúc thẩm13. Vì thiệt hại đối với bị cáo không có kháng vậy, bị hại, đương sự không thể chuẩn bị cáo hoặc không bị kháng cáo, kháng nghị. và thực hiện việc bảo vệ quyền và lợi ích Quyền kháng cáo là phương tiện pháp lý hợp pháp của họ tại phiên tòa. Các quy quan trọng và là một trong những nội dung định về phạm vi xét xử phúc thẩm trong của quyền quyết định và tự định đoạt của các BLTTHS năm 1988 và 2003 cũng không đương sự. Quyền quyết định và tự định quy định tòa án cấp phúc thẩm được sửa đoạt của đương sự trong thể hiện thông qua án về phần bồi thường thiệt hại khi không việc kháng cáo là một trong những quyền có kháng cáo, kháng nghị14. Thông tư liên tố tụng quan trọng, bảo đảm cho đương sự ngành số 01/TTLN ngày 08/12/1988 của Tòa có điều kiện bảo vệ quyền và lợi ích hợp án nhân dân tối cao và Viện kiểm sát nhân pháp của mình, cũng như phát hiện, khắc dân tối cao Hướng dẫn thi hành một số quy phục, sửa chữa những sai sót của cơ quan định trong BLTTHS cũng khẳng định rõ “đối tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng với các khoản bồi thường dân sự trong bản trong quá trình giải quyết vụ việc. Khoản 1 án hình sự, nếu không có kháng cáo, kháng Điều 5 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 quy nghị, thì Tòa án cấp phúc thẩm không xem định “Tòa án chỉ thụ lý giải quyết vụ việc xét”. dân sự khi có đơn khởi kiện, đơn yêu cầu - Vướng mắc trong việc xác định tư cách của đương sự và chỉ giải quyết trong phạm của người không có kháng cáo hoặc không bị vi đơn khởi kiện, đơn yêu cầu đó”. Quy định kháng cáo, kháng nghị tham gia phiên toà phúc này được hiểu rằng Tòa án chỉ được quyền thẩm thụ lý giải quyết vụ việc dân sự khi có đơn Theo quy định tại Điều 61 BLTTHS, bị khởi kiện, đơn yêu cầu của đương sự. Trong cáo là người hoặc pháp nhân đã bị tòa án quá trình giải quyết, Tòa án chỉ xem xét vụ quyết định đưa vụ án ra xét xử, bị cáo là đối việc “trong phạm vi yêu cầu” của đương sự tượng phải chịu sự xét xử của tòa án. Đối mà không được phép giải quyết thiếu hoặc với bị cáo không có kháng cáo hoặc không vượt quá phạm vi yêu cầu của đương sự. bị kháng cáo, kháng nghị thì khi tòa án cấp Trách nhiệm của Tòa án đó là giải quyết phúc thẩm mở phiên toà phúc thẩm, phần đúng và đầy đủ yêu cầu của đương sự, đảm bản án sơ thẩm đối với họ đã có hiệu lực bảo cho đương sự được thực hiện quyền pháp luật. Đến thời điểm này, họ không còn tự định đoạt, không hạn chế các đương sự là bị cáo mà là người bị kết án, có nghĩa vụ thực hiện các quyền này11. Như vậy, việc tòa phải chấp hành bản án, quyết định của tòa án cấp phúc thẩm sửa mức bồi thường thiệt án đã có hiệu lực pháp luật đối với họ. Do hại không có kháng cáo là vi phạm nguyên đó, họ không thể là đối tượng của việc xét tắc tự định đoạt của đương sự. xử phúc thẩm, Tòa án cấp phúc thẩm không Ngoài ra, việc Tòa án cấp phúc thẩm thể đưa họ ra xét xử và ra bản án phúc thẩm sửa giảm mức bồi thường là không bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương 12 Điều 338 BLTTHS năm 2015 quy định chỉ thông báo về việc kháng cáo, kháng nghị cho bị cáo và những Nam”, Tạp chí Luật học, Số (5), 2019, tr. 49. người liên quan đến kháng cáo, kháng nghị. 11 Hoàng Đình Dũng, Tạp chí điện tử Luật sư Việt 13 Theo quy định tại Điều 351 BLTTHS năm 2015, Nam, “Nguyên tắc quyền tự định đoạt của đương sự người tham gia tố tụng không liên quan đến kháng trong tố tụng dân sự”, https://lsvn.vn/nguyen-tac- cáo, kháng nghị không tham gia phiên tòa. quyen-tu-dinh-doat-cua-duong-su-trong-to-tung- 14 Xem Điều 221 BLTTHS năm 1988 và Điều 249 dan-su.html, truy cập ngày 25/02/2023 BLTTHS năm 2003. Số 03 - 2023 Khoa học Kiểm sát 33
- KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT... đối với họ vì như vậy là họ bị kết án hai lần Quy định về phạm vi xét xử phúc thẩm về cùng một hành vi. Nếu tòa án phúc thẩm trong BLTTHS năm 2015 tiếp tục kế thừa xét xử ra bản án đối với bị cáo không kháng và hoàn thiện hơn so với quy định trong cáo hoặc không bị kháng cáo, kháng nghị BLTTHS năm 2003 nhưng vẫn có nội dung thì quyết định trong bản án ghi là tuyên còn bất cập, cần phải tiếp tục sửa đổi để đối với bị cáo mà rõ ràng họ là người bị hoàn thiện hơn cho phù hợp tính chất của kết án. Như vậy là không đúng đối tượng phúc thẩm, bảo đảm các nguyên tắc cơ bản của xét xử phúc thẩm. Từ những phân tích của tố tụng hình sự, bảo đảm quyền và lợi trên, chúng tôi cho rằng không thể triệu ích hợp pháp của người tham gia tố tụng./. tập bị cáo không có kháng cáo và không bị kháng cáo, kháng nghị tham gia phiên toà TÀI LIỆU THAM KHẢO phúc thẩm với tư cách bị cáo và không nên quy định toà án cấp phúc thẩm có quyền 1. Nguyễn Đăng Dung, Thể chế Tư pháp trong xem xét phần bản án sơ thẩm đối với bị cáo Nhà nước pháp quyền, Nxb Tư pháp, Hà Nội, 2005, không kháng cáo hoặc không bị kháng cáo, tr.11. kháng nghị. 2. Mai Thanh Hiếu, “Khái niệm hiệu lực của 3. Kiến nghị kháng cáo, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm trong tố tụng hình sự”, Tạp chí Luật học, Số (1), Từ những bất cập trong quy định của 2015. Điều 345 BLTTHS năm 2015 về phạm vi xét xử phúc thẩm đã phân tích ở trên, tác giả 3. Mai Thanh Hiếu, “Quyền sửa bản án sơ bài viết kiến nghị sửa đổi Điều 345 BLTTHS thẩm của Tòa án cấp phúc thẩm trong tố tụng hình sự Việt Nam”, Tạp chí Luật học, Số (5), 2019. năm 2015 theo hướng chỉ xem xét nội dung kháng cáo, kháng nghị mà không xem xét 4. Mẫu số 28-HS (Ban hành kèm theo Nghị các phần không có kháng cáo, kháng nghị. quyết số 05/2017/NQ-HĐTP ngày 19/9/2017 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao). Theo đó, cần bỏ câu “nếu xét thấy cần thiết thì Toà án cấp phúc thẩm có thể xem xét các 5. Nhà pháp luật Việt - Pháp, Pháp luật về tổ phần khác không bị kháng cáo, kháng nghị của chức Tòa án, quản lý Tòa án, quản lý Thẩm phán và cán bản án” trong Điều 241 BLTTHS năm 2015. bộ Tòa án, 2001. Cùng với việc kiến nghị sửa đổi Điều 345 6. Hoàng Đình Dũng, Tạp chí điện tử Luật sư BLTTHS năm 2015, tác giả cũng kiến nghị Việt Nam, “Nguyên tắc quyền tự định đoạt của đương sửa đổi Điều 357 BLTTHS năm 2015 theo sự trong tố tụng dân sự”, https://lsvn.vn/nguyen- hướng bỏ quy định tại khoản 3 Điều 357 về tac-quyen-tu-dinh-doat-cua-duong-su-trong-to- tung-dan-su.html, truy cập ngày 25/02/2023. sửa án cho những bị cáo không kháng cáo hoặc không bị kháng cáo, kháng nghị. Cụ 7. Vũ Văn Hoàng, Tạp chí Tòa án nhân dân thể: điện tử, “Một số điểm chưa hợp lý về thẩm quyền của Hội đồng xét xử phúc thẩm đối với việc sửa bản án hình Điều 345. Phạm vi xét xử phúc thẩm sự sơ thẩm”, https://tapchitoaan.vn/bai-viet/phap- Tòa án cấp phúc thẩm xem xét phần luat/mot-so-diem-chua-hop-ly-ve-tham-quyen- nội dung của bản án, quyết định bị kháng cua-hoi-dong-xet-xu-phuc-tham-doi-voi-viec-sua- cáo, kháng nghị. ban-an-dan-su-so-tham, truy cập ngày 20/02/2023. Điều 357. Sửa bản án sơ thẩm 8. Phí Thành Chung, Tạp chí Tòa án nhân 1. (giữ nguyên) dân điện tử, “Quyền tư pháp và một số nguyên tắc cơ bản của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt 2. (giữ nguyên) Nam”, https://tapchitoaan.vn/quyen-tu-phap-va- 4. Kết luận mot-so-nguyen-tac-co-ban-cua-nha-nuoc-phap- Phạm vi xét xử phúc thẩm là một trong quyen-xhcn-vn. những nội dung quan trọng trong việc xác 9. Công ước quốc tế về các quyền dân sự và định thẩm quyền của Tòa án cấp phúc thẩm. chính trị của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, 1966. 34 Khoa học Kiểm sát Số 03 - 2023
CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD
-
Một số hạn chế trong quy định pháp luật về thời hạn khiếu nại, thời hiệu khởi kiện tranh chấp thương mại và kiến nghị hoàn thiện
5 p | 50 | 7
-
Hoàn thiện quy định của dự thảo luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật sở hữu trí tuệ về các trường hợp ngoại lệ không xâm phạm quyền tác giả, giới hạn quyền tác giả
6 p | 42 | 7
-
Những quy định mới về việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố trong Bộ luật tố tụng hình sự 2015 và một số kiến nghị hoàn thiện
7 p | 105 | 7
-
Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về điều kiện tặng cho quyền sử dụng đất
6 p | 110 | 6
-
Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về hình thức phạt tiền trong các hình thức xử phạt vi phạm hành chính ở Việt Nam hiện nay
7 p | 21 | 6
-
Một số bất cập trên thực tiễn khi triển khai Luật Luật sư và kiến nghị hoàn thiện pháp luật
5 p | 27 | 6
-
Một số kiến nghị hoàn thiện quy định của luật tố tụng hành chính năm 2015 về cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng
4 p | 11 | 5
-
Một số bất cập trong quy định pháp luật về hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp và kiến nghị hoàn thiện
4 p | 5 | 5
-
Khởi kiện vụ án hành chính về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư – Một số kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật
12 p | 17 | 5
-
Bảo vệ tính mạng, sức khỏe trong pháp luật hình sự Việt Nam và kiến nghị hoàn thiện từ kinh nghiệm một số quốc gia
3 p | 15 | 5
-
Chế định hình phạt tử hình trong Luật hình sự Việt Nam và một số kiến nghị hoàn thiện
12 p | 107 | 5
-
Kiến nghị hoàn thiện quy quy định pháp luật về xử lý vi phạm pháp luật lĩnh vực BHXH trong bối cảnh công nghiệp 4.0
12 p | 51 | 5
-
Giải pháp hoàn thiện quy định pháp luật về đối tượng chịu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải nhằm nâng cao hiệu quả giảm thiểu ô nhiễm môi trường
7 p | 67 | 4
-
Một số kiến nghị hoàn thiện quy định của pháp luật liên quan đến điều tra vụ án xâm phạm an ninh quốc gia có yếu tố nước ngoài
7 p | 70 | 2
-
Những bất cập trong các quy định về biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc và các kiến nghị hoàn thị
7 p | 58 | 2
-
Quy định pháp luật về hiệu trưởng trường đại học tư thục
8 p | 83 | 2
-
Một số kiến nghị hoàn thiện quy định của bộ luật hình sự về tội dâm ô đối với người dưới 16 tuổi
7 p | 9 | 2
Chịu trách nhiệm nội dung:
Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA
LIÊN HỆ
Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM
Hotline: 093 303 0098
Email: support@tailieu.vn